CAP. I. Variae difficultates circa intelligentiam mentis Au­gustini proponuntur.

FOns & Origo difficultatum, quas non paucas nec leves Autores invexerunt, prava interpre­tandi mentem Augustini ratio fuit. Nam dum quis (que) studuit ultra ratiocinando quàm par erat tendere, & re minus contentus modum inquirere, libido, & sciendi, & interpretandi, quae maxima pestis est scientiae, locum Augustini difficilem reddidit. Inquisi­tum est enim ab iis quid illud esset: quo inter se diffe­rent adjutoria? & in quo efficacia adiutorii Quo consi­steret, & quomodo voluntatem duceret ageretquè; & quid omnino essetid quod adderet adjutorio sine quo non? & dum illa pensiculatiùs inquisierunt, cùm in re occultissima versarentur, alii alia, diversaquè dixerunt, quorum quaedam cum essent erronea, alii alios fugien­do, [Page 2] Augustinum deserverunt; quidam etiam ex ijs eum oppugnarunt: omnes (paucis exceptis) obscu­rarunt, ac perverterunt.

Primi omnium, qui in Augustino errarunt, Massi­lienses fuerunt, qui existimantes per adjutorium quo necessitatem induci, Augustini sensum damnarunt. Postea, nostris majoribus, Lutherus & Calvinus cum suis, idem Augustino placitum necessitatis tribue­runt, sed id tamen retinuerunt, sentientes voluntati a gratia necessitatem inferri: nec eam cum consentit gratiae, nisi necessariò operari: Contrà Arminiani & Remonstrantes, ac ex parte Sociniani improbarunt Augustini divisionem ob inductum Adjutorium quo quòd libertatem (quam valentem cum Massiliensi­bus volebant) penitus auferri putabant.

Inter Catholicos vero Thomistae, quòd videbant quantum efficaciae Augustinus ei adjutorio tribuerit, praedeterminari ab eo voluntatem, sed citra necessi­tem dixerunt. Jesuitae autem libertati a praedeter­minatione timentes, tantum de eo adjutorio quo de­traxerunt, ut illud pene extinxerint, ac cum primo adjutorio sine quo prope confuderint. Inter hos om­nes medij Janseniani, longius quam Thomistae, mi­nus quam Calvinistae progressi, divisione retenta, quod virtutem adjutorij altius exaggerarunt, & quandam ei necessitatem dederunt, & suspectam Je­suitis Patribus Augustini divisionem fecerunt. Ex eorum cum Jansenianis concertatione, factiones sunt exortae, quae Augustini mentem lacerarunt. Nam cum opiniones in sectas degenerant, necesse est, ut [Page 3] de quo disceptant, id omnino discerpatur, ac dissipe­tur. Et quidem a mente Augustini longissime aber­rarunt qui ex consequentijs rem pendere voluerunt; quae quidem argumentandi ratio in Philosophicis i­donea, in Theologicis interdum inepta est. Nam qui velit ex Trinitatis, aut Incarnationis, aut Eucha­ristiae mysterio consequentias deducere, ac ex ijs spe­ctare veritatem, ille sane inveniet gravissimas diffi­cultates, quae mentem à veritate deterreant. Sin su­mat principia, uti debet, nec quid ex ijs sequatur ratio­cinando attendat, assentietur planè facilè ob autho­ritatem divinam: in quam Fidei assensus resolvitur. Tum annexa & consequentia si quis objiciat, aequius erit ab ijs abstinere & Deo assignare, quam vel ad­mittendo vel negando periclitari: sed de hoc alias.

Ad Institutum. Patres Jesuitae magnas difficulta­tes circa mentem Augustini excogitarunt.

Prima difficultas est: De quo gratiae adjutorio a. gat Augustinus: actualis, an habitualis?

Secunda, quae eodem pene recidit: Sermonè sit de auxilio efficiente perseverantiam: an de ipsamet perseverantia formali?

Tertia: An loquatur de adjutorio ad omnes actus singulares virtutum, antequam detur donum perse­verantiae, quod finale est: an de illo tantum quod ad perseverantiam datur?

Quarta: Utrum subjectum istud quod recipit ad­jutorium quo sint soli Martyres, an alij item justi? Has movent Petavius, Richardus, Moraines, Annatus, Thomas Augustinus contra Jansenium scribentes.

[Page 4]Quod attinet ad primum: constat de actuali aux­ilio quod excitans, & praeveniens dicitur, Augusti­num agere: Primo quia Augustinus supponit vo­luntatem bonam, deinde inducit adjutorium distin­ctum ad bene volendum: at voluntas bona fit per gratiam habitualem, quae cum indigeat alio adju­torio, certum est illud distingui a gratia habituali: ait ergo Augustinus: Tum ergo dederat homini Deus bonam voluntatem, in ea quippe eum fecerat, qui fecerat rectum; dederac ei adjutorium sine quo non in ea posset per­severare.

Secundo quia Augustinus docet illud adjuto­rium sine quo non tale esse, ut si Angeli & Adam eo destituerentur, non imputaretur ijs peccatum: non utique sua culpa cecidissent: quod quidem non convenit gratiae habituali, nam haec non est ad bene operandum necessaria cum sola voluntas cum auxi­lio praeveniente actuali bene operari possit: nec­quòd ea desit homini, caret peccato cum homines in peccato mortali peccent, & tamen careant gratia habituali: Igitur actuale omnino adjutorium est, quod si desit, fit omnino ut non peccemus.

Tertio quia habitus nunquam operantur sine po­tentia: haec autem ut operetur indiget excitatione actuali praeveniente: quod est ipsum adjutorium, ac ita sensit de mente Augustini Vasquez 1. p. d. 97. c. 2. n. 15. & d. 98. c. 2. n. 7. & 8. & c. 4. n. 21. ad fi­nem, & in 1. 2. d. 186. c. 11. vbi haec duo adjutoria sine quo & quo de auxilio sufficienti & efficaci quae actualia sunt prorsus intelligit: ad eaque Augustini [Page 5] doctrinam accommodat idem tradit. Suarez. p. 2. de gra­tia, l. 4. c. 28. ac id ex professo probat a. n. 18. & citat Divum Thomam his verbis: unde Divus Thomas, 2. 2. q. 2. a. 5. 1. de auxilio praeveniente & actuali hunc locum Augusti­ni intelligit. Ac in eadem Vasquii sententia est: docens haec duo adjutoria sine quo & quo eadem prorsus esse cum auxilio sufficienti & efficaci Scholasticorum.

Secunda difficultas gravior est. Nam Petavius, in sua disserat, de adjutoriis, & Moraines d [...]2. sect. 6 & sect 11. a. n. 110. Thomas Augustinus l. 1. c. 21. a 7. ac praecipue lib. 3. c. 7. affirmant adjutorium Quo esse ipsam forma­lem perseverantiam. Qua quis fit perseverans veluti per formam; non vero esse auxilium aliquod antecedens & efficiens illam formam. Fundamenta duo sunt: primum quia Augustinus comparat adjutorium Quo beatitudini, quâ datâ homo continuò fit beatus; ac vero beatitudo est ip­sa causa formalis, atque adeo forma, non effectrix causa formae.

Secundum, quia idem Augustinus de bono perseve­rantiae c. 6. respondens objectioni Massiliensium factae contra hujusmodi adjutorium ita respondet, ut de for­mali perseverantia omnino loquatur: sic enim inter alia. De illâ perseverantiâ loquimur, quâ perseveratur usque in finem, quae si data est perseveratum est usque in finem: si au­tem non est perseveratum usque in finem non est data. Horum autorum sententia partim est vera, partim est falsa: ve­ra quod admittant formam; falso, si excludant causam effectricem illius; utrumque oportet dicere, nempe ad­jutorium Quo esse auxilium, quod efficax appellatur: quod ita excitat, ut actum involvat: nam utraque ratio [Page 6] in illo est & efficere, & formam inducere ac proinde utrumque includit & rationem causae effectricis & for­mae effectae; nam in eo distinguitur ab alio innefficaci, quod caret effectu: & ex eo non sequitur actus: imo necesse fuit Augustinum de perseverantia ipsa formali lo­qui: nam haec prorsus erat ad reddendum adjutorium efficax necessaria, cum per hanc positionem formae con­stituatur auxilium Quo & per hoc ipsum ab auxilio sine Quo non distinguatur: Abstineo nunc ab ea quaestione: utrum auxilium efficax esse praecise possit ante formam inductam? ut cunque sit; illud constat: non posse ef­ficax esse, nisi inordine & nexu ad illam, non dico illud necessario formam inferre, nam certum mihi est auxili­um efficax necessitatem voluntati non afferre, quae cum eo libere agit: sed rationem efficacis auxiliis esse cum il­respectu, quem efficit liberum, necessariò conjun­ctam, cum actus, liber sit: necessarius sit tamen effectus illius liberi actus, ad constituendam efficacis auxili rati­onem: quemadmodum in ipsomet actu libero, necesse est liberum ipsum in esse, ut liber sit.

Argumenta Augustini in eosdem autores retorqueo; primum enim de beatitudine quadrat maxime in no­stram sententiam uti ponit Augustinus. Beatitudo quam non habet homo quum data fuerit, continuo fit beatus, illud cum data fuerit involuit actionem effectricem illius: nec enim dari potest nisi per actionem, quae receptionem & passionem antecedit: clarius mox Augustinus. Adjuto­rium est enim non solum sine quo non fit; sed etiam, Quo fit propter quod datur. Ubi apertè distinguit efficientiam a forma interjecto fine: illud Quo est causa efficiens; eo [Page 7] enim fit: illud autem propter quod datur, significat aliquid diversum, cum finis sit alterius; itaque illud Quo & illud Quod distinguuntur: nam illud datur propter hoc: illud facit rem, hoc fit res: atque adeo est distinctio facientis & facti, causae effectusque; cujusmodi distinctio inter causam formalem & effectum formalem non datur; un­de etsi exemplum beatitudinis urgere velint, hoc certe quod ad adjutorium trahitur, indicat Augustinum non eo beatitudinis exemplo voluisse omnem omnino simuili­tudinem servare, sed tantùm infallibilem connexionem eo inducto ostendere, quae est inter adjutorium, quo, & suum effectum: quemadmodum ex eo quod beatitudi­nis exemplum afferat non debemus dicere, quòd do­num perseverantiae libere non fiat, nec cum merito no­stro; cum beatitudo nobis sine actuali merito nostro, & citra libertatem illius capacem conferatur.

Aliud de perseverantia solvitur dicendo Augustinum respondere objection Massiliensium, quatenus impone­bant ei necessitatem inevitabilem eo perseverandi mo­do induci; quòd non intelligerent quo sensu loqueretur: declarat ergo Augustinus se loqui ex suppositione quod perseverantia accepta sit: nam cum perseverare includat gratiam finalem, postquam nemo jam cadere potest; da­ta ea, & homine cum ea mortuo non potest fieri, ut non perseveret, qua ratione non laeditur libertas necessitate. Audiamus Augustinum: Nolunt isti fratres ita hanc perseve­rantiam praedicari, ut non vel suppliciter emereri, vel amitti consumaciter possit; ubi quid dicant parum diligenter atten­dunt, de illa enim perseverantia loquimur, quâ perseveratur usque in finem, quae si data est, perseveratum est usque in finem, [Page 8] si autem non perseveratum est usque in finem, non est data. Deinde, Perseverantiam verò usque in finem quoniam non habet quisquam nisi qui perseveraverit usque in finem, multi possunt eam habere, nullus amittere. Et postea cum enim per­severaverit usque in finem, nec hoc donum potest amitti, nec alia quae poterant ante finem. Quod optime observat Vasquez 1. p. d. 98. c. 4. n. 24.

Immo retunditur objectio: quia in eadem respon­sione Augustinus fatetur alia dona ante istam finalem perseverantiam & esse & amitti posse; quo manifestè significat, non solum hujumodi perseverantiam donum esse, sed item alias gratias cum ea connexas, quas amitti fatetur posse in via, antequam consummetur & gratia & vita: de quibus bonis & gratiis particularibus loqui­tur Augustinus, ita ut Deo attribuat, quemadmodum & perseverantiam, ait enim. Nec hoc donum potest amitti, nec alia quae amitti poterant ante finem. Verum hic locus Au­gustini non probat eum de perseverantia tantum for­mali loqui: Nam & si mentionem de perseverantia formali faciat, refutando necessitatem objectam, non negat perseverantiam de qua loquitur habere causam efficientem in adjutorio quo, nec Uspiam ille perseve­rantiam nomine adjutorii appellavit. Quae potest esse totius rei confirmatio, nimirum non posse formam ip­sam perseverandi, adjutorium vocari. Ecquis enim dicat perseverantiam esse adjutorium? cum adjutorium de­tur ad comparandam formam, quae certe finis, & ef­fectus est adjutorii, nisi forte perseverantia sui ipsius adjutoium est: quod sane nescio an quis sanus ad­miserit.

[Page 9]Praetere à duo Principes Theologiae Jesuiticae Uasquez & Suarez adjutorium istud quo auxilium, quod appel­lant Efficax, interpretantur: tam longe absunt ab hujus­modi opinione de formali perseverantia, quem alii mi­nores Theologi intrudunt. Audiant hi Uasquium sol­ventem argumentum Massiliensium. Massilienses ait, d. 98. c. 4. n. 22. murmurabant quod ille Augustinus duas gratias praevenient [...]s distinguer [...]t, alteram specialem in his qui perseverant quâ fiunt perseverantes, quae non fuit concessa pri­mo parenti: alteram quâ possunt homines perseverare, sed non perseverant, quae sola primis parentibus & Angelis malis donata fuit. Debuerat hic dicere Angelis omnibus si ex Au­gustini hac in re sententia loqueretur. Sed hoc obiter dixerim. Intelligit gratiam efficacem in eo adjutorio c. 2. ejusd. disput. 98. a. n. 7. & c. 4. a. n. 22. & c. 6. n. 42.

Eadem est doctrina Suarii 2. P. de Gratia l. 4. c. 1. n. 2. ubi sic agens de divisione gratiae in sufficientem & ef­ficacem. Hanc partitionem videntur olim Semipelagiani ab­horruisse ex parte hujus membri gratiae efficacis. Cum enim Augustinus libro de corrept. & grat. c. 11, 12. & 13. aliis verbis illam tradere visus esset diceus unam esse gratiam, quae dat homini bene operari, aut perseverare si velit, aliam vero quae dat ut perseveremus vel non perseveremus aut bonū veli­mus, illis maxime displicuit, ut Hilarius in epist. ad Augusti­num refert: ac ejus particulam ponit. Manifestius eodem cap. n. 3. loquens de Augustino. Denique distinctionem ip­sam integretradit in dict. lib. de corrept. & grat. c. 11. seq. ubi duplex distinguit auxilium: Unum sine quo peccatum ca­veri, vel bonum opus fieri n [...]n potest, & cum illo fieri potest, si homo velit. Aliud quod datur ut bonum opus, fiat vel pecca­tum [Page 10] caveatur, & primum dicit esse datum Adamo ante pec­catum non secundum. Istam gratiam inquit non habuit homo primus quâ nunquam vellet esse malus. Ecce efficacem, sed hanc habuit in quâ si permanere vellet nunquam malus esset, & sine quâ etiam cum libero arbitrio salvus esse non posset. Ecce sufficientem: Quod iterum sic describit. Tale erat ad­jutorium quod d [...]sereret cum vellet & in quo permaneret si vellet: nonquo fieret ut vellet, in quâ ultimâ particulâ in­sinuat etiam auxilium efficax esse illud quo fit ut homo velit. Consentit l. 4. c. 18. n. 1 Horum ego duorum summorum Theologorum judicium caeterorum, quos supra citavi, sententiis, antepono.

CAP. II. Reliquae duae difficultates expenduntur & expe­diuntur.

MAjor est, ac implexa magis difficultas illa tertia; utrum Augustinus loquatur de adjutorio illo tan­tum Quo quis perseverans ultimò per gratiam finalem fit. An etiam de adjutoriis gratiae antecedentibus, atque adeo de omni auxilio gratiae efficacis dato ad singulos actus supernaturales? & quidem novi Theologi hac in re dissident. Nam Petavius & Thomas Augustinus non negant de aliis actibus antecedentibus Augustinum loqui, sed etiam aiunt de ipsa tantum perseverantia formali lo­qui, id que proterve Thomas Augustinus, l. 3. c. 7. & ult. [Page 11] contendit. Moraines & Annatus conveniunt in eo, quòd adjutorium illud non ad solam formalem perseveranti­am, sed ad effectricem quoque illius gratiam pertineat: An vero illud soli perseverantiae in finali gratia addici, vel ad alios etiam actus extendi debeat, non satis expo­nit Moraines: Annatus satis declarat. Nam Moraines, d. 14. s. 6. n. 45. videtur restringere ad solum actum perseve­randi, & l. 22. n. 62, 63. videtur ad alios actus extende­re: & rursum, n. 54. iterum ad solam perseverantiam contrahere: ait n. 52, 53. auxilium dari sanctis & electis perseverantibus aut recte agentibus, & sanctos eo auxilio pie vivere & perseverare. At vero n. 54. soli perseveran­tiae formali addicit auxilium. Annatus perspicue docet isto adjutorio comprehendi omnia auxilia anteceden­tia cum perseverantia connexa, l. 7. c. 6. Ita ut ad­jutorium perseverantiae sit: non unum & singulare, sed om­nium collectio quibus voluntates praeveniuntur. Gratulor An­nato, quòd Augustini sensum attigerit: nam ex eis quae supra diximus in commentariis ad tria illa capita, lib. de Corrept. & grat. constat Augustinum autorem esse non modo ad actum ultimum perseverandi, sed alios etiam honestos & bonos id genus adjutorium Quo donari, & quidem de fidei dono eodem modo loquitur, ac de do­no perseverantiae. Quod attinet ad rationem adjutorii il­lud efficientis, de gratia vocationis, idem omnino Augu­stinus tradit, quemadmodum nos ostendimus in locis adductis: Quid enim aliud egimus? nimirum vocanti gratiae summam efficaciam tribuere solet Augustinus, ac eam omnino geminam adjutorii Quo, ratione cujus, uti late probavimus omina nostra bona merita, Dona Dei [Page 12] vocat: cujusmodi eatitulo non donaret, si ab alio adju­torio provenirent. Praeterea mentem suam Augustinus declaravit, cum dixit: Nam si in [...]anta infirm tate vite hujus ipsis relinqueretur voluntas sua, ut in adjutorio Dei sine quo perseverare non possent, manerent si vellent, nec in illis Deus operaretur ut vellent, inter tot ac tantas tentationes in­firmitate sua voluntas ipsa succumberet, & ideo perseverare non possent, quia deficientes infirmitate nec vellent, aut non ita vellent infirmitate voluntatis ut possent. Quo ex loco palam constat, illud adjutorium ad totam vitam perse­verantis hominis pertinere; nec opus est alias probatio­nes geminare cum satis id appareat; & fateatur tandem Moraines, & Annatus omnino doceat.

Illud quaerendum: cur Augustinus de perserverantia loquatur, & hujusmodi adjutorium cum perseverantia ferme conjungat: adeo ut occasionem dederit dubitan­di: An de sola finali gratia loqueretur? Nam & juvat causam inquirere, & eâ compertâ quaestionem expedi­re, & objecta removere.

Primùm: Agebat Augustinus de gratia Adami, quae erat gratia perseverantiae, quia cum in bono creatus esset, bene agendo non de novo fiebat bonus, sed perse­verabat in bono, atque adeo ei gratia ad perseverandum dabatur, unde cum Adami gratia perseverantia esset; quamvis gratia lapsi hominis prima non esset, & à re­paratione inciperet, eam tamen Augustinus ad perseve­rantiam in reparata gratia, reducere voluit, ut Adami gratiae responderet: Ea tamen differentia quod Ada­mi perseverantia in brevissimo vitae spatio fieri debuit, cum si servasset praeceptum omnino perseverantiam [Page 13] consequeretur: At aliorum perseverantia longiori spa­tio futura erat, cum in finali gratia consummanda esset: Itaque Adamus initio vitae consummaret perseveranti­am, cum posteri non nisi morte consummaturi essent.

Illa tamen est capitalis ratio ob quam Augustinus de perseverantia egit: quia praecipue agebat de gratia praedestinatorum, quae cum esset assignata ex volunta­te Dei praedestinantis, erat cum assecutione finis con­juncta, atque adeo perseverans. Unde recte omnia illa auxilia ab initio vocationis ad finalem gratiam nexa & cohaerentia inter se ex voluntate Dei ordinantis ea ad sa­lutatem praedestinati, atque cum perseverantia conjun­cta perseverantiam appellavit. Etsi vero re adjutoria essent diversa, ac interdum intercurrente peccato dis­soluta, tamen intentione ac praevisione diuna omnia in­ter se erant, vel continenti filo ducta, vel sarto colliga­ta, ut semper illa deductio ad perseverantiam tenderet ac sisteret.

Patet id ex celebri praedestinationis definitione tradi­ta ab Augustino, lib. de dono perseverantiae, c. 14. Prae­destinatio est praeparatio beneficiorum Dei, quibus certissime liberantur, quicunque liberantur: & ex illa breviore, sed ejusdem ponderis, lib. de praedest. sanct. c. 10. Praedestina­tio est gratiae praeparatio: gratia vero est ipsius praedestinatio­nis effectus. Omitto alios complures, & illum adduco in­tegrum locum, qui rem prorsus contineat. Is est ex c. 7. l. de Correp. & grat. Quicunque ergo ab illa originali damna­tione ista divinae gratiae largitate discreti sunt, non est dula­um, quod & procuratur, eis audiendam Euangelium, & cum audiunt credunt, & in fide quae per dilectionem operatur usque [Page 14] in finem perseverant. Etsi quando exorbitant correpti emen­dantur, & quidam eorum, & si ab hominibus non corripian­tur in viam quam reliquerant redeunt, & nonnulli accepta gratia in qualibet aetate periculis vitae hujus mortis celeritate subtrabuntur. Haec enim omnia operatur in eis qui vasa mi­serecordiae operatus est eos, qui & elegit eos in filio suo ante constitutionem mundi per electionem gratiae. Locus hic istam difficultatem tollit, cum ejusdem libri sit, in quo tradi­tur doctrina adjutorii quo ad perseverandum, & totam gratiarum seriem ex intentione praedestinantis Dei, & omnes praedestinatorum differentias comprehendit, quibus ea adjutoria toto vitae spatio ad finem usque ap­plicantur. Hanc & a me conceptam & propositam sen­tentiam tradit Annatus, l. 7. c. 8. quem ego aliis fortiter opposuerim. Addo inquit ut superius indicatù est: auxilium quo perseveratur usque in finem inter vitae hujus pericula va­riasque tentationes, non esse unum aliquod auxilium, nec mere internum, sed esse multitudinem quandam auxiliorum perpetuo congruorum & infallibilium usque ad mortem inclusive; sicut enim illud velle perseverare, quod Augustinus dicit dari per hoc auxilium non est unum quoddam & singulare velle, sed est, multitudo voluntatum omnium quibus tentationes variae vin­cuntur, ut v. g. voluntas justitiae quando praedestinatus ava­ritia tentatur, temperantiae quando gula sollicitat, mansuetu­dinis quando ira exardescit, castitatis; quando libido blanditur & allicit: ita & auxilium quo Deus operatur idem velle [...]on est unum & singulare, sed est omnium collectio, qui­bus hujusmodi voluntates praeveniuntur. Ubi praeterea elu­ [...] Oeluti peculiare quoddam studium providentiae in ordinan­ [...] hujusmodi auxiliis semper congruis & infalibilibus, & ipsa [Page 15] morte cum eorum effectu ita connectenda, ut quemadmodum loquitur Augustinus de Corrept. & Grat, c. 12. non nisi ma­nentem fidem vitae finis inventiat. Item in moderandis tenta­tionibus et tentatore frenando ne tantum saeviat, quantum sus­ficii ad vincendum. Et aptissimè concludit; totum hoc comprehendit auxilium quo continetur donum perseverantiae. Probo in Annato quod ad collectionem auxiliorum usque ad finalem perseverantiam spectat: congruita­tis tamen rationem in qua ponit rationem efficaciae non probo, qui aliam longe diversam cum Augustino ag­nosco: eam suo loco repraesentem.

Et quidem hujusmodi perseverantiae Augustino fa­miliarem acceptionem intellexit & confirmavit Coe­lestinus Papa in Ep. 1. ad Episcopos Galliae, Can. 7. qui­bus (scilicet auxiliis quotidianis) nisi freti confisi (que) [...]i­tamur, nullatenus bumanos vincere poterimus errores: ne­cesse est enim ut quo auxiliante vincimus, eo iterum nos ad­juvante vincamur. Imo & ipsi Massilienses quid Au­gustinus vellet, noverunt, & notionem perseverantiae tum Augustini sensu, tum suo ad alia etiam auxilia in vita Deo praestita acceperunt. Ita enim apud Hilarium His verbis sanctitatis tuae (id est adjutorio quo ad perse­verandum) ita moventur, ut dicant quandam desperatio­nem hominibus exhiberi: si enim aiunt ita Adam adjutus est, ut stare posset in justitia, et a justit [...]a de [...]linare, et nanc ita sancti juvantur, ut declinare non possint: siquidem eam ac­ceperunt volendi perseverantiam, ut illud velle non possint, vel sic quidam deseruntur, ut aut nec accedant aut si accesse­rint, et recedant. Quibus verbis non nisi viventium ho­minum perseverantia significatur. Et rursum: Unde et [Page 16] in hoc solo volunt à primo homine omnium distare naturam, ut illum integris viribus voluntatis juvaret gratia volen­tem, sine qua perseverare non poterat, hi autem amissis et perdtis viribus credentes tantùm non solum erigat postri­tos, sed etiam suffulciat ambulantes. In ambulantibus & via, & adjumenta ad viam peragendam apparent. Et quidem in explicandâ notione doni perseverantiae in libro quem de eo scripsit Augustinus, semper ab initio vo­cationis actuum seriem honestorum per vitae sequentis spatium ad finem usque in quo terminatur perseveran­tia deducit. Nec alia est perseverantiae definitio, nisi quae comprehendat & antè habitam gratiam, & continua­tam, & perductam ad finem. Nam perseverantia sup­ponit in bono accepto gestóque persistentiam: de quâ videndi sunt Alvarez, l. 10. de auxiliis & Frat. Francis­cus à Sancta Clara Provincialis in Angliâ (quo tempore haec scribo) in suo libello examinis confessionis Angli­canae, Problem. 28, & 29. vir doctus, & eruditus, & mihi admodum charus; certè ex mente Vasquii & Sua­rii constat Augustinum hîc non de sola vel formali per­severantia finali, sed de omni cum eâ nexo & cohaeren­te & adjutorio, & actu intelligendum, cum ii ut supra diximus efficacem gratiam eo adjutorio contineri, ac significari Autores fuerint: ac praesertim Suares, 2. p. de grat. l. 5. c. 2. n. 7. ubi sic: Licet Augustinus loco, lib. d [...] Correp. grat. de perseverantia tractet; alia non excludit, immo indefinite de vincenda tentatione et vitando peccato loquitur. Norit Petavius & Thomas Augustinus se Suario con­tradicere.

Alteri Quaestioni solus Petavius ansam dedit: De [Page 17] quo subjecto loquatur Augustinus? Persuasissimum erat mihi nemini dubium fore, quin de praedestinatis omnibus loqueretur: immo & de omnibus qui rectè & honestè ex fide & gratiâ operantur: sed incidens in dissertationem Petavii reperi, non modò ipsum ambi­gere, sed etiam contendere de solis Martyribus Augusti­num agere. Quid non speremus ab illis qui occupatis men­tibus & affectis animis Augustinum legunt. Equi­dem miror Petavio tanto viro cui paucos pares aetas nostra tulit hoc in mentem venire potuisse. Liceat eum mihi, quâ par est observantiâ modestiâ que refellere. Non in Martyres tantùm quadrat hujusmodi Adju­torium Quo, sed aliis item Praedestinatis convenit. Nam etsi Martyrum exemplum Augustinus attulerit, non iis tantum addixit auxilium, quod omnibus Prae­destinatis imo & caeteris qui ex Fide & Gratia rectè ope­rantur commune esse voluit. Dedit quidem Augusti­nus Martyribus primas, sed suo alios loco movere no­luit. Sin Adam ipse qui lapsus, & qui ex eo Posteri Praedestinati sunt, nec sunt Martyrium passi illo Adju­torio Christi sanguinis proprio destituantur necesse est. Non ita. Ad omnes pro quibus illius Agni efficaciter fusus est sanguis efficax illud Gratiae adjutorium pervê­nit. Nisi fortè alii praedestinati ad statum Adami Inno­centis revocati sunt, ut adjutorio tantum sine quo non do­narentur. Martyres autem in statum ruinae deciderint, ut auxilio Quo fruerentur: nam id Autore Augustino fore oportebat. Vereor ne dum Petavius Martyres vult ejus auxilii majoris & potentioris participes facere, eos ab in­tegritatis felicitate excludat: nam quibus illud sine quo [Page 18] datum non est auxilium, sed istud Quo concessum, ii sanè ab erecto illo & celso naturae innocentis gradu in in [...]i­mum lapsantis & abjectae barathrum praecipitati sunt. Quod si reliqui praedestinati eandem naturam corrup­tam peccato, obnoxiam concupiscentiis habuerunt, ean­dem sanantem liberantem, statuentem, tenentem grati­am nacti sunt. Sinat eos Petavius eadem medicina frui, qui eodem morbo laborarunt. Sin ob magnitudinem beneficii adjutorium Quo martyribus assignavit, & ma­jorem huic auxilio virtutem inesse putavit: videat ne noceat opinioni suae ac sociorum, qui nolunt quicquam inter ea adjutoria ac interesse: ac quaecunque sit illorum diversitas, eam non ex diversa virtute auxilii, sed aliun­de, putâ opportunitate & effectu cooperantis voluntatis provenire. Imo à se ipso planè disciscet, nam hoc maxi­mè loco ubi adjutorii Quo efficaciam elevare contendit, ne sit ab Adjutorio sine quo non reapse distinctum, tam illud extollit, ut solis martyribus majores vires ad ma­jora vincenda certamina conferri debuerunt, fuerit tri­buendum. Hac certè ratione illa duo inter se maximè distinxit auxilia, cum istud Quo solis martyribus addi­ctum voluit: & ad alias noluit pertinere.

Sed esto. Majus sit & majores vires conferat martyri­bus; efficiam hoc dato, ut illud commune aliis prorsus sit: atque adeo cum maximè conatus est Petavius ad­dicendo martyribus difficultatem effugere, omnino in eam incidisse. Nec enim neget fuisse sanctos non mar­tyres, qui martyribus pares meritis esse potuerint. Nam (ut beatissimam Mariam virginem quae extra omnem virtutis metam posita est omittam) haud dubitem [Page 19] Abrahamum, Jobum, Davidem, Danielē, Machabaeis: Magdalenam, Martham, Hilarium, Martinum, Syl­vestrum, Paulinum, Apolloniae, Dorotheae, Georgio, Christophoro, Anniceto, Blazio, & aliis aequare marty­ribus? Nae, si Petavio cum haec scriberet venisset in mentem Parentis Ignatii, Magnivè Xaverii in eodem eos cum plerique martyrum gradu pofusset. Quaererem ex ipso quo numero habeat eos qui se alacriter Tyrannis obtulerunt, eos que ad inferendam sibi pro Christo ne­cem provocarunt, nec ullum tamen passi sunt genus martyrii? Equidem ego, nec sanctissimum Patrem Franciscum, nec Antonium Paduanum ardentes marty­rii studio non cum martyribus numerarim. Ignoscam tamen Petavio si martyres eos intelligat, qui cum mun­do carne, diabolo pugnant, & cum domestico hoste luctantur: eumque Christi gratiâ juvante vincunt. Sed si hoc, quâ indole est suavi, blandáque, admittat: tum omnes penè praedestinatos admittat necesse est. Quod si accersitâ asperitate repellat, tum querentur de eo Pauli, & Antonii, Hilariones, Danieles, & Simeones Stylitae, Anachoretae que alii, qui diuturna & difficili pugnâ ad­versus vitia ac stimulos vitiorum, illecebras & delicias decertarunt. Annon erunt digni ea gratia Christi poten­tiore Athanasius, Basilius, & Chrysostomus quòd citra sanguinem cum potentissimis imperatoribus pro fide ac religione contenderint? An illi Christi uberius effuso sanguini non debebunt puras virginei candoris nives Gertrudi. Clara, Catharina, Therasia? An quia Rosae non sunt, aspernabitur lilia Agnus, qui pascitur inter li­lia? eujus etsi purpureus sanguis sit, eo tamen legimus [Page 20] stolas Martyrum dealbatas. Ne quaeso, mi Petavi, ar­cendo ignes ardentissimae Gratiae Austros hisce floribus immitte, quorum flatibus arescant, nisi forte solum A­quilonem inimicum putas? Sed tunc Austrum geli­dum nega, & ut perflet hortum idoneum existima. Fin­ge haec à me tibi in viola & in rosa dici loquenti alias rosas, sed modo spinas ferenti. Sub rosa maneant haec, & argumento isto rosaceo opinioni tuae medeamur. Me­dicus Augustinus esto.

Hic de Gratia statuum naturae secundum se loquitur: ad secundum autē statum non soli martyres pertinent, sed omnes à Christo redempti, quibus ea gratia cum rectè operantur efficax donatur, atque adeo Adjutorium Quo: non posse tantum conferens, sed etiam operari. Id. c. 11. & 12. tradit Augustinus toties & tam perspicuè, ut necesse non sit citare locos. Quid? quod praedestinatos omnes nominat, c. 12. Propositâ quippe Gratiâ adjuto­rii sine quo non data Adamo in primo statu transiens ad secundum adjutorii Quo ait: Nunc vero sanctis in regnum Dei per gratiam Dei praedestinatis non tantum tale adjutorium perseverantiae, idest, Sine quo non ad posse: sed tale ut eis perseverantia ipsa donetur. En omnibus praedestinatis perseverantibus adjutorium Quo donatur: nisi fortè so­li martyres perseverant. Praeterea eodem cap. de omni­bus Abrahae filiis loquitur: ac ipsum Abrahamum in­ter eos praedestinatos numerat: quem non affirmet Pe­tavius martyrem fuisse, Jam verò c. 13. de omnibus praedestinatis loqui se testatur. Haec de iis, inquit, loquor qui praedestinati sunt in regnum Dei Idémque eo saepe capite fatetur. Tandem adeo id manifestum est, ut sole clarius [Page 21] sit, uti nos in commentariis ad hos locos satis osten­dimus.

Argumento Petavii respondeo: Augustinum cum martyrum exemplum attulit, voluisse illius adjutorii virtutem & efficaciam ostendere paradigmate maximae constantiae illato, ut quanta vis gratiae esset in martyri­bus appareret: qui non domi solum cum privatis vitiis, sed cum tyrannis in acie decertarunt, horribilia genera poenarum pertulerunt, ac contemptâ gloriosius morte triumpharunt. Hi enim Heroes sunt nostri.

Qua item ratione lib. de Grat. & lib. arbitr. c 17. eos efficacissimae gratiae & ardentissimae charitatis paradig­ma posuit. Quando enim inquit martyres magna illa man­data fecerunt, magna utique voluntate, magnâ charitate fe­cerunt. Solet enim Augustinus virtutem gratiae in mar­tyrbus tanquam facem collocare, ut eam quivis in il­lustri positam monumento valeat intueri: non animo extinguendi alias, sed eam inter caeteras extollendi. Sciat ergo Petavius Augustinum cum martyribus collatam ad vincenda tormenta mortémque gratiam induxit, no­luisse eam addicendo martyribus circumscribere, sed quanta ejus esset efficacia visque, adductâ martyrum constantiâ describere.

CAP. III. Alia quaedam objectâ solvuntur.

AEGerrimè hanc divisionem auxiliorum Antago­nistae Jansenii ferunt: ob duas potissimum ra­tiones. Prima est: quòd eam Jansenius ad nauseam us (que) inculcat: perinde ac illa totius Augustini de gratia doctrinae clavis & filum sit. Secunda: quòd ille in iis exponendis duos praecipue errores admisit; alterum di­cendo adjutorium sine quo non idest auxilium sufficiens tam proprium integri status esse, ut nullum ejusmodi sit in statu naturae lapsae: & omne adjutorium gratiae post ruinam & redemptionem, Quo, idest efficax esse. Al­terum, adjutorium istud Quo necessitatem voluntati af­ferre, ac omnino irresistibile, ut aiunt esse; proinde que tollere libertatem. Ita Richardus, Petavius, Martinonus quos non cito, quia ad manum non habeo. Adducam autem qui sunt ad manum Antoninum Moraines, d. 23. & d. 28. & alibi: Thomam Augustinum l. 1 c 8. & 9. 17. & 21. ad fin. libri, & l. 3. à c. 3. & praecipue c. 7. Franciscum Annatum l. 7. de Grat. Semipelag. Sect. viii.

Laudo studium emendandi vitia, sed video eos non vitia solum hominis insectari: sed doctrinam quoque Augustini nimio Jansenium impugnandi ardore elide­re: nam eò impugnando progrediuntur, ut nolint quic­quam reapse inter ea adjutoria interesse: atque adeo [Page 23] velle prorsus con [...]undere: quemadmodum postea appa­rebit. Equidem Jansenium peccasse non credo in eo quòd cēsuit; rectam hujusmodi divisionis adjutoriorum intelligentiam, clavim & filum totius Augustinianae de gratia doctrinae esse. Nam si ea adjutoria sunt auxilia sufficiens & efficax, uti autores idonei volunt, dubium non est, quin illa divisione & aperiri, & iniri viae omnes Augustinianae doctrinae possint. Quòd autem id mag­nopere exaggeret Jansenius ad Hyperbolen pertinet: quam Cicero non Rhetoricis modo, sed etiam Philoso­phis in Topicis permittit. Si autem haec castiganda sit, Orbilii Ferula satis est: cui nescio an qui acerbius pu­niri velint, manum valeant subducere.

Quod secundum attinet: In utroque Jansenium errasse fateor: nam neque negare debuit auxilium illud inefficax quod sufficiens dicunt, uti adversus eum tract. 1. de mente Innocentii Papae a. [...]. monstravimus: & admit­tere potuit à Christo nobis illud; si minus primùm comparatum, certè restitutum. Quamvis enim datum non fuerit Angelis & Adamo integro ex meritis Christi: cujus Incarnatio authore Augustino peccati remedium fuit: certè amissa per peccatum Adae omni gratia, quae­cunque postea nobis ex Dei gratuita misericordia nobis obtigit, ea per Christi sanguinem fuit restituta. Jam ve­rò si dixit illo adjutorio quo idest auxilio efficaci neces­sitari voluntatem ut ei non possit resistere: tantum id delictum est: ut ejus ego illi gratiam facere non possim, quemadmodum supra eodem Tract. a. 4. latè ostendi. Sed non est propter privatos hominis errores tam cele­bris divisio improbanda; & tanquam aut minus apta, [Page 24] aut perspicua rejicienda: cum praesertim à multis ante Jansensium autoribus & ex Societate & extra Societa­tem tradita & recepta sit: qui minus ab ea sibi quam antagonistae Jansenii timuerunt.

Et quidem ex iis Thomas Augustinus acrior est, il­lius distinctionis & vehementior impugnator: ac nul­lâ vult ratione admittere distincta esse gratiae excitantis adjutoria: id tantùm concedit eo esse distincta quod adjutorium quo formalem perseverantiam significat: de ea que interpretatur illud adjutorium quo libri de Corrept. & Grat. Ita l. 3. c. 7. In eadem sententia est Petavius in sua dissertat. Mitius cum his adjutori­agit Moraines, ac duos sensus quibus ea divisio in di­versa membra sustineri possit in medium adducit: al­terum acceptum à Richardo qui sentit in eo distingui quod adjutoriū sine quo naturae stantis, erat solius illustra­tio mentis, non item inspiratio voluntatis; cum utrum­que adjutorium quo comprehendat. Alterum proprium; ut aut illa auxilia non distinguantur nisi ab effectu; & praescientia illius; aut unum involveret perseverantiam alterum minimè, sic disp. 22. s. 6. Omnium cautissi­me de ea divisione locutus est Annatus, lib. 3. c. 8. ubi negat distingui adjutoria, sed distinctionem non ali­am quam quae secundo Morainii sensu continetur, ad­mittit.

Non est mei nunc aut otii, aut consilii omnium sen­tentias improbare: suis id locis commodius fiet. Puto enim nullum eorum ad scopum Augustini collimasse ut in cursu operis apparebit. Tantùm volo, unam, quae communis est omnium, rationem infringere; & aliam, [Page 25] quae propria est Petavii & Thomae Augustini, enerua­re. Omnium ea vox est: Non tanti faciendam esse di­visionem: cujus Augustinus semel & uno tantùm li­bro, ac sub finem vitae meminerit; perinde ac antea minimè tradidisset. Hujusmodi autem argumentum & ineptum est & falsum. Probo ineptum: quia etsi Au­gustinus semel ac extremo vitae tempore eam divisio­nem tradidisset: non idcirco ea minoris facienda imo ob id pluris aestimanda. Nam quod ad id temporis re­servatur commendari solet impensius, attentius accipi; altius infigi, & religiosius observari. Quid enim Testa­mento sacratius, quod tamen semel et imminente morte solet fieri, ac propter id majus sibi pondus authoritatem­que conciliat. Certè multa singularia, & quae nun­quam antea dixèrat, à Christo Domino supremo illo passionis suae tempore dicta accepimus, quibus non un­quam alia, aut prolata graviùs, aut expensa divinivus, aut commendata vehementiùs. Injuram faciunt hi au­thores Cygnaeo cantui, qui cum non nisi semel, & sub mortem fiat multo magis celebratur, quàm perpetuus garrularum avium concentus, quo aures nostrae quoti­diè obtunduntur. Sinant nos quaeso Cygnaeâ Augusti­ni voce frui, nec, cum ad Maeandros istos difficultatum Cygnos canendo imitatur, negligant: cum ex immor­talitatis vicinia divinius quiddam hauserit, quo nos mortales miseros recrearet.

Falsum deinde ostendo (ut nervosius agam) idem argumentum, quatenus negat Augustinum aliàs hu­jusmodi adjutoria minimè tradidisse. Constat enim eum de iis egisse saepissimè, imo & nihil aliud in libris [Page 26] contra Pelagium egisse: uti nos in proximo de adjuto: riis libro fusè monstravimus: nec opus est repetere: qui locos commemorare volet plenos hujusmodi do­ctrinae reperit. Quod autem ea iis vocabulis non ap­pellaverit ad nomen aliquantum, ad rem certè nihil in­tererit. Res nobis intuendae sunt non nomina rerum: nisi in rebus maximè veris Nominales esse velimus. Ego vero ne in logicis quidem Nominalis esse volui; quanquam qui nostram illam ratiocinationem expen­dat, ne nomina quidem ipsa desideret. Quare non in­juriâ dixi argumentum illud & falsum, & inep­tum esse.

Pergo ire ad aliud objectum. Quod formarat pri­mum Petavius: & post eum operosè fabricatus Tho­mas Augustinus, l. 1. c. 21. a. 7. & l. 3. c. 7. hac ratione D. Augustinum semel & iterum duplicis illius adjuto­rii mentionem fecisse. lib. scilicet, de Correp. & Grat. c 10. 11, 12. & lib. de gest. Pelag. De primo non opus est di­cere cum pateat. De secundo sic Thomas Augustinus, l. 3. c. 7. ubi fortius objicit. Pelagium, ait, ponentem gratiae adjutorium in lege solùm atque doctrina sic eo loco ab Augustino refelli: Adjutoriorum genera esse duo. Alia quippe sunt sine quibus illud ad quod adjuvant effici non potest; sicut sine navi navigat nemo; nemo sine voce loquitur, nemo sine pedibus graditur, nemo sine luce intuetur, & multa hujusmodi: unde est etiam illud, quod nemo sine Dei gratia rectè vivit. Alia vero sunt adjutoria quibus sic adjuvamur, ut etiam si desint possit alio modo fieri propter quod ea requi­rimus: sicut illa sunt quae commemoravimus: Tribula ad fruges terendas, Paedagogus ad puerum docendum, & caetera [Page 27] talia. Sic Augustinus; Ex quo concludit Thomas Au­gustinus. Tale autem adjutorium ad non peccandum sen­tentiam legis esse vult. Ita ut adjutorium sine quo, non sit ne­cessarium. Aliud verò tantum utile. Fateor me non cape­re quid ex hac observatione contra illam divisionem ad­jutorii Quo & sine quo non colligi possit. Forte quod obtu­so & adipali sum ingenio. Itáque volo diligenter at­tendere quid inde pro suo acumine Thomas Augusti­nus deducat.

Ait primùm: Satis sibi esse quòd gratia Christi dica­tur adjutorium, non modò quo rectè vivitur, sed etiam sine quo non vivitur. Secundum: diverso modo acci­pi adjutorium in libro de Correp. & Grat. & in lib. de Gest. Pelag. Nam illic utrun (que) necessarium dicitur: & unum illorum, idest Quo, Formalis causae rationem habet: idest, perseverantiae. Hîc non utrunque esse necessarium, & utrun­qne efficiens esse. Tertium: has voces ita esse ambiguas, ut nihil in iis certi & constantis fundari ab adversario possit. Hac legentem non meaeme puduit tarditatis: utar eâ, impugnando hujusmodi subtilitates.

A secundo incipio. Diverso modo accipi adjutoria iis locis accipit, & probo: Et quidem utrunque necessarium in libro de Corrept. & Grat non verò in libro de Gest. Pe­lag. Quid tamen hinc adversus illam divisionem sequa­tur non video. Nam si constat illud adjutorium Quo li­bri de Corrept. & Grat. esse diversum ab isto adjutorio Quo libri de Gestis Pelagii quod sanè necessarium non est, cònstat ea non confundi, nec ambiguis nominibus ap­pellari: imò maximè distingui & certis notis discerni. Quod si eodem nomine appellari contigit, non est argu­mentum [Page 28] confusionis, cum multa quae naturâ dissident idem nomen sortiantur: nec specie solum aut genere distent, sed etiam praedicamento. Nam novem praedi­camenta quae primò sunt diversa, Accidentia vocantur. Itaque possunt illa duo adjutoria eodem nomine dici & tamen naturâ dissidere▪ cum praesertim Analoga sint, cum unum ex iis sit necessarium simpliciter, idest, adju­torium Quo libri de Corrept. & Grat. Alterum, idest, lib. de Gest. Pelag. sit necessarium secundum quid, vel unum Ad esse: alterum Ad melius esse: uti nos docent Philoso­phi. Nisi fortè quod non adjutoria tantùm communi nomine, sed etiam quo privato vocantur, non possunt esse distincta: qua ratione habitus animi & figura cor­poris, quod non accidentia solum, verum etiam qualita­tes dicuntur minimè distinguentur. Quo quid ineptius, & putidius? Maneat ergo ea esse omnino diversa: nec ambiguis vocibus naturas confundi. Quod addit adju­torium Quo libri de Corrept. & Grat. esse Formale; non efficiens, falsum esse supra ostendimus: cum probavi­mus non pro perseverantia tantum Formali accipien­dum illud esse, sed pro auxilio efficienti ipsum, & aut comitante, aut involuente; Unde ex secunda illa ani­madversione nihil contra divisionem colligitur.

Prima rem minimè continet quam vult Thomas Au­gustinus. Vult enim nomine adjutorii Quo intelliga­tur adjutorium sine quo: ut ex eo colligat ea non distin­gui. Idcirco ait. Mihi satis est quod gratia Christi dicatur adjutorium non modo quo rectè vivitur, verum etiam sine quo non vivitur Decipula hîc est; sed non me Thomas decipiet: pròdam fallacias. Duae sunt in hac ratioci­natione; [Page 29] prima: quòd confundat adjutoria quo: Nam cùm duo sint: alterum non necessarium simpliciter ad opus: alterum omnino necessarium: imo & ultra necessarium efficiens principaliter opus: & de primo illo non necessario in lib. de Gest. Pealagii, & de hoc se­cundo prorsus necessario libro de Corrept. & Grat. lo­quatur Augustinus, de utroque accipi voluit Thomas Augustinus, quod de primo tantùm intelligi potest: ut illa inter se confunderet. Et quidem secundum ad­jutorium quo longe aliud est à primo, & multò plus ha­bet quam adjutorium sine quo non cum istud det tantum posse: illud vero det etiam operari. Unde nequit hu­jusmodi adjutorium de se efficax illo adjutorio sine quo non contineri. At vero primum aliud adjutorium quo lib. de Gest. Pelag quo ita juvamur, ut sine eo tamen res fieri possit, tam fluxum ac infirmum est ut sine quo non dici non possit: cum sine eo fieri opus possit. Quare appellari potius debet sine quo fit, cum ita juvet, ut non sit omninò & simpliciter necessarium; ac uti logici di­cunt, non ad esse, sed ad melius esse, videlicet Equus aut Currus iterfacienti. Apparet jam fallacia argumen­ti: nam eo volebat Thomas Augustinus rem ita involve­re ut ex duobus unum efficeret inducto adjutorio sine quo non, perinde ac non duo essent adjutoria quo ab eo di­stincta, sed unum: & idcirco posuit primum adjuto­rium quo ceu minus esset quam adjutorium sine quo non dicens non modo quo recte vivitur, sed etiam sine quo non vivitur. Ex quo loquendi modo apparet majus quid­dam esse sine quo non quam Quo, cum longe sit majus id quo fit quam id sine quo non sit; nam hoc dat posse illud [Page 30] dat operari. Itaque decipere nos voluit Thomas ponen­do primum adjutorium ad melius esse conferens facili­tatem, quod minus est adjutorio sine quo non necessario ad esse: & subtrahendo secundum adjutorium quo quod est majus & efficax, & tendit ultra adjutorium sine quo non dans operationem & complens posse; de quo sane comparato cum adjutorio sine quo non dici debuit: Adiu­torium non modo sine quo non rectè non vivitur; sed e­tiam Quo recte vivitur fitque ut rectè vivatur: quod ampli­us est quam adjutorium sine quo non. Hoc autem non praestat aliud adjutorium lib. de Gest. Pelag. quo facilitas datur; & est potius sine quo fit quam quo fit. Ita depre­henditur fallacia elenchi in eo, quod unum tantum in­ductum fuit, alterum suppressum: ut unum tantumesse putaretur, vel ambo ita confunderentur, ut diversitas non appareret.

Secunda manifestior est, & facilius deprehenditur, ac deprehensa prodit falsitatem argumentationis, & frau­dem argumentantis. Igitur Thomas Augustinus cona­tur ex illorum locorum collatione deducere adjutori­um quo libri de Corrept. & Grat. enervari, ut non sit re­apse aliud quam adjutorium sine quo non eiusdem libri. Ut autem id efficiat: confundit illud adjutorium quo potens & efficax cum alio libri de Gest. Pelag. non neces­sario, & facilitante tantùm ad melius esse: quod cum sit minus quam adjutorium sine quo non si non distingui­tur ab illo alio libri de Corrept. & Grat. haud dubiè po­tens & efficax non est, nec excedit adjutorium sine quo non: sed prodam ego hujusmodi fraudem fallaciamque expendens iterum Thomae Augustini verba. Mihi satis [Page 31] est quod gratia Christi dicatur adjutorium non modo quo recte vivitur, verumetiam sine quo non vivitur. Rogo de quo adjutorio loquatur. Nam si de primo non necessario, sed tantum utili loquitur: falso ait eo rectè vivi, cum sine eo rectè possit vivi, & vivatur; nec enim est nec ad posse necessarium. Atque adeo nec est quo vivitur, nec sine quo non vivitur; quemadmodum sine tribulis fruges & teri possunt & teruntur: Et sine Equo potestiter fieri & fiat: quod si contingat eo fieri opus, contingens id est non necessarium.

Si de alio adjutorio libri de Corrept. & Grat. loquitur, praeposterè agit Thomas Augustinus: nam cum istud adjutorium transcendat aliud sine quo non; & ultra posse conferat esse & operari, de eo dici non debuit tanquam de minore, & inferiore altero: Non modo quo rectè vi­vitur, verum etiam sine quo non vivitur; quemadmodum supra animadvertimus. Unde si de hoc adjutorio sermo erat dici contrà debebat: Ut non modò dicatur adjutori­um sine quo non vivitur, verum etiam quo vivitur, cum amplius quiddam sit Actus vivendi quam Potentia ad viuendum. Itaque adjutorum quo cum sit necessarium & efficax utramque rationem involuit, & sine quo non dando, aut supponendo posse & quo dando esse, nam esse supponit posse. At vero adjutorium sine quo non non in­volvit adjutorium quo cum tantum det posse non esse, uti nos proximo libro diximus adjutorium quo ejusmodi esse, ut in se utranque virtutem contineret dandi posse, & dandi esse; quippe quod actum efficeret, atque adeo potentiam secum afferret, cum actus potentiam sup­ponat.

[Page 32]Hinc iam apparet & fallacia ratiocinationis & fraus ratiocinantis, & utranque in ventos abiisse, nec iis ob­scurari lucem hujus divisionis potuisse. Nunc adversus eundem & Petavium hanc ipsam observationem quam magni faciunt, retorqueo, ac ea ex pensâ confirmo tra­ditam ab Augustino divisionem adjutorii in duo illa membra sine quo non & quo libro de Corrept. & Grat. quod quidem ego ita conficio.

Aptissimè Augustinus illas duas divisiones duobus illis libris, de Gest. Pelag. & de Corrept. & Grat. propo­suit: ac ex iis deduxit quantum gratiae sufficienti, & efficaci esset tribuendum, juxta eam quam hactenus tra­didimus rationem. Patet. Nam in libro de Gestis Pela­gii tantùm posuit gratiam quae satis erat ad refellen­dum primum errorem Pelagii negantis necessitatem Gratiae: in libro autem de Corrept. & Grat. addidit quod necessarium erat ad refutandum secundum Pelagii & Semipelagianorum negantium efficaciam gratiae. Rem expono. Pelagius duobus modis erravit: primum di­cendo gratiam non esse omnino necessariam ad salu­tem, sed tantùm ad eam facilius consequendam: atque adeo utilem tantùm & ad melius esse. Id ut Augustinus refelleret probabat gratiam non esse utilem tantùm, sed etiam simpliciter necessariam: & habere rationem ad­jutorii sine quo non cum sine ea rectè vivi non posset. Ad id autem afferebat eam distinctionem adjutoriorum, quam adducunt Petavius, & Thomas Augustinus: nempe ad­jutorii sine quo illud ad quod juvat effici non potest: si­cut est Navis ad navigandum, vox ad loquendum, pedes ad gradiendum, lux ad intuendum, cujusmodi esse ad­jutorium [Page 33] gratiae confirmabat. Aliud quo sic adjuvamur, ut etiam si desit, possit alio modo fieri id propter quod requiritur, sicut Tribula ad fruges terendas, cujusmodi esse Gratiam negabat. Itaque unum Adjutorium ad Gratiam applicabat: alterum removebat: ut videas quantum inter utrumque Adiutorium Quo intersit: ut illud libri de Corrept. & Grat. prorsus necessarium sit; & non modo sine illo non possit fieri opus gratiae, sed etiam eo ipso fiat opus: istud vero Adiutorium libri de gest. Pelag. tale sit ut sine eo possit fieri & fiat opus, atque adeo sine Adiutorio Quo libri de Corrept. & Grat. intelligi nequeat Gratia: at sine isto libri de Gest. Pelag. integra ratio salutis & intelligatur & constet: retentâ illa (quae haud dubie erat haeresis) opinione. Nunc ad rem propriùs. Ad refellendum Pelagium tunc tem­poris satis hoc erat dicere: Adiutorium Gratiae non esse tantùm utile sed etiam omnino necessarium. Proinde­que nullum opus rectè ad salutem fieri posse sine Gra­tia Unde illa erat Adiutorium Sine quo non omnino ne­cessarium: minimé vero Adiutorium utile tantum & ad melius esse, uti volebat Pelagius. Non negabat au­tem Augustinus Gratiam utilem item esse & facilitatem dare potenttae: sed negabat utilem solum esse: & necessa­riam prorsus volebat, ita ut sine ea recté vivi non posset. Erat autem sermo de prima gratia, & necessario eius ad iumento. Hactenus procedebat contra Pelagium sic er­rantem Augustinus libro de gestis Pelagii.

Postea cum vidisset eum convictum testibus, dam­natum in Conciliis, circumtusum testimoniis Scrip­turarum, & vocibus Catholicorum necesitatem Gra­tiae [Page 34] veram fateri: sed nec eam germanam agnoscere, nec ad omnes omnino actus necessariam dicere, & nul­lam ei efficaciam tribuere, sed eamab arbitrió penden­tem inducere, cum jam Pelagius Semipelagianismum parturiret, ulterius ire docendo Augustinus perrexit: & veram Gratiae Efficacis formam produxit. Itaque al­tiús orsus status duos integri & lapsi Adami proposuit: vires naturae & arbitrii in ambobus expendit, Adjuto­ria Gratiae distinxit, ostenditque primo, integro, & sano satis fuisse Adjutorium Sine quo non. Secundolapso & infirmo majori Adjutorio opus fuisse, id est Quo sicuti nos hactenus accuratè tradidimus. Unde apparet ex eo ipso de gestis Pelagii libro nostram doctrinam de hu­jusmodi Adjutorio libri de correptione & Gratia con­firmari: nec quicquam illo aut contrarium, aut am­biguum contineri. Imo istud Adjutorium Quo alteri oppositum clarius elucere. Nam Adjutorium Quo li­bri de gest. Pelag. ponitur tanquam insufficiens & in­eptum ad necessitatem naturae: cui omnino ad operan­dum Gratia necessaria erat, quae daret Posse, non sup­poneret. At veró Adjutorium Quo libri de Corrept. & Grat. inducitur non solum sufficiens, & necessarium, sed etiam Efficax, constituens naturam potentem ope­rari, & operantem. Quare tantùm abest ut hi loci se implicent & obscurent, uti vult Petavius & Thomas Augustinus; ut potius ex mutuo concursu, & colla­tione se invicem juvent, explicent, & illustrent: uti opinor ex mea ratiocinatione apparet. Tria ergo ha­bemus in Augustino Adjutoria. Adjutorium Facili­tatis: quod solum admittebat lib. de gest. Pelag. Pe­lagius. [Page 35] Adiutorium Possibilitatis: quod Augustinus omnino necessarium dicebat, saepissimé ab eo indu­ctum. Adiutorium actionis: quod est Efficax, utro­que & perfectius & potentius. De quo cum aliis in locis, tum praecipuè lib. de Corrept. & Grat. Augu­stinus.

Uberius haec explicare volo adducto perspicuo Au­gustini loco, in quo Adiutorium illud libri de gestis Pelagii Facilitatis proponit, & refutat inducto ma­nifestè altero Possibilitatis: ac insinuato tertio Actionis: ut videat Petavius & Thomas Augustinus non eo tan­tum loco de gestis Pelagii Adiutorium illud inveniri. Est autem locus Serm. 13. de Verb. Apost. Adjutricem di­cunt esse gratiam Dei ad faciliùs facienda. Ista sunt verba eorum. Ad hoc dedit Deus, inquiunt, Gratiam suam homini­hus, ut quod facere jubentur per liberum arbitrium facilius possint implere per Gratiam. Velo facilius, Remo difficilius; tamen & Remo itur. Jumento facilius: Pedibus difficilius: sed tamen & pedibus per venitur. En illud Adjutorium, quo facilitas datur. Ad aliud quo datur Possibilitas omnino necessarium pergit Augustinus. Non est, in­quit, sic. Magister enim verax.... non ait sine me facere quidem potestis aliquid, sed facilius per me: non ait fructum vestrum potestis quidem facere, sed uberiorem per me. Quid dicit Dominus, Sine me nihil potestis facere. En secundum Adjutorium: necessarium prorsus ad Posse, & Sine quo non. Transit Augustinus ad tertium Actionis Efficax hoc modo. Jam nunc cum auditis quotquot spiritu Dei a­guntur, hi Filii Dei sunt, nolite eos dimittere. Nec enim Templum suum Deus quasi de lapidibus, qui non habent mo­tum [Page 36] suum levantur, ab structore ponuntur. Non sic sunt lapi­des vivi & vos tanqnam lapides vivi coaedificamini in Tem­plum Dei. Ducimini sed Currite. Et Vos Ducimini sed se­quimini, quia & cum secuti fueritis verum erit illud. Sine me nihil potestis facere. Non enim volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. Ecce tertium Adjutorium: quo datur Agere & quo fit ut Agamus, suis expressum co­loribus: ut nihil ex iis quibus illud proximo libro de­scripsimus desideretur. Haec est enim illa Gratia du­cens non ducta: praeveniens, non sequens arbitrium: cujus Adjutorio fit ut opus fiat non currentis hominis sed miserentis Dei: qua agimur, non quam nos agimus; & qua ita agimur, ut necesse sit occurrere ac dicere li­bertatem salvam & in tuto esse: nec nos agi tanquam lapides, sed tanquam homines: cum qua non neces­sario, sed libere operamur, sic tamen ut abea incipiat motio & tractio voluntatis. Qua ratione Efficacem Gratiam, & ante iam exposuimus, & postea expone­mus. Hac luce illatâ existimo tenebras quas huic divi­sioni Adiutoriorum Petavius & Thomas Augustinus conabantur offundere, penitus dissipari.

Summa est: Triplex Adiutorium Gratiae apud Augu­stinum inveniri. Primum quo Facilius fiatopus salutis, non simpliciter necessarium: quod admittebat Pela­gius, impugnabat Augustinus. Secundum Sine quo non potest fieri opus, omnino necessarium, sed inefficax, re­cipiendum. Tertium quo fiat opus necessarium & Effi­cax, utrumque contra Pelagium, & sequaces ab Au­gustino receptum traditumque.

CAP. IV. Recipitur, formatur, probatur hujusmodi Ajutoriorum divisio.

EO quasi velo quod difficultates obduxerant re­ducto, apparere incipit mens Augustini de distin­ctione utriusque adiutorii, quam certè optimè nove­runt Semepelagiani, etsi eam minimè probarent: quem­admodum constat ex verbis Hilarii Epist. ad Augusti­num. Deinde molestè, inquit, ferunt, ita dividi Gra­tiam quae vel primo homini data est, vel nunc omnibus da­tur, ut ille acceperit perseverantiam, non quâ fieret ut per­sever aret, sed sine qua per liberum arbitrium perseverare non posset: nunc verò Sanctis in Regnum Dei Praedestina­tis, non tale Adiutorium perseverantiae detur, sed tale, ut eis perseverantia ipsa donetur, non solum ut sine isto dono perseverantes esse non possint, verùm etiam ut per hoc donum non nisi per severantes sint. Recte hactenus ad sensum Augustini, quem prorsus attigerunt: sed perversé, de­torquendo ad errores quos ex ea deduci volebant: ac propter eos illam distinctionem improbando. Quod accuratè expendit Vasquez. 1. p. d. 91. c. 4. n. 22. Mas­silienses contra Augustinum obmurmur abant: eius que verbis offendebantur: quòd ille duas Gratias praevenientes distinxe­rat: alteram specialem in his qui perseverant quae non fuit concessa primo parenti in statu Innocentiae: alteram cum [Page 38] qua possunt homines perseverare, sed non perseverant: quae sola primis Parentibus, & Angelis malis donata fuit. Hae [...] quoad sensum. Quoad errores autem illa. Verum enim vero nullam Augustinus desperationem, aut necessitatem in­duxit. Et caetera quae ibi latius persequitur.

Semipelagianos veteres novi Remonstrantes imitan­tur. Nam agnitâ Augustinianâ divisione eosdem eius au­thori errores impingunt. Ita in Apologia saepe, & in eius Praefatione sic. Recte olim Sanctissim [...] Galliae Episcopi (ita Semipelagianos appellant) Augustino oppone­bant, Si neqne reiectus ulla industria potest intrare, neque electus ullâ negligentiâ potest excidere. Ac reliqua ex E­pist. Prosperi desumpta. Ex authoribus Catholicis ea­dem adiutoria distincta, sano tamen sensu adversus Se­mipelagianos & calumnianos accipiunt Pennotus l. 9. Propugn. c. 13. Pigh. l. 4. de lib. arb. Horant. l. 1. cont. Calvin. c. 55. Malder. 1. 2. q. 111. a. 3. dub. 11. etsi ad­iutorium Quo nimis praesertim Pighius obtuderint, ut Calvino ad nnecesitatem eo abutenti acrius, vehemen­tius que resisterent.

Illud iam fermé inter omnes Theologos idoneos ac rectius sentientes constat: Huiusmodi adiutoria duo auxiliorum Sufficientis quod vocant & Efficacis ima­gines esse: imo mutatis nominibus eam exhibere. Ita adiutorium Sine quo non auxilium Sufficiens. Adiuto­rium Quo auxilium Efficax continere: cum illud det Posse: istud Operari. Possem multos huius sententiae authores afferre. Satis est duos Jesuiticae Scholae Prin­cipes Vasquium Suariumque producere. Quorum Vasquius primùm ait 1. p. d. 98. c. 1. Augustinum de [Page 39] Gratia disserentem nullum lapidem intentatum reliquisse. Cumque hic sit lapis angularis, non potuit ab Augu­stini omitti. Itaque Vasquez confirmat: haec duo adiu­toria duo illa auxilia significare. Ita 1. p. d. 97. c. 2. n. 15. & d. 98. c. 2. n. 7, 8. & 9. &c. 4. á n. 21. ad finem, &c. 5. n. 33. & 34. Adduco locum perspicuum c. 4. n. 23. Ubi docens ex mente Augustini. Ex duobus excitatis per Gratiam Pravenientem, qui operatur eum maiori auxilio Gratiae donari, ait, Has duas Graeias Augustinus distinxerat, lib. de Corrept. & Grat. c. 11... Easdem duas Gratias cla­rissimé etiam distinguit eodem, lib. c. 12. ubi habentur ver­ba quae Hilarius recitavit in illa. Epist. quibus Massilienses offendebantur. Et postea, c. 5. illas duas Gratias appel­lat auxilia Sufficiens & Efficax. Primam, inquit, senten­tiam ita intelligunt, u affirment cum illo solo auxilio, quod appellatur Sufficiens, nullum respondere posse, nis [...]i Efficax concedatur. Deinde addunt concesso illo Efficaci, &c. Ecce duo quae adduxerat adiutoria aliorum examinans sen­tentias suopte sensu retento vocat illa Sufficiens & Ef­ficax: & ad quaestionem applicat. Idem manifestè tra­dit in 1. 2. D. Thom. d. 185. c. 11. Suarez autem adhuc manifestius eandem doctrinam tradit, pluribus inlocis. Egerat quondam de illa divisione lib. 3. de auxil. c. 15. Eam probat recenti tomo 2. de Grat. l. 4. c. 1. n. 2. &c. 2. n. 10. expressè dicit: auxilium sufficiens esse illud ad­iutorium sine quo non Augustini idem affirmat, c. 18. n. 1. & de eo sub hac notione agit á n. 14. ad. 21. & ib. n. 18. & 20. admittit pro Efficaci adiutorium quo, & l. 5. c. 2. n. 2. recipit ex aliorum sententia adiutorium istud quo loco Efficacis. Utrumque autem probat c. 3. á. n. 6. [Page 40] ad 9. & insinuat c. 10. n. 13. & 23. & tandem innuit, c. 52. n. 19. & 20. Cuius ego authoris quòd magni fie­ri solet, ac debet ab omnibus Theologis locos duos om­nino expressos afferre volo: alterum pro Auxilio suffi­cienti: alterum pro Efficaci.

Igitur, l. 4. c. 2. n. 10. Hoc ipsum, ait, sentit Augusti­nus ubicunque Auxilium istud sufficiens explicat, per condi­tionalem illam locutionem, dicens: per sufficiens auxilium dari homini, ut operari possit si velit. Sic explicat Gratiam datam Adae lib. de Corrept & Grat. c. 11. dicens tale fuisse adiutorium datum Adamo: quod desereret si vellet, & in quo permaneret si vellet, & in c. 12. ait in voluntate hominis fuisse positum, & cum adiutorio Dei sine quo perseverari non posset, manere si vellet: ergo illa conditionalis Operari [...] velit fit possibilis & re vera per auxilium sufficiens, ergoper tale auxilium ponitur in voluntate hominis quicquid est ne­cessarium ad volendum. Transeo ad efficax de quo saepe Suarez ex illo loco de Corrept & Grat. sed eligo brevem & perspicuam sententiam, l. 5. c. 3. n 6. Dubium inquit est an Efficax gratiae auxilium pertineat solnm ad statum na­turae lapsae? & mox subiungit ait, Augustinus Adiutorium quod hominibus lapsis datur, in hoc esse maius & potentius, quod per illud efficitur ut homo velit. Et infra significat ideo tantam tamque efficacem gratiam non esse datam primo homi­ni, quia tum liberum arbitrium ita liberum erat, ut bene velle posset & male: nunc autem propter infirmtiatem naturae lap­sae necessarium esse auxilium quod hominem velle & benefa­cere faciat. Et quanquam sentiat Adamo & Angelis ne­cessarium Fuisse Auxilium Efficax ad perseverandum, quòd istud affirmet non ex eo negat illud Adiutorium [Page 41] Quo efficax esse, sed tantum negat fuisse proprium na­turae lapsae, uti apparet ex reliquo capite.

Non est igitur cut tantopere horreant & aversentur hujusmodi divisionem antagonistae Jansenii cum suae Scholae Principes admittant, & amplectantur. Quod si causentur errorem Jansenii sentientis adjutorium Quo inferre vim libero arbitrio: ut ut sit, non debuerunt idcirco horrere Augustini doctrinam tam perspicuè tra­ditam; ac erroris vitandi causâ in Augustino minus videre. Nam si Vasquez & Suarez, nihil sibi à Calvi­no divisionem illam tantoperè celebrante, ac in haeresim suam trahente timuerunt, quominus eandem ab Augu­stino traditam reciperent: nullam sane honestam ti­mori suo causam praetexere poterunt qui ut Jansenii errorem vitarent Augustino adhaerere noluerunt.

Sed ne videar iis injuriam facere, quòd admittere omnes fateantur illam divisionem, & eo tantum no­mine aversari, quòd Jansenius eam necessitate indu­ctâ per adjutorium Qno Penitus corrupit, & aliis vitiis inquinavit, nam id cuncti profitentur: operae pre­tium erit quis eorum sit sensus ostendere, & quam longe absint a Principum suorum sententia: a qua recedere minimè debuerunt.

Igitur Moraines d. 22. s. 6. affirmat Augustinum illa adjutoria induxisse, ac distinxisse, primum ea ra­tione ut adjutorium Quo naturae lapsae majus foret ex­tensivè alio naturae innocentis Nimirum, inquit, quia ut fusiùs docet & ex Augustino probat Richardus l. 2. disp. de lib. arb. cap. 4. sect. 3. §. 2. egebat quidem in illo statu homines & angeli mentis illustratione ad hnnum [Page 42] cognoscendum, quod syncero Sancto que amore diligepent: sed non motione volnntatis qua accenderentur ad amorem illius boni. Et infra. Ac vero in statu natura lapsae non suf­ficit mentis illustratio, nisi etiam voluntas caelesti motione tangatur. Quod fusè persequitur, & inductâ Petavii authoritate confirmat.

Secundum: ut eo tantùm distinguantur non ex parte Excitantis Auxilii, sed Adjuvantis & Cooperantis, quia Adjutorium Quo habet adjunctum effectum: nam forma­liter perseverantem constituit, ut idem Sanctus Doctor ait paulo post: Beatitudo est Adjutorium quo fit formalit [...]r Beatus: quod fit per formam, quae eo ipso quod datur homini vel Angelo constituit eum formaliter Beatum. Negat verò Augusti­num agere de omnibus Auxiliis actualis Gratiae, atque adeo discrepat à sententia Vasquii & Suarii, nec admit­tit ea duo Adjutoria rationes Auxilii sufficientis & effi­cacis universim ad omnes actus habere. Diligenter enim, inquit, observandum est Divum Augustinum ibi non agere u­niversim de Auxiliis quibuslibet datis in statu naturae lapsae: sed tantùm comparare Auxilium quo Adam adjutus non perseve­ravit cum Auxiliis quibus nunc sancti & electi efficaciter ad Regnum Dei piè vivunt & perseverant. Atque hanc ipsam sententiam tradiderat d. 14. 5. 6. a. n. 44.

Annatus quem circumspectiorem reperire soleo, pri­mum l. 7. c. 6. §. 8. ait recipere se illa duo Adjutoria tra­dita ab Augustino: Augustinianam esse distinctionem illam eamque veram, bonam & utilem non [...]ego. Deinde affirmat duo: Alterum non eo sumi sensu quo Nou-Augusti­niani volunt; ut nimirum Adjutorium Quo non sit in potestate voluntatis, eique necessitatem afferat. Alterum [Page 43] quicquid de ejus virtute ac efficacia dicit Augustinus, id omne salvum esse admissâ infallibilitatis Auxiliorum praesci­entià & plusquam salva, si addatur bonorum actuum praedefi­nitio. De primo non est nunc disputandi locus: nec de eo ego Annato non assentior. Secundum non probo, & vi­deo quid paret, nempe duo illa Adjutoria reapse confun­dere, & tantùm effectu, ejusque praescientiâ distinguere. Sed addit illud adjutorium quo authore Augustino sig­nificare tantum eam Gratiam quá continetur donum perseve­rantiae, & solis praedestinatis convenire.

Thomae Angustino aliud ac insolentius visum. Nam nemo est huic divisioni Societatis author iniquior. I­taque affirmat. Adjutorium quo de quo agimus minus propriè sumi, idest non pro causa efficiente boni operis qualis est gratia omnis liberum arbitrium antecedens, comitans & sub­sequens, sed pro ipsa Perseverantia formali, quae non nisi in obitu supremo obtinetur: qualis est ipsa beatitudo quae beatum non efficienter, sed formaliter facit eum, in quem cadit. Ita lib. 1. art. 7. Et l. 3. c. 7. latius eandem sententiam confirmat, & tria tradit. Primum de praedestinatis tant [...]m Augustinum iis locis de Corrept. & Gratia sermonem institu­isse. Secundum eum ne vel obiter quidem de alia quavis gra­tia loqui, sed de una duntaxat gratia perseverantiae finalis. Tertium per Adjutorium quo-intelligi ab Augustino ipsam per­severantiam finalem, non verò auxilium Efficax ad perseve­randum. quaetúm eo capite, tum proximo nono conatur monstrare: ait que art. 2. ejus cap. noni, aut octavi (nam mendosus est numerus) Augustinum cum de duobus illis adjutoriis Sine quo non, & Quo egit, egisse tantum de dono Finalis perseverantiae, non autem de Auxilio [Page 44] Gratiae, vel sufficientis, vel efficacis. qnemadmodum à ple­risque videt disputari.

Non est meum nunc eorum sententias refellere cum suprâ Cap. 1. maximam partem refutaverim, & quod reliquum est sit à me postea refutandum. Sed tantum ostendere, quod suscepi, ab iis divisionem Augustini [...] nam partim elidi, partim everti: nec eos cum de [...] censent cum suae Theologiae principibus consenti [...] Et quanquam hi in ea explicanda & inter se, & a [...] Augustino dissentiant, id non ad rem, sed ad modu [...] spectat. Nam membra illa duo admittunt, eaque di­stincta esse agnoscunt; & actualia esse Gratiae Excitan­tis auxilia fatentur. Caeterúm quâ ratione constituan­tur, & distinguantur, alia quaestio est, obscurior & dif­ficilior de qua mirum non esteos sensibus discrepasse. Quare res omnino tenenda: admittendo duo esse auxi­lia eaquè diversa, atque ita ab Augustino proposita▪ esti verò cujusmodi ea sint & quatenus differant mi­nus constet, non idcirco de iis dubitandum. Sin ne­gemus divisiorum auxilii in Sufficiens, & [...]fficax quòd rationes sufficientiae & efficaciae (nam adhuc id ven­tilatur) haud nobis compertae sunt. Igitur qua ratio­ne admittimus divisionem auxilii sufficientis & effi­cacis eaquè recepta de modo inquirimus, ita et si mo­dus in incerto sit, divisionem adjutorii Sine quo non & quo recipiamus.

CAP. V. De Adjutorio Sine quo non. Quae ejus natura Munus? Effectus?

NON ego de his adjutoriis tanquam de auxiliis Sufficienti & Efficaci, quomodo solent Schola­stici, quaestionem instituo. Augustinianus Theologus sum: ab eo informâtus ejus mentem expono: quàm cùm exposuero, secundum eam alias illas Scholasti­corum quaestiones quasi Ariadnaeo filo deducto expli­cabo. Et quidem septem meo iudicio proprie Augu­stinianae quaestiones excitari possunt. Prima, Quae na­tura & coustitutio illius adjutorii? Secùnda, Quis e­jus effectus? Tertia, Utrum in statu ruinae detur ho­minibus lapsis? Quarta, Utrum sit ex meritis Christi? Quinta, Quid & quomodo in nobis operetur? Sexta Utrum propriè sit illud quod in scholis Auxilium suf­ficiens appellamus. Septima, An sit Gratia universa­lis & omnibus omnino hominibus detur? De his omnibus distincte ac enuleate, breviter nernuosè que, & ad mentem Augustini acommodatè agemus.

Circa primam, Antonius Richardus sive du Champ. lib. 2. disp. de lib. arb. c. 4. s. 3. §. 2. & Antoninus Mo­raines d. 22. s. 6. n. 44. uti eum proximo cap. citavi Authores sunt Adjutorium sine quo non fuisse tantum illu­strationem intellectus, non autem motionem voluntatis. Ra­tio [Page 46] est, quia cum Adae voluntas libera esset à motibus concupiscentiae sufficiebat illi mentis illustratio: & in hoc distingui volunt illud âdjutorium ab adjutorio quo, quod istud & illustret intellectum & moveat volunta­tem: illud solam illustraverit intellectum, non affe­cerit voluntatem. Hanc sententiam ita propositam à Richardo in mea Cortina. quaest propria authore mini­mè producto confutavi. Idcirco nunc brevius refellam, cum praesertim hoc anno quo lucem vidit 2. Tomus de Gratia P. Suarii, eam apud ipsum invenerim iisdem ferme rationibus, quas ego ejus haud conscius senteu­tiae adduxeram, refutatam.

Primùm illa sententia adversatur Augustino, qui disertis verbis docet Adamum Innocentem utroque modo excitatum. Nam de eo loquens l. 14. de Civit. c. 13. Si voluntas, inquit, in amore immutabilis honi, à quo il­lustrabatur ut videret, & accendebatur ut amaret stabilis per­maneret, non inde ad sibi placendum averteretur, & ex hoc in▪ tenebresceret & frig [...]sceret. Manifeste ex parte Gratiae Excitantis ad permanendum; ponit illustrationem, in­tellectus & accensionem voluntatis.

Deinde ostenditur ratione, quia Augustinus agens de Gratiae adjutoriis nunquam illam distinctionem innu­it, sed tantum in majori vel minore virtute eam con­stituit: ut patet exiis quae l. 1. diximus: nam quoad extensionem Gratiae eodem modo locutus est: de sola intensione diversa dixit. Praeterea Augustinus absolu­te ad omne auxilium Gratiae ex natura sua semper po­stulat motionem utriusque potentiae, imo & adhibere solet tanquam motituum operandi delectationem prae­viam [Page 47] in voluntate, uti suo loco dicemus: igitur non potuit subtrahere illud adjutorium proprium volunta­tis. Hoc item argumento utitur Suarius, tom. 2. de grat. l. 3. c. 7. & 9. ad probanda auxilia intellectus & volun­tatis in omni statu esse necessaria: additque c. 7. 1. As­ert. 4. Excitationem intellectus talem esse debere, ut possit in voluntate aliquem effectum commovere, nam ad hunc fi­nem datur.

Sed jam apertis urgeo argumentis. Primò quia posi­tâ illustratione intellectus non potest non sequi affe­ctus aliquis in voluntate, cum id postulet connaturalis modus operandi earum potentiarum: quae ita con­nexae sunt, ut sibi mutuó respondeant: nam sicut vo­luntas nisi interveniente intellectu excitari nequit, ita è contrario datâ in intellectu consideratione aliqua ido­nea statim excitatur in voluntate motus quidam re­spondens considerationi intellectus. Unde si Adami intellectus illustrabatur, connaturaliter afficienda erat voluntas: neque poterat lux illa mentis citra calorem voluntatis confistere: neque id negare ausus est Morai­nes admittens hanc indeliberatam motionem in vo­luntate: qua admissâ nescio quomodo negare ausus est hujusmodi motionem ad auxilium Excitantis in Adamo Innocente Gratiae pertinere.

Secundo, Quia etsi Adami voluntas sana & sancta esset, non ideo non egebat excitatione propria, nam non solum datur Excitans Gratia propter difficultatem & excellentiam operis supernaturalis, quae indiget ex­citatione potentiae, & ex alia ratione conna [...]urali quae postulat, ut habitualis virtus excitetur per motionem [Page 48] actualem, uti videmns fieri in hominibus justis & sanctis qui cum habeant gratiam sanctificantem & ha­bitus infusos, tamen sine actuali excitatione volunta­tis non possunt eos actus exercere.

Tertiò quia injuria Gratiae Excitanti fieret si ea re­moveretur à voluntate, & poneretur motus concupis­centiae ad malum in eadem ad peccandum. Ecquis e­nim neget aut Adamo integro, cum peccavit, aut no­bis lapsis cum peccamus non fuisse, aut non esse ali­quem motum, cupiditatis in voluntate per tentatio­nem ante peecatum? Qui si non fuit, aut est in nobis bonus ante bonum opus, profecto majus quiddam tri­buimus invitanti concupiscentiae, quam praeparanti Gratiae.

Quartò, Quia in hoc statu naturae lapsae sunt ju­sti, qui eò sanctitatis pervenerunt, ut Adamo integro saltem pares sint: nemo autem dicere audeat eos sola illustratione intellectus excitari: igitur, nec id de A­damo quisquam poterit affirmare. Sane ineptum est praecipuam in bono operando, & unicam in merendo potentiam propriâ Gratiâ intimâque motione destitui: etsi id naturalis earum inter se potentiarum ordo & sympathia pateretur.

His argumentis satis opinor illa Richardi & Mo­rainii sententia confutatur: quam Suarez prorsus e­lidit tom. 2. l. 3. c. 7. & 9, ubi ait n. 7. Indiguisse homi­nem in statu Innocentiae Gratiâ hujusmodi Excitante: quia necessitas Gratiae Excitantis adhos actus non est quasi per accidens propter corruptionem naturae, sed per se propter excellentiam talium actuum: Et ibidem infra affirmat [Page 49] rationes supra factas de hominibus justis in statu rui­nae procedere in Angelis quia non fundantur, inquit in pecu­liari conditione naturae lapsae, sed in propria natura talium a­ctuum. Et ideo illae sententiae: Deus est qui operatur in nobis velle & perficere: & qui caepit in nobis opus bonum perficiet. Non minus habent locum in Angelo, & in homine integro, quam in lapsis. Rationem vero quam primo loco adhi­bui praeclarè expendit, c. 7. n. 7. Norit Richardus & Moraines suae se scholae Augustino (nam sic Conim­bricae audit Suarius) adversari.

Quod attinet ad Secundam. Satis ea liquet ex ipsius natura Adjutorii, & modo juvandi in eo statu potentias quem nos latè & accuratè libro proximo Augustini lo­cos expendendo descripsimus. Erat enim illud Adju­torium Possibilitatis excitans proximé, & constituens in actu primo Potentias, apte illustrans intellectum & ci­ens voluntatem, ut nihil ei ex parte Adjutorii deesset ad agendum, si vellet agere pro suo arbitritio: quod cum esset integrum & sui omnino perfecti juris nec ullo in­trinseco vitio affectum, ita movebatur ab illa actuali in­spiratione Adjutorij, ut leniter tantum ac leviter pul­saretur, quantum satis esset ad excitationem moderatam & justam: quae tam erat in potestate arbitrii, ut immotū inconcussumque relinquens, suggerentis modo, ac se praestó esse significantis flexum ad se conversionem (que) il­lius pro suo se agentis libito expectaret. Quaesumma est totius anteactae libro primo ratiocinationis: quae cum i­bi toties a nobis inita sit non debet hic vehementius in­culcari. Cum praesertim nemo de hujusmodi adjutorio quaestionem moveat, quod perinde erat ac Sufficiens Aux­ilium [Page 50] cujus est natura, & excitatio penitus perspecta & explorata. Nam ut uno verbo dicam Hoc Adjutorium Sine quo non efficiebat in Adamo & Angelis quod Scho­stici opinantur in hoc statu nostro efficere, quatenus ante efficax sumitur & ab eo distinguitur: modo dicant illud non esse tantum oblatum, sed re exhibitum exci­tans voluntatem, & in ejus potestate relictum atque a­deo nihil mutans, detrahensquè de indifferentia in ae­quilibrio positae voluntatis. Non examino utrum bene sentiant an secus qui illud ita constituunt, ac recipiunt: nam id alterius est loci: sed uti constitutum abijs recep­tum vendico & applico. Neque ulla hac dre mihi cum ullo Authorum non Catholicorum modo, sed nec etiam Haereticorum controversia est. Imo ne cum Semipela­gianis quidem Augustino de illo Adjutorio modove­movendi contentio fuit: uti ex Epistolis Prosperi & Hilarii apparet. Tantum controversia esse potuit An ad omnes omnino actus etiam ad initium fidei esset in hujusmodi statu ruinae necessarium: qua de supra nos Art. 5. egimus in censura Quartae propositionis Janse­nii, & iterum accuratius agemus.

Quia tamen video aliquos apud Suarium tom. 2. de Grat. l. 3. c. 9. n. 5. negasse Auxilium Excitans Adamo in statu Innocentiae, quod crederent naturae integrae ac sanae, & omnibus Habitualis Gratiae praesidiis instru­ctae solo concursu concomitantis Gratiae opus fuisse, in­ter quos est▪ Bellarminus l. 16. de Grat. Primi Homin. c. 4. á quo id quibusdam Augustini testimoniis & hoc ip­so libro de Corrept. & Grat. suadetur: volo hic perspi­cué ostendere Adjutorium illud antecedenter excitasse; [Page 51] atque adeo distinctum a cooperante Gratiae concomi­tantis auxilio fuisse idque testimoniis Augustini ex eo­dem & libro desumptis: nam nusquam ea sunt manife­stiora.

Primum Augustinus c. 10. loquens de Adamo Inno­cente ait liberum arbitrium parum esse ad bonum, nisi adjuve­tur ab omnipotenti bono quod de natura ipsius arbitrii in­telligit, quae adjuvanda est a Deo, haud dubiè Auxiliis Gratiae, in quibus est Excitans & Praeveniens. Unde ex ratione generali operandi bonum Gratia Excitans Ada­mo necessaria erat: sed proprie de illo statu mox Augu­stiuus. Quòd adjutorium si homo ille per liberum non deseruisset arbitrium, semper esset bonus, sed deseruit & desertus est. Hoc sane non erat operans, sed Excitans: nam operans non deseritur, nec deseri potest in sensu composito cum jam sit cooperans, & in actu secundo: Excitans vero cum antecedat operationem & ad actum primum perti­neat potest deseri, & deseritur. Pergit Augustinus, & adhuc manifestius exprimit Tale quippe erat adjutorium, quod desereret cum vellet, & in quo permaneret si vellet; non quo fieret ut vellet. Haec est prima Gratia quae data est primo Adam; sed haec potentior est in secundo Adam. Prima est enim qua fit, ut habeat homo justitiam si velit: secunda ergo plus po­test, qua etiam fit ut velit. Comparatio declarat quae sint Adjutoria comparata: nimirum excitantia, nam certe Adjutorium Quo excitans est efficax, uti hactenus osten­dimus. Igitur alterum huic collatum est item Excitans: imo clarius patet hoc Excitans esse, cum eo possit homo velle si velit, proinde velle non involuat, sitquè á coope­rante distinctum, & disjunctum. Huc pertinet illa sen­tentia [Page 52] quoniam sic adjuvabatur, ut sine hoc adjutorio in bon [...] non maneret, sed hoc adjutorium, si vellet desereret illud ne­cessarium ad manendum poterat deseri, igitur aliquide ratdatum ad operandum quod tamen non erat operans quandoquidem deseri ac relinqui poterat ante operatio­nem. Hoc quoties repetit Augustinus hoc c. 11. & 12. repetit autem decies novies, toties docet hujusmodi Ad­jutorium esse Antecedens & excitans: non & concomi­tans & operans. Imo si utra ex his duabus Gratiis vide­bitur confundi cum Auxilio cooperante in Augusti [...] sententia erit potius secunda efficax, quae est cum operati­one conjuncta, quam illa prima, quae est ab operatio­ne disjuncta, & quae sine operatione consistit. nec opus est hujusmodi sententiam rationibus impugnare, cum & saepius id ante egerimus, eamque Suarius & libro quondam de Auxiliis, & nunc isto recenti de Grat. c. 7. & 9. & Vasquez 1. 2. disp. 193. c. 3. & 4. alij que Theo­logi confutarint.

Maneat igitur effectum hujus Adjutorii Sine quo non fuisse illustrare mentem, & ciere voluntatem modera­ratâ flammâ, quae ita esset in ejus porestate, ut eâdem illam facilitate accenderet vel restingueret: nec nisi ejus arbitrio temperaretur.

CAP. VI. Utrum Ajutoriorum Sine quo non detur in statu naturae lapsae, & An sit ex meritis Christi?

GRavis quaestio quoad utranque partem: ac idcir­co accuratè tractanda. Primum constat in do­ctrina Augustini Gratiam Adae innocentis & Angelo­rum non fuisse effectum mortis Christi. Non enim fu­it Gratia Redemptionis, nec remissionis Peccatorum, quae sola est Gratia Christi. Fundatur ea doctrina in primo Augustinis principio, & duabus ex eo deductis thesibus post librum primum á me propositis, ac mul­tis locis ejusdem confirmatis, tum ibi, tum in mea corti­na tract. 3. ubi ostendi Verbi Divini Incarnationem nec definitam nec institutam nisi in Remedium Peccati. Ex quo sequitur Gratiam quae non sit Remissionis Pec­cati contracti aut praeservationis contrahendi (quod ad­deo propter Immacularam Virginis, â qua debitum non excludo, peccatum rejicio, Conceptionem) non esse Gratiam Christi.

Hinc existit quaestio. An illa Gratia data Adamo & Angelis detur post peccatum & An sit ex meritis Chri­sti? Et quidem Augustinus in hoc libro de Corrept. vi­detur negare, dum Adjutoria ita distinguit ut pro stati­bus [Page 54] dividat, & cuique suum uti proprium as signet: & ita opponat status & Gratias, ut omnino ea velit esse diversa. Praeterea distinguens haec Adjutoria vult ut se­cundum sit ex meritis Christi, & multó potentius alio, arque adeo Quo fiat opus. Unde apparet hoc totum esse proprium status naturae lapsae, non aliud quod minus est. Accedit, quod illud Adjutorium erat naturae sa­nae, & integrae, & ineptum naturae aegrotae ac debili, quae sane exigit aliud sanans ac erigens, & sustentans, proindeque Adjutorium Quo. Tandem illud Adjutori­um erat proprietas quaedam illius statûs, quae cum eo debuit extingui, sicut reliquae proprietares illius perie­runt. Atque hoc ipsum docuit Augustinus, cap. 11. ai­ens de illo auditorio. Nunc autem quibus deest tale Adjuto­rium jam paena peccati est. Ex quo aliud deducitur argu­mentum: nam illud Adjutorium omnibus commune erat in primo statu & quasi debitum naturae integrae: at vero in statu naturae lapsae non datur Authore Augusti­no Auxilium Gratiae omnibus omnino hominibus. uti nos ex ejus doctrina in thesibus nostris, 14. 15. 58. & 60. ad 62. & in tract. 3. monstravimus. Mitto alios locos & rationes, quia faciles inventu sunt apud Au­gustinum.

Nihilominus Author sum Adjutorium istud Sine quo non. dari in statu ruinae post peccatum. Novum id vide­bitur nòvis Augustinianis, & in Augustino versatis: nam & mihi aliquando aliter visum fuit, sed re intentissimé consideratâ inveni Augustinum hoc genus adjutorii in natura lapsa posuisse, distinctum ab adjutorio Quo, ita ut in primo statu unum tantum fuerit Adjutorium Sine [Page 55] quo non: in secundo duo sint Adiutoria; Alterum illud Sine quo non á primo statu acceptum, & aliquantum mutatum ac deflexum, Alterum istud proprium id est Quo de novo concessum, & per Christi sanguinem com­paratum. Probo id veris ac solidis, non fucatis & ina­nibus argumentis.

Primum esto. In Augustini doctrina invenimus quoddam genus Adiutorii Gratiae Excitantis actualis omnino distinctum ac diversum ab Adiutorio Quo. Id autem est illud primum Adiutorium Sine quo non. Igitur in Augustini doctrina admittendum est. Si propositio certa sit, constat veritas argumenti. Propositio autem persuadetur: ex iis quae docuimus in Cortina nostra sex Conclusionibus á 51. ad 8. & in earum probationi­bus, Tract. 3. Ac supra in Thesibus eiusdem numeri affirmavimus Inveniri in Augustino Gratiam Ineffica­cem distinctam ab Efficaci idest adiutorium Sine quo non. Et quidem hoc nos evidenter supra ostendimus in Ex­positione Constitutionis Pontificiae art. 3. ubi contra Jansen um probav mus Dari omnino Gratiam inefficacem cui resistitur: atque hoc ipsum Augustino authore mul­tis & idoneis argumentis ostendimus duplici ratione. Altera petita ex eo quod Justi Deum deserant aliquando per peccatum; unde deducitur Gratiam eos, cum pec­cant, efficacem non habuisse, sed aliam Inefficacem, cui non consensere peccando: Altera inde ducta, quod tradat Augustinus quasdam Gratias parvas & remissas non efficaces, & vehementes, quae in nobis efficiunt vo­luntates parvas & infirmas, non validas & robustas, quibus praeeepta non implentur, atque adeo cum iis d­perantes [Page 56] in lege Dei deficiunt, nisi ampliori Gratiâ ju­ventur: Unde concluditur genus aliud adjutorii diver­sum ab adjutorio Quo inveniri. Ea vero testimonia non est opus repetere, scd ea aliis confirmari operae pre­tium duco.

Et quidem ex tribus Augustini locis interse collatis efficax ducitur argumentum. Illi sunt c. 26. lib. de nat. & Grat. 17. l. 2. de peccat. mer. & remis. c. 19. ejusdem libri. In primo De nat. & Grat. ait Augustinus Deum non deserere hominem justum nisi ab eo deseratur hunc autem non posse rectè vivere nisi divinitus adjuvetur. In secundo autem, Lib. 2. de peccat. mer. & remis. affirmat justos peccare, idest Deum deserere; atque adeo deseri á Deo, nec juvari eâ gratiâ, qua Peccatum vincatur cujus subtra­hendae causa non est in D [...]o, sed in ipsis. In tertio veró: Ejusdem lib. c. 19. asseverat Deum bonum sanctis suis ali­quando non tribuere certam scientiam vel victricem delectati­onem cum qua omnino peccatum vincitur, & sine qua homo vincitur. Unde liquet manere hominem cum ali­quo auxilio (nam aliter peccare non posset) quod non sit illud adjutorium efficax quo vincitur peccatum. Ac ne opponas sine ullo genere auxilii peccare hominem justum, affero constantem Augustini doctrinam ne­gantis cadere posse peccatum in eum qui nullo juvetur auxilio: uti apparet ex illa sententia, lib. de Correp. & Grat. c. 11. Si autem hoc adiutorium vel Angelo vel homini, quam primum facti sunt defuisset, quoniam non [...]alis natura facta erat, ut sine divino Adiutorio posset manere si vellet, non utique suâ culpá cecidissent. Quod in omni statu verum esse, inde constat, quòd Augustinus perpetuo docet. In [Page 57] eo quod vitari non potest Peccatum esse non posse. Quemad­modum in nostra Cortina quaest. de necessitate & li­bertate Peccandi accurate ortendimus, rursumque Art. 4. constitutionis Pontificiae monstravimns.

Aliud argumentum esto desumptum ex illo loco c. 13. de Corrept. & Grat. in quo Augustinus tria homi­num genera distinguit. Praedestinatos qui perseverant & salvantur: Infideles qui aut cum solo peccato origi­nali decedunt, aut alia addendo actualia in sua infide­litate moriuntur: Fideles qui auditâ Fide, & acceptâ Gratiâ ab ea cadunt & non perseverant. De his autem: Aut gratiam inquit Dei suscipiunt, sed temporales sunt, nec perseverant: deserunt, & deseruntur. Dimissi sunt enim libero arbitrio, non accepto Perseverantiae dono judicio Dei justo, & occulto. Hîc manifestum est huic tertio homi­num generi diversum Gratiae genus, cum deficiunt, & temporales sunt nec perseverant, omnino donari: quod est Inefficax: at (que) adeo non est adjutorium Quo. Esse autem illud adjutorium Sine quo non, indicat illa pars testimonii. Dimissi sunt enim libero arbitrio nam illa phra­sis quadrat in adjutorium Sine quo non, quod ait Augu­stinus esse in potestate arbitrii: eo enim Arbitrium pro suo libito, dominantis more, utitur, vel non utitur, ita ut operatio secuta libero arbitrio tribuatur, quemad­modum nos multis proximo libro diximus. Hic autem liquet: liberum arbitrium non significare liberum arbitri­um nudatum gratiâ; nam proximé dixerat Augustinus Gratiam Dei suscipiunt. Ac de quibus hoc dicit de iis ait Dimissi sunt libero arbitrio idest Gratiâ Inefficaci adjuto: cum qua defecit & deseruit Deum áquo postea est deser­tum, [Page 58] ac homines eo male utentes dimissi sunt libero arbi­trio cum solo adjutorio Sine quo non quod cum Efficax non esset, perseverantiae donum non habuerunt, proin­de (que) perierunt.

Confirmatur eadem mens ex doctrina de Dono Per­severantiae: nam hoc ex Efficaci Auxilio procedit: at haec multis Fidelibus non datur: iis nempe qui cap. 9. e­jusdem libri Filii Dei temporales dicuntur propter susceptam temporaliter Gratiam. Quae sane cùm defecit, monstra­vit, non esse Adjutorium Quo, sive Efficax: imo Ineffi­cax at (que) adeo Sine quo non

Locis ac testimoniis objectis non possumus res­pondere ante decisam sequentem quaestionem quae pe­tit. Utrum hujusmodi adjutorium Gratiae, sit ex meri­tis Christi Domini? necne? Cui breviter respondeo. Illud prout donatum Primo statui non fuisse ex meritis Christi: prout restitutum statui nostro post Peccatum esse ex meritis Christi. Patet sententia. Nam illud Ad­jutorium cum esset Gratia, ablatum est homini per Pec­catum Originale, quod est Privatio Gratiae. At reparato per Christum hominem, illud adjutorium rursum redi­ire quod non rediret, nisi ille Redemptor esset: atque u­ti restitutum est effectus sanguinis Christi; Quare au­tem istud adjutorium redierit, ea ratio esse potuit quod cum antea esset in eo statu, homine redempto debuit redire: nec prorsus extingui, cum praesertim qui eo carerent adulti, iis peccatum imputari non posset, si peccassent: imo eo destituti non peccassent, cum sine eo vitare peccatum non possent. Fateor tamen hanc meam sententiam vix ullo perspicuo Augustini testimo­nio [Page 59] posse confirmari. Sed est rationi maximé conso­na: & Augustini doctrinae, nam cum isti homines sint Fideles, & dum justi fuerunt vere non ficté justi, per Christi sanguinem eam Fidem & justitiam acceperunt, atque adeo etiam Gratiam, quae in Fide fundatur. At­que ita me docuit Augustinus lib. de Corrept. & Grat. c. 9. & 13. non omittam etiam testimonium quoddam ejus afferre unde mihi lux haec oborta.

Est autem illud in cap. 11. hujusce libri de Corrept. & Grat. ubi sic Augustinus loquens de Adjutorio Sine quo non Angelis & Adamo collato. Nunc autem quibus de­est tale Adiutorium, iam paena peccati est: quibus autem datur secundum gratiam datur, non secundum debitum, & tanto amplius datur per Jesum Christum Dominum nostrum, quibus id Deo dare placuit, ut non solùm adsit sine quo permanere non possimus etiamsi velimus, verum etiam tantum ac tale ut velimus. In quibus verbis illud expendo, hoc adjuto­rium non esse debitum idest addictum sequens ve natu­ram, quemadmodum dici potest fuisse in primo illo sta­tu quòd homini Innocenti, & Angelis sanctis erat illud adjutorium ex aequitate debitum: & veluti connatura­le. Quod aliter est in statu nostro: qui est ruinae & Pec­cati: cui erat annexa Gratiae privatio: Unde ne videatur debita, non omnibus patet, authore Augustino, sed deest quibusdam in paenam peccati. Aliis autem datur gra­tuitò, non ex debito. Haec cum Augustinus dixisset ad­didit conjunctionem, Et tanto amplius datur conjungens per illud Et Gratiam primam cum sequente, Ineffica­cem cum Efficaci: hanc enim significat reliqua usque ad finem periodi sententia Tantó amplius datur, &c. Con­jungens [Page 60] que utranque dixit Datur per Iesum Christum Dominum nostrum perjnde ac utraque per Christum es­set: nam illa conjunctio Et nectit ambas inter se, ut il­lud Detur Per Iesum Christum cadat super ambas illas Gratias. Ut sensus sit: Quibus datur Gratia illa primi status, datur non secundum debitum, sed secundum grati­am, & haec & tantó amplius hâc datur, idest tanto major datur Per Iesum Christum ut Efficax sit. Itaque affirmat utran (que) dari, & illam primam & istam secundam: & illud minus & istud amplius. Si enim mens Augustini esset dicere solam efficacem dari per Christum, aliter di­ceret, nec conjunctionem adhiberet, sed diceret sed tan­to amplius datur. ut illa particula divideret utran (que) non copularet. Et quanvis illud Per Iesum Christum non ap­plicetur nisi Gratiae Efficaci cum dicitur Tanto amplius datur Per Iesum Christum non ideo non pertinet ad pri­mam interventu conjunctionis & nexus. Et quidem cum utraque Gratia sit conjuncta, & illa ad secundam tendat disponat (que), uti postea docebimus ex Augustino, & sit per Christum restituta, necesse est ut in Augusti­ni doctrina ex Christi meritis data sit: & nullum sit ad­jutorium quod Christo acceptum non referatur.

Quòd attinet ad locos & testimonia ex Augustino objecta, uni tantúm & alteri opus hîc est respondere. Caetera in caeteris quaestionibus suo ordine solventur. Et quidem primo de statuum diversitate, & Adjutorio­rum differentiis respondeo. Status esse mutatos, sed non omnes statuum proprietates & conditiones subla­tas, & amissas esse, cum praesertim Christi Redemp­toris sanguine multae non modo sint restitutae, verum [Page 61] etiam auctae, & amplificatae. Itaque quemadmodum mansit liberum arbitrium, & si infirmatum, & attenu­atum, ita mansit illud Adjutorium Sine quo non. pau­lum deflexum, imminutum (que): atque uti illud arbitri­um sanatur & statuitur per Gratiam Efficacem majoris virtutis, ita illud Adjutorium Sine quo non augetur, & perficitur per adjutorium Quo. Decebat autem, ut re­maneret Adjutorium Sine quo non. Quia quemadmo­dum supra diximus, non poterant eo carere homines illi qui accepto lumine Fidei, ejus praecepta & mandata ser­vare tenebantur.

Alteri argumento petito ex eo quod Adjutorium Quo esset proprium sanguinis Christi ob majorem & efficacem virtutem, occurritur dicendo verum quidem esse hoc Adjutorium prorsus ac proprie à Christo profe­ctum, id tamen non obstare quominus aliud commune alteri statui per Christi sanguinem fuerit restitutum, uti antea exposuimus.

CAP. VII. Quid? & Quomodo in statu naturae lap­sae hujusmodi Ajutorium Sine quo non operetur?

RAtio dubitandi magna est: quia istud Adjutori­um in statu naturae Integrae erat ita accommoda­tum voluntati ut in ejus esset potestate, nec ei daret actu séd praepararet ad illum, ac posse cónferret: quia sine il­lo nón poterat agere arbitrium: at eo accepto poterat se determinare ad agendum, utens illo pro sua virtute, quae cúm esset intrinsecê sana & recta concurrebat cum illo Adjutorio, Excitànte quidem, sed minimé prae­movente, aut inclinante: sed eam solum leviter afficien­te, ác eam indifferentem omnino relinquente, ut cum in­tegro sui dominio gratiam haberet in potestate: quae ip­sius motum arbitrii expectaret, & sequeretur. Ita ut Arbitrium utens gratiâ, sicut instrumento, esset praecipua ratio operandi. Haec est summa Augustinia­nae de illo Adjutorio sententiae, quae satis à nobis & saepe primo libro explicata. Ea sic exposita videtur quadrare in statum naturae lapsae. Nam cùm haec sit corrupta & vitiata peccato, & affecta pravâ concúpiscentiâ, atque adeo prona in peccatum, hoc tantum accepto Adjuto­rio ejus potestati commisso, a quo solum leviter pulsa­retur [Page 63] neque á suo gradú moveretur, sed in eodem relicta persisteret, certe ad bonum nunquam movebitur, sed ad malum, nam sibi relicta, ponderé suo ad malum met quod á Gratia non antecedenter moveatur, imo ipsa se moveré debeat, ut Gratiam secum trahat; quod cum per suam virtutem quae corrupta & vitiata est, atque ad malum propensa, facere non possit, semper deficiet & declinabit ad Peccatum. Confirmatur, quia Gratia tunc agit vicem instrumenti, cujus usus pendet á volun­tate, quam expectat, ut possit agere: nec enim actio est ab instrumento principaliter, cum ab Agente instru­mentum agatur & moveatur.

Haec ratiocinatio ex Augustini doctrina est, ac idcirco nos eam in conclusionem recicimus in nostra Cortina: & constat ex Thesi 17. & 18. & probatione earum tract. 3. Cortinae. Plures ibi locos citavi ubi id ex Augustino deducitur. Hic unum manifestum produco, qui rem prorsus continet. Ergo lib. illo plané aureo de Corrept. & Grat. c. 12. cum intulisset, in statum naturae lapsae Adjutorium Quo & Efficax, uti majus & potentius alio Sine quo non rationem afferens: Nam si ait in tanta infir­mitate vitae huius, in qua tamen infirmitate propter elationem reprimendam perfii virtutem oportebat, ipsis relinqueretur voluntas sua, ut in adjutorio Dei, Sine quo perseverare non possent manerent, si vellent, nec Deus in eis operaretur ut vellent: inter tot & tantas tentationes infirmitate sua volun­tas ipsa succumberet, & ideo perseverare non possent, quia deficientes infirmitate nec vellent, aut non ita vellent-infirmi­tate voluntatis ut possent. Non dixi ego manifestius quàm docuit Augustinus. Et ultra cum eo procedam [Page 64] confirmando exemplo Adam, qui si sanus, & integer, tot, & tantis Gratiae praesidiis munitus eo praeditus Aux­ilio defecit ac peccavit, quomodo nos corrupti, infirmi, & miseri servi concupiscentiae, mancipia peccati eodem solùm adjuti Auxilio non ruemus & peccabimus. Ille inquit Augustinus, Adam terrente nullo & insuper contra Dei terrentis imperium libero usus arbitrio non stetit in tanta felicitate, in tanta non peccandi facilitate. Et paulo post illi sine ullo peccato data est, cum qua conditus est volun­tas libera, & eam fecit servire peccato. Addo pondus ex eodem Augustino: qui plané colligit ratiocinando ma­jorem virtutem Gratiae necessariam esse hominibus lapsis ad non peccandum: imo ex eo deducit aliud ijs fórtius ac potentius donari Auxilium, idest Adjutori­nm Quo Efficax: quia si Adamus cum minore idest Adju­torio Sine quo non in tanta felicitate & sanctitate pecca­vit, sequitur in tanta infirmitate, & imbecillitate mi­seria (que) cum eodem duntaxat auxilio omnino esse pec­caturos. Id tribus in locis ejusdem capitis affirmat: ul­timus esto illius clausula. Ita factum est ut voluntas homi­nis invalida & imbecilla in bono adhuc par vo perseveraret per virtutem Dei, cum voluntas primi hominis fortis & sana in bono ampliore non perseveraverit habens virtutem liberi ar­bitrii, quamsi non defuturo adiutorio Dei, sine quo non pos­set perseverare si vellet. Fortis simo quippe dimisit, atque per misit facere quod vellet; infirmis servavit, ut ipsodonan­te invictissimé quod bonum est vellent, & hoc deserere invi­ctissimè nollent. Tam perspicua sunt hujusce capitis te­stimonia, ut opus non sit alia producere: sed ulterius ad propositam quaestionem pergere: cujus quidem diffi­cultas [Page 65] maxime hac ratiocinatione aucta est. Nam si i­stud Adjutorium non satis erit ad vitandum in nostro statu peccatum, tollendum potius est, quam ponendum: nam quis illius sit usus non apparet.

Nihilominus retinendum prorsus est hujusmodi Auxilium juxta doctrinam Augustini & secundùm re­ctám rationem. Constat igitur esse in nobis parvas quasdā & infirmas voluntates bonas quae conatus & im­petus quidam ad virtutem sunt: quae in peccatoribus praesertim vitiis deditis, & inveterato usu peccandi ob­stinatis inveniuntur, ac eorum pulsant excitant (que) vo­luntates, sed non movent efficaciter, & tantùm actus inchoatos & imperfectos eliciunt, qui velleitates di­cuntur. In sanctis vero & justis eosdem saepe videmus: nam non semper ij perfecté operantur, & easdem vellei­tates experiuntur. Igitur ad hujusmodi actus imperfe­ctos, quae sunt inchoata desideria boni in peccatoribus, & justis istud Adjutorium, & exigitur, & invenitur: quod illos tantummodo operetur: de quo nos superiori ca­pie breviter, & latissimè tract. de mente Pontificis Art. 3. disputavimus. Deinde cum vel ijdem Peccatores peccata multiplicant, & Justi á recta via primùm Pec­cando deficiunt, & quoties postea delinquunt, toties ijs hujusmodi Gratia adest, quae cùm leviter pulset ac in­efficax sit & similis illi Adjutorio Gratiae procul dubio illa Gratia est quae adesse debuit ex ea ratione generali, qua dicitur In eo quod vitari non potest peccari non posse: & cum adesset victrix non fuit: atque adeo Efficax non fu­it, quod est ipsum Adjutorium Sine quo non, non Quo. Un­de deducitur evidenter fuisse Gratiam In [...]ffi [...]a [...]em idest [Page 66] ipsum Adjutorium Sine quo non. Cujus in hoc statu vir­tus est imminuta, ratione naturae vitiatae & corruptae, & Arbitrii inclinati & insirmati & attenuati secundum do­ctrinam Concilii Arausicani cap. 8. 13. & 26. á nobis superius expositam Art. 6. quaestionis Pontificiae.

Hanc differentiam Adjutorii Inefficacis ab Efficaci ita declaratam ex Augustino accepi. Et quidem ea cla­ra est circa primam partem Auxilii efficientis parvas il­las & infirmas, ut Augustinus vocat, voluntates: nam il­las non esse a Gratia magna & efficaci, id est Adjutorio Quo perse constat, & perspicué tradit, lib. 2. de Peccat. mer. & remiss. c. 4. & 5. & 19. clarissimé. & lib. de spir. & litt. c. 4. expresse. nec minus lib. de Grat. & lib. arbi­trio c. 4. & 15. ac lib. de perfect. just. prope finem▪ & alirs pleris (que) locis, quos citavi in Quaest. Pontif. art 3. in quibus docet per motus inchoatos, & imperfectos per Gratiam factos in voluntate non impleri mandata: nam sunt voluntates, & impetus, qui tandem in medijs conatibus aegri deficiunt. Qui tamen non deficerent, si augeretur Gratia, & per eam auctam & robustam vo­luntas valida, & robusta redderetur: per hanc enim praecepta implerentur. Et quoniam ex recta hujusce rei intelligentia tota pene diversitatis horum Adjutoriorum cognitio pendet, eam accuratius ex mente Augustini pendamus.

Certum igitur illius principium est. Varias & multi­plices voluntatis nostraevires esse, diversos que gradus li­bertatis, ac secundum eos actuum in nobis varietatem existere, per quos illa vis & potestas liberi arbitrii se prodit & manifestat. Hinc desideria, hinc impetus, [Page 67] hinc conatus: hinc actus inchoati, & imperfecti, hinc jam formati, sed remissi, qui deinceps augentur & crescunt, adeo (que) intenduntur, ut ad gradum summum, qui heroicus est perveniant: crescente ac intendente se & extendente libertate, quae variè affecta in ipsis visitur nunc minor, nunc maior, nunc remissior, nunc inten­sior, nunc infirmior, nunc [...]obustior intrá modum & latitudinem libertatis. Eadem ratione varios, & mul­tiplices esse motus Gratiae voluntatem ad hosce actus ex­citantes. Ita ut parva Gratiá parvos, magna magnos, maxima maximos in voluntate motus efficiat: sua que habeat incrementa, & decrementa, intensiones, & re­missiones, varieque afficiat voluntatem, quae juxta pulsus Gratiae multa liberè sēper, sed disersimode, prout excitatur, moveturq respondeat: atque adeo & Gratia diversos in excitando modos, gradus que, & voluntas in operando habeat. Omnes intra libertátem, ac citra necessitatem. Aliquando enim, idest, cúm ést parva Gratiá, tota ejus virtus est in potestate voluntatis, imo ab hac obruitur, & opprimitur, quod validior, & po­tentior vis est malae voluntatis, quam Gratiae excitantis: crescente tamen virtute Gratiae ac se intendente exparte Dei, remittente que se voluntatis resistentiâ paulatim flectitur, inclinatur (que) voluntas ad bonum, donec tan­dem non resistat, & Gratiam vincentem sequatur; à statu priore cùm prona erta ad malum, & secundo cum ad u­trunque, bonum ac malum indifferens & ambigua erat virtute Gratiae extracta, & ad bonum inclinata & per­ducta: ut sint haec omnia momenta libratae volunta­tis, omnino intra libertatem, sed effectus Gratiae Exci­tantis: [Page 68] quae interdum vincitur, cum parva est, & re­missa: interdum vincit, cum est magna & intensa, ut superet resistentiam voluntatis, non tamen adimat po­tentiam resistendi.

Et veró hic ratiocinandi modus apparet in motibus, quos in voluntate facit concupiscentia ad malum. Cu­jus interdum tam parvi sunt, tamque tenues motus, ut eos voluntas non curret, presertim si sit hominis justi & sancti: interdum crescunt & intenduntur, ita ut facessant negotium voluntati, & opus sit iis occurrere: interdum autem sic augentur, ut opus sit cum iis exertis omnibus viribus voluntatis luctari: & aliquando in ea lucta con­tingat iustum hominem deficere & superari. In his qua­tuor (tot sunt quippe) eventibus semper est libera vo­luntas, & tamen diverso modo libera, & in eodem sta­tu libero, diversi tamen sunt gradus libertatis, concu­piscentiae tentantis motibus respondentes. Imo in eo­demmet actu videbis inchoari amorem pulchritudimis, & paulatim intendi, donec inflammetur, ardeatque vo­luntas: & tandem victa consentiat. Annon per gradus ârdor ille cupiditatis crevit usque ad flammam quae in consensum erupit, decurso spatio libertatis, intra quod ignis ille cucurrit? Ecquis enim abillis carceribus pri­mi conatus usque ad metas consensus liberi, curriculum esse non videt latum, amplum que libertatis? imo in eo diversos gradus, stationes que, in quibus ipsa libera vis potestasque consistat? Haec est germana & genuina Au­gustini mens de motibus tum libertatis, tum gratiae, tum concupiscentiae. Cujus luculentior expositio ad tractatum quem cogito de libertate & indifferentia re­servanda [Page 69] est: non possum tamen non suis nunc, ido­neis testimoniis confirmare.

Primum de variis motibus, & viribus voluntatis in actus diversos imperfectos, & inchoatos: validos & perfectos, qui ex aptis & accommodatis Gratiae pulsibus existunt, ita Augustinus. lib. de Grat. & lib. arbitr. c. 15. Semper in nobis est voluntas libera, sed non semper est bona: Tunc. Gratia Dei semper est bona: & per hanc fit ut sit ho­mo bonae v [...]luntatis, qui prius fuit voluntatis malae. Per hanc etiam fit ut ipsa bona volantas quae jam esse caepit augeatur: & tam magna fiat ut possit implere divina mandata, quae vo­luerit, cum valde perfectè que voluerit. Et paulo post. O­ret ut habeat tantam volu [...]tatem, quanta sufficit adimpl [...]n­da mandata. Sit quippe adiuvatur, ut faciat quod iubetur. Et c. 16. Ab illo petendum est ut tantum velimus, quantum sufficit ut volendo faciamus. & rursum cap. 27. Qui vult facere DEI mandatum & non potest, jam quidem habet vo­luntatem bonam: Sed adhuc parvam & invalidam: poterit autem cum magnam habuerit & robustam Alter locus esto Serm. 3. de verbis Apost. Sufficit tibi Gratia mea. Adju­vandus es ut [...]lene velis, & impleas quo [...] velis. Tertius lib. 2. de peccat. mer. & rem. c. 3. Ad non nulla superanda vel quae male cupiun [...]ur, vel quae male metuuntur, Magnis ali­quando, & totis opus est viribus voluntatis: quas non perfe­cte in omnibus adhibiturus esse prae v. dit. Deus. Et lib. de spiritu & litt. c. 34. Fieret justitia, si tanta voluntas ad­hiberetur, quanta sufficit tantae rei. Esset tantem tanta, si nihil eorum quae pertinet ad justitiam nos lateret: & ea sic del­citarent animum, ut quicquid aliud voluptas, sive dolor impe­dit, delectatio illa superaret. Nec opus est pluribus hujus [Page 70] generis testimoniis. Pergamus ad Gratiam inqua repe­riemus eosdem gradus minoris, & maioris, sive in­tensionis & remissionis accommodaté ad volunta­tem.

Primus ac illustris esto locus libro. 2. de Peccat. mer. & rem. c. 5. ubi sic. Adiutor noster Deus dicitur. Nec ad­iuvari potest, nisi qui aliquid sponte conatur: quia n [...]n sicut in lapidibus insensatis, aut sicut in eis in quorum natura rati­onem voluntatem que non condidit, salutem nostram Deus o­peratur in nobis. Cur autem illum adiuvet, illum non adju­vet: Illum tantum, illum autem non tantum: istum illo▪ illum isto modo, penes ipsum est, & aequitatis tam secretae ratio, & excellentia potestatis.

Secundus huic geminus est in libro de Grat. & lib. arb. c. 15. Gratia Dei semper est bona: & per hanc fit ut sit homo voluntatis bonae, qui prius fuit voluntatis malae. Per hanc etiam fit, ut ipsa bona voluntas, quae iam esse caepit, augeatur, & tam magna fiat, ut possit implere Divina man­data. &c. 16. Ab illo Deo petendum est ad tantum velimus quantum sufficit, ut volendo faciamus & mox. Certum est nòs facere cum facimus: sed ille facit, ut faciamus praebendo vires efficacis simas voluntati. Hinc patet alias esse vires parvas á parva Gratia, alias maiores á maiori, alias effica­ces ab efficaci, alias efficacissimas ab efficacissima. Ad hanc pertinet quod ait eodem libro. c. 17. Quando enim Martyres magna illa mandata fecerunt, magnâ voluntate, hoc est magnâ charitate fecerunt. Omitto alios quibus pleni sunt August. libri: unus plures supped itat liber de Cor­rept. & Grat. Inquo non solum docet maiorem & po­tentiorem esse gratiam hominis lapsi, quàm stantis (uti [Page 71] saepissimé diximus) sed etiam tradit, hanc eandem gratiam stantis hominis habere sua incrementa, & ac­cessiones: quod supra tetigimus loquendo de Gratia Martyrum, cujus Paradigma Augustinus proponit, quod summa sit. Ecquis enim neget invictam illam Martyrum constantiam Dei beneficium & Gratiam fu­isse, quâ voluntates eorum vehementius ex [...]itatae mun­dum cum omnibus amoribus, terroribus, erroribus suis vice­runt? Imo quoties Actus Heroici summae virtutis à ju­stis exercentur, toties ab Efficacissima Gratia excitan­tur; nisi quis dicere velit, cum eadem omnino invariata ac indifferente Gratia sine ullo pulsu motuque vehe­menti voluntatem ipsam conando & agendo, ex se il­lam intentionem actuum operari, & quod a gratia non accepit, ipsam praestare. Quod quid est aliud, quàm diccre gratiam accipere vires & intensionem a volun­tate?

Volo rem hanc exemplis confirmare. Si gratia ex se non est diversa secundum gradus, nec alia est aliâ ma­gis intensa, sed eadem omnino ac ejusdem rationis, ne­cesse est tollere privilegia summorum in Ecclesia San­ctorum, quae à Deo iis concessa sunt, puta, Joannis Baptistae, & Apostolornm, quibus nemo dubitet sin­gularem gratiam datam esse: non dico gratis datam, sed excitantem & sanctificantem. Sin dicamus Bea­tissimam Virginem non maiorem quovis alio juste gra­tiam accepisse, ne periculum sit indifferentiae ejus vo­luntatis, in qua si libertas consistit, nec admittit mo­menta & inclinationes in utranque partem, profecto non potuit Beatissima Vigo majorem gratiae vim, quàm [Page 72] quiuis justus accipere, cum si eam acciperet, libertatem indifferentiae esset amissura. Quod si Beatissima virgo multo maiorem aliis gratiam á Deo accepit, & cum ea potuit libere operari, ac mereri, argumentum est liber­tatem non esse aequatam ex bilancis lingula potestatem, sed habere gradus & spatia, quae cum decurrat non egre­diatur terminos libertatis. Huc faciunt quae de libertate Resistentiae, ac indifferentiae supra quaestione Pontificiae Censurae disputavimus: & alias commodius & latius exponemus. Nunc alia deviribus cōcupiscentiae produco testimonia. Solet quippe Augustinus delectationes Car­nis delectationibus spiritus opponere, & in ea pugn [...] concupiscentiā cum gratia cōmittere & fortiori victori­am assignare. Non ego hîc gratiae cum cōcupiscentia lu­ctam, pugnantes que oppositas delectationes describam quod alterius loci sit, id quod proprium est tantum est, sumo; nimirum varios esse & motus & gradus concu­piscentiae: ejusque delectationes intendi & remitti crescere & decrescere, atque adeò minus & majus quid­dam intra terminos libertatis recipere. Igitur Augusti­nus l. 1. de Serm. Dom. in monte cap. 12. Tria sunt qui­bus peccatum impletur: suggestione, delectatione, & consen­sione. En propositio. Pergit. Delectatio ante consensio­nem vel nulla est, vel tam tenuis est, ut prope nulla sit. Vi­des inchoatam & parvam delectationem. Tendo. Po­stea cum suggestio reperitur. Major accenditur delectatio: quae tamen adhuc multo Minor est quàm illa, quae assiduis fa­ctis in consuetudinem vertitur. Et iterum, Quisquis carnalem delectationem adversus rectam voluntatem rebellare sentit per consuetudinem peecatorum, cujus indomitae violentia [Page 73] trahetur in captivitatem, recolat, &c. Ecce tres gradus de­lectationis prima Tenuis & prope nulla. Secunda major magis que accensa. Sed minor inveteratâ: Tertia maxima & tanta ut ob violentiam appelletur Indomita. Hos tres gradus opinor expressit Serm. sexto. de verb. Apost. c. 10. hac ratione. Mens repugnat, & condelectatur legi Dei. I am vero si mens non consentit peccato titillanti, suggerenti, blandienti si mens non consentit, &c. nec ópponas illud blandienti minus in tertium illum gradum delectationis Indomitae ab violentiam quadrare: nam vis pulchritu­dinis delectantis, non atletico more nos impellit & torquet, & facta impressione de gradu dejicit & in solum arietat, sed illecebris & lenociniis quibusdam nos pertentat, & allicit, & in animos altius penetrans inescat, & capit. Hunc expugnandi modum sibi ven­dicat concupiscentia, cujus major est violentia blandien­tis, quam vis fortitudinis oppugnantis. Hinc. August. lib. de Corrept. & Grat. c. 8. dixit. Delectabilem perpe­tuitatem & insuperabilem fortitudinem. Hujusmodi inten­tionem per gradus suos delectantis cupiditatis exprimit Augustinus plurimis alijs in locis. l. 2. de Genesi, Contr. Manich. Psal. 43. & 48. & 84. & 64. & 102. et 146. et 148. et l. 2. cont. Julian. c. 9. et l. 5. c. 3. et Tract. 49. in Joan. et Ser. 13. de verb. Apost. cap. 9. et l. de spir. et l. itt. c. 28. et cap. 35. et in Enchir. c. 81. et l. 2. de peccat. mer. et rem. c. 17. et 19. et in comment. Epist. ad Galat. & l. 1. oper. imperf. contra Iulian. fol. 162. & alibi. Duos locos insignes produco. Primum. Serm. 44. de verb. Dom. c. 6. numerans gradus per quos venitur ad consuetudinem pravam. Prima titillatio delectationis in [Page 74] corde, secunda consensio, tertia factum, quarta consuetudo: quarum illa prima Titillatio potest continere suggestionem in superiori sententia positam, ut duos motus comple­ctatur ante consensum. Ecquis autem dubitet liberam esse decurentem per hosce omnes gradus voluntatem▪ cum & in primo consensu & alijs, ante quam consue [...] ­cat, haud dubié peccatum committat, inquo libertas in­est, & postquam consuevit, in ipsa consuetudine liber­tatem peccando retineat. Huic latitudini concupiscenti­ae ad malum necesse est, ut altera Gratiae in operan [...] bonum respondeat quemadmodum supra ostendimus ijsdēmet gradibus recedēs á malo, & accedens ad bon [...] ut fiat transitus malae voluntatis ad sanctam: & hi [...] existit summa libertatis amplitudo, quòd et ad malum quatuor gradus sint, et totidem ad bonum: ac in medio transitu á bono ad malum vel à malo ad bonum datur quidam quasi status similis indifferentiae cùm in ipso confinio mali & boni voluntas quae transitúm facit, ex­actè versatur. Videlicet Peccator qui est obstinatus inve­teratá consuetudine, cum venit ad maximam in virtute (quae hic haberi potest) perfectionem oppositam obsti­nationi, paulatim discedit á consuetudine, desistens a peccando, & minus peccans: deinde á minoribus pec­catis venit ad statum quendam minus malum, & ab illo eò devenit, ut cum non alliciat multum delectatio peccandi, nec multum adhuc moveat dilectatio Gratiae sit veluti in quodam confinio utrius (que), ac velutî in ae­quilibrio liberae in utranvis partem potestatis: à quo intendente se paulatim delectatione justitiae per diversos grádus boni ad culmen perfectionis ascendit: in quo [Page 75] consistens sibi ipsi oppositus cernit decursum a se ingens spatium libertatis: nullâ omnino inductâ necessitate, nec retentâ indifferentià; cum semper, nisi in puncto transitûs inclinata in alteram partem fuerit, secundum varios quos descripsimus gradus libertatis. Hanc mo­dum ratiocinandi docuit me Augustinus, lib. 22. de Civit. Dei. c. 30. A delectatione, inquit, peccandi, usque ad delectationem non peccandi indeclinabilem liberabi­tur. Loquitur de voluntate Beatorum in Patria, quae peccare nonpotest, beatâ necessitate: & â potestate pec­candi libera, ad quem terminum non peccandi in Patria, in quo est necessitas, ducit cogitationem per spatium il­lud medium liberum interjectum inter duos illos ter­minos principij peccandi, & termini peccandi ex bea­ta necessitate: ita ut via usque ad eum terminum libere tota per suos passus gradus (que) liberos conficiatur.

Hâc doctrina acceptâ & constitutâ constat, quid agat in nobis illud Adjutorium Sine quo non. Nam ab eo sunt illae excitationes inchoatae & tenues, quae non sunt sa­tis ad actus intensos & validos, qui uberiore Gratia in­digent, idest ipso Adjutorio Quo omnino Efficaci, & vehementi. Itaque illud concurrit ad actus nostrae vo­luntatis inefficaces, quos velleitates appellamus: ac in­tra eos ejus virtus tanquam quosdam carceres contine­tur. Hic vero modus excitandi ex dicendis proximo art. clarius elucescet.

CAP. VIII. Utrum hujusmodi Adjutorium Sine quo non sit illud quod in scholis Suffici­ens appellatur?

COmpertum in doctrina Augustini est Duplex Auxilium Gratiae post Adami ruinam dari: tum Efficax de quo nemo dubitat, tum inefficax de quo multi non haeretici modo, sed etiam Catholici videntur dubitasse, imo & negasse. Itaque cum communi Scho­lasticorum sententia affirmo dari hujusmodi Auxilia▪ quae sane duae clarissimae scholae inter se de Gratiae Effi­caci opinando contrariae admittunt. De Jesuitica li­quet, in qua Sufficiens maxime celebratur, nec de ea o­pus est dicere. Quod ad Thomisticam attinet illudi­tem ejus Authores Auxilium recipiunt Duce D. Tho­ma 1. 2. q. 10 b. a. 2. & 3. contr. Gent. c. 169. Capr. in l. d. 46. a. 2. concl. 4. Ledesma. a. 16. c. un. Cabrera. in 3. p. q. 18. a. 4. d. b. dub. 1. Zumel. to. 3. disp in 1. part. Alvarez d. 17. n. 2. in Epit. n. 4. Gonzalez 1. p. q. 23. d. 77. n. 17. Joan. a s. Thoma. 1. p. pag. 693. referens do­ctissimum P. Lemos acerrimum [...]fficacis Gratiae Ro­mae Defensorem aliud genus Gratiae asseruisse, Calvini­que in eo negando errorem damnasse. Et quidem in hoc unanimiter omnes consentiunt.

[Page 77]Verum An istud Auxilium Inefficax sit illud quod vulgo Sufficiens dicitur, controversiosa sané res est: quod pendeat ex vera notione auxilij Sufficientis, de qua uariant Authores. Ac (omisso Arminio & Remon­strantibus, & quibusdam Puccianis, & Socinianis, qui Auxiliū sufficiens id tantùm virtutis habere volunt, ut vix ab Efficaci, imo non nisi solo effectu, distinguant, uti in Apologia Remonstrantes saepe docent) inter Authores Catholicos magna in hac quaestione dissenfio est, adeò ut ne ipsi quidem Clarissimi Jesuitae Theolo­gi inter se omnino conveniant. Nam Petavius tom. 1. Dogmat. Theolog. l. 10. c. 16. & 19. & Bagocius sive Thomas August. l. 1. Defens. c. 21. a. 2. nolunt propriè distingui ab Efficaci, sed ab Efficiente: atque adeo no­vas utriusque notiones inducunt. Molina in Concord. q. 14. a. 13. d. 40. & ad quaest. 23. art. 4. d. 1. memb. b. & Lessius. disp. de Grat. c. 10. n. 9. discriminant penes eventum: neque aliud iis nominibus significari contendunt, nisi quod una operetur, altera non. Uti eos refert ac expo­nit Antoninus Moraines. disp. 27. §. 4. n. 30. At veró Annatus l. 4. c. 7. de Grat. Sufficiente. & variis locis l. 7. & Moraines. d. 24, 25, & 26. & praecipué 17. tra­dunt Gratiam Sufficientem esse, quae dat posse comple­tum, & proximum in actu primo, ita ut sit in potestate voluntatis, nec nisi ex decreto praedestinantis Dei & con­gruitate conditionaté praevisa differat ab efficaci, quae communis Patrum Jesuitarum sententia est, uti probat Moraines d. 27. Sect. 5. Duo vero Jesuiticae Theolo­giae Principes Vasquez & Suarez aliter explicant istius modi Auxilium, unde ij non citantur ibi á Moraines. [Page 78] Quare constituo communem sententiam & idoneam uti Suarius exponit, in medium afferre, & secundum eam hujus Auxilii naturam expendere.

Igitur Suarez. l. 4. de Auxil. Sufficiente & efficaci c. 2. n. 3. Triplex genus Auxilij Sufficientis adducit. Remotissimum, Remotum, Proximum, de quibus la­tissime agit per multa capita. Omisso Remotissimo de qùo Suarez c. 11. & 19. Remotum Proximum que ac­cipio, & nequis me praevaricari putet, ipsiusmet Sua­rij verba produco. Js ergo cap. 2. n. 3. Distinctionem inquit praemitto Auxilii dupliciter Sufficientis, scilicet prox­imè & remotè: proximè appello, quando homo per auxilium in se receptum potest immediatè aliquam operationem efficere, sine interventu alterius prioris operationis, qua impetret ma­jus auxilium. Remotè appello, quando homo nondum recepit in se totum auxilium necessarium ad certum opus, habet tamen à Deo illud paratum si ad illud se disponat, vel illud impetret, quam distinctionem sumo ex Concilio Tridentino Sessione. 6. c. 11. dice [...]te Impossibilia non jubet, sed jubendo monet & facere quod possis, & pet [...]re quod non possis, & adjuvat ut pos­sis, nam illud verbum: Facere quod possis: indicat eum cui hoc jubetur, habere auxilium proximé Sufficiens, tum quia ab illo immediaté postulatur, ut faciat: tum quia in hoc solùm di­stinguitur illa potestas ab ea quam Concilium indicat in sub­junctis verbis: Et [...]etere quod non possis: nam in his insinuat anxilium remoté sufficiens: nam, qui nondum potest, nondum habet auxilium proximè sufficiens: u. g. ad Contritionem ha­bendam: si tamen oret recipiet illud, & juvabitur, ut possit con [...]ri, & ideo dicitur habere auxilium remotè sufficiens ad contritionem, prius quam oret, quia habet illud paratum si [Page 79] oret. Unde ad habendum remotè auxilium sufficiens ad unum actum u. g. contritionis, necesse est ut habeat auxilium proxi­mè sufficiens ad alium actum u. g. orationis vel alterius disposi­tionis ad majus auxilium. At que ita auxilium remotum respectu unius actus revocatur ad proximum respectu alterius. Totum Suarij locū afferre volui, quia eo Augustini sententia, quā ego multo ante quam Suarium viderem invéneram & acceperam, mecum que seriò expenderam, contine­tur. Malo tamen Suarij verbi referre, ut tanti Authoris nominetutior, & celebratior sit: nec enim apud me ni­si veritatis studium valet, ac modò ei splendor accedat, non dubitem luminibus si quae sunt, meis detrahere. Puto autem ex clarissima Suarij luce non parum ei veris­simae Augustini sententiae accessurum, uti patebit. Ne­que Suarius illud semel, aut obiter dixit. Sed saepe ac vehementer inculcat, quemadmodum apparet ex reli­quo capite & ex 4. & 6. & 7. & pene caeteris usque ad finem libri: quorum aliquot deinceps locos opportunè adducemus. Unum omittere non possumus perspicu­um et prioris explicationem: is est c. 4. n. 6. Auxilium vel est tantum oblatum, ut illud homo possit habere si velit, & sic auxilium illud quod est actu receptum non dum est proximè sufficiens ad illum actum ad quem illud auxilium prae­veniens dicitur esse necessarium, sed tantum remotè, quia si tale est auxilium praeveniens, & à solo Deo fieri debet, dum actu non datur, non potest constitui in potestate hominis, nisi▪ mediante alio actu, quo homo se disponit ad tale auxilium obti­nendum, ut c. 2. ex Concil. Trident, declaravi: ergo auxilium▪ il [...]ud quod supponitur actu datum, est proximè sufficiens adil­lam priorem dispositionem, & ita ad illam includit omnia [Page 80] auxilia praeveniéntia necessaria actu data, & respectu ulterio­ris actus est tantùm remotè sufficiens: ergo in universum Aux­ilium proximè sufficiens includit omnia auxilia praevenientia in ipso homine jam recepta.

Authore itaque Suario juxta Tridentin umet ugu­stinum, ex quo illa verba Tridentini desumpta, duplex est Auxilium sufficiens: Unum Remotū: alterum Prox­imum. Remotum quod dat posse ad minores quosdam actus: quo fiunt parvae illae & infirmae, de quibus supra diximus, voluntates: non autem illae magnae & robu­stae: ad quas gradus & viae sunt illae priores cum illo auxilio remoto reipsa exhibito. Proximum verò est, quod ex omni parte completum est, & omnia necessaria comprehendit ad magnas & robustas voluntates, per quod homo fit potens, & proximé expeditus cum in­tegra potestate ad illos perfectos actus exerendos: ita ut nihil jam desit ex parte Dei, totum que sit in homine receptum, quod omnino docet Suarez his quos ci-avi lo­cis, & hucusque est ipsissima Augustini doctrina. Juxta illam respondere incipio quaestioni.

Conclusio sit: Auxilium Sufficiens Augustinianum est illud Remotum, quod Suarius juxta Concilium Tri­dentinum exposuit, & formavit: in ea latitudine do­nec perveniat, ad illud complementum quo constitui­tur integrum Auxilium Proximum reddens affectam po­tentiam proxime, & immediate expeditam ad operan­dum, & tantum non operantem, nam quo puncto ita completum fuerit eo fiet Efficax, & Insuperabiliter & In­declinabiliter qùae duo sunt August. verba non necessariò tamen operationem inducet. Atque adeo desinet esse [Page 81] sufficiens, & erit Efficax, idest ipsum Adjutorium Quo. Hac conclusione clarissimé totam de hac re Augustini doctrinam acceptâ illa & adhibitâ divisione Suarij comprehendi. Ea la iùs exposita quaestioni satisfaciet.

Accipiamus proximis capitibus probata, & concessa ex Augustino: ac imprimis illam rationem actuum vo­luntatis inchoatae, mediocris, crescentis, ac magnae, & maximae, & graduum Gratiae accommodatè ad eos vo­luntatem pulsantis & moventis, momentaque diversa librantis in eo se libertatis spatio Arbitrij, ijs acceptis in­veniemus distinctionem Sufficientis auxilij Augustini­ani in eo spatio quo auxilium dicitur Remotum á Suario ex Tridentino. Quaecunque igitur Gratia leviter pulsat cietque voluntatem intra illos terminos actuū ineffica­cium, quos velleitates, dicimus, ea est Gratia Suffici­ens Augustiniana, in quam deflexit illud Adjutorium Sine quo non status integri, Adami & Angelorum, quod perse in eo & proxime tunc sufficiens erat ad operan­dum, dabatque integram potestatem & expeditam propter sanas & integras liberi arbitrij vires: at vero in nostro infirmo & misero, tantum remoté juvat, nec est integrè immediatè que sufficiens, nec expedit omnes conatus vires que potentiae infirmae, & vitiatae: sed in ea motus quosdam excitat, qui inchoatos & imperfectos actus inefficaces ac deficientes efficiunt cum voluntate. Unde ego semper malui tum in Cortina tum superiori libro hujusmodi Auxilium Inefficax quàm Sufficiens ap­pellare: nam praecisé actus tantùm inefficaces per quos lex non impletur, nec praecepta omnino servantur ope­ratur. Et sane recté ex Augustino, & ad Tridentinum [Page 82] nam eo non est quis proxime & expeditè potens, cum adhuc non possit, & magis sit adjuvandus ut possit. Deus enim per hanc Gratiam jubendo monet, & facere quod possis, & petere quod non posssi [...]: ut ait Augustinus lib. de nat. & Grat. c. 43. & cum eo Tridentinum; cui concinit alia ejusdem libri sententia c. 69. Hinc admonemur & infacilibus quid agamus, & in difficilibus quid petamus. Et enim cum illo Auxilio aliquid possumus & agimus, id­est parvum quiddam & imperfectum: atque ad hoc est illud Auxilium verè ac propriè sufficiens, imo & efficax suo modo, quia cum illo & possumus illud & agimus; respectu tamen actus magni & perfecti, atque omnino efficacis ad implendum mandatum, non est proximè ac verè sufficiens, juxta Augustinum & Tridentinum: nam adhuc aliquid quod magnum est non possumus. Ecce enim aiunt: Facere quod possis & petere quod non pos­sis. Ex quo patet posse nos eo Auxilio aliquid, idest ex­ile, & facile. Aliquid non posse, idest illud magnum & difficile, ad quod sumus ulterius adjuvandi á Deo ut Possimus. Adjuvat ut possis. ergo quatenus cum eo Possumus Sufficiens est? quatenus veró non possumus: Non est sufficiens. Exposuit clariús Augustinus mentem su­am & Tridentini lib. de Grat. & lib arb. ceu illam sen­tentiam commentari vellet; ita enim c. 15. Oret ut habeat tantam voluntatem, quanta sufficit ad implenda mandata. En explicat quod dixerat Petere quod non possis. Deinde c. 16. declarat quid sit Adjuvat ut p [...]si [...]. ab ulo Deo pete [...]dum est ut tantum velimus, quantum sufficit ut volen­do faciamus Quando autem possimus, docuit c. 17. Qui vult facere Dei mandatum & non potest, jam quidem hab [...]t [Page 83] voluntatem bonam. Hic est effectus Auxilij Remoti nempe parvam ait & invalidam. Poterit autem cum magnam habuerit & robustam. Optime itaque Suarez. c. 2. n. 3. Remotè appello, quando homo non dun recepit in se totum Auxilium necessarium ad certum opus, habet tamen il­lud paratum si [...]d illud se disponat, vel illud impetret, & mox. Qui nondum potest, nondum habet auxilium proximè suffici­ens: si tamen oret recipiet illud & iuvabitur: est omnino quod Augustinus: quod autem ego ex Augustino de­duxeram, id colligit etiam Suarez. Vnde ad habendum remotè Auxilium sufficiens ad unum actum u. g. contritionis, necesse est ut habeat Auxilium proximè sufficiens ad alium a­ctum u. g. orationis, vel alterius dispositionis ad majus Aux­ilium. Atque ita Auxilium remotum respectu alterius. Hanc Auxilij sufficientis rationem proposuimus in quaestione Constit. Pontif. a. 3. explicantes quomodo Justis volen­tibus & conantibus semper ad sit Gratia qua mandata possibi­lia fiant. Nimirum si parvâ illâ datâ Gratia recté utentes impetrent illam magnam & robustam; qua mandata serventur.

Quod autem haec sit mens Augustini docentis Auxi­lium, quod ex se omnino & proximè & integre erat in statu innocenti Sufficiens, nunc in statu ruinae minus Sufficiens sit, atque adeo remotè tantùm, & uti dixi­mus imperfecté sufficiens, tradit expressè magnus hic Author Suarez eod. l. 4. c. 18. n. 17. & 18. quem locum afferre volo ne quis recentium Theologorum Societatis me audeat impugnare. Igitur Supponendum, inquit, est ex sententia Augustini discrimen inter hominem in statu natu­rae integrae & lapsae; quòd in natura integra idem auxilium [Page 84] proximè sufficiens ad servanda singula praecepta & vitanda omnia peccaca erat etiam sufficiens ad servanda omnia praecep­ta & vitanda omnia peccata quovis tempore: subinde fieri po­terat ut cum solo Adiutorio quo homo in illo statu posset perseve­rare si vellet, etiam vellet & actu perseveraret. Hoc est e­nim quod ibi ait Augustinus. Tunc ergo dederat homini Deus bonam voluntatem, in illa quippe eum fecerat qui fecerat re­ctum: dederat & Adiutorium Sine quo in ea non posset perse­verare si vellet, ut autem vellet in eius reliquit arbitrio. Et addit inferius. Quia noluit permanere profecto eius eulpa est cuius meritum fuisset si permanere voluisset, sicut fecerunt An­geli sancti qui cadentibus aliis pér liberum arbitrium steterunt et ipsi. Et paucis interjectis. Intelligit ergo Angelos per illud idem Auxilium, quo receperunt perseverare si vellent, ac­tu perseverasse, et voluisse pe [...]severare por liberam volunta­tem eodem utrique auxilio, et non maiori adiutam: et idem dicit facere Adamum potuisse si vellet. Ita Suarez de Adjutorio Sine quo non sive auxilio Sufficiente Adae et Angelorum ad nostram sententiam congruenter. Nunc transit ad sta­tum ruinae idem Suarez.

At verò inquit in natura lapsa sensisse videtur Augusti­nus: Auxilium quod tantum dat homini posse perseverare si vellet, non esse tale, ut cum illo tantù [...] de facto perseveret, et veli [...]: sed indigere hominem in hoc statu speciali aliqùa protec­tione Dei, ut actu velit et perseveret: et qua [...]s haec ipsa protectio sit in potestate hominis si velit facere quod in se est per priora auxilia, et ideo remotè habeat Auxilium Sufficiens ad persevera [...]dum, nihilominus proxime non habet illud nisi quando recipit auxiliū, quo non tantū possit si velit, sed etiā rvelit et perseveret. Et hanc infirmitatē dicit esse pae [...]am [Page 85] peccati, quia nascitur ex difficultate bene operandi ortâ ex lapsu naturae, ratione cujus non potest in hoc statu ordinariis & sufficientibus Gratiae auxiliis perseveranter diu facere, quod in se est, nisi aliquod aliud Adjutorium accipiat: nec eti­am potest per solum Auxilium moraliter Sufficiens ad singula peccata vitanda, diu perseverare sine peccato, nisi specialius à Deo protegatur ac dirigatur. Et hoc est in quo Augustinus discrimen constituit adjungens: Nunc autem quibus deest tale Auxilium jam paena peccati est: quibus autem datur secun­dum Oratiam datur, non secundum debitum, tantoque am­plius datur p [...]r Jesum Christum Dominum nostrum, quibus id dare Deo placuit, ut non solum adsit, Sine quo permanere non possumus etiam si velimus, verum tantum ac tale sit ut velimus. Et postea n. 19. idem asseverantius affirmat: & addit: Non dicit tamen Augustinus hujusmodi homines in praesenti statu nul [...]um auxilium Sufficiens recipere ad perseve­randum: nam recipiunt saltem remote Sufficiens, quod suo modo est verè sufficiens; in eis tamen propter conditionem hujus status tale est, ut non sit proxime, sed remotè, & ut nunquam effectum consequatur. Ita de mente Augustini iudicat Suarez, & veré quidem judicat: nec eam doctrinam improbat: imo suam facit. Addit enim Haec responsio sufficere posset praesenti quaestioni quia non affirmamus omnes recipere Auxilium Sufficiens proximum aut perfectum, sed aliquod qualecunque illud sit, nam in illo magna est varie [...]as, ut capite séquenti dicturi sumus. Et nos proximè examinabimus eandem quaestionem U­trum de [...]ur omnibu Auxiliū Sufficiens & quatenus? & An Suarius Augustinos de eo consentiat, & an ista quae nunc tradit de hujusmodi sufficientia Auxiliorum cum [Page 86] ijs quae postea docuit de Efficacia Gratiae conveniant suo loco ventilabimus. Nunc id vendicamus quod sa­tis est ad institutum, nempe Augustnum authorem esse: Adjutorium illud Sine quo non inveniri in statu naturae lapsae: sed mutatum deflexumque: atque adeo multo minùs, quàm tunc sufficiens: nam tunc satis esset om­nino ex integro ad rectè operandum & perseverandum nullo alio addito, sed tantùm concursu voluntatis sanae, & sanctae, & integrae. At nunc illud non omnino & ex integro sufficere propter infirmitatem, & vitia & cor­ruptionem naturae, nisi per novam virtutem augeatur & crescat, sine qua est tantum remotè & inchoatè suffici­ens, non proximè & perfecté sufficiens. Quae quidem est ipsissima Augustini, uti nos ex eo discendo accepi­mus, doctrina-

Hinc jam apparet, in quo hujusmodi auxilium Au­gustinianum differat ab Auxilio Scholasticorū. Nam (si isti cum Suario sentiunt) convenit cum eo, quod appel­lant Remotū & distinguitur ab eo quod dicunt Proximū quod non agnovit Augustinus: nam istud Efficax erit apud eundem, uti nos suo loco probabimus: & jam incipit apparere. Sin aliter judicant, & illud tantum Auxilium Sufficiens dicunt, quod Suarius completum & integrum & proximum vocat, uti video recētioris no­minis Theologos dicere, Augustinum certé ejus senten­tiae authorem non habent: cum illud ipsum Auxilium Efficax sit, atque adeo inducens opus, quemadmodum posteà laté monstrabimus: & modo breviter osten­do.

Primum, quia Auxilium illud completum & proxi­mum [Page 87] dat expeditam potestatem voluntati, & movet ef­ficacitèr illam per quiddam majus efficiens voluntatem validam & robustam, & ideo nunquam caret effectu: i­gitur illud Efficax est.

Secundum: quia hujusmodi Auxilium iam datur ho­mini facienti quod est in se per auxilium illud minus & inchoatum: ergo si datur tanquam ex merito, debet esse cum efficacia inducente operationem.

Tertium: quia ex Concilio Tridentino hujusmodi Auxilium datur ad complendum quod alteri deerat, & affert virtutem requisitam ad implendas & confirman­das vires voluntatis, imo & eas complet & confirmat, quando exhibetur: igitur illud juxta doctrinam Conci­lij Efficax est.

Quartum: quia Concilium supponit per id quod pe­titur obtineri effectum: dum ait Jubet facere quod possis, et petere quod non possis, et adiuvat ut possis. Sed id quod petitur, est illud Auxilium Proximum, ergo illud ob­tentum Efficax est.

Quintum: quia si illud tantum Sufficiens est, & re­linquit voluntatem in eo statu in quo erat cum alio Auxilio, indigeret alio Auxilio sufficiente: quod cum e­odem modo Sufficiens esset, aliud; atque istud aliud, a­liud postularet, atque adeo daretur processus in infini­tum: ergo per illud Auxilium Proximum immediatè & integrè afficiens voluntatem, & reddens eam promptam & expeditam inducitur efficaciter operatio.

Sextum: quia juxta Tridentinum, Primum illud Auxilium, quo quis facit quod potest, suâ illâ tenuita­te aliquid operatur in voluntate sibi proportionatum: i­gitur [Page 88] secundum, quod per hoc primum obtinetur ope­rátur motum in voluntate sibi etiam proportionatum, non enim est deterioris conditionis quam aliud: Hoc dato quod negari non potest, sequitur uoluntatem secun­dum illius virtutem moveri & operari: sed haec opera­tio est magna et efficax proportionata Auxilio, igituri­stud Efficax est.

Quod autem dicunt quidam. Auxilium sufficiens il­lud esse quo voluntas ita praeparatur, ut sit in potesta­te proxima et expedita ad operandum: Et tamen omni­no indifferens maneat posito illo Auxilio cujus domina sit voluntas, quoque pro suo libito integré utatur non utaturve: id sane ab Augustini sensu, & rectá ratione prorsus abhorret. Nam cum illud Auxilium sit illumi­natio intellectus, & inflammatio voluntatis in his po­tentiis receptae, easque intimé afficientes, quod Fieri nequit sine magno earum motu, consequens est affici, & mutari eas, & priorem indifferentiam amittere, & quo moventur inclinari secundum pulsus tractusque Gratiae, liberé quidem, non amissa potentia resistendi, sed ablatâ indifferentiae potestate: juxta ea quae diximus in Quaest. de Censura Pontif. a. 4. & postea latius & accuratius exponemus. Pudeat sane eos audire Triden­tinum docens inchoatos illos motus Gratiae Remoté Sufficientis operari in nobis parvas illas voluntates, de quibus hactenus diximus, illos vero tantò majores im­pulsus Gratiae proxime Sufficientis, propter quos alij dantur, & ad quos disponunt, cum tantò vehementius afficiant, voluntatem indifferentem ambiguam que re­linquere, ceu nihil moveant, ut illis pulsantib, & con­cutientibus [Page 89] illa immota & inconcussa remaneat.

Non negamus posse voluntatem illas inspirationes etiam vehementes abjicere pro ratione suae libertatis, nam per eas non cogitur, nec necessitatur: quod à Con­cilio Tridentino & Augustino accipimus: sed negamus ad id esse omnino indifferentem, & cum aequali & inte­gra citra omnem inclinationem potestate: imo id ady­naton recepto Auxilio illo Proximo judicamus, cujus finis est movere voluntatē, non moveri à voluntate; sed haec suis locis tractanda sunt.

Unum hic dubium esse potest. An istud genus aux­ilij Sufficientis satis sit ut cui detur, is cavere possit, & vitare peccatum? nam id est omnino in doctrina Au­gustiniana necessarium: alioqui non peccabit, cum quod vitari, caverique non potest, in eo peccari non possit. Respondetur ex doctrina Augustini, & Tri­dentini saepius tradita; satis esse illud Auxilium Re­motum ad vitanda peccata, non immediatè, sed me­diatè. Nam constat ex utriusque sententia per id Aux­ilium fieri voluntates inchoatas, quae sunt initia quae­dam boni, quae cum sint facilia per illud obtinentur, & ijs habitis majus illud Auxilium impetrari, quo prae­cepta servantur; unde patet per illud prius auxilium, etsi immediatè non possint impleri mandata, posse ta­men mediâ oratione, & actibus facilibus obtineri Grati­am magnam & idoneam ad illa implenda: atque adeo vitanda peccata. Quare qui per illud Auxilium non [Page 90] operetur parvas illas voluntates meritoriè, ac nolit ijs uti ad impetrandas majores, ille quidem suâ culpâ in­cidet in peccatum, & praecepta minimè implebit. Quem modum probat Suarez, l. 4. c. 18. n. 32. & 33. & authoritate Bellarmini, l. 2. de Grat. & lib. arb. c. 7. confirmat: cohaeret vero cumijs qua supra quaestioned▪ Cens. Pontif. a. 2. tradidimus.

Hinc autem optimè iutelligitur veritas illius Effat Augustiniani à Concilio Tridentino usurpati Deus [...] minem deserit, nisi prius ab ipso acseratur. Etenim si ho­mo juvetur prius Auxilio remoto idoneo & sufficien [...] ad parvas illas & imperfectas voluntates: quas cum [...] quivis ita excitatus potest habere, imo & habet & p [...] eas ad magnas perfectas que disponitur: & in ijs sistat nec velit cooperari & gradatim ire ulterius ad major [...] deserit Deum vocantem, & meretur deseri ab ipso Deo qui justè subtrahetmajus illud Auxilium paratum si ill [...] bene operaretur parvos illos & exiguos motus volunta­ntis. At (que) adeo de Auxilio praeveniente verum erit illud celeberimum Effatum. Ita Suarez receptâ Augustini doctrinâ de hujusmodi adjutorio Sine quo non. Sive Aux­ilio Sufficiente Augustiniano, l. 4. c. 18. n. 32. & 33.

Duo animadvertere ad calcem hujusce quaestionis oportet. Unum Scholasticorum quosdam velle, ut Aux­ilium Sufficiens meo distinguatur ab efficaci, quod nun­qvam habeat effectum, atque adeo nunquam Efficar sit: quod quidem est alienum à doctrina Augustini & li­berè excogitatum. Nam Augustinus Auxilium Suffi­ciens Efficax dicit, cum proximè sufficiens est, imo non putat sufficiens, quod non habet effectum: & quidem [Page 91] meo judicio recté: nam si sufficit, & datur ut sufficiat, cur non efficiet id propter quod datur? Quod si non ef­ficit profecto non sufficit. Nec solus Augustinus, sed e­tiam alij Patres Auxilium quod Scholastici Efficax vo­cant Sufficiens appellant: uti observat Vasquez, & probat ex Prospero in 1. 2. d. 185. c. 11. n. 55. Itaque de illo Auxilio intelligit illud Sufficit tibi Gratia mea. Ser. 3. de verb. Apost. Adjuvanàus es ut plen [...] velis, & impleas quod velis. Et cap. 16. lib. de Grat. & lib. arb. perspicué de Gratia Efficaci: Ab illo petendum est ut tantum velimus, quantum sufficit, ut volendo faciamus. Et lib. de spir. & Liter. c. 34. Fieret justitia si tanta voluntas adhiberetur, quanta sufficit tanta rei. Et tandem c. 15. de Grat. & lib. arb. Oret ut habeat tantam voluntatem quanta sufficit ad implenda mandata. Nam etsi ex parte voluntatis ponat sufficientiam, constat illam sufficientiam ex auxilio provenire, unde eòdem recidet voluntatem esse suffici­entem, atque Auxilio Sufficienti instructam proximè ac expeditè, atque adeo operaturam: nam ad id praepa­rata est & proxime potens effecta per auxilium. Et qui­dem mirabile, imo & incredibile est Voluntatem prox­imè expeditam & promptam ad operandum cum eo Auxilio in eum finem dato, nunquam operaturam cum illo: illud que semper Auxilium effectu propter quē datur omnino ca [...]iturū. Contra res erat apùd Au­gustinum in statu integro: ubi cùm non esset nisi Aux­ilium Sine quo non vires habens Sufficientis operabatur tamen cum eo voluntas, nullo ulterius adjumento ad efficaciam desiderato. Adeò ut cùm eodem omnino auxilio Sine quo non, levi ac tenui, & ageret unus, & [Page 92] non ageret alter: quod argumentum est Sufficientis tan­tùm & inefficacis ex se Auxilij. Unde quemadmodum tunc cum sufficienti illo Auxilio & dabatur operatio, & non dabatur, quòd erat praecise Sufficiens; ita cum Auxilio Scholastico Sufficiente debet interdum dari o­peratio, interdum non dari; ut non sit diversa ratio ill [...] sufficientiae ab hac nostra Scholastica sufficientia. Ita [...] semel dato, auxilium Sufficiens esse, sequi ex eo deb [...] interdum effectus, quemadmodum ex illo adjutorio sequebatur. Quòd autem in eo statu cum illo Auxilio invariato & esset, & non esset interdum operatio, ets compertum sit in Augustino; teste Suario probare volo, cujus hac in re magna est authoritas, quòd ejus scholae, quae maximè scholastici auxilij propugnatrix est, Prin­ceps habetur. Igitur is lib. 4. c. 18. n. 17. Idem Auxilium in natura integra erat proximè sufficiens ad servanda singuls praecepta, & vitanda omnia peccata, quovis tempore, subind [...] fieri poterat, ut cum solo illo adiutorio, quo homo in illo statu posset perseverare si vellet, etiam vellet & actu persevera­ret. Hoc est enim quod ait ibi Augustinus. Tunc ergo dede­rat homini Deus bonam voluntatem, in illa quippe eum fece­rat qui fecerat rectum: Dederat & adjutorium Sine quo ine [...] non posset perseverare si vellet: Ut autem vellet in eius reli­quit arbitrio. Et addit inferius. Quia noluit permanere, pro­fecto ejus culpa est: cujus meritum fuisset, si permanere vo­luisset: sicut secerunt Angeli Sancti, qui cadentibus aliis per liberum arbitrium, peri [...]em liberum arbitrium steterunt & ipsi. Haec autem comparatio inter Angelos non est ita accipi­enda ut putemus, Sicut Angeli mali ceciderunt per liberum arbitrium sine adiutorio Dei, ita bonos permanisse per liberum [Page 93] arbitrium siue Adiutorio Gratiae; hic enim sensus valde est ab­sur dus, & contra eundem Augustinum aliis in locis. Intelli­git ergo, per illud idem Auxilium quo receperunt perseverare si vellent actu perseverasse, & voluisse perseverare per libe­ram voluntatem eodem utique auxilio, & non maiori adiutam: & idem dicit facere Adamum potuisse si vellet. Expressit om­nia Suarius, & mentem Augustini expressit; quem ego idcirco citate nolui ut in Suario citatum lector videret. Hoc autem argumento eatenùs utor, ut ostendam hác in re par fore utrun (que) auxilium Sufficiens scholasticum & Augustinianum Integrae naturae: quod sicut hoc da­bat interdum operari interdum non dabat invariatum omnino, ac aliquando erat Efficax: ita illud non sem­per cáreat effectu, sed aliquando praestet effectum intra rationem Sufficientis. Non autem hinc sequitur, Aux­ilium sufficiens naturae lapsae eodem modo se habitu­rum: nam Remotum non est proximè, nec integrè suf­ficiens: aliud verò proximum, eo modo, quo nos jux­ta Augustinum exposuimus, auctum & completum nunquam caret effectu, & omnino Efficax est; uti su­prà diximus, & infrà latiùs dicemus.

Oppones tamen. Auxilium Sufficiens, quodcun (que) sit, dare posse, non agere: nam inter haec duo discri­men est: Unde si dat posse, non dat agere: atque adeo manet intra terminos potestatis, nec prodit extra ad a­ctionem. Respondeo Posse interdum involuere ipsum agere, imo & Agere ipsum per Posse explicari, & idem utrun (que) valere. Patet ex phrasi Angustini & Tridenti­ni supra. Monet facere quod possis, & petere quod non pos­sis, & adiuvat ut possis, idest ut facias, quemadmodum [Page 94] ex nostra & Suarij ratiocinatione constat. Et quidem ita loqui solet Augustinus, ut per sufficit intelligat virtu­tem Efficacis Auxilij; uti proximè vidimus, & per Posse intelligat Operari. Sic. lib. de Grat. & lib. arb. c. 15. Per hanc etiam, idest Gratiam Efficacem, fit ut ipsa bona vo­luntas augeatur, & tam magna fiat, ut possit implere divina mandata, quae voluerit, cum valde perfecte que voluerit. Imo interdum voluntatem, & potestatem ita interse committit, ut non modò potestatem causam volunta­tis, sed etiam voluntatem causam potestatis faciat: ceu operatio efficax voluntatis, illam potestatem indu­ceret, quae ab effectu non esset disjuncta, imo ne distin­cta quidem esset. Hoc sensu dixit lib. de Corrept. & Grat. c. 12. Tantum quippe spiriru sancto accenditur voluntas eorum, ut ideo possint, quia sic volunt, ideo sic velint, quia Deus operatur ut velint. En prius est velle quàm Posse. Ut Posse sit effectus efficacis voluntatis. Et lib. de Grat. & lib. arb. c. 13. Sic quippe adiuvatur, ut faciat quod iu­betur: tunc enim utile est Uelle cùm possumus & tunc u­tile est posse, cùm volumus. Abstineo ab alijs locis Augu­stini, ut meam observationem authoritate duorum re­centium, sed nobilium Theologorum confirmem: Pe­tavij & Morainij, qui quoniam Petavium citat ejus testimonium solius produco Est etiam inquit, obser­vandum id quod rectè notavit Petavius, tom. 3. Dogmat. Theologic. l 4. de Opif. sex dier. c 4 n. 11. Juxta ph [...]asim Divi Augustini Posse, aut non Posse frequenter significare non ipsam potestatem, sed actionem, & sumi pro [...]o quod re ipsa futurum est. Quo sensu non posse resistere Cratiae, i­dem est, ac voluntatem re ipsa non restituram, et non [Page 95] posse non perseverare, idem esse ac esse reipsa perseveratu­ram. Eo que sensu, &c. Quo testimonio magnum meae sententiae momentum additum puto, ne quis novorum me Theologorum impugnare audeat, nisi à suis ve­lit deficere.

Secudùm, quod animadverti debet, illud est. In sententia Recentiorum Scholasticorum, qui dicunt Auxilium Sufficiens relinquere voluntatem Indifferen­tem ad operandum, ut sartam tectamque ejus liberta­tem (quam in indifferentia collocant) relinquant, par illud in omnibus esse debere. Nam cum voluntas om­nium, ut sit libera, indifferens futura sit, Auxilium accommodari debet indifferentiae: & cum haec sit ejus­dem rationis in omnibus liberè operantibus, quod in aequali potestate ad utranque partem consistit, aequale item Auxilium futurum est; ne si augèatur & crescat in­clinando suis momentis voluntatem, indifferentiam auferat. Deinde quia nihil addi potest Auxilio Suffici­enti, cum semel sufficiens est: quia si id necessarium est ad operandum falsò supponitur sufficiens: & cui non addatur illud necessarium carebit Auxilio sufficien­ti: nec illi Deus satis providebit: imo ex hac diversita­te sequitur in eorum sententia inaequalitas, & quaedam veluti iniquitas ex parte Dei negantis illud augmentum Gratiae, quod ad operandum supponitur necessarium, ut phrasi Suarij utamur. Quibus sanè argumentis aux­ilium sufficiens statuūt Recentiores Societatis Jesu Au­thores: negant que reipsa ab Efficaci distingui, uti pate­bit, cum de eo propriè agamus: nunc id tantum quod docent accipimus, & refellimus: hac ratione.

[Page 96]Si Auxilium istud par est, & aequale sequitur, cum eadem omnino portione Gratiae fieri actus intensos & remissos: ac cum parva omnino Gratia magnos & per­fectos produci actus, & quicquid est in ijs intensionis à voluntate conante esse: quod nescio utrum quis tuto possit admittere? nam sicut non est proportionata na­tura ad incipiendum actum sine Gratia: ita suo modo non est apta ad eum augendum sine majore Gratia. A­lioqui fiét à nobis aliquid, quod non sit a Gratia, nec e­rit verum illud Christi. Sine me nibil potesttis facere, nec illud Pauli Quid habes quod non accepisti? Praeterea certis­simum est Sanctos quosdam majori Gratia praeventos & excitatos a Deo fuisse quàm alios minores: nisi quis neget Joannem Baptistam & Apostolos, aliòs que sum­mos Sanctitate viros praesertim Martyres majoribus Auxiliis donatos fuissé. Quin Beatissima Virgo, quam unam Suarius vult omnibus justis collectim sumptis Sanctiorem esse, communi, & pari cum caeteris Gra­tia eam mirabilem sanctitatem comparavit. Tandem si id verum sit, ac in nostra est omnino Gratia potestate: nec alijs sanctissimis, qui virtutis fuerunt, & habentur miracnla viris, in recipiendo Adjutorio Dei impares su­mus, sed parem cum ijs Gratiam accipimus, poterit quis nostrum homuncionum miserorum (in quorum ego sum numero) utendo datâ sibi Gratiâ ad culmen in quo illi sunt constituti sanctitatis ascendere, imo & ad Joannis Baptistae & Apostolorū Gratiā aspirare, imo etiam conando & nitendo ulterius procedere, eosque longo intervallo superare. Quód si quisquam horum Indifferentis Gratiae Authorum consequi se posse con­fidit, [Page 97] videat, ne dum eam affectat viam Icarios vola­tus, & Phaetontaeos ausus imitetur. In mentem veniat Ignatij, Francisci, & aliorum qui cum eximia Gratia praediti essent cum timore & tremore salutem suam operaban­tur, & omnia quae rectè ac ex officio agebant Dei mise­ricordiae tribuebant; soliti non in se, sed in Domino glo­riari. Uni cuique nostrum Deus partitus est mensuram fidei, & Gratiae, non ad libitum nostrum, sed ad placitum suū: ejus misericordiae debemus quicquid sumus, quic­quid agimus. Omne datum optimum, & omne donum per­fectum de sursum est descendens à Patre Luminum. Perditio tua ex te Israel tantummodo ex me Auxilium tuum. Hoc Seraphicus ille vir Franciscus Pater cogitabat, cum in supremo sanctitatis fastigio constitutus, tot singulari­bus affectus donis, quot vix quenquam alium praeditum meminimus, ad se rediens, & intimè discutiens, fate­batur Maximum se omnium peccatorem esse: eâ ratione, quòd cùm a Deo tanta tamque egregia dona accepisset, minus certè alijs (si ea habuissent) donanti Deo responderet. Quo nos tria docuisse comperio. Primum: non om­nium parem Gratiam esse, cum Franciscus nosset sibi majorem alijs datam fuisse. Secundum: Quo quis (que) sanctior est, ac Deo propior, eò sibi minus debere tri­buere, quòd quicquid proficit in eo certè gloriari non potest. Tertium: non ex eo quòd Franciscus affirma­rit alium melius se Divinae Gratiae responsurum, sequi, usum Gratiae omnino pendere ex arbitrio, cùm juxta e­am moveatur arbitrium; sed eam eius humilitatem fu­isse ut mysterio rem illam involuens sanctitatem suam tegeret; nec ille sane aut veritati, aut Gratiae detrahebat: [Page 98] non veritati, quia si Deus ita vellet summus peccator ju­stior se ipso evaderet: non Gratiae, quia tunc Deus adde­ret Gratiae unde ille Peccator perfectior existeret. Quae omnia eó tendebant, ut nos ad humilitatem Christiana: erudiret: Cujus optimus Magister Christus nos etiam praestitis virtutis officijs dicere praecepit serui inutiles sumus. Quam doctrinam nemo Paulo Apostolo vehe­exposuit, commendavit, nemo Augustino accuratiùs mentiùs nemo Francisco perfectiùs expressit.

CAP. IX. Utrum Adjutorium Sine quo non id est Sufficiens omnibus, nemine prorsus excepto, hominibus detur?

UTi sunt homines nescio quo fato Felices & Gra­tiosi: ita quaedam sunt opiniones Fortunatae, & gratae. Hujusmodi est ista Universalis Gratiae Suffici­entis quae ita invaluit in scholis, ut pene communis sit, & quòd Gratiae omnibus copiam faciat omnium pene gratiam collegerit. Vix alia majore consensu recepta, inter eos etiam, qui non solum scholis in eadem reli­gione dissident, sed qui totis sectis dissentiunt.

Igitur ut ab Haereticis incipiamus. Pelagiani duce Pelagio & Juliano Universalem Gratiam, quancunque [Page 99] tandem (qua de re aliàs) admitterent, inducebant, nixi loco Pauli celebri? Deus vult omnes homines salvos fieri. Ita Pelagius comment. in 1 Tim. c. 2. Julianus apud August. l. 4. contr. eundem c. 8. Et sic affirmat sensisse eos Antoninus Moraines. d. 26. §. 3. ac negat in hoc er­rasse. Idem tradit Joannes Maldonatus commentar. in Joannem. c. 1. n. 9. ad illud Erat lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum: ubi ait: Divus Augustinus contra Pelagianos de Praedestinatione disputans, ut suam opinionem defenderet, non omnibus Gratiam dari, non omnes illuminari, &c. Probatur autem Pelagianos hu­jusce Universalis Gratiae sententiae authores fuisse ex E­pist. Augustini ad Vitalem. 107. ubi in 4. asserto ait: Sci­mus iis quibus datur miserecordiâ Dei gratuitâ dari: & 6. Sci­mus eis quibus non datur justo judicio Dei non dari. Quae quidem asserta erant contra Pelagianos. Hos secuti Semipelagiani eandem Gratiam acerrimè defenderunt. Patet ex Epist. Prosperi in principio: nam inter ea quae profitebantur: Unum hoc erat: Universis hominibus propo­tiationem quae est in Sacramento sanguinis Christi Sine ex­ceptione esse propositam. Nec minus ex litteris Hilarij, ex quarum particula constat eos ita illam Pauli sententiam explicasse, ut contra Augustinū sentirent, non certos tan­tum, sed omnes omnino homines velle salvare Deum; ita ut nullus habeatùr exceptus. Nec opus est id opus autho­ritate aliorum probare, cum nemo non fateatut Semi­pelagianos in ea sententia fuisse.

Post illos nono à Christo nato seculo extiterunt quidam quibus studium impugnandi Gotteschalum Monachum, declinandi in Semipelagianorum placita occasionem praebuit. [Page 100] Non ego eos Semipelaginismi condemno, nec haereti­cis adnumero; sequutus ordinem temporum illos ap­pello; nec illi sane suspicione caruerunt. Igitur Raba­nus, Hincmarus, Pardulus, & qui cum ijs in Carisiaca Synodo Gotteschalcum damnarunt specie tuendae ge­neralis Dei de salvandis omnibus hominibus volunta­tis, & universalis Christi Redemptionis communem promiscue gratiā indux erunt. Patet ex proprijs Epistolis Rabani ad Nothing. & Eberard. Hincmari ad Amulū & Nicolaum Papam. Egilonem. Parduli ad Eccles. lug­dun. Et ex lib. Hincmari de Praedest. & ex libello de 3. Epist. & de 3. quaestion. & de absol. & de tenenda verit. Remig. & Eccles Lugdun. & ex tractoria B. Prudentij Episc. Trecensis. Aliisque cum eorundem operibus, tum authoribus.

Qui his successerunt superiori seculo, Arminiani, & Remonstrantes, Semipelagianismo renovato, ean­dem Gratiae universalitatem retinuerunt. Ita Armini­us responsione ad 32. articulos 2 part. art. 8. & in Exam. Praedest. Perkinsianae. pag. 581. ubi late id probat & confirmat testimonio Pauli. Deus vult omnes salvos fie­ri reprobans Augustini sensum intelligentis de generi­bus singulorum: & aiens pro singulis generum sumen­dum esse, ut nemo sit expers Gratiae sufficientis. Cum parente pessimo sentiunt perperam liberi in Epistola Dedicatoria ad Senatum Roterodam. Reipub. dum in­vehuntur in sententiam eorum, qui negant vocari om­nes ad Christum ex defectu Gratiae Sufficientis.

Arminianos, Remonstrantes secuti in Synodalibus. Art. 1. in quo improbant sententiam de absoluto Repro­bationis [Page 101] decreto, qùod tollit universalem Dei erga genus hu­manum philanthropiam & bonitatis effectum: & Art. 2. affir­mant Universalem Redemptionem & Generalem Dei voluntatem erga omnium salutem: ac eadem quâ Ar­minius ratione interpretationes Augustiniās rejiciunt: & statuunt ita singulos esse redemptos, & ad salutem de­stinatos, ut nemini ea adjumenta desint, quibus Redēp­tionis finis, idest salus aeterna, haberi possit. In eadem chorda oberrant Art. 3. & 4. de Gratià, ubi non longè á principio aiunt: vocationis administratio fluit ex generali Dei erga genus humanum misericordiae affectu idque maxi­mè probat Corvinus advers. Molinaeum c. 5. & 31. Ad­jiciunt paulò pòst. Ex Scripturis elicimus distinctionem vo­luntatis antecedentis, & consequentis: cujus mens alia non est, quàm Deum velle sincerè, & seriò, ut omnes salventur. Eandem cramben repetunt in Apologia. Exam. Cens. capitis 13. & quanquam negent (ad vim censurae elu­dendam) se ubi impugnantur, eam sententiam tradi­disse, affirmant tamen cum Gerardo Vossio, & Marco Antonio de Dominis Eam Patres omnes primorum seculo­rum in universum tenuisse, ipsum que adeo Augustinum vari­is in locis eam teneri videri voluisse. Ac illi tandem ad fi­nem. Parag. Alterum effatum acquiescunt. Horum om­nium integrae scholae, nemine dissentiente, hujusmodi placitum amplectuntur.

Ex alijs sectarum spatijs multi in hanc opinionem deflexerunt, ij que Haeretici capitales. Zuinglius Com­mentar. de vera & falsa Religione cap. de Evangelio: u­bi inter caetera: Summa jam inquit hujus particulae est, quod Christus sit omnibus omnium nationum generum que hominibus [Page 102] salutaris. Ipse enim vult omnes homines salvos fieri & ad ag­nitionem veritatis venire. Et in commentar. Epist. ad Roman. Donum Dei Christus multò copiosiùs, quam pecca­tum in quod nos Adam conjecit. Tunc. Multivocati, idest om­nes, tota multitudo: sic alibi multos vocatos dicit, idest omnes per praedicationem scilicet externam. Per multos ergo omnes, & universam multitudinem intelligit. Nam peccatum Adae in omnes effluxit, & serpsit. Bullingerus Actor. 10. 34. & Actor. 14. affirmat Ethnicis hominibus nunquam se Deum subtraxisse: quin omnes illuminasse: ut ad se possent acceptis radijs pervenire. Pellicanus commen­tar. in Ezech. c. 18. 23. sic: Voluntas divina est omnes salvos fieri; & ad agnitionem veritatis venire: & concludit. Ne quis sponte periens haberet quod praetexeret suae militiae, facilis aditus dotus est omnibus ad salutem. Musculus in locis communibus loco de Redemptione generis humani e­andem sententiam perspicuè tradit. Illud testimonium sit satis. Quod redemptionem homines Reprobi ac deplorat [...] impii non accipiunt, neque defectu [...]it Gratiae Dei, neque ju­stum est, ut illa propter filios perditionis gloriam, ac titulum u­niversalis redemptionis amittat, cùm sit parata cunctis, & om­nes ad illam vocentur. Nec non Comment. in Joan 3. 16, 17. & aliis compluribus locis idem suadet. Bucerus ejusdem sensus est author. in Psal. 130. & in cap. 1. E­pist. ad Roman. & cap. in eandem 10. sic. Ipse est salva­tor omnium: quorum Dominus est: hoc est omnium mortalium. Omnium est Deus & servat omnes: ut tamen reprobos, post­quam abutuntur salute temporariâ, tandem jure optimo addi­cat gehennae. Melancthon non tam sectator, quàm ma­gister & suasor Universalis ac sufficientis Gratiae fuit. I­gitur [Page 103] in locis communibus: loco de Evangelio: Sicut inquit, necesse est scire Evangelium esse gratuitam pro­missionem ita necesse est scire Evangelicam promissionem universalem esse: hoc est offerri & promitti omnibus ho­minibus reconciliationem. Hanc universalem tenere, necesse est adversus periculosas imaginationes de Praedestinationè; ne disput▪ mus hanc promissionem ad paucos quosdam alios pertine­re, non pertinere ad nos, &c. Et in Explicatione prae­cipuorum Articulorum Fidei. Artic. de fide. Sicut uni­versalis est Paenitentiae praedicatio, ità & promissio Gratiae u­niversalis, & omnes credere jubet, & accipere beneficium Christi, sicut Christus inquit: Venite ad me omnes. Idem perspicuè magis Commentario in Epist. ad Roman. c. 5. Particula Omnes plena consolationis est: Omnibus enim of­fert remissionem peccatorum: quare omnes qui ad eam confu­giunt, eam que fide apprehendunt salvantur, & opponi de­bent hujusmodi particulae universales periculosis cogitationibus de praedestinatione. Lavaterus eadem insistit vestigia in Ezechielem, c. 18. vers. 23. Deum, inquit, non desiderare mortem impii hinc apparet, qùod omnes homines invitat ad ag­nitionem peccati: ac in eo argumento copiosissimé versa­tur. Consentit Andreas Hyperius in Methodo Theo­log. l. 1. c. de Praedestinatione: Non mediocrem consolationē accipiet, qui in hac causa perturbatur, si in super demonstre­tur ei, quòd promissio Gratiae sit universalis, &c. Ac loco de voluntate Dei, quaerens quomodo verum sit illud Pau­li: Deus vult omnes homines salvos fieri cùm multi non salventur. Respondet penè more Catholicorum Volun­tas Dei semper impletur: se [...] ita quidem, ut quaedā perficiantur juxta ipsius decretum necessitate absolutâ: quomodo dicimus voluntate Dei ordinatū esse ut omnes homines semel morian­tur▪ [Page 104] 1 Corin. 15. ad Hebraeos 9. quaedā vero perficiantur necessitate conditionali, quo pacto ostendimus accipiendū quòd Deus vult omnes homines salvos fieri. Accedit Sebastianus Castellio, à quo magna vi probatur haec generalis erga omnes ac singulos homines benevolentia Dei, ac ex ea Gratia universalis, quam in illa voluntate nix am osten­dit Dialogo 1. de Praedestinatione varijs in locis: & in fine ait opponens Praedestinationem ex praevisis me­ritis conditionatis, alteri ex decreto absoluto ante praevi­sionē: sic ait: At si credas à Deo creatos esse homines omnes ad salutē invenies omnia contraria: videlicet Dei paternū in om­nes à se creatos animum, & misericordiā liberatis simā, ejus que praecepta cum voluntate sine ulla simulatione convenientia: ita fiet, &c. Eandem doctrinam tradit Dialogo 2. de Elect. & 3. de lib. arbit. & in Scripto de Praedest. q. 2. & in lib. de Calum. c. 18. & in Annot. in cap. 9. ad Romanos.

Quid? Quòd ipsis Haereticorum Patriarchis Lu­thero & Calvino eadem Gratia communis omnibus & Sufficientis ratio placuit, quos tanquam Principes Se­natus levissimi Pedanei & circumforanei Senatores i­mo & rabulae, sunt secuti. Lutherus igitur Enarrat. in Psal. 51. ait Psalmū illum de miseratione Dei transferendū in generalē doctrinā, quae pertineat simpliciter ad omnes ho­mines, nullo excepto. Et Comment. in Joel. c. 11. 13. Vi­ctimā à se contra peccatū destinatā, nempe Filiū suū aeternū vult omnibus hominibus cōmunem esse. Et in altera Enar­rat. in Joel. Tom. 3. oper. Lutheri. Super illis verbis. Quicunque invocaverit nomen Domini. Imprimis ait observan­da est particula infinita, Quicunque, Neminē enim excludit á [Page 105] salute: quam gratis promittit invocantibus. Haec Lutherus ne quid esset, quod non diceret homo vanissimus & ad omnia audenda paratissimus. An vero a se ipso de­fecerit, nunc non dico, paulo post suo loco dicturus.

Ad Calvinum dignum eâ Patellâ operculum veni­o. Is quanquam absolutae Praedestinationis defensor a­cerrimus sit, universalis tamen Gratiae strenuus asser­tor existit. Igitur Tract. de Praedest. sic habet. Constat omnes promiscuè ad Fidem & Paenitentiam vocari: unum e­undēque Mediatorē omnibus proponi, ut ab e [...] Deo Patri re­concilientur. Item Comment. in cap. 5. Epistolae ad Ro­man. Communē omniū, inquit, facit Apostolus, quia omni­bus exposita est: non quod ad omnes extenditur re ipsâ. Nam et si passus est Christus pro peccatis totius mundi, atque omni­bus indifferenter Dei benignitate offertur non tamen omnes apprehendunt. Praetereà Comment. in Joan. 11. 16. Ut quicunque credit in eum, &c. Universalē ait notam apposuit, ut promiscuè omnes ad vitae participationem invitet, tum ut praecidat excusationē incredulis. Eodē enim pertinet Mundi nomen, quo prius usus est. Tametsi enim in mundo nibil re­periatur favore Dei dignū; se tamen toti mundo propitiū osten­dit, cum sine exceptione omnes ad Christi Fidem vocat: Patet enim omnibus Christus, ac expositus est. Tandem lib. de Praedestinat. Caret controversia, Christum pro omnibus mortuam esse, & venisse expiandis peccatis mundi. Non potuit clariùs loqui Calvinus. Pro hac sententia pug­nat Testardus, uti patet ex opusculo Antagonistae Mo­sis Amyraldi ac ipsius Amyraldi testimonio consentit. Camero qui Decretum conditionatum agnoscit, ac e­jus operâ Gratiam Communem sufficientem defendit [Page 106] quemadmodum referunt duo hi Autores ejus verba commemorantes. Nemo tamen acriùs eam Haeretico­rum & copiosiùs defendit, quam Moses Amyraldus in prolixo opere de Gratia Vniversali, ac praecipue in Prae­fat. ubi Synodo Dordracenae quae oppositum videtur definisse (etsi ille neget) opponit synodum Poloni­cam, quae Gratiae Universalitatem statuit; imo & af­firmat in ipsa Synodo Dordracena praestantes quosdam vi­ros è Magna Britannia Gratiam communem subjectiuam vel statuisse, vel Lutheranis pacis causâ concesisse. Atque adeo concludit id ipsum Ecclesias Reformatas & senti­re, & docere. Itaque omnium pené nostri temporis hae­riticorum ea opinio est: si paucos Calviniani instituti rigidiores sequaces, excipias.

Quòd Catholicos attinet, mirari libet quae tantùm haereticis sententia placuit, eam ijs tantoporè probari potuisse. Inficias ire non possumus magno consensu Doctores illam, praesertim Scholasticos, arripuisse. Ac rem altius repetentes Patres Graecas eius primos Autho­res fuisse dicimus. Fuerunt autem Dyonisius Areopag. de Caelesti Hierarch. c. 9. Clemens Alexandr. l. 2. Stro­mat. Chrysostomus Homil. 7. in Joannem. & Homil. 26. Epist. ad Hebraeos. Nazianzenus. Orat. 21. de lau­dibus Athanasij. Cyrillus, Theophyl. & Euthymius. in locum Joannis c. 1. Illuminat omnem hominem venientē in hunc mundum. Testimonia non adduco, & quod fa­cile est ea invenire, & qùod citabo Recentiores apud quos videri possunt Suarez in 1. p. l. 4. de praedest c. 4. & tomo 2. de Grat. l. 4. c. 11. Et Maldonatum Com­mentar. in Joannem c. 1. n. 9. qui ait omnium Gracorum [Page 107] eam sententiam locum Joannis interpretantium esse. Et Antoninū Moraines. d. 26. de Grat. Sect. 4. Ex La­tinis Cyprianus. Epist. 59. Hilar. 2. de Trinit. Ambro­sius Serm. 8. in Psal. 118. Hieron. in Comment. Epist. ad Titum. Arnob. l. 2. advers. Gentes. Paulus Orosius Apolog. per libertate. De Augustino & discipulis pos­teà agemus.

Scholastioi videntur penè omnes in eandem sententi­am conspirasse. D. Thomas. 3. contr. Gent. c. 159. in sine. & lect. 5. c. 6. in Joan. 9. 3. D. Bonavent. in 1. d. 40. a. 4. q. 2. & in 3. d. 25. a. 1. q. 2. ad ult. arg. Alens. 1. p. q. 28. m. 2. a. 2. Scotus. in 1. d. 46. q. un. ad 1. arg. Adrian in 4. q. 1. de Paenit. Capreol. in 1. d. 46. q. un. a. 3. dub. 3. Rich. in 2. d. 28. a. 1. q. 3. ad 4. Durand. in 3. d. 25. q 1. n. 9. Ferrar. 3. contra Gent. c. 169. Sect. Par. Ad hujus. Domin. Soto 1. de nat. & Grat. c. 18. Mal­derus. 1, 2. q. 11. a. 3. dub. 5. m. 1. Ledesma. disp. de Aux­ilijs art. 16. q. unica. Driedo di Redemp. & captiv. c. 3. & 5. Andreas de Vega lib. 13. in Concil. Trident. c. 13. Imo id ipsum penè scholae principales sentiunt. Scotistica, Thomistica, Jesuitica, si ex hac tamen u­num ex ejus principibus clarissimum Theologum, Vas­quium excipias: cujus ego infra cum de Augustini mente egero, sententiam ad calculos revocabo.

Nititur primum hoc placitum locis Scripturae. De­inde árgumentis rationum. Et quidem de omnibus omnino hominibus intelligenda sententia est: tum in­fantibus, tum adultis, horum vero tum Fidelibus, tum Infidelibus, ita ut ad omnes universalis Gratiae bene­ficium extendatur, & nemo ab eo excludatur. Haec [Page 108] autem sententia primùm probatur Sacrae Scripturae te­stimonijs: quae non pauca afferuntur. Praecipua tamen sunt tria. Joannis 1. n. 9. Erat lux vera quae illuminat omnem▪hominem venientem in hunc mundum, quod omnes fermè Patres Graeci de Gratia intelligunt, uti ex Mal­donato observavimus. Epist. 2. Petri c. 3. n. 9. Patien­ter agit propter vos: nolens aliquos perire, sed omnes ad paeniten­tiam [...]everti. Pauli 1. ad Timoth. 4. Speramus in Deum vi­vum, qui est Salvator omnium hominum, maxime fidelium. U­num Capitale ac celeberimum ejusdem Pauli in eadem Epist. 1. ad Timoth. c. 2. Deus vult omnes homines salvos fieri, & ad agnitionem veritatis venire. Alios locos ad­ducunt citati Authores. Ego illustriores dedi.

Argumenta rationum haec fermê sunt. Primum du­citur á [...] & benignitate Dei arga homines quae certe cum sit infinita circumscribi non debet, sed ad u­niversos extendi.

Eo maximè utuntur Haeretici, uti videre est apud Remonstrantes, & Arminianos, ac unum Calvinianum Amyraldum.

Secundum sumitur ex AEquitate Dei: quem non decet inaequaliter se habere erga homines, quorum & conditor fuit, & saluator esse voluit: nec quibus natu­ram ex aequo rationalem impertit, non debuit ex aequo Gratiam impartire. Hoc Scholastici fermè utuntur.

Tertium petitur ex Providentia, quae sanè minus constaret, si Deus non omnibus necessaria ad salutem obtinendam provideret. Ecquis enim neget indignum esse, ut a quo volatilia caelipascuntur, & lilia agri ve­stiuntur, is pabulo caelesti homines privet, ac eorum ani­mos [Page 109] Gratiâ nudatos relinquat. Hoc item Scholastici urgent.

Quartum: Nemo homo non est ad finem superna­turalem destinatus: sed cui Finis proponitur, ei neces­se est media ad eum aslequendum tribuantur: igitur non potest ullus homo Gratiae Sufficientis adjutorijs de­stitui. Hujusmodi ratio Scholastica est.

Quintum: Omnes homines, nullo excepto, redemp­ti sunt à Christo: quod si redempti, aliquid ex eo san­guine participarunt, qui incassum fusus non est. Igi­tur ad omnes aliqua Gratia, quae est fructus sanguinis Christi pervenit. Haec quinque Argumenta neminem patiuntur, ne Infantem quidem excludi. Hoc totum à schola est.

Supersunt duo pro Gratia communi omnium adul­torum. Alterum sit. Omnibus adultis lex naturalis proposita est, quae veluti mentibus innata, & animis in­sita est: atque adeo eam servare tenentur: hoc autem vel possunt sine gratia, vel non: si non possunt, necessa­ria est Gratia; qùod si necessarià, omnino danda: si pos­sunt, servantibus legem justum est praeberi Gratiam, quâ demum salutem aeternam consequantur: quae sine Christi Fide & Gratia comparari nequit.

Alterum esto. Ad vitanda peccata omnia necessari­um est Adjutorium gratiae supernaturalis, quod si non adsit, aut non peccabunt homines, aut excusabuntur, si peccent: Peccant autem, nec excusantur, igitur ha­bent gratiam sufficientem ad peccata vitanda. Quae duo argumenta afferri solent ab scholasticis doctoribus am­plificata & exaggerata maximè, quòd summam in ijs [Page 110] vim sitam esse arbitrantur. Quam invictam putant ad­ditâ illa voluntate divina salvandi omnes homines ex Paulo accepta: nam ea universalis cum sit, ad omnes pertinet, & neminem patitur excludi. Et quidem de re ita sentiunt Scholastici omnes unanimes, omnes con­stantes. De modo haud parum dislentiunt. Nam cum venitur ad Infideles barbaros in recessu quodam naturae positos, ferino more vitam agentes in quibus tam ob­tusum est ingenium, tam incondita indoles, tam inculti mores, tam rudis habitus, ut obrutus ille videatur ig­nis rationis, cum praesertim non sit a quo excitetur, & accendatur, quòd ad eas nunquam lux Fidei penetrarit, haerent profecto dubii quo se vertant, quidve cùm se verterint dicendo arripiant. Jam vero cùm ad parvu­los, qui vel ab ijs infidelibus, vel à Turcis, vel ab a­lijs gentibus qui Baptismate non utuntur, transitur, ma­jor adhuc eos dubitatio tenet, nec explicare se valent, i­mo quo magis conantur evadere instaravium, quae in viscatas incidunt virgulas implicantur. Tanta est ta­men apud ipsos Religio erga illa Scripturae testimonia, tantum earum rationum pondus, tantus earum difficul­tatum ex negatione Sufficientis Auxilij Universalis metus; ut malint intra illius labirynthi inextricabiles si­nus maeandros que remanere, quam filum quarere, cu­jus ope evadere ex illo indeprenso & irremeabili er­rore possint.

Filo igitur neglecto, nequis in eos Minotaurus pos­sit incurrere, clypeo se muniunt, quem Aiacis scuto solidiorem putant. Aiunt communiter (quod attinet adultos) ijs omnibus inesse divinum quiddam munus [Page 111] rationis, id est ipsum lumen signatum mentibus, quod è lumine insito naturâ flammas concipit, & per quasdam quasi stricturas se prodit, & lucem parit ad re­ctè sentiendum & operandum: Quo qui bene utatur, & legem servet naturalem, is gratiam à Deo, quae sit ad salutem satis, consequetur, id que vel ministerio hominis aut Angeli, aut aliâ interiore operâ, quam De­us procul dubio adhibebit. Sed in hoc variant, & qui­dam periclitantur: Dum naturalibus illis operibus aut initium congrui meriti, aut inchoatam dispositionem, aut occasionem, aut saltem conditionem sine qua non attribuunt. Qua de re eruditis simè (uti solent) lumina illa duo Scholae Jesuiticae Vasquez, & Suarez: in quo­rum ego luce versor, versabor que Dum spiritus hos reget artns. Vasquez 1. p. disp. 91. c. 10. & praecipue d. 97. c. 5. de grat. l. 4. a. c. 11. usque ad 18. qui viam hac in re certiorem tutioremque commonstrat: quam suo loco indigitabimus.

Verum cum urgentur; aliquos esse homines ita effe­ratos tam que à ratione abhorrentes, ut non solum de Deo, aut ejus cultu, sed nede rationabili quidem vivendi confuetudine quicquam vel noverint, vel audierint: qui more pecorum vitam degant, ad pastum abjecti, ventri & ijs quae ventri sunt proxima, servientes, sine ul­lo humanitatis sensu, Anthropophagi, & à rupibus haud multùm, si vitam excipias, distantes: cujusmo­di multos his duobus proximis seculis, apertis J [...]dijs re­pertos in historijs nostris Lusitani legimus; miris se modis torquent, & excruciant, ut aptum aliquid res­pondeant. Et quidem plures hoc argumentum suppri­munt [Page 112] eo ne obruantur, quemadmodum soleo animad­vertere, & nunc in Antonino Moraines & Annato ob­servavi; qui cum Authores accurati & circumspecti sint, & strenui hujus Universalis Gratiae ex generali Redemptione & Voluntate Christi & Dei defensores, cùm ad infideles veniunt vel se subducunt, vel tergi­versantur. Certè Morainium cum legi de Gratia infi­delibus oblata disputantem, memini illius Androgeo Virgiliani scitè ei comparati.

Nec ineptè: nam illi barbari in suis gurgustiis vi­ventes ac exijs prodeuntes colubros imitantur.

Fortius se opponit difficultatis Suarius tom 2. de Grat. l. 4. c. 11. & sequentibus, cum eaque strenue lu­ctatur, si qua posit dejicere: sed eludit potius eam quam elidit. Quid respondeat cum illud infra argu­mentum adduxero expendam. Significat ille sane di­stinguendo varias Auxiliorum formas & inform ijs pe­ne Auxilium tribuendo, quam sit difficile Sufficientem ijs Gratiam assignare.

Jam verò Infantes qui in uteris matrum vel inter Christianos vel barbaros moriuntur, vel qui recens nati densissimis Gentilitatis tenebris extinguuntur vix ad­mittere posse videntur Adjutorium aliquod Gratiae suf­ficientis. Et quidem de his summa difficultas est, ut ap­paret in Suario, & paulo post in Vasquio apparebit. Scio [Page 113] communiter dici▪ ab Scholasticis omnes hos habere Auxilia purata, & oblata in Causis Universalibus, & De­um quantum ex se paratum esse dare, sed per naturali­um rerum cursum, quem Deus▪ non tenetur invertere non licere; idque ego cum Audirem Theologia in Soci­etate Jesu à Magistris meis acceperam, & acceptum in positionibus tum privatis, tum quas habui Conimbricae totius Theologiae, publicis defenderam; sed postea lecto Augustino & Vasquio comperi non posse illâ argumen­to satisfieri ratione, quemadmodum suo loco, id que jam agere incipimus, constabit.

CAP. X.

ALtera sententia quae Gratiam circumscribit, nec Omnibus omnino hominibus communem esse vult multò paucioribus tum Haereticis, tum Catholicis probatur. Quod ad Lutheranos attinet, etsi Antagoni­stae Jansenij Antonius Richardus, Antoninus Moraines Franciscus Annatus Thomas Augustinus & alij affir­ment Lutherum Gratiam Universalem & Voluntatem Dei desalute omnium generalem negasse, cum que eo Lutheranos sentire, citentque locos ejusdem & Zanchij & aliorum: necesse tamen est rem hanc exactius pende­re. Ego enim eà item opinione quam in Societate ju­venis acceperam imb [...]t [...]s, & locis illis inductus crede­bam, eos ejus sententiae esse Authores: sed postquam [Page 114] Londinum occasione legationis veni, & in Lutheranae sectae homines Suecos ejus dogmatum peritissimos inci­di, mutavi sententiā. Nam cum ij in quaedam folia To­mi primi excusa incidissent, ac inter ea initium Capitis 6. inquo aiebam Lutheranos Universalem Gratiam & Redemptionem Christi negasse, reprehenderunt me quod ita de ijs sentirem & scriberem, monueruntque ut deinceps contra existimarem, & dicerem. Cumque Art. Lutheri 36. ex damnatis a Leone in quo id eontineba­tur, & Roffensem & Coccium, atque adeo doctissimos illos Patres Jesuitas objecissem, responderunt. Etsi Lutherus primum in ea sententia fuisset, ab illa eum postea discessisse & quam postremo tradidisset, eam suos sequi & tradere. Rogarunt que ne sibi illam opi­nionem affingerem, neve eam apud se notam inscitiae vellem incurrere. Omnino à se cum Luthero Universa­lem Gratiam & Generalem illam Dei de salute omni­um voluntatem confirmari: locos Lutheri postulavi: li­bros aliquot commemorarunt, sed scriptos locos dare non potuerunt, quod libros secum in Angliam non at­tulisse dixerunt: nec mihi licuit hac de re cum ijs accu­ratius agere.

Novi tamen eos haud temerè illud affirmasse: nam cum Jacobi Arminij opus quod Declaratio sententiae inscribitur diligenter legissem, comperi, Lutherum primam quam de Praedestinatione Absoluta ante meri­ta praevisa, & Electione certorum prae alijs derelictis, quae Augustini sententia est, antea tenuerat, deseruisse: aliamque Arminij & Remonstrantium quae generalem Dei voluntatem & praevisionem conditionatam meri­torum, [Page 115] communem (que) Gratiam affirmat tenuisse, quam & Melancthon sit amplexus, & Lutheranae Ecclesiae profiteantur. Testimonium Arminij adduco. Is igitur in Declaratione sententiae ad Ordines Hollandiae & West-Frisiae ad medium fol. 92. sic scribit. Vig [...]simo at­que ultimo haec doctrina de Praedestinatione à majore parte Christianorum tam olim quam etiam nunc hodie que rejicitur. Ut vero de superioris seculi temporibus nihil dicam: res ipsa loquitur. Ecclesias Lutheranorum, Anabaptistarum, etiam (que) Papistarum doctrinam hanc pro erronea habere. Imo Luthe­rus & Melancthon utut in primo Reformationis initio eam probaverint, tamen postmodum ab ea desciverunt. Ac de Melancthone quidem id clare apparet ex scriptis illius posterio­ribus. De Luthero vero idem statuunt qui se Lutheri discipulos voeant, qui tamen hac in re sententiam ipsum suam potius de­claravisse plenius, quam â priore descivisse penitus contendunt. Philippus vero Melancthon sententiam hanc non multum à fa­to Stoicorum abhorrere credidit, maxime vero in Epistola qua­dam seripta ad Gasparem Peucerum. Haec Arminius, ac ex his ultimis verbis constat de qua Praedestinatione lo­quatur, nempe de absoluta certorum Praedestinatorum ante praevisionem meritorum, quam nomine Fati ab Augustino inducti Semipelagiani improbabant: suâ quae & Arminij est ex voluntate Generali Dei, & gra­tia Universali invectâ, quam Lutheri & Melancthonis & Lutheranorum, & Anabaptistarum esse contendit. Ut appareat quanto nos jure & Lutherum, & quosdam ejus sectatores Universalis Gratiae & Generalis illius vo­luntatis authores illius sententiae fuisse dixerimus. Cum Arminio consentit Moses Amyraldus proximé ciratus [Page 116] in praefatione ad opus de Gratia Universali ubi bis affir­mat Lutheranorum conventus omnes illam fateri.

De Calvino ejus que discipulis unum nec indo­ctum, nec indiligentem audiamus nempe eundem Mo­sem Amyraldum. Hic in Praefat. ait; Calvinum uni­versalem Gratiam & Generalem Christi Redemptio­nem docuisse & plurimis locis confirmat. De Dordra­cena autem Synodo, & Conventu Protestantium sic In Confessione Fidei Ecclesiarum nostrarū & in Decretis Synodi Dordracenae vel de quaestionè illa nostra idest de Gratia univer­sali, nihil apertè constitutum est, vel siquid in ea constitutum est, id stat ab eorum parte qui Redemptionis universalitatem de­fendunt. Ego author sum Calvinum hac in re varium se ac inconstantem praebuisse. Calvinianorum rigidio­res quosdam & tenaciores communis gratiae copiam denegasse: cujusmodi sunt Paraeus, Petrus Molinaeus, Ki­medontius, Amesius, alij que hujusmodi. Caeteros in contrariam sententiam cum Lutheranis, Anabaptistis, Arminianis, Remonstrantibus fermé abjisse.

Catholicorum (de Scholasticis loquor, Augustinum & Patres ad ultimum reservo) [...]liquanta diversitas est. Quidam Sufficientem prorsus Gratiam dari negant, quòd nullam nisi Efficacem agnoscant. Duos invenire potui hujus Authores sententiae. Alterum Caelium: quem citat Paulus Bennius Patavinus in libello de Aux­il. Sufficiente & Efficaci: ac ex eo Suarius tomo 2. de Grat. l. 4. c. 1. n. 2. ac ex Suario ego. Alterum Corne­lium Jansenium l. 3. de Grat. Christi c. 1. 4. & 5. & a­liis quae refert Moraines disput. 23. s. 1. & d. 25. s. 2. & 3. 5. & Annatus l. 1. c. 21. a. 8. Alij admissâ Gratiâ In­efficaci [Page 117] & Sufficiente negant omnibus omnino do­nari. Et hi in eo conveniunt quod Omnibus Fideli­bus gratia Sufficiens datur. Sed eorum quidam aiunt eâ carere Peccatores induratos, obstinatosque qui cùm ad eum statum venerint Gratia omnino destituuntur. I­ta docent Abulensis in c. 4. Matth. 6. 12. Gregor. in 1. d. 46. q. un. circa solut. 3. dum impugnat secundam so­lutionem Cajet. in cap. 12. Joan. ad illud. Non poterant credere. Roffens. Art. 26. contr. Lutherum. Driedo de Captivit. & Redempt. generis humani tract. 5. c. 3. Michael Medina. l. 3. de recta in Deum Fide. c. 1. Ru­ardus Tapper qui eam dicit doctrinae Patrum esse mul­to magis quam aliam conformem. Hos Authores ci­tant Vasquez 1. p. d. 97. c. 2. qui addit Henricum quod­lib. 8. q. 5. licet subdubitantem & Moraines d. 25. s. 1. n. 7. qui affirmat eam esse aliquorum Theologorum: ex quibus tantùm nominat Michaelem Medinam & Driedonem. His adnumerari potest Cosmas Philiarch▪ de quo ait Suar. tom. 2. de Grat. l. 4. c 7. n. 2. referri pro ea sententià, quae negat Reprobis omne Auxili­um. An vero hoc sit probabile disputat idem Suarius 4. tomo de Paenit. d. 8. Moraines vero citat multos Scripturae locos quorum testimonijs hi Authores utun­tur.

A Fidelibus induratis & obstinatis ad Infideles de quibus majori jure disputari potest, transeamus. Et qui­dem multis eorum non dari Sufficiens Auxilium non pauci authores affirmant. Ac primum supponendum est ex Suario, omnes, qui Fidelibus obduratis Auxilium negari dicunt, eos etiam negari illud Infidelibus sentire [Page 118] oportere. Nam uti observat: Fides est Ostium Gratiae, & qui semel intravit ei nunquam omnino Porta obstru­itur, unde putat quibus Infidelibus praedicata est & credita Fides eos gratiae Auxilijs non carere ita c. 11. lib. 4. Ex quo apparet eos qui Fidelibus gratiam dari qui­busdam negant, Infidelibus negari dicturos. Itaque pro hac sententia citandi sunt omnes, quos pro indu­ratis adduximus: ac imprimis Gregorius in 1. d. 46. q. 1. ad 3. quem specialiter citat Suarius ibidem n. 6. Illi item qui negant Christum mortuum esse pro omnibus proptereà quod non est mortuus pro Infidelibus in hac prorsus sententia sunt. Ergo S. Remigius, & Ecclesia Lugdunensis ita docet in lib. de tribus Epist. per multa capita. Acap. 15. ad 21. tam perspicue, ut exponi aliter nequeat; nam c. 15 distinguit ties ordines Fidelium, & pro his ait Christum mortuum esse. Addito autem quar­to Infidelium, qui nunquam ad fidem sunt vocandi ne­gat pro eo Christum mortuum esse: addit verò c. 16. rationem. Neque enim Infidelium mediator est, sicut nec Ad­vocatus, vel Reconciliator: sed Fidelium tantum. Etc. 18. ait Pro his qui ante adventum snum in impietate sua mor­tui sunt Nullate [...]us venisse & idem affirmat de alijs, qui etsi pauciores in eadem infidelitate ac impietate mori­untur. Id que recognovit, & fassus est Andreas du Val­lius in notis. Affirmat, inquit Christum non fuisse Passū pro his qui in Infidelitate moriuntur. Et quanquam adjiciat hoc dictum benignà interpretatione egere: coneturque explicare distinctione adhibita Sufficientiae & efficaciae: ita ut intelligendum sit quod Efficaciam, non quoad sufficientiam negare, qua ratione Concilium item Va­lentinum [Page 119] exponit, non consentio, qui videam Concili­um & Ecclesiam candidè, ac proprie, & sine fuco locu­ta, planè intelligenda, cùm praesertim terminis usa sint negativis quorum natura non fert illa subterfugia; qui enim illud Nullatenus affirmationem sustinere pos­sit? sed metuebat quiddam Du Vallius: sibi ergo me­tuere debebat, si sensu suo diceret: cum alienum propo­neret, Fidei, non metus rationem habere oportebat. Si hoc modo exponendae sunt veterum sententiae, uti quis­que timebit exponet, ac non veritati, sed formidini serviemus. Eritque, uti jam fit in quorundam scholis, Arbiter Metus.

Eandem doctrinam tradit idem S. Remigius & Ec­clesiâ in lib. de tenenda veritate Scripturae in Censura Tertij Capit [...]li Conventus Carisiaci §. Quid vero, Lo­quens de ijs ad quos nullus unquam praedicator accessit; qui nullum unquam verbum Fidei audierunt, qui utique nullate­nus potuerunt credere ei, quem non audierunt. De his enim non vult intelligi illud Pauli Deus vult omnes homines salvos fieri. Et hos negat esse Redemptos à Christo à cap. 14. ad finem. Jam vero vero Concilium Valen­tinum Canone 4. Item, inquit, de Redemptione Sanguinis Christi propter nimium errorem, qui de hac causa exortus est, itaut quidam sicut eorum scripta indicant, etiam pro illis impiis, qui à mundi exordio us (que) ad Passionē Domini in sua impietate mortui aeternâ damnatione puniti sunt effusum eum definiant, contra illud Propheticum: Ero mors tua ô mors, Ero morsus tuus Inferne: illud nostris semplicitur & fideliter tenendū ac docen­dum placet juxta Evangelicam & Apostolicam veritatem, quod pro illis hoc datum pretium teneamus de quibus ipse Domi­nus [Page 120] noster dicit: Sicut Moyses exaltavit Serpentem in deserto ita exaltari oportet Filiū hominis, ut omnes qui credit in ipsum non pereat, sed habeat vitam aeternam. Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis qui credit in ipsum non per eat sed habeat vitam aeternam. Et Aposto­lus: Christus inquit semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata. Ne autem videretur aliquos Fideles excludere, & de solis Praedestinatis loqui, quod erroneum est di­cere, addidit Canone 5. Pro omnibus Omnino Fidelibus qni­cunque sint, modo in Ecclesiae fuerint, & ad eius corpus perti­nuerint mortuum Christum esse: ita ut pro solis Infidelibus mortuus non sit. Authore Concilio. Item, ait fir [...]ssime tenendum credimus, quod omnis multitudo Fidelium ex aqua & spirit [...] Sancto congregata, ac per hoc veraciter Ecclesiae incor­porata & juxta doctrinam Apostolicam, & morte Christi bapti­zata in ejus sanguine sit à peccatis suis abluta. Quia nec in eis potuit esse vera Regeneratio, nisi fieret & vera Redemptio. Cum in Ecclesiae sacramentis nihil sit cassum, nihil ludifica­torium, sed prorsus totum verum, & ipsà sui veritate ac synce­ritate subnixum. Ex ipsa tamen multitudine Fidelium & Re­demptorum alios salvari aeternâ salute. Ecce Praedestinati Redempti, quia per Gratiam Dei in redemptione sua fideli­ter permanent ipsius Domini sui vocem in corde ferentes qui perseveraverit usque infinem hic salvus erit. Alios qui per­manere in salute Fidei, quam initio acceperunt Redemptionis que Gratiam potius irritā facere pravâ doctrinâ vel vitâ quā ser vare elegerunt, ad plenitudinē salutis & ad perceptionem ae­ternae B [...]atitudinis nullo modo per venire. Ecce Reprobi Re­dempti. De utrisque autem addit. Secundum sententiam Pauli: in utroque siquidem doctrinam P [...]i Doctoris habemus: [Page 121] Quicunque baptizati sumus in Christo Jesu in morte ipsius bap­tizati sumus. Et omnes qui in Christo baptizati estis Christum induistis, &c. Hunc Canonem confirmavit Synodus Lingonensis, ut apparet ex Tom. 3. Concil. Ans. Gall. Ja­cobi Sirmondi. ex Cod. Vaticano. Eam sententiam de Redemptione Omnium Fidelium Nicolaus Pontifex confirmavit his verbis: Nicolaus Pontifex Romanus de Gratia Dei & Libero Arbitrio: De veritate geminae Praede­stinationis, & sanguine, Christi, ut pro credentibus omnibus fu­sus sit fideliter confirmat & Catholice decernit. Quod decre­tum etsi in dubio ponat Hincmarus Epist. 24. ad Egilo­nem, & soli Prudentio aemulo suo in Annalibus id suis referenti tribuat, habetur tamen in Codice vetustissimo Bertiniano: ac refertur à Franc. du Chesne Tomo 3. Hi­stor. Francor. ad Annum Christi D c. c. c. LIX. Puto locum hic non esse interpretationi Du-Vallij de Effica­cia & sufficientia quoad Infideles: nam haec locum ha­bet erga Fideles Reprobos ad quos efficacia non perve­nit, in infidelibus vero nescio quî habere possit, quod si habeat, non capio quomodo à Fidelibus Reprobis in Auxilio recipiendo distinguantur, nec cur de ijs men­tionem non egerint Concilia, cum ad eos item ratio sufficientis Auxilij pervenerit.

Cum Ecclesia Lugdunensi, & Concilio Valentino sensit S. Prudentius Episcopus Tricassinus, qui se Hinc­ma [...]o pro Gotteschalco Monacho opposuit, ejus (que) sen­tentias probavit. Et vero constat Prudentium de ijs o­pusculum quoddam scripsisse, quod obtulit Patribus Synodi Parisiensis (Turonensem dicit Sirmondus) ac ijs probatum ad Hincmarum & Pardulum misisse, ut e­rum [Page 122] de universalitate Redemptionis & gratiae opinio­nem confutaret. Cujus Autographum casu ne, an in­dustriâ? perijt. Apographum in scrinijs Sirmondi ser­vatur. De eo memiit Rabanus Epist. ad Hincmarum: imo & Hincmarus ipse lib. de Praedest. c. 3. ubi impug­nat sententiam de circumscriptione Redemptionis & universalitatem ejus defendit. Nec id temerè aut ex con­jecturis tantum asserimus, cum extet sententia ipsius Prudentii in libro contra Joannem Scotum Erigenam c. 2. ubi Generalem de salvandis omnibus Dei volun­tatem non admittit, sed ex Augustini sensu ad certos quosdam reducit: nec patitur ad singulos omnium ge­nerum extendi. Quod si ex ipso Prudentio probari non posset, satis id constaret ex Hincmaro qui l. de Prae­dest. c. 33. de eo sic. Dominus Prudentius dicit sanguinem domini nostri Jesu Christi pro omnibus hominibus ex toto mun­do credentibus susum, non autem pro illis qui in eum nunquam crediderunt, nec bodie que credunt, nanquam que credituri sunt. Et addit: Sed & Gotteschalcus in banc venit senten­tiam.

Magnum hinc momentum authoritatis Prudentij sententiae accedit: Approbatio scilicet Synodi Parisi­ensis cujus consensu ad Hincmarum est missum opus­culum: uti patet ex libro ejusdem Prudentij contra Sco­tum c. 11. nec enim nisi probaretur, Synodo permitte­ret mitti opusculum: illud itaque tantam secum tot E­piscoporum (unus & viginti fuerunt) authoritatem af­ferebat.

Hanc suo adjecto calculo sententiam vir gravissi­mus Lupus Seruatus confirmavit: nam etsi libro de tri­bus [Page 123] quaestionibus. q. 3. de sanguinis Christi taxatione seu pretio utranque sententiam probabilem dicat, & utram sequatur ambiguum se ostendat, tamen in eam magis inclinat, quae negat universalitam Redemptionis: sed quod minus ibi quod sentiat exposuit, recurrendum est ad alios locos, in quibus definite sententiam profert. Igitur in Epist. ad Carolum Regem. sic ait.

Postremò quos redemit Dominus sanguine suo, E­vangelica lectione colligitur. Apud Mathaeum, Bibite, inquit Dominus, ex hoc omnes: hic est enim sanguis meus novi testamēti, qui pro vobis & pro multis effun­detur in remissionem peccatorum. Apud Marcum, hic est sanguis meus novi testamenti qui pro multis ef­fundetur. Apud Lucam vero, hic est calix novum Te­stamentum in sanguine meo qui pro vobis fundetur. Duo ergo Evang. ponunt pro multis; unus, pro vobis; quia & Discipuli multis annumerantur; nullus pro omnibus; & ne id ego temere scrutatus existimer S. Je­rominus explanans locum Evangelij, ficut filius ho­minis non venit ministrari sed ministrare, & dare ani­mam suam redemptionem pro multis. Quando inquit formam serui accepit, ut pro mundo sanguinem fun­deret & non dixit, dare animam suam Redemptio­nem pro omnibus, sed pro multis, id est pro his qui cre­dere voluerint. Qua expositione juxta fidem Catholi­cam docuit solos fideles esse intelligendos sive in gratia permansuros, sive ab ea suo vitio recessuros. Item B. August. aperiens populo sententiam Evangelij, vos non creditis quia non estis ex ovibus meis; quomodo ait istis dixit: non estis ex ovibus meis? quia videbat [Page 124] eos ad sempiternum interitum praedestinatos non ad vi­tam aeternam sui sanguinis pretio comparatos. His tam claris luminibus doctrinam suam Evangelico sen­su roborantibus qui audeant contradicere, nisi qui non erubescunt sine luminibus apparere? Ut pace tamen & Reverentia tanti viri dictum sit, hunc intellectum E­vangelico fonte manantem non videns Joannes Con­stantinopolitanus Episcopus cum exponeret illud A­postoli qualiter gratia Dei pro omnibus gustaverit mor­tem, non pro fidelibus tantum, inquit, sed pro mundo Universo: & ipse quidem pro omnibus mortuus est: quid autem si non omnes credunt? ille quod suum erat implevit.

Verum cur hoc senserit nullo divino testimonio comprobavit. Quod siquis excellentiae culminis vestri ostendit aut ostenderit Faustum quendam de his longe diversa scribentem, ne acquieveritis erranti: quoniam doctus Papa Gelasius cum septuaginta Episcopis viris eruditissimis qui scriptores essent, vel non essent reci­piendi statuens, post commendationem Augustini; & singulares laudes Hieronymi: memorati Fausti scripta his verbis exauctorauit. Opuscula Fausti Regiensis Galli Apocrypha. Hanc fidem quam expressi in supra­dictis quaestionibus tenuerunt Ecclesiae Catholicae invi­ctissimi defensores: hanc ego minimus omnium cu­stodio: hanc volentibus absque invidia ostendo, nolen­tibus meae mediocritatis conscius non ingero. Nec (ut quidam suspicari se simulant) inaniter, hoc est vanae gloriae studio cupio innotescere; cum terreat me pluri­mum illa de Scribis & Pharisaeis Domini sententia; om­nia [Page 125] opera sua faciunt ut videantur abhominibus, & de Hypocritis: Amen dico vobis receperunt mercedem suam: sed asserendae veritatis intuitu quod in Divinis authoritatibus, earum (que) sensus sequentibus praecellen­tissimis authoribus Deo inspirante deprehendi querenti bus absque contentione manifesto. Vestrae igitur opi­natissim [...] prudentiae si jam satisfactum est gaudeo, sin autem; vel nunc, vel cum Deus noster optatam vobis quietem contulerit, propter alia etiam negotia Ecclesi­astica evocatis ad Conventum doctioribus quibus (que) re­cte, perperamue sentiam, subtilior plurium tractatus poterit invenire.

Ex quo manifestè pater Lupum Servatum Servato­ris mortem ad solos Fideles sive justos sive injustos, seu Praedestinatos seu Reprobos restrinxisse, nequaquam vero eam ad Infideles extendisse, quae fuit Ecclesie Lugdunensis sententia. Quid nim clarius quàm illud: Docuit solos Fideles esse intelligendos, sive in Gratia per mansu­ros, sive ab ea suo vitio recessuros. Quod autem antea li­bro de tribus quaestionibus dubium, & ad Chrysosto­mi authoritatem timidum se ostenderat, idcirco fuit quia visus fuerat ad solos duntaxat Praedestinatos san­guinem Christi reduxisse: nec eum cum reprobis com­municasse: quod durum erat, ac erroneum: & à Chry­sostomi sensu alienum. Nunc vero constituto & asser­to Omnes Fideles ad eum sanguinem pertinere, nil est quod timeat negare Infideles ab eo excludi: nec si id Chrysostomus asserere voluit, prorsus deserere,

Ejusdem placiti author est Amolo Epist. ad Gottes­chalcum, in qua affictos ei errores impugnat, & veras [Page 126] illius sententias confirmat. Ita enim sect. 4. ubi refutat illam propositionem, quam Gotteschalci esse putabat. Neminem perire posse, Christi Sanguine redemptum in cujus secunda impugnatione inquit. Si non credis omnes qui ve­ra fide & devotione per Baptismi gratiam regenerantur Chri­sti esse sanguine redemptos: imo in Christi morte & sanguine baptizatos licet plurimi postea ex eis vel per haereses, vel per a­lia deversa crimina pereant, manifestè contrarium est Beato Paulo Apostolo, &c. Ac concludit. Itaque juxta Fidem Ca­tholicam & Apostolicam Propheticam & Evangelicam omnes isti fideliter ad Baptismum Christi accedentes non utique alio pretio, sed Christi sanguine redempti sunt. Idem persequi­tur sect. 6. & 7. ejusdem Epistolae. Quae omnino est doctrina paulo post tradita ab ejus Successore Remi­gio & Concilio Lugdunensi, ut Christus pro omnibus omnino Fidelibus sit mortuus non Praedestinatis dun­taxat, sed etiam Reprobis. De Infidelibus vero ne ver­bum quidem reperire est. Unde videntur de his sensisse ab illo beneficio & Gratia esse exclusos: nam ni essent eorum certe, uti par erat, meminissent.

In Ratramno Corbeiensi Monacho eruditissimo vero (quales ea tunc & omnis ante acta & post futura ad nostra usque Benedictinos tulit aetas) ea distinctè sententia non reperitur, tamen in duobus locis apparet eum cum Augustino, quem cum Isidoro citat, multos à Gratiae communione excludere. Nam libro 1. de Prae­destin. Item quod aliis detur Fides qua salvantur, & aliis non detur, non esse discutiendum in eodem libro (id est Augu­stini de Praedest. Sanct.) & addit Fides & inchoata & perfecta Donum Dei est. Et hoc donum quibusdam dari, qui­busdam [Page 127] non dari omnino non dubitet, qui non vult manifestis­simis Sacris litteris repugnare. Quae sunt verba Augustini eod. lib. c. 9. Clarissime lib. 2. proposita de Gemina Praedest. sententià sic. Eis, inquit, muneris hujus idest Gratiae donum abscondit quos dispositio superni judicis in suis relinquere pravitatibus decrevi [...]. Etenim dum unus quisque non sui merito, sed divin à Gratiâ ad bonum de malo convertitur ille tantummodo Gratiâ praevenitur, quem caeleste judicium sta­tuit praeveniendum. Id vero ex Isidoro probat.

Eadem ratione citare possumus Florum Magistrum & Ecclesiam Lugdunensem dum adversus Joannem Scotum Erigenam c. 18. docet Infideles derelictos esse: nec in ijs habitare Patrem, nec Filium, nec Spiritum Sanctū. Ita ut quicunque nono illo seculo rectè de Gratia sense­runt ij eandem circumscripserint, ne ad omnes perva­deret, hoc est Infideles. Hanc autem doctrinam Patrum Concilij Valentini ac secundum illud Lingonensis non aut ego solus, aut ante me Gilbertus Mauguinus censu­erat: sed multo ante tradiderat vir Doctissimus Estius in Comment. in 2 Petr. 2. 1. super illis verbis: Et eum qui emit eos, Dominum negant. Cujus haec est sententia. Ec hoc benè colligitur Christum redemisse quosdam Reprobos, nimirum illos qui Redemptionis ejus secundum aliquos effectus facti sunt participes: cujusmodi erant hi de quibus Petrus lo­quitur, ut pote per Fidem in Baptismo regenerati & peccatorū veniam consecuti, licet postea in veterem peccati servitutem relapsi. Quae eadem doctrina est Concilii Valentini ante annos pené 800. in Galliis habiti▪ C. 5. affirmantis Christi Re­demptionem ad eos pertinere, qui etsi non salventur quia non perseverāt, Baptismo tamen regenerati fuerunt, & in sanguine [Page 128] Christi à peccatis suis abluti. Sed ne hinc colligas ad omnes omnino homines offectum Redemptionis extendi, quod in eodem Concilio Can 4. negatur. Non adhibuit syncerus Doctor illam distinctionem Sufficientiae & Efficaciae quoad In­fideles, quemadmodum du Vallius quam citavi, & Mo­raines quem nunc cito d. 26. s. 6. n. 49. adhibent cum tamen maximè Scholasticus esset, cujus ego ijs interim judicium, dum id non tracto accuratius oppono: nec non Clarissimi Theologi Joannis Maldonati Jesuitae qui etsi in communi eorum sententia sit Praedestinatia­nos haereticos fuisse eosque negasse Christi universalem Redemptionem, ac pro eo citet Faustum, & Arnobium: & nescio quo jure Remigium ait de eo tamen. R [...]me­gius in lib. contra tres Epistolas trium Episcoporum Galliae vi­detur in eandem Praedestinatianorum ire sententiam, nec ad eum liberandum utitur distinctione Auxilij Suffici­entis & Efficacis quam statim infert. Eum tamen Au­thorem, & Annatum, & Thomam Augustinum pau­lo post vadabimur, cum de judicio Estij & Suarij insti­tuemus quaestionem.

Unum hic citare nobilem Authorem volo, qui Gra­tiam Sufficientem communem omnibus apertè negat. Is est Caesar Vaninus in suis Exercitat. Exerc. 16. in qua disputans de loco Pauli. Deus vult omnes homines salvos fieri, & improbans voluntatem Complacentiae sic. ait Multo minus mihi arridet, quando nec in Sacro Codice, nec in Generali Ecclesiae Concilio, Pontificio ve Decreto ullo definita reperitur illorum Sententia: Deum largiri omnibus Gratiam Sufficientem ad salutem. Idque multis argumentis deinde confirmat: ac de Infidelibus praecipue & Infantibus in [Page 129] uteris matrum extinctis loquitur. Quae nos interim momenta rationum infra expendemus. De Gregorio Ariminensi nemo dubitat, quin Sufficientis Gratiae Auxilium patere omnibus denegarit in 1. d. 46. q. 1. ad 3. id que tam perspicuè, ut de eo Du Vallius qui univer­salis Gratiae acerrimus vindex esse vult, vel inuitus dix­erit. Omnes Scholasticos in alià esse sententia Unico ex­cepto Gregorio Ariminenss. In notis ad lib. de Grat. Epist. Sanē eum ita sensisse jure: Unicum ita sensisse injuria dixit. Nam gravissimus Theologus P. Suarez tomo 2. l. 4. c. 13. ait Modernos aliquot Thomistas adversus Molinā asserere nec Deum promisisse Iufidelibus etiam Faci­entibus quod in se est per vires naturae Gratiam Sufficientem, nec ullam de ea legem à Christo statutam: imo Deum suâ volun­tate multis non dare taliá Auxilià. quod exemplo parvulo­rum cenfirmant putantque eandem rationem esse de Adultis: quos quanquam non nominet Suarez, credendum est extitisse ac in ea prorsus opinione fuisse.

Supersunt Parvuli: quorum duo authore Vasquio genera sunt. Alterum eorum qui baptizari potuerunt & Parentum negligentiâ mortui sine baptismo sunt. Alterum eorum quibus vel in utero mortuis, vel natis in media barbarie baptismus applicari non potuit. De primis ait Vasquez d. 96. c. 2. omnium Scholastico­rum sententiam esse Auxilijs sufficientibus minimè ca­ruisse. De secundis affirmat cum Gregorio Richardo▪ Gabriele D. Thom. Driedone, Dominico Soto ijs pror­sus esse destitutos. Et quidem ita existimare debent om­nes qui negant hujusmodi Auxilia Infidelibus quibus nunquam annunciata est Fides; nam multô major est [Page 130] horum Infantium, qui eo modo pereunt, quam infi­delium impotentia. Itaque P. Suarez qui hac de re lon­gisfimam disputationem instituit tom. 2. de Grat. l. 4. per multa capita, vix de Infantum Auxiljs loqui audet: & quanquam asserat nemini ea denegari ne infantibus quidem, ita tamen hoc timide & obscurè dicit, ut ipse ti­mor, et perplexitas argumento sit, eum non audere pro­mere quid sentiat, quod contra videatur sentire. Quin. c. 10. n. 2. §. Haec ultima propositio proposito exemplo In­fantium argumentatur pro sententia negantium Auxi­lia sufficientia infidelibus quibusdam, & cum maxime urgeat argumentum, in ejus solutione adhibita n. 16. tam se remisse gerit, ut contentus negare assumptum, ne verbum quidem de eorum Auxilijs loquatur. Ex quo, qui rectè morem scribendi de re quacunque latissi­me Suarij novit, planè intelliget eum illi sententiae non omnino acquievisse: atque adeo penè argumentando praevaricatum fuisse. Aliter se gessit Vasquez vir om­nino integer ac severus, qui apertè fatetur hujusmodi Parvulos omni prorsus Auxiliorum genere destitui. In quam sententiam inclinat Dominicus Soto lib. de nat. & Grat c. 10. in fine, & mordicus tenet Caesar Vaninus. Exercit. xvi. Ex Antiquis D. Thom. in 4. d. 6. q. 1. a. 1. q. 1. ad 1. Gregor. in 1. d. 46. q. 1. post med. Richard. a. 7. Gabr. in 4. d. 4. q. 2. a. 3. dub. 2. Driedo de cap. & redempt. Gener. hum. tract. 5. c. 3. eandem perspi­cuè tradunt: quam maximè probabilem authoritate & pondere rationum facit Vasquez. ill'â d. 96. & ejus cla­rissima Schola Jesuitarum Complutensis, quae Vasquij doctrinam jure amplectitur & defendit. In qua ego in­terdum [Page 131] hospes, cum ejusdem Societatis essem, versatus hoc didici à praestantissimis Magistris qui eum audie­rant, eique successerant Turriano, Alarcone, Hurtado, Ussone, & quem ego amavi & colui Salario, à quibus id accepi tum Compluti, tum Madritti in Collegio Im­periali: in quo octo pene annos ad illam Academiam novam & claram à Rege Philippo IV. operâ Comitis Olivaris institutam inter praestantissimos ex omnibus Societatis Provincijs evocatos Magistros Rhetoricam a­dolescens triennium, deinde Chronologiam quadrien­nium sum professus: ubi saepe cum summis illis Theo­logis hisce de rebus disputavi, & quid Vasques, quid ipsi sentirent penitus agnovi. Itaque pro hujus partis probatione, Vasquez & Complutensis ejus domestica schola esto.

Ad quaestionem Universim propositam veniamus. Non dari omnibus & singulis hominibus Auxilium Sufficiens: ita ex Sacra Scripturâ probatur. Primo. Ex­od. 3. Miserebor cui voluero, & clemens ero in quem mihi placuerit. Quem locum citat Paulus juxta 70. ad Rom. 9. Miserebor entus misereor, & misericordiam praestabo cuius miserebor? Nam si omnibus daret Gratiam Sufficientem omnium sane misereretur. Secundo Deuter. 4. Non est alia natio tam grandes, quae habeat Deos appropia quantes sibi si­cut Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris. Nec e­nim alijs gentibus adesse dicit Deum, sed Deos adesse: id est idola, ceu Deus eas deseruisset. Ecquis enim dubi­tat si Auxilia haberent sufficientia Deum illis appropin­quare? cum non dicat Eos propinquare Deo, sed De­um illis: ut accessus sit Dei. Tertio eodem lib. c. 6. [Page 132] Erit nostri misericors si custodierimus & fecerimus. In eodem cap. promittit deleturum omnes inimicos Populi sui, erga quos non dicit misericordem fore: neque sub con­ditione, uti dicit de Hebraeis, quod signum est Auxilij sufficientis quod est positâ conditione: igitur alij Po­puli eo carebant: nam nisi caruissent, eadem de illis ra­tio haberetur. Huc pertinet totum caput 7. inquo Mo­ses Populum suum à caeteris ita distinguit, ut alios abje­ctos, & exosos Deo manifeste confirmet. Hinc illud: [...] misereberis earum et illud Populus sanctus es Domino Deo tuo. Te elegit ut sis ei populus peculiaris de cunctis populis, qui sunt super terram: & aliud. Non parcet eis [...]culus tuus. De­us magnus conteret nationes has. Non assumas ex eis tibi quid quam ne offendas: propterea quod abominatio est Domi­ni Dei tu▪ Nescio quî cum tanta inaequalitate populorum quorū unus amatur, alter odio habetur Auxilij commu­nis ratio stare possit? cum Auxilia sufficientia ex aequi­tate statuantur, & ad observandā aequitatem dari dican­tur. Huc faciunt quae habentur sequentibus capitibus usque ad ca. 15 &c. 23. & 25. & Josue cap. 2. & 9, 10. & 11. & 12. & Judic. 1. 2. & 3. & 1 Reg. 5, 6. & 7. & l. 3. c. 8. & 10. Quartò locus ille Esdrae c. 3. rem conti­net: In aeternum miseric rdia ejus super Israel. Circum­scribitur misericordia Gratiae Fons, & contrahitur quodammodo ad Hebraeos, perinde alii populi ex clude­rentur: non omnino, nam aliqui vocabantur. Certe si Gratiae Dei participes essent omnes aliae nationes non tam contaminarentur eorum conjugiis Hebraei, ut Es­dras id tantopere detestaretur, & ij qui uxores duxe­rant eas dimittere cogerentur. ib. c. ultimo: nec è me­dio [Page 133] Gentium erueret eos Domiuus & in Judaeam redu­ceret: nec se ab ijs Electus ille Populus in jejunio & sac­co separasset. 2. Esd. 9. & 13.

Quintò. Libro Tobiae c. 8. Oraculum habemus ore Tobiae Junioris Filii sanctorum sumus, et non possumus i­ta coniungi sicut gentes quae ignorant Deum. Ceu aliae fide carerent, quae est Ostium Gratiae; atque adeo Sanctitatis apud ipsos locus non esset, nec sancti purique connu­bij. Cui sententiae consonat illa Senioris Tobiae c. 13. non minoris momenti: Ideo disper sit vos inter gentes, quae ignorant eum, ut enarretis mirabilia eius. Certè qui Deum ignorabant, ijs Auxilium Sufficiens minime suppete­bat, nisi quibus Fides ab ijs qui ex electo erant populo annunciabatur. Confirmatur haec sententia ex ijs quae sunt lib. Judith c. 4. ubi Gentes appellantur Extermini­um & qui ad eos abducendi sint, dicuntur ire in Pollutio­nem. Quid Sufficientis Gratiae erat ijs, qui c. 5. adversus Achior dicebant Nebuchodonozor Deus terrae est, et praeter ipsum alius non est. &c. 6. Non est Deus nisi Nabuchodono­sar quod probant ille voces Oziae, & Ecclesiae Bethuliae ad Deum Noli tradere confitentes te populo qui ignorat te, ut non dicant inter Gentes Ubi est Deus eorum cap. 7.

Sexto. Davidis ille versus Psal. 13. Omnes declinave­runt simu [...] inutiles facti sunt, quî Gratiae Sufficientis Ad­jutorium ferre intellectus potest? cum praesertim sequa­tur. Non est qui faciat bonum, non est ad usque unum. Pro­fectò enim aliquis faceret, si ei illud adjutorium suppe­ditaretur. Quin & ille Psal. 58. valde remotus est ab Universali hac, & omnibus parata Gratia. Intende ad visitandas omn [...]s gente [...]: non miserearis omnibus qui operantur [Page 134] iniquitatem & paulo inferior. Et tu Domine deridebis eos, ad nihilum deduces omnes gentes. Nam si hae derelictae non essent, & abjectae, nae injustus esset David, qui pete­ret à Deo ne iis misereretur. Nec vero ad Peccata earum actualia recurrendum est, cum non omnes gentes gra­vius peccarent Judaeis, & inter eas multi essent Pueri & Puellae bene morati, & homines honesti ac frugi: quorum tamen David nullam habuit rationem. Pulchrê item in hanc rem trahitur illud Psal. 74. Calix in manu Domini vini meri plenus mixto. Et inclinavit ex hoc in hoc: bibent omnes Peccatores terrae. Etenim Calix Mysterium est Praedestinationis vini meri misecordiae, mixti judi­cio. Ex quo in hunc & hunc, idest paucos electos, quod est Misericordiae liquoris infunditur. Faeces autem ad a­lios plurimos, qui sunt Reprobi reseruantur ut ex eo bibant judicium juxta Pauli 1. ad Corinth. 11. phrasin Judicium sibi manducat & bibit. Huic concinit ille alter versiculus, Psal. 78. Effunde iram tuam in gentes, quae te non noverunt, & in Regna quae nomen tuum non invocave­runt Hae nimirum sunt quae faecibus hauriendis desti­nabantur justo judicio Dei, ut solet Augustinus di­cere, sed occulto, quemadmodum postea explanabi­mus.

Septimo. Adducam idoneum testimonium ex cap. Sapient. 3. ubi de hominibus qui a Deo recesserunt sic. Vacua est spes illorum, & labores sine fructu & inutilia opera eorum. Maledicta creatura eorum, quoniam felix est sterilis. An hoc Spiritus Sanctus diceret, de ijs quibus sufficit Auxilia Gratiae Sufficientis, quosque splendoris sui ra­dij illuminat & fovet? ut Lucinae opem ijs deneget, & [Page 135] sterilitatem in parte felicitatis ponat? & si quis in lucem faetus exeat, eum diris insectetur? Hi nimirum sunt, qui cap. 5. clamant. Ergo erravimus à via veritatis: & justi­tiae lumen non illuxit nobis, & Sol intelligentiae non est ortus no­bis. Per quas igitur rimas ad eos Sufficientis Gratiae peruasit? qui ne primis quidem orientis solis equis afflati sunt. Imo â quibus tam aversi, ut minime sonitum Caelis currûs audierint, nec impressae orbitae signa vide­rint. Ecquis neget errasse illos Deos aestimantes haec quae in animalibus sunt super vacua infantium insensatorum more viventes. Propter hoc tanquam pueris insensatis judicium in derisum dedisti. cap. 12. Qui ejusmodi sunt, quia ut habetur c. 14. Idolorum cultura omnis mali causa est, & ini­tium & finis. Quot autem colunt idola! qui eam su­perstitionem à Parentibus accaperunt, & acceptam reti­nuerunt, nec unquam de Deo Uno, ne dum Trino, & Christo Redemptore quicquam audierunt?

Octavò. In libro Ecclesiastici locus est geminus lo­li Pauli ad Rom. 9. de Figulo, quo maxime nititur Gra­tiae Universalis negatio. Ait enim cap. 33. Omnes homi­nes de solo, et ex terra unde creatus est Adam: In multitudine disciplinae Dominus separavit eos, et immutavit vias eorum. Ex ipsis benedixit, et exaltavit, et ex ipsis sanctificavit, et ad se applicavit: et ex ipsis maledixit, et humiliavit, et con­vertit ipsos à separatione ipsorum. Quasi Lutum Figuli in ma­nu ipsius plasmare illud et disponere. Omnes viae ejus secun­dum dispositionem eius: sic homo in manu illius. Annon ex his colligitur Deum ex Massa damnata facere Vasa quaedam in honorem, quaedam in vituperium? Mise­ricorditer & justè, quòd ex omnibus damnatis elegit [Page 136] quos voluit, caeteros in statu damnationis dereliquit? Nonne id est Ex ipsis benedixit, & ex ipsis maledixit & il­lud Omnes viae ejus secundum dispositionem ejus, non qùod Author sit Peccati (quod fieri nequit) sed qùod dimisit eos in statu Originalis, quod contraxerant.

Nonô. Apud Isaiam: Etsi illa comminatio Indignatio Domini super omnes gentes, & furor super Universam militi­am eorum cap. 34. temporalis videatur: spectato tamen Prophetae stylo, & sequentibus: O [...]ientur in Domibus ejus spinae, & urticae, & paliurus in munitionibus eius, & erit Cubile Draconum & Pascua strutbionum spiritualia damna significant abjectarum à Deo Gentium, & ob Peccati contagia derelictarum. Ad has pertinet illud cap. 46. Anima eorum in captivitatem ibit: quae per peccatum in­curritur, absque Gratiae libertate. Jam vero id quàm perspicue dictum c. 65. Quaesierunt me qui antè non inter­rogabant: inven [...]runt, qui non quaesierunt me: dixi: Ecce ego ad gentem quae non invocabat nomen meum cum reliquis ad medium capitis, nam si non interrogabant, nec quaere­bant, nec invocabant, certè nam credebanr; qùod si non credebant, nec audierant, nec Praedicatores habue­rant. Quomodo ergo habuissent Gratiam Sufficien­tem?

Decimo. Jeremiae concio c. 10. hujusmodi docu­mentis abundat. Unum esto pro multis juxta vias gen­tium nolite discere: & mox leges populorum vanae sunt. Id­circo nempe, quia vacuae Gratiâ. Facit exemplum Figuli ex cap. 18. His adnumerandi illi de quibus Baruch. c. 3. Non hos elegit Dominus, neque viam disciplinae invenerunt propterea perierunt.

[Page 137]Undecimo. Apud Mathaeum insignis est locùs c. 10. Ait enim Christus Apostolis. In viam gentium ne abieri­tis: & in civitates Samaritanorum n [...] intraveritis. Sed potius ite ad oves quae perierunt Domus Israel. Cui respondet lo­cus Act. 16. ubi Paulo Asiam & Bythiniam cogitanti Visio per noctem ostensa est. Vir Macedo quidam erat stans et deprecans eū, et dicens Transiens in Macedoniā adiuva nos. Subjungit autem Textus: statim quaesivimus proficisci in Micedoniam certi facti, qùod vocasset nos Deus Evangelizare eis. Ex quibus locis constat Deum quasdam gentes vo­care ad Fidem uelle potius quam alias, imo alias vocare nolle, cum averterit à Samaritanis, & Bythinis Praedi­catores, eosdemque ad Judaeos, Macedonas (que) converte­rit. Fidem verò esse ostium Gratiae, Praedicationem ad illud ostium viam compertum est, juxta Paulum ad Roman. 10. Quomodo credent ei quem non audierunt? Quo­modo autem audient sine praedicante? Unde Lucae 7. Chri­stus ipse Rogate ergo Dominū messis ut mittat operari [...]s in messē suā. Qua ratione igitur Spiritus Sanctus, qui est Gratiae, eam iis communicari voluit, quibus praedicati­onem subtraxit? Ecce enim illo eodem capite 16. Act­or. n. 6. dicitur: Vetiti sunt Paulus & Timotheus à Spi­ritu Sancto loqui verbum Dei in Asia. Tentabant ire in By­thiniā, & non permisit eos Spiritus JESU. Quorum tanta vis est locorum, ut cum eos Suarez tom. 2. l. 4. c. 11. pro contraria suae sententia citasset eos nullatenus, aut exposuit, aut emollivit. Huic adiungendus alius Matthaei c. 11. n. 25. Abscondisti haec à Sapientibus & Pru­dentibus & revelasti ea parvulis. Ita Pater quoniam sic pla­citum fuit ante te. Et ille Pauli 1 Cor. 1. n. 26. Videte vo­cationem [Page 138] vestram, quia non multi sapientes secundem carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed quae stulta sunt mundi elegit Deus, &c. In quibus negatur praedicatio & voca­tio unis, & conceditur alteris.

Duodecimo. Quae in Joanne Christus de Ovibus suis c. 10. quas cognoscere, & à quibus cognosci dicit. & quae c. 12. de Excaecatis & induratis commemorat Jo­annes, magnum pondus ad hanc veritatem probandam habent: nec minus illa quae de Spiritu Sancto a Christo referuntur c. 14. nempe quem mundus non potest accipere: quia non videt eum, nec scit eum. Nam qui nec videt, nec scit, ille omni lumine destituitur. Cujusmodi sunt illi de quibus c. 15. Nesciunt eum qui misit me. Quod autem hi Auxilio Sufficienti caruerint, ex eo liquet quia de Judaeis, quibus apparuit & praedicavit Christus, cum alijs non apparuerit, nec praedicaverit ipsemet dixit Peccatum non haberent. Quo carere non possent nisi Aux­ilio Sufficientis Gratiae caruissent. Est vero maximè no­tandus ille locus cap. 16. ubi Christus ait: Non pro mundo rogo, sed pro his quos dedisti mihi Nam si omnes dati essent pro omnibus sane rogaret; & si omnibus da­retur Gratia & Fides non diceret paulo post n. 20. Et pro eis qui credituri sunt. Erant autem multi non credituri de quibus Mundus, inquit te non cognovit quemadmodum c. 1. dix erat Mundus eum non cognovit. Quibus addenda illa testimonia. Actor. c. 1. 4. n. 15. &c. 17. n. 30. In praeteritis generationibus dimisit omnes ingredi vias suas. & Tempora hujus ignorantiae despiciens Deus. Quibus illa de­relictio Reproborum, & oblivio & quasi neglectus eo­rum perspicuis verbis traditur: de quo multus solet esse Augustinus.

[Page 139]Tertiodecimo. Caput 9. ad Roman. totum hujusce doctrinae thesaurus est. Illud enim Jacob dilexit, Esau autem odio habuit. Quem alium sensum habet? Nam si­ve primarius sit spiritualis, uti volunt Augustinus & Pa­tres teste Vasq. 1. p. d. 95. c. 8. n. 42. Sive secundarius negandum non est de Reprobatione, aut rectâ, aut ob­liqué intelligendum, ut idemmet. Vasquez fatetur, n. 46. qua ratione autem qui odio habitus est ad Gratiam sit vocatus, aegre percipi potest. Itaque quod sequitur. Non est volentis neque currentis. Cujus miseretur & quem vult indurat. O homo tu quis es qui respondeas Deo. Annon habet potestatem Figulus l [...]ti ex eadem massa facere aliud qui­dem vas in honorem, aliud vero in contumeliam: & alia ad ju­dicium Dei Deserentis & derelinquentis in Massa dam­nata quos voluit, pertinent. Etenim nisi haec esset à Deo in eodem statu peccati facta discretio, & omnes es­sent eodem modo, quantū ex parte Dei est, vocati ad ju­dicia divina Paulus non confugisset? cum à nostris esset ratio discretiva, atque adeo ad nostras omnino actiones provocandum. Huic respondet bona pars capitis 10. ab eo loco Quomodo invocabūt in quem non crediderunt? usque ad finem. Jam verò illa clausula cap. 11. manifestum est hujusce veritatis documentum. O altitudo divitiarum, &c. Accedit momentum ex cap. 12. Scitis quoniā cum gentes essetis a [...] simulachra muta prout ducebamini euntes. Esto au­tem hujusce ex Paulo ratiocinationis testimonium illud. Non omniū est Fides aptissima Coronis: cum illud maxi­me emineat, & illustre sit hujusce, quam ostendimus, veritatis documentum.

Quart. Petri autoritate item suadetur. Ait enim E­pist. [Page 140] 1. c. 2. Aliquando non populus, nunc autem Populus Dei: qui non consecuti misericordiam, nunc autem misericor­diam consecuti. Si non populus quomodo gratiosus? & si postea Populus, quomodo tam a se diversus esse potuit, nisi operâ Gratiae qua carebat? Existimo autem qui misericordiam consecuti non sunt, eos nec Gratiam consecutos. Hi nimirum sunt de quibus Joannes Epist. 1. c. 3. n. 1. Mundus non non novit nos: quia non novite­um. In tenebris ergo constituti quî lucem aspiciant ve­ritatis? Gum praesertim omne quod est in mundo sit Con­cupiscentia carnis, Concupiscentia oculorum, & superbia vitae, quae non est à Patre ib. c. 2. n. 16. Unde apparet multis obrutos ijs uitijs vix posse mentem Tollere humo & radi­os Divini luminis haurire: id quod his & alijs quibus supersedeo Scripturarum locis comprobatur.

Ad Argumenta veniamus. Ea verò non ratione na­turali, sed Fidei principijs nituntur. Primum est. Sup­posito Peccato Originali omnes omnino homines Gra­tiâ privati sunt: Deus non liberat omnes à Peccato Ori­ginali, ergo non omnes Gratiâ donat. Major est cer­tissima: nam Peccatum illud vel est ipsa privatio Gratiae, vel quid involuens ipsam. Minor probatur experien­tiâ. Etenim Infantes in uteris matrum mortui, & in media barbarie recens editi, ac immaturâ morte praerep­ti, ac multi alij adulti in Peccato Originari decedunt: ergo hi omnes Gratia privantur. Respondent It [...] esse, sed negant defuisse media Sufficientia ad illud Pecca­tum Originale tollendum: atque adeo affirmant ad bap­tismum Sufficiens Auxilium habuisse. Quod satis est ad habendam Gratiam Sufficientem. Sed contrâ. Nam [Page 141] Baptismus ijs, de quibus agit argumentum, actu ap­plicari non potuit: undecun (que) tandem id impedimen­tum provenerit. Nam quomodo non dum natus In­fans baptizari potuit, aut ille cujus Parentes de bap­tismo nihil audierunt? Igitur medium Sufficiens non habuerunt. Reponunt. Eos in causis universalibus il­lud Remedium habuisse: proindeque Deum quantum est ex se ijs. satis providisse. Refutantur▪ Quia Provi­dentia Divina est de singularibus, & exactissima, & cau­as universales disponit, explicatque in actum, & appli­cat ad singularia hic & nunc: igitur non satis est ad rati­onem Providentiae sistere in causis Universalibus: sed opus est ad particulares descendere, easque explicatas individuis applicare. Nisi velimus involutum & con­fusum Providentiae genus Deo tribuere, & explicitum & clarum creaturis relinquere. Sed haec iterum latius paulo post tractabimus.

Secundum esto. Constat peccatum Originale ab omnibus, contrahi & constat illud vel esse, vel afferre privationem Gratiae, non autem constat eo manente, quòd omnibus Gratia offeratur, quacum ipsum non po­test componi. Confirmatur, quia ineptum quiddam videtur inducere privationem, & omnibus parare for­mam: cum multo satius esset Peccatum avertere, & privationem auferre. Equius sane foret omnes libera­re, quam post quam iniecta sunt vincula ijs libertatem offerre. Aiunt. Christum omnes omnino redemisse, & omnibus gratiam meruisse, ac de eo cum AEterno Patre pactum suo sanguine in pretium dato injisse. Verum: lectâ intentissimè sacrâ Pagina hujusmodi pactum nus­quam [Page 142] occurrit, imo ex Evangelio & alijs locis utrius (que) Testamenti constat Christum à Patre accepisse formam, rationem (que) Redimendi, nec Dei voluntatem pacto a­strictam Christo se homini addixisse, imo potius Chri­stum hominem voluntati se Divinae subdidisse, quem­admodum ille saepe in Evangelio testatur. Qua de re infra exactius in argumentorum solutione. Non negat argumentum Christum Redemptorem omnium esse: nam id constat: sed negat ex eo sequi omnibus omnino hominibus Gratiam actu conferri, vel offerri, uti ex­plicabimus.

Tertium sit. Gratia est donum Dei liberum & gra­turitum. Hujusmodi autem non esset, si omnibus pror­sus daretur. Ergo non omnibus datur. Major certa est. Minor probatur: quia si omnibus daretur, esset ex aliquo pacto, vel ex aliqua aequitate. Utrunque au­tem est contra rationem doni gratuiti & liberi; nec eva­det qui dicat Pactum cum Christo initum esse; nam si­ve Christus meruerit ex rigorosa Justitia, sive non, re­sultat in Deo obligatio dandi Gratiam, vel ex justitia, vel ex aequitate: nec potest Deus ijs se vinculis exolve­re: atque adeo gratia non erit liberum, nec gratuitum donum. Quod autem â Christo sint Vincula obliga­tionis, id proficiet ut sint aurea, non tollet tamen quo­minus, vincula sint. Puto autem, etsi ad speciem ali­quantum inter aureos & ferreos compedes intersit, ad nexum tamen nihil interesse.

Quartum sic habet. Ratio gratiae opposita est na­turae: eâque superior: sed quae communis est omnibus naturae se accommodat, eique subjicitur, igitur non de­bet [Page 143] omnibus esse communis. Propositio manifesta est: Assumptio probatur: quia idcirco Gratia inducitur U­niversalis, ut nemo sit rationalis naturae qui eà non fru­atur: videtur quippe absurdum, ut qui homo sit ra­tione praeditus, is Gratiâ destituatur: quod quidem est facere Gratiam similem & simiam naturae: imo & illam ratione naturali metiri; nam hic modus inducen­di Gratiam communem naturali ratiocinatione nititur; quod item alienum est á Gratia supernaturali, quae uti naturam excedit, ita & rationem superat, & solius Dei donum est, à quo pro libitu distribuitur. Unde quod hic modus dandi gratiam omnibus naturae con­sentaneus videatur, abhorret ab ipsius gratiae, quae om­nino supernaturalis est, ratione.

Quintum. Si gratia omnibus datur, & quantum est ex parte Dei nemini deest, & ex bono ejus usu a Deo praeviso sumitur differentia electionis, nihil relinqui­tur judicijs Dei, aut colendum, aut timendum: & tota ratio Praedestinationis & gratiae ratione naturali opti­mè percipitur. Cum si cur hic damnetur, ille non dam­netut inquiratur, ratio provenit ex defectu cooperati­onis nostrae, id que semper est in nostra potestate, frustra ad profunditatem judiciorum divinorum confugimus cum ratio sit in promptu, cur hic salvetur, ille pereat: nec solum in promptu sed etiam intra nos sit.

Sextum ita formatur. Ideo gratia communis poni­tur, ut ne iniquus sit Deus gratiam quibusdam negan­do, & ut nobis culpa imputetur nostrae damnationis, sed major est aut certè non minor iniquitas datâ gratiâ ista communi: ergo restrictio gratiae est ferenda. Probo [Page 144] assumptum. Quia acceptâ ab omnibus gratiâ ex bono usu in congruis circumstantijs eligit Deus unos prae al­teris in quo est par saltem iniquitas. Id constat: nam e­tiam Deus videt conditionatè Reprobos in alijs circum­stantijs bene usuros gratiâ, & Electos in alijs malê usu­ros: dum igitur Deus vult hos prae illis in illa congrui­tate eligere, cum aliter posset facere, non servat debitam erga omnes aequitatem. Imo multò major iniquitas e­rit, si cum omnes rectè operaturi sint in opportunis circumstantijs, nolit Reprobos cùm bene operaturi sunt eligere, sed eos in tempora incongrua, cum malé sunt operaturi reservare: atque majorem ijs dat occasi­onem querelae, quàm daret si eos gratia destituisset, quae non erat debita quia est Peccati originalis justa paena. Nam non datâ Gratiâ, queri non possent, quod erant indigni ob Peccatum commune: at donatâ omni­bus (non obstante Peccato) gratiâ, & operaturis ipsis in congrua opportunitate in qua poterant poni, videntes se ab ea deijci, & in non congrua vocari justiorem habent causam querelae, & invidiae erga alios, quos sciunt si in alijs circumstantijs vocarentur (id est non congruis) esse perituros. Quare quod horrent ad versarij in nega­tione gratiae non debitae, si non sit communis, majori jure horrere debent, in negatione congruitatis, jam ex Gratia juxta pactum debita operantibus. Hoc argu­mentum si attentè considerent Authores congruae gratiae minus, opinor, in hujus Authores sententiae invehen­tur.

CAP. XI. Varia & singularia argumenta proponuntur.

ET haec quidem generalia argumenta sufficiant. Nunc ad specialia designatis certis Personarum generibus descendamus: etsi jam in generalibus ali­quid obiter dixerimus. Ac primum: Infantes eos, qui intra materiorum viscerum angustias mortui vel apud Barbaros, ubi nulla est Baptismi notitia acerbo fato perempti sunt nullo sufficientis Gratiae aux ilio adjutos esse, certum quidem constansque videtur. Nam solus Baptismus infantibus (Martyrium excipio) unicum est medium salutus, uti contra Caret, & Gabrielem probat Vasquez, i. p. d. 96. c. 1. n. 1. & docet Mal­donatus in Joannem, c. 1. n. 9. & Caesar Vanin. Ex­ercit. 16. & Authores qui de sacramentis scripserunt. Quod cum ita sit, quibus ille applicari non potuit, ha­bere ij sufficiens auxilium non potuerunt. Nec valet quicquam dicere: Deum providisse remedium insti­tuto Baptismo, atque adeo Baptismum esse. Nam esse Remedium Baptismum, & esse Remedium, in mundo, non est dari nec applicari Remedium: Sed tantum esse Remedium: neque enim nos negamus esse vel dari in rerum natura, ut aiunt, auxilium sufficiens; [Page 146] sed quaerimus: Utrum omnibus detur; seu commu­nicetur, vel possit dari, vel communicari humano & ordinario modo. Id autem quî dici possit de Baptismo erga hos Infantes, quibus nullâ ratione applicari po­est? Certe uti dicere non possumus illis Infantibus itam dari cum moriuntur in uteris matrum ideo tan­ùm quia vita est: ita non possumus dicere ijs Bap­tismum dari, quia Baptismus est. Imo quia Baptismus est, nec potest applicari dicetur aptius ijs negari Bap­tismum quibus applicari non potuit. Nisi forte quia per divinam potentiam, & per miraculum baptizari possunt, Auxilium habent sufficiens. Quod ineptum prorsus judicandum. Huc recidit, quod obijci solet de causis universalibus, quod proxime adduximus, & im­probavimus. Nunc autem, Authore Suario, impugne­mus. Hic ergo quanquam doceat Auxilium sufficiens nemini denegari, negat tamen satis ad id docendum esse, recurrere ad hos duos modos dicendi quos nunc retulimus: Nimirum; Quòd Deus Remedium insti­tuerit, & quòd in causis universalibus obtulerit. Imo ait opus esse, ut applicetur, vel applicari possit modo ordinario, & in individuo. Ita tomo 2. de Grat. lib. 4. c. 10. à n. 6. ad 9. Quem suis postea verbis citabimus. Nunc pro hac de Infantibus sententia citare volo Mag­num Theologum Vasquium, à quo est hujusmodi quam proposui sententia ad unguem tradita: & quo­niam ille effugia omnia Recentiorum praecludit ejus doctrinam pro mea ingero: ut quicquid apud illum sit, apud me ratum sit. Igitur 1. p. d. 96. c. 2. a. n. 7. §. Ratione verò probatur, quoniam certum est, absque a­liqua [Page 147] negligentia, & culpa parentum, aliquos parvulos, vi sola naturae in utero, aut extra, tam cito mori, ut nulla humana diligentia eis subveniri possit. Ubi ergo Deus eis providit remedia sufficientia, quae aliorum cura ipsis applicari possent? Dicunt adversarij, in cau­sis naturalibus, quae ex se sufficientes erant, ut parvuli in lucem ederentur, & baptisma reciperent: at verò quia Deus permisit, aliis contrariis causis eas impediri, ideo non potuerunt parvulis remedia prodesse, non quòd ex se Deus expressè voluerit applicationem remedij im­pedire. Ceterùm effugium hoc inutile est. Primùm quia licèt Deus solùm permisisset partum infantium naturalibus causis impediri, hoc satis erat, ut dicere­mus remedia sufficientia; quae humana diligentia pos­sent applicari, parvulis non concessisse; quamvis ex­pressè ea non negasset. Deinde quis audeat dicere, or­dinem illum causarum, qui partum Infantis impedi­vit, vel in tali tempore, & loco natum interemit, non fuisse speciatim, & minutim à Deo praestitutum, & or­dinatum? Nam si ex duobus passeribus, qui asse vae­neunt. Unus ex illis non cadet in terram sine Patre vestro, Matthaei 10. quis asserat, aliquos parvulos, aut in utero materno, aut extrà sine Dei providentia ita ordinante interire? Cùm enim omium rerum, & eventuum prae­ter peccatum Deus sit auctor voluntate, & providen­tia sua, negari nequit, mortem Infantis in utero, vel extrà, tali loco, & tempore ab eo fuisse praefinitam, non solùm permittente, & sinente agere causas, sed etiam ordinante, & volente. Quare non dubito, manifestè eos falli, qui hanc seriem causarum divinae permissioni, [Page 148] non voluntati, & ordinationi ascribunt.

An verò prior fuerit in Deo voluntas negandi reme­dia, & ad hunc finem ordinem causarum disposuerit, vel contrá, non multùm curo, dummodo concedant adversarij, Deum expressè voluisse, parvulis quibus­dam negare remedia, quae humana diligentia ipsis ap­plicari, & prodesse possent: nihilominùs censeo, prio­rem fuisse voluntatem negandi remedia, & ad hoc cau­sas naturales disposuisse. Nam effectus ille compara­tur ut finis, cujus voluntas prior esse debet. Caeterùm, ne aliqua sequantur incommoda, meliùs est asserere, voluntatem illam negandi remedia solùm fuisse sim­plicis affectus, antequàm causas disponeret, sicut de voluntate rejiciendi hos parvulos à vita aeterna diximus disp. 95. c. 6.

Respondent alij, aliquibus parvulus absque ulla cul­pa parentum, aut aliorum non potuisse remedia appli­cari, nihilominùs dicendum esse, Deum illis providis­se sufficientia quae possent applicari: quia non appli­cari, pendet semper ex aliquo opere voluntario paren­tum, aut aliorum: etiamsi absque ulla ipsorum culpa: ut quod mulier ex eat domo, vel aliquid simile volun­tariè faciat, quod si non faceret, remedia possent puero applicari. Denique quoties remedia applicari neque­unt, reducunt semper hanc impotentiam in aliquid vo­luntariè factum à parentibus, vel ab aliis. Verùm cùm Deus dicatur providisse remedia sufficientia parvulis, quae possent applicari, & hoc in cura aliorum, à qui­bus deberent applicari, certè non alia ratione parvulis hoc modo diceretur remedia sufficientia providisse, [Page 149] quae applicari possent, nisi curae, & sollicitudini paren­tum ea commisisset. Quis autem dicat, parentibus ta­lia remedia eum commisisse, si nulla humana provi­dentia ipsi praecavere possunt immaturam mortem in­fantis, quae absque ulla ipsorum culpa contingit, ut in casibus ab Augustino expressis: Parum ergo refert, si mulier praegnans domo liberè exeat, liberè etiam cubet cum parvulo in lecto, si posteà causu quem praevidere non potuit, infans immaturè sine baptismo moriatur, ut dicamus curae ipsius, aut alterius remedium baptismi, qui applicari posset, fuisse commissum.

Accuratissimè & exactissime omnia persecutur est Vasquius: nec in eo aut ego, aut ullus alius, quod rem hanc attinet, quicquam desideret. Brevius Caesar Va­ninus, sed non jejuni. Exercit illâ suâ vi. Ut enim probet traditam à se doctrinam: Deum non dare, nec offerre omnibus Gratiam sufficientem, utitur exemplo Parvulorum, quod praesentissimum est ad rem demon­strandam argumentum. Itaque post longam ratioci­nationem: Ut paucis, inquit, absolvam. Quomodo Deus praesidium ad salutem sufficiens Infantibus in utero matris decedentibus suppeditat? Gratia sané sufficiens Baptismus est. At hic denegatur, & Fluminis, & Flaminis, & Sangui­nis▪ ut recentiores loquuntur. Si autem Gratia sufficiens Naturalis legis observandae facultas est, non datur illa par­vulo sic intermorienti.

Ex his corruunt illae duae solutiones, sive tergi­versationes Adversariorum, Quantum in se est institu­tis Remediis. Et In Causis universalibus ea obtulisse. Cùm ubi non sit modus ordinarius applicandi, non sit satis [Page 150] Auxilii. Nec hos duo ego tantum Patronos habeo, sed summum quoque virum Suarium arcesso: quem etsi videam accissare tamen consentit. Nam lectis diligen­tissime quae de hujusmodi argumento latissime dispu­tat, lib. 4. tom. 2. de Gratia. Invenio eum non conten­tum illis duobus effugiis, quae etiam proponit. c. 10. ad sustinendum dari Infidelibus omni fidei praedica­tione destitutis Auxilium sufficiens, modum alium investigasse, quo in particulari iis & offerretur & appli­caretur Auxilium: id vero est observatio legis natura­lis juxta illud Axioma, Facienti quod in se est Deus non denegat Auxilium. Sano tamen & idoneo sensu exposi­tum, quem modum a. c. 12. usque ad 19. copiosè ver­sat, & tractat: eique omnino acquiescit. Unde cum in Infantibus hic modus ob impotentiam eorum lo­cum habere non possit, non est in Suarii sententia lo­cus Auxilio sufficienti: nam alij eo authore uon suffi­ciunt. Quòd si pro adultis non sufficit esse illa Reme­dia à parte rei, & in causis universalibus contineri, mi­nus sufficient pro Infantibus qui nec ea noscere nec quaerere, nec capere potuerunt. Audiamus Suarium, c. 10. n. 8. §. Hic modus. Proposito enim illo modo com­plexo nimirum ex duobus ait. Non satisfacit ille modus explicandi Auxilium sufficiens adultorum. Primo quia adulti sunt capaces propriae praeparationis & dispositionis ad parti­cipandam Christi Redemptionem, & peccati remissionem ob­tinendam; ergo in se ipsis debent aliquo modo recipere auxi­lium sufficiens quo possint disponi, alioqui qui non recipiunt in se hoc auxilium non sunt liberi, nec in se potestatem habent ad consequendam salutem. Ergo PER ALIOS, VEL [Page 151] PER SOLAS UNIVERSALES CAUSAS NON SATIS ILLIS ESSET PROVI­SUM. Et rursum in fine capitis n. 10. Parag. Ratione. Aliquo modo Deus illis, id est, Infidelibus contulit sufficien­tia media: At non contulit in solis causis Universalibus, nec solum per alios homines ut ostensum est, ergo necesse est ut illis in se ipsis Auxilium conferat, vel proximè, vel remotè, vel saltem in eorum potestate illud constituat, ut si contingat illud non recipere, re vera per illos stet, & non per Deum: nec solum per naturalem impotentiam id eveniat. Si hoc ve­rum est in adultis quoad fidei praedicationem cujus & sunt capaces, et quae ad eos potest pervenire; quid de Infantibus dicendum, qui in eo statu quo diximus, nec sunt capaces Baptismi, nec iste iis potest ullo modo ordinario adhiberi? Unde constat eos omnino opinio­ne Suarij distitui Auxilio sufficiente. Ac, ut ille, qua so­let urbanitate velit hoc efficiosè praestare Infanti­bus, nec ausus sit quòd mitissimo est ingenio, clarè ne­gare Auxilium, certè reapse concedere non potuit. Proindeque Timanthaeo more quaestionem illam qui­busdam integumentis involutam reliquit. Nam rem exprimendo: Infantibus illis eo tantùm modo Auxilia offeruntur qui maneat inter remedia in causis universa­libus constituta: sed hic▪ Authore Suario, non est satis ad salvandum Auxilium sufficiens, uti videmus, & in Suario quilibet videre potest: ergo Infantes sufficienti Auxilio destituuntur. Itaque etsi Suarius à Vasquio vi­deatur dissentire: in verbis aliquantum, in sensu nihil omnino dissentit: atque adeo duos Jesuiticae Scholae Principes hujusce sententiae Patronos habeo▪

[Page 152]Quod attinet Adultos. Qui venire possunt in quae­stionem ij in triplici differentia sunt. Vel Fideles Indu­rati assiduitate peccandi; qui a Deo deserti videntur. Vel Fideles alij Peccatores in certis temporibus, vel a­mentes, qui in statu peccati mortalis mentis impotes fa­cti sunt. Vel infideles quibus nunquam annunciata est Fides, nec annunciari spectato naturalium rerum cursu potuit. De singulis dicendum. Primum. Indu­ratis multi Auxilia denegant sufficientia, quos supra ci­tavimus. Verum existimo eos Auxilis sufficientibus non carere cum Vasquio 1. p. d. 79. & Suario, to. 2. lib. 4. c. 10. ubi se ipsum citat tomo 4. de Poenit. d. 8. Mal­donato in Matth. c. 13. n. 13. & in Joannem. c. 12. n. 39. 40. AEgyd. Koninck. lib. de Sacram. Poenit d. 2. dub. 1. Valent. quaest. 3. de Grat. pu. 4. Zumel. 12. q. 79. a. 3. Lorca ibid. & q. 111. a. 3. disp. 17. Cabrera. 3. p. q. 18. a. 4. disp. 6. du. 3. ad 1. Moraines. d. 25. 5. 1. Duce D. Thoma. 3. p. q. 86. a. 1. & Alensi 3. p. q. 69. memb. 5. 2. 4. & nos docuimus. tom. 1. tract▪ de Consti Pontif. q. un a. 2. Et quidem duobus modis potest negari Gra­tia induratis, vel quia sunt aliqua Peccata Irremissibi­lia, vel quia hi homines ita obdurantur, ut Deus eos om­nino velit derelinquere: & nullam ijs Gratiam dare. Quos duos modos affert Suarius, & commemorat Vas­quius illa d. 97. Horum primus haereis est; quam te­nuit Armacan. l. 9. de quaest Armen. q. 27. quam refel­lit D. Thomas. 3. p. q. 86. a. 1. & ex eo Domin. Soto. 1. de nat▪ est grat. c. 18. & Andr. Vega. lib. 13. sup. Conc. Trident. c. 1. & sequent. & Maldonat. c. 12. in Matt. n. 32. nec loci qui duo sunt Alter. 1. Joan. 5. Est peccatum [Page 153] ad mortem: non pro illo dico ut rog [...]t quis▪ & Matth. 12. Non remittetur neque in hoc seculo neque in fu [...]uro. Urgent. Si enim utrunque locum explicemus de peccato Impaeni­tentiae finalis cum Augustino l. 1. Retract. c. 19. & in Comment. in Epist. ad Roman. ad finem, & Epist. 50. & lib. 4. contra Crescon. c. 8. & in Enchir. c. 83. nulla difficultas est.

Superest alter modus: Sed dicendum Deum quos Peccatores fideles semel sua fide imbuit eos nunquam Gratiâ, quae fidei comes est, destituere: nam dum fi­deles sunt, intra Ecclesiam sunt, atque adeo illuminan­tur & excitantur, & saltem per reminis centiam trans­actae fidei memores esse possunt, & orare ac petere Gratiam: ac per orationem ulteriorem impetrare. Ve­rum quidem est, istos peccatores induratos proximis saepe Auxiliis carere, & remotis tantum & remissis ju­vari, quae tam ipsos leviter ac exiliter excitent, ut prae induratione vix satis sint: & nisi intendantur à Deo mi­nimè movebuntur. Ac idcirco videntur Auxiliis suffici­entibus carere: quòd his illi efficaciter non moventur. I­mo P. Suarez ait c. illo 10. n. 8. Potest Deus aliquos ita pu­nire: & dubium est an interdum faciat. Et D. Thomas e­gregie q. 3. de malo. a. 15. ad 3. Sanatio talium est quasi miraculosa. Sicut si pro suscitatione mortui, &c. Verum Authore Augustino l. 1. Retract. c. 19. De nullius salute desperandum. Ut enim inquit D. Thom. 3. p. q. 62. a. 6. ad 3. Homines quandiu vtvunt possunt ad Fidem & Chari­tatem converti: quia in hac vita non sunt homines confirma­ti in bono, & in malo, sicut post exitum ex hac vita.

De Aliis adultis quaestio est. An qui fideles sunt sem­per [Page 154] habeant Gratiam sufficientem, ita ut nullo momen­to iis desit? Suarez tom. 2. libro 4. c. 10. Negat con­tinué dari, et semper adesse: & pro hac sententia citat Bellarm. l. de Grat. & lib. arbitrio. c. 6. & Molin. q. 14. a. 13. in Concord. d. 9. & 10. aitque experientiâ constare: & quanquam postea n. 5. videatur concedere sibi non adversatur, solum enim docet. Deum non de­negare proprié Auxilia, sed non dare, ut modestius lo­quatur. Id vero affirmat Deum temporibus opportu­nis concedere: in ijs autem assignandis multus est; as­signat autem tempus mortis: in reliquis arbitrium Dei desiderat. Etsi tandem dicat eum semper esse; pa­ratum. Rursum vero n. 9. ait quoties homini caven­dum peccatum est toties Gratiam adesse: imo & quo­ties ei surgendum à peccato. Quòd si ita est rarò, nisi cum dormit, aut non advertit carebit Gratiâ.

Vasquez 1. p. d. 97. c. 5. affirmat distinctè: non per­petuo, nec omni temporis memento homines excitari ad Paenitentiam, sed certis quibusdam, ut loquitur▪ temporis intervallis, negatque satis esse ad Gratiam istam suffi­cientem Deum paratum esse, nisi actu excitet, & donet cum effectu Auxilium. Convenit tamen cum Suario in eo quod sunt aliquae occasiones in quibus semper adest Gratia v. g. cum praedicatur Fides, vel Fidei sacramen­ta proponuntur, & explicantur. Morituris autem sen­tit multis non dari. Imo propter antecedentia peccata saepe negari.

Moraines d. 15. S. 1. n. 12. tradit certis tantum tem­poribus Deum cum Gratia praesto esse. Sed peccanti nunquam deesse ad vitandum peccatum. Circa mo­rientes [Page 155] ait primum Deum punire interdum morte peccatores in flagranti delicto, vel permittere ut occidantur ab aliis cau­sis naturalibus, aut liberis. Pati etiam nonnullos interfici in statu ebrietatis voluntariae vel mori dormientes in statu pec­cati mortalis. Deinde ait, Plerosque cum à Deo miraculosè perimuntur, vel ab aliis causis perimi sinuntur, accipere illo ipso tempore Gratiam quâ possunt resipiscere, & veniam peccati obtinere. Quod idem omnino est ac dicere Deum velle, ut quidam moriantur in peccato, quidam non, at­que id ad Dei arbitrium revocare. Quanquam diffici­le videatur homines inopinâ morte oppressos, vel vi peremptos, ad se redire posse, & aliud in media morte cogitare. Author sum non esse Deum nostris ratiuncu­lis alligandum: Ventos enim eum in thesauri suis habere, & Gratiam in judiciis. Arbiteres ipsius est: dat pro libi­to, ac prolibito negat: nec tenetur vinclo nec legibus ullis. Illud constat neminem fidelem Gratia sufficiente desti­tuti, nec eam tamen in promptu semper habere: qui­bus autem temporibus praestò ait, id est unum ex iis quae nos homunculi divinare non possumus.

Venio ad Amentes. His, si ab infantia mentis im­potes sunt, & ita decedunt, non video quâ ratione Gra­tia dari possit: nisi quis dicat in extremo articulo, cùm jam disceptat animi salus, tunc sibi reddi, & Gratiam accipere. Sed hoc scire in cujus est hominis potestate? Quod si jam adulti in amentiam incidant, & in ea moriantur eadem quae de aliis pro illo tempore senten­tia est, scilicet in eodem statu quo fuerant cum mente emoti sunt, morituros: nisi antè mortem mentem re­ceperint. Atque ad eo illis Auxilia gratiae non fore. [Page 156] Excipio illos qui interdum ad se redeunt, & per lucida, ut aiunt, intervalla lumen rationis admittunt.

Unum obiter hîc dixerim. Morainium. n. 15. sect. 1. d. 25. Existimare non deesse auxilium sufficiens A­mentibus, vel ebriis in ebrietate voluntaria interfectis quòd quàm sit difficile nemo non videt. Addit quod multo est difficilius; aliquibus qui à Deo in ipso actu pec­cati miraculosé pun [...]untur; etsi non satis constet semperne tunc Auxilium ad conversi [...]nem habeant, putare se probabilius esse: neque tunc deesse, si syncere & ex animo petant, & converti velint. Quod praeterquam quod obscurè di­ctum, haud est, opinor, recte definitum. Nam supponit Moraines id quòd quaeritur, nimirum habere eos Auxilium Gratiae sufficientis, dum ait eos posse pete­re & velle converti. Quod non potest fieri sine Gratia. Si autem Gratiam ad volendum & petendum habent, non est dubium posse converti: nam hoc jam suppo­nit antecedentem Gratiam. De qua utrum iis in eo ar­ticulo mortis detur? dubitatur. Quaeritur enim: Ha­beant ne tunc Gratiam sufficientem? Non utrum eâ habita possint converti? Igitur, non erat Morainio di­cendum eos si velint & petant converti posse. Hoc enim paret. Sed an tunc velle converti ac petere possint? quod non patebat, nam ad id necessaria erat Gratia suf­ficiens. De qua erat controversia.

De Infidelibus prolixiûs & accuratiùs agendum. Ac primum de iis quaestio instituitur, quibus vel ante natum Christum, vel post natum eum Fides nullo mo­do annunciata fuit, imo ne ordinario quidem modo annuntiari potuit. Cujusmodi fuerunt tunc omnes [Page 157] penè gentes praeter Judaeos, ac iis vel vicinas vel fami­liares: & posteà hodieque multae in remotissimis or­bis regionibus, quae hactenus aut explorari, aut pene­trari non potuerunt. Fuisse autem has & adhuc esse, nemo inficias ie [...]i [...] & Theologi communiter fatentur, cùm hac de re disputant. Ita Suarez to. 2. de Grat. l. 4. c. 10. qui n. 4. ait multos nihil omnino inaudisse de fide Catholica. Et cap. 15. n. 3. affirmat experimento constare Deum non omnibus Infidelibus dare in effectu proximè voca­tionem ad Fidem, quia ad multos externa praedicatio non per­venit, & internae revelationis nullum est indicium. Et illud in tota illa longissima disputatione supponit. Vasquez item. 1. p. d. 97. c. 5. n. 28. tradit. Innumeros earum gent [...]um quae nihil supernaturale audierunt, nunquam fuisse proximè excitatos aliquâ sufficienti cogitatione ad credendum. Et n. 30. objecto loco Pauli. Quomodo credent sine praedi­cante? Concedit non omnes Deum invocare posse, quod sine aliquo praedicatore illius noticiam habere nequeant, & ad om­nes nationes hactenus Praedicatores non miserit. Idquè an­te Apostolorum tempora verum esse ex eodem Paulo fatetur. Nec repugnat Moraines d. 25. S. 4. & 5. de iis quaerens utru Auxilio sufficientis Gratiae destituantur? Id autem omnino confirmat Caesar Vaninus in suis Ex­ercit. Exercit. 6.

Quòd ad hos attinet videntur Gratiâ sufficienti pror­sus carere: his argumentis. Primùm esto. Fides est ostium Gratiae: sed hi Infideles carent omni notitiâ fi­dei: ergo carent omni Auxilio Gratiae. Major est vera, & traditur à Suario. l. 4. c. 11. n. 4. &c. 15. n. 3. Mi­norem proximè ostendimus, & suadetur ex eo quòd [Page 158] multi sunt in quibus datur Infidelitas negativa: ob ig­norantiam invincibilem quae excusat à peccato: uti docent Theologi cum D. Thoma. 2. 2. quaest. 10. art. 1. & probat Suarez non solùm tomo de Fide. Sed e­tiam tomo 2. de Grat. l. 4. c. 11. n. 4. &c. 15. n. 3. Consequentia rectè deducitur; & est meo judicio effi­cax argumentum: atque adeo illo rem putat confici Caesar Vaninuus, quemadmodum infra apparebit.

Secundum, à partium enumeratione probatur. Quia vel istud Auxilium sufficiens est aliqua Excitatio natu­ralis, vel supernaturalis: haec non est quia tunc esset Lumen aliquod Fidei, vel inchoata Fides, quam nega­vimus: non illa naturalis, quia & gratis supponitur, & est alterius ordinis, & non est sufficiens, imo est in­epta: & licet apta foret magno circuitu apus erat ad perveniendum per eam ad Gratiam supernaturalem: at­que adeo nova Gratia opus esset.

Tertium, Accepto naturali isto Auxilio sic argu­mentor. Istud esse debet lux aliqua & notitia naturalis Dic Creatoris per naturalia sua opera: qua bene utens Infidelis illustratur, à Deo ulterius lumine supernatura­li: sed ista lux multis non datur: & quanquam de­tur ex illius recto usu non existit Gratia: igitur nullum est illud Auxilium naturale. Major est illorum omnium Authorum, qui docent contrariam sententiam Vasquij d. 97. c. 5. Suarij c. 10. ad 18. Morainij d. 25. & con­stat, si quo modo dandum est auxilium, eo illud do­nari. Minorem probo. Post exploratas à nostris Lu­sitanis Hispanisque, Utriusque Indiae regiones inventae sunt nationes tam inconditae, tamqui barbarae, ut nul­lam [Page 159] prorsus de Deo Creatorè, de anima, de spiritu, de virtute, de moribus, imo ne de cultu quidem habitusque humano notitiam habeant, atque adeo bestiarum ritu vivant, imo & immaniores bestiis homines non exter­nos modo, sed suos etiam propinquos, & consangui­neos in publico macello occidant, iisque vescantur. In quibus tam est Lumen rationis obtusum, ut de mul­tis dubitaverint Castellani; an homines essent eos que loco bestiarum ducerent: quemadmodum narrat Ar­chiepiscopus Bartholomaeus delas Casas, & Chroni­con D. Francisci parte 4. & Chronicon D. Dominici, qui tamen scriptores impietatem illam Hispanorum maximè detestantur. Sed affirmant quosdam ea opinio­ne vel ductos vel abusos ad Lanienam. Inquam certè adducti non essent, nisi in barbaris illis & efferatis ho­minibus brutorum quaedam vestigia invenirent. De quorum ego profunda inscitia & barbarie cum multa saepe (quod ejus rei à puero curiosus imprimis fue­rim) ex iis Societatis Patribus qui inter eos praedican­dae Fidei causa versati fuerant inquisissem, comperi multos passim sine ullo cultu, ritu ve, suorum peco­rum, quae natura ventri prona atque obedientia finxit, more vagari. Et fuit vir gravissimus qui mihi confir­maret eos in tantis tenebris vix ullum locum luci na­turalis ratiocinationis aperire. Ad quos certe nescio perquam rimam splendor ille divinae irradiationis po­tuerit pervenire. Atque ut jam tum eram animo ad hasce de Gratia quaestiones composito, ultra inquiren­do progressus rogavi. Utrum constaret ipsi eos in hac profunda ignorantia mori? Memini autem respondere [Page 160] mihi a se id ipsum diligenter quaesitum ex Filijs eorum qui è vivis excesserant, à quibus accepisse se eo prorsus modo mortuos esse, quo ante vixessent. His & alijs cogi­tationibus alia adjiciens argumenta semper hac dere mecum graviter disceptavi: sustinui que meum pru­denter judicium, donec assiduâ lectione Augustini com­peri eum hujus de negato multis sufficientis Gratia Auxilio esse Authorem: uti inferius probabimus: at­que adeo caepi aliquanto animosius judicium illud me­um proferre, non ita tamen ut omnino negare auderem, sed in disputationem tantum adducere.

Quartum. Auxilia quae his hominibus infidelibus dantur, si qua sunt, ea sunt remotissima & a Fidelium sufficientibus tantum distant, ut vix appellari Auxilia possint: igitur non erit ab re negare illa Auxilia esse. Antecedens probatur optime à Suario l. 4. c. 10. unde n. 9. ait, Hos recipere aliquo modo Auxilium sufficiens: & haec phrasi significat illud non esse nisi improprie suffi­ciens: & idem prosequitur in reliquis capitibus ad ca­put. 18. Imo quod ait de Auxilio Proximo & Remoto c. 2. 3. & 4 quod proprie dicit sufficiens non cadit in haec auxilia Infidelium. Quia illa movent immediate per excitationes super naturales, & pulsant mentem vel re­misse vel intense, & tantum quoad intensionem & re­missionem differunt, uti constat ex ejus doctrina, & no­stra sententia superioribus articulis tradita. At istius modi Auxilia Infidelium supernaturalia non sunt, sed naturalia, neque tam sunt Auxilia quam ratio ipsa vis­que naturae: que sanè Auxilium non potest appellari, nedum Gratia existimari. Ecquis enim dicat naturalem [Page 161] cognitionem, & libertatem voluntatis, & innatam fa­cultatem operandi esse Gratiam Sufficientem? Igitur si hoc dici nequit, nec illud potest: Infideles, si natura du­ce Deum & cognoscant & colant, & bene vivant, Gra­tiam accepturos. Unde deducitur hanc supernaturalem esse proximè Sufficientem: aliam naturalem facultatem esse Remotè Sufficientem: atque adeo naturam cum Gratia misceri, & confundi. Confirmatur argumen­tum; quia si qui remotum Auxilium habent tam cum eo difficulter, imo aegre convertuntur, uti videre est in Peccatoribus induratis quomodo satis erit illud Auxili­um tanto magis remotum, & in tanto recessu naturae positum ad Remedium salutis conferendum.

Quintum. Ratio admittendi, & inducendi istam Gratiam universalem praecipua est misericordia, & Cha­ritas Dei ergo omnes homines, & ex illa aequitas conse­cuta: nimirum, quia non est justum & aequum, ut quos Deus amat, & quorum miseretur unâ illâ & ge­nerali voluntate, ijs non det media ad salutem, imo qui­busdam ea omnino deneget, cum alijs tribuat; sed si hac ratio vera sit, sequuntur duo maxima absurda, Igi­tur ea non subsistit, nec Auxilij generalitas in ea fundata. Majorem astruunt omnes Authores Universalis Gratiae locis p. 1. capitis adductis. Minor quoad duo absur­da ostenditur. Primum esto. Quia ex ea misericordia & Charitate Dei erga omnes sequitur, danda esse omni­bus Auxilia aequalia: sed scimus dari maxime inaequa­lia, adeo ut non videantur Auxilia collata cum alijs, ergo sequitur primum absurdum. Sequela quae est ma­jor, patet, quia illa voluntas Dei est par erga omnes cum [Page 462] non supponat merita, sitque ex misericordia & charita­te, atque adeo ex Deo ipso proveniat, inquo nihil est aut impar, aut inaequale: ergo debet aequales effectus pro­ducere: qui sunt Auxilia Gratiae, quae aequalia prorsus futura sunt ex aequali voluntate. Quod autem non sint aequalia patet experientiâ & Adversarij fatentur; imo Suarez cum id multis anteà locis docuisset c. 19. n. 5. ait Semipelagianos eam sententiā docuisse, etsanè ad sua principia consequenter. Quomodo autem tanta diver­sitas & inaequalitas Auxiliorum ex parte Dei cum illa Pari ac eâdem erga omnes misericordia & Charitate sta­re possit ego non video: ipsi viderint.

Alterum Absurdum sit. Non posse sustineri illam quam maximè optant aequitatem. Quia si comparen­tur & conferantur inter se Auxilia inveniemus tam esse diversa & inaequalia, ut videatur potius quaesita inaequa­litas, quam aequalitas. Nam Div [...] Virgini singularis Gratia, Baptistae & Apostolis summa, Martyribus & Eximijs Confessoribus maxima, Justis sua, Injustis Fidelibus certa: Infidelibus quibusdam fluxa, quibus­dam tenuissima, multis quaevix appareat, Parvulis quae non percipitur. Tanta inaequalitate, ut Semipelagiani, qui maxime vindices aequitatis erant, spectatâ hujus­modi diversitate Auxiliorum dixerint, eam ex meritis hominum provenire, uti ex Augustino & Prospero tra­dit Suarez c. 19. n. 3. & haeresis damnat [...]. 4. Et qui­dem si miseros illos Infideles ista doceamus, eosque jam certiores hujusce rei factos audiamus, non ijs credo pro­batum iri hujusmodi partitionem Auxiliorum, neque in ea aequitatem agnituros, imo quod secum tam ini (que) [Page 163] actum sit dolituros: neque â lacrymis & questibus tem­peraturos. Compertum habeo ipsos sortem suam cum nostra libenter esse mutaturos. Horum miserorum in­felicitatem si ante oculos haberent, qui contra sentiunt, fortasse minus magnifice de sua opinione loquerentur, & moderatius in opposita consenda se gererent, sed quia in media Fidei luce versantur, & divinae gratiae donis a­bundant, aliorum caecitatem & inopiam minus curant, ac penè praetereunt, & alios sentientes & lamentantes specietuendae misericordiae Dei accusant, cum Misericor­diam & Judicium cantare Domino debuissent.

Sextum Ita se habet. Gravissimum sequitur incom­modum ex ista ratione dandi Gratiam omnibus Infide­libus, quod videtur sapere Semipelagianismum: igitur non est ferenda. Antecedens probatur, quia illa ratio se­cundum Authores illius sententiae consistit in eo Axio­mate Facienti quod inse est Deus non denegat Auxilium. Quod etsi prima specie tutum videatur, est tamen max­ime periculosum. Nam si sensus sit actum aliquem na­turalem, esse aut aliquale meritum, aut dispositionem ad gratiam suspectus omnino est, ac Semipelagianus, u­ti docet Suarez lib. 4. c. 12. & 13. & 14. & praecipuè c. 15. n. 16. ubi negat posse in ijs actibus naturalibus inve­niri rationem dispositionis moralis quia vix potest ab ea ratio aliqua meriti separari. Et Vasquez acerrimè 1. p. d. 9. c. 12. ubi ait: Dicere initium aliquod Gratiae esse in nobis sive impetrationem sive occasionem, esse errorem Semi­pelagianum. At vero qui dicunt homini qui faciat quod in se est viribus naturae, ex eo intuitu gratiam da­ri, quacunque id ratione dicant, eodem videntur reci­dere, [Page 164] ergo periculosum est affirmare gratiam bene natu­raliter operanti conferri. Sed aiunt, in eo casu hominem qui facit quod in se est, nila se meriti nec dispositionis, nec occasionis, nec conditionis propriae conferre, sed tantùm negative se habere non ponendo obicem gra­tiae: quod non est disponi ad gratiam, sed removere im­pedimentum prohibens gratiam: quod tandem placuit Suario c. 15. & 16. post longissimam disputationem. Probatque Moraines. d. 5. Sect. 5. n. 36.

Verum si res ista serio pendatur; quid aliud est non ponere obicem, nisi impedimentum tollere quod fa­tentur. Quod si fatentur, urgeo; quid est impedimen­tum tollere, nisi aut se disponere, aut saltem occasionem dare Deo ad donandam Gratiam? nam impedimentum illud tollitur bene operando, & bona operatio est quid positivum: remotio vero impedimenti est quid negati­vum, & consequens actum: igitur ad positionem actus movetur Deus ad dandam gratiam: & ille actus bonus moralis naturalis, qui requiritur, est ratio propter quam datur gratia, & Deus illum intuetur, ut donet. Confir­matur quia Deus non moveretur ad▪ donandam grati­am, nisi videret illum actum, ergo ratio dandi gratiam est in illo actu: quod si est, aliqua dispositio est, & sal­tem occasio ad gratiam. Et vero Suarez negare non au­det dispositiones esse, sed materiales appellat aliquos a­ctus, formales non dicit. c. 15. n. 35. Ego tamen non vi­deo quî hujusmodi actus, de quibus sermo est, dispositi­ones morales esse non possint, cum etsi habeant se ex parte materiae ad gratiam tamen respiciant, & eas gratia intueatur. Imo dispositiones ad formam materiales [Page 165] sunt, cum se habeant ex parte materiae, & tamen ad for­mam ordinantur, atque adeo naturales dispositiones sunt, imo & Formales, dum ad Formam ordinantur: igi­tur & actus illi quibus positis gratia datur, cum sint ex parte naturae, atque adeo in entitate naturales & materi­ales, tamen cum gratiam respiciant, & ad gratiam diri­gantur, imo & gratia illas intueatur, & moraliter ipsas postulet, morales, imo & ultra naturales sunt.

Praeterea contra hunc modum dicendi Suarij dico quicquid ille adducit c. 15. ad impugnandam sententi­am eorum qui requirunt cogitationem congruam ordi­nis naturalis ad servandam legem, quam aiunt esse gra­tiam naturalem ex meritis Christi, quae probatur a Vas­quio in 1. 2. d. 26. cap. 4. & d. 38. c. 3. & d. 189. a. cap. 14. ac in ea fundat totam rationem bene operandi imo & Praedestinandi 1. p. d. 91. a. cap. 14. quem tacito no­mine impugnat Suarez illo cap. 16. nam quo eam argu­mento petit illud ego in Suarium verto. Est autem quod habet n. 9. quia admittit initium meriti in nobis, quod­cunque illud sit sive perfectum, sive imperfectum. Quod quanquam neget Vasquez, quo nemo Author est in astruenda ingenua & libera Gratia vehementior: ei tamen Suarez oppositum attribuit, ob id solum quia dixit, Deum ex quodam intuitu ad illam observatio­nem legis naturalis inchoatam ab illa cogitatione con­grua Fidem donasse, cum Vasquez clamet, se non ad­mittere in ullo actu honesto naturali aliquam, vel dispo­sitionem, vel occasionem respectu Gratiae: uti videre est 1. p. d. 91. ubi acerrime hoc tuetur: & in 1. 2. d. 199. c. 2. quo loco, nec occasionem, nec intuitum, nec respe­ctum [Page 166] illum, vel minimum admittit. Unde contra Sua­rium argumentor. Si quòd Vasques in cogitatione illa congrua, quam ob Christium datam dicit, quòd sit or­dinis naturalis, fundauit principiū Fidei censuit, Suarez eum non recte degratia sentire nec ei profuit clamare nullā se rationē aut meriti, aut dispositionis, aut occasio­nis, aut intuitus admittere, quid Suario faciemus, qui ob honestatem actuum merè naturalium dixit Deum dare Gratiam homini facienti quod in se est per vires na­turae: cum multo minus Vasquio clamet, & repugnet. Sed dicet Suarius se id tandem reducere ad negationem, nod ad conditionem id est, non esse obicem in subjecto, qui gratiam impediat, atque hanc solum esse rationem dandi gratiam. Quid tamen hoc modo proficiat judi­cet Vasquez dict. 1. p. d. 91. c. 18. qui ait adversari Divo Paulo hujusmodi rationem dicendi & in 1. 2. d. 199. c. 2. affirmat ex eo sequi praecedere in nobis aliquam rati­onem initialem meriti, & omnia alia incommoda quae contra Massilienses inferuntur. Itaque neque Suarez Vasquio, nec Vasquez Suario probatur. Tanta est in hac ratione concedendi gratiam Sufficientem Infidelibus difficultas.

Ea vero tam pressit torsit que Suarium ut coegerit quod in Vasquio improbarat omnino sequi, nam c. 16. n. 13. affirmat Gratiam ordinis naturalis quam admittit prox­me Sufficientem ad implendum quodlibet praeceptum legis natu­ralis, dici posse remotè sufficientem ad implenda supernatura­lia praecepta, quia bene utenti illâ, non negatur altera supernatu­ralis. Quod quaeso quid est aliud quam evertere quic­quid ante de Gratia statuerat: & quod Vasquez in gratià [Page 167] naturali cogitationis congruae posuerat in Auxilio natu­ralis Gratiae collocare? uti legenti Suarium & illo & se­quenti numero 14. & id cum ijs quae dixerat cap. 14. contra Vasquium conferenti, planê constabit.

Eadem difficultas compulit Vasquium circumspe­ctissimum Theologum dicere: gentes quibus praedica­ta non fuit olim, nec hactenus praedicata est Fides, ju­sto Dei judicio illo beneficio caruisse, quia nimirum ab aeterno vidit Deus multis communibus auxilijs eas malé usuras. Uti habet 1. p. d. 97. c. 5. n. 32. & 33. quod certê a Chri­sti in Evangelio de Tyrijs & Sidonijs sententia abhor­ret, quibus negata sunt illa signa, quae Hebraeis concessa sunt, quae sit habuissent In cilicio & cinere paenitentiam e­gissent. His ego & Reginae Sabâ refutandum Vasquium relinquo.

Septimum ita procedit. Si homini Facienti quod in se est viribus naturae Deus ex pacto, ac propter Chri­stum dat Gratiam, sequitur jam primam Gratiam ex lege & aequitate orta ex operatione naturae concedi, in eamque demum reduci totam Gratiae constructionem, quod quam sit alienum ab ipsius ratione ac definitione Gratiae ac doctrina Divi Pauli manifestè constat, & o­stendit evidenter Vasquez 1. p. d. 91. & 97. & in 1. 2. d. 199. ubi omnem prorsus vel suspicionem, vel umbram meriti, dispositionis, occasionis, intuitus, respectus excludit, & Casiani & Semipelagianorum placitum esse dicit cuilibet ex his modis gratiam assignare: qui quam­vis verbo tenus removeantur posito illo modo dicendi re consequuntur, quemadmodum deducitur ex ipsomet Vasquio ijs in locis: nec minus ex Suario▪ l. 4. a. c. 12. [Page 168] ad finem libri: quod cum ab ijs tam accuratè, ut â nemi­ne accuratius, observetur, miror hujusmodi de Suffici­enti Infidelium Auxilio sententiae authores esse. Jam vero dicere satis esse ad faciendum quod in se est, facere quod in se est aliquo modo, licet ex pura infirmitate cadat, & peccare contingat, quia conditio in rigore postulata, non est ut omnino non peccet, sed ut non sit omnino negligens & quasi con­temptor legis naturalis quod probabile existimat Suarez c. 16. n. 12. illud aditum facit magnae Infidelium parti, cui caelū hac via aperitur multo faciliorē quam nostris Fide­libus, qui tot praeceptis tenemur, ut sine magna Gratia ea servare non possimus. De qua tamen opinione Vas­quium audiamus. In 1. 2. d 199. n. 8. Observandum quoque est id quod diximus in illa disput. 191. c. 18. n. 15. non solum non posse concedi ex propriis viribus initium aliquod mi­nimum operis boni, sed etiam neque maiora non commisisse pec­cata, ita ut haec sit ratio obtinendi Gratiam. Primum quia ut ibidem diximus saltem sequeretur non fuisse quosdam ad Grati­am praedestinatos ex eadem massa, alios vero permissos fieri vasa contumeliae. Deinde quia qui semel concedit ex nobis hoc praecedere intuitu cujus prima Gratia nobis donetur, negare non potest praecedere etiam ex nobis aliqua bona opera quae facientes sine Gratia Dei dicamur efficere id quod in nobis est, & intu­itu quorum prima Gratia nobis donetur. Nam si asserunt Gratiam nobis conferri quia ex nobis sine Gratia majora pecca­ta non commisimus, multo fortiori ratione dicere debent ea [...] dem Gratiam nobis donari, quia etiam aliqua bona quoad fieri po­tuit operati sumus. Hinc autem sequuntur omnia quae disput. illa c. 15. contra Massilienses intulimus. Quae certe nescio quî cum opinione proxima Vasquij de Peccatis Genti­um [Page 169] quibus negata est Gratia consentiant. Nam mino­ra peccata commisisse non est ratio, aut conditio ad dandam gratiam, quomodo est ratio negandi eam ma­jora commisisse Peccata; nam constat omnes gentes peccare. Igitur si quaedam gentes Gratia privantur quia male usurae sunt Gratiâ, ideo gratiâ privantur, quia majora peccata, quàm aliae sint admissurae, & conse­quenter ideo aliae gentes Gratiam consequuntur quia minora peccata in iis inveniuntur quod ab ipsomet Vasquio improbatur. Quo item argumento & testi­monio Vasquii ac meâ ex illo ratiocinatione refellitur Antoninus Moraines, qui ejusdem est d. 25. Sect. 5. n. 86. sententiae, dum ait: Infideles si naturaliter bene vi­vant & dictamen rationis sequantur quoad possunt, minus indignos se reddunt vocatione divinâ: Sicut ex opposito quan­do male vivunt contra lumen naturale ponunt Gratiae impe­dimentum. En utrunque improbatum à Vasquio affir­mat Moraines, & bene viventes vocari, & male vi­ventes rejici: quia illi non ponunt, hi ponunt Gra­tiae impedimentum. Falsum autem hoc esse praeter au­thoritatem Vasquii sic ostendo. Experientia enim nos docet Deum, ex fidelibus saepe maximos peccatores, & cum maximè peccant, vocare efficaciter ad gratiam, & interdum Justos & Sanctos in via Dei deficere. Quod sane ostendit Deum gratiam suam liberè & pro libito quibus, quando, & quomodo vult donare. E­amque donum Dei gratuitum, non servam aut pedi­sequam meritorum esse. Circumspiciat quisque Ca­tholicus quisque Romanus, vicinas natignes aut Hae­reticas aut Ethnicas, ac expendat quot Pueri, quot Pu­ellae, [Page 170] quot adolescentes, quo [...] juvenes ingeniosi, & [...]a­sti; egregia indole, optimis moribus in suis vel errori­bus, vel tenebris & vivant, & moriantur, quotque contra Catholici inverecundi, & salaces pravo ingenio, perditissimis moribus, sacramentorum ope saepe re­sipiscant, donec eorundem munîti praesidio Sanctè mor­tem obeant, & salutem aeternam consequantur. Imo & aliquando post turpissimam vitam felicissimè de­cedant. Praeterea si Deus rationem aequitatis in danda sua Gratia servaret, omnibus Pueris Puellisque bene moratis intra pubertatem mortuis quo tempore vix pro suo ingenio mortaliter peccarunt Gratiam largiretur; Unde fiet, ut qui Pueri innuptae que Puellae in nocturno Trojae excidio perempti sunt, in eo articulo illuminati fuerint omnes a Deo, & ad vitam aeternam eâ face per­ducti, multo felicius quam Ascanius ad cujus flam­matum capitis Apicem.

Stella fa em ducens summa cum luce cucurrit. Idemque evenisse fatendum iis qui intra innocuam illam aetatem in Saguntina, & Numantina eversione sunt extincti, imo etqui naufragio ejusdem aetatulae pereunt, omnino in mediis fluctibus quibus hauriuntur optatum salutis portum inveniunt, quibus clariore, quàm Fratres Ge­mini Lucida sydera, AEternus Pater Astra praeparavit. Cu­ilibet eorum illud occinere possumus.

Macte novâ virtute Puer sic itur ad Astra. Nova & quia inopina, & quia mirabilis: nam repente in Cae­lum receptus. Mediâque in morte beatus.

Jam vero si vel à Deo vel ab Angelis homines qui hac ratione, quia quod in se est faciunt, non expectatis [Page 171] hominibus illustrantur, & informantur, uti hujusmo­di Autores sententiae fatentut, & facile admittit Mo­raines eâ disput. 25. S. 5. n. 36. certè illustre salutis com­pendium inveniunt, ac multò nobis & honestius, & facilius erudiuntur, cum tam nobiles, & peritos ma­gistros nanciscantur: qui citra clamores, & strepitus doceant, nec aures obtundant, nec capita frangant. Felices quibus sortem Christiani invidere possimus: cum nos saepe quae à Concionatoribus dicuntur igno­remus, & de multis dubitemus, ac interpretatione ac expositione egeamus, & sensu rudi ineptoque spiritua­lia admittamus, & idcirco interdum decipiamur: At vero ii interius illuminentur, & radios divinae lucis a­nimo hauriant, quos à vicino sole acceptos Angeli in eorum mentes infundunt.

Illud ego mirari soleo tam se familiares hisce Gen­tilibus Angelos praebere, qui nobis Christianis tam se difficiles ostendunt, ut rarò nobis occurrant, nobis­cumque loquantur, & non nisi Fide custodiri nos ab iis servari que credamus. Imo video eos horum Autho­rum sententiâ praeter legem moremque Scripturae ho­minibus praedicare. Nam in sacris litteris comperimus Angelos tam longe ab hoc officio praedicationis fuisse, ut ipsi mitterent homines ad praedicandum hominibus: & homines ad audiendos homines incitarent. Idque non in Veteri tantum Testamento apud Prophetas videre licet; sed etiam in Novo ubi Gratia homines conjunctiores Deo fecerat. Nam Actorum 8. Philip­pus [Page 172] ab Angelo ad Eunuchum Candacis mittitur. & 9. Cornelium monet Angelus, ut Petrum accersat, & Pe­trus specie objecta caelesti & oraculo reddito ad eum vadit. Nec Angelus non erat ille qui habitu viri Mace­donis assumpto Paulum ad annunciandum Macedoni­bus Evangelium hortatus est. ibid. c. 16. Imo & Paulus à Christo ad Ananiam missus, cap. 9. & à Spiritu San­cto operâ Apostolorum Paulus & Barnabas segregari ad opus conversionis jubentur. c. 13. Quòd si per Angelos doceret Deus, non multum curasset vir ille Macedo, quòd Paulus ad Macedonas, iret cùm Angelos ea cura maneret, nec quicquam interesset vetari à Spiritu sancto Paulo & Barnabae loqui verbum Dei in Asia: nec per­mitti eos ire in Bythiniam. Actor, cap. 16. verùm quia per homines praedicatur hominibus Fides, non per An­gelos, idcirco tanti erat vel concedi, vel subtrahi Praedi­catores. At legimus accidisse ut homini sylvestri in Brasilia annuntiaretur Fides, quia rectè secundum ra­tionem naturalem vixerat, ita attestante Beato illo no­strae aetatis Thamaturgo Josepho Anchieta Societatis Iesu. Fateor: nam ita in Societate audivi, & postea in ejus vita scriptum legi. Sed semel id tantum conti­gisse comperio: ut non id aut ex lege aut ex consuetu­dine statum quis existimaret. Quod si esset; multa e­jusmodi exempla in historiis occurrissent. Sed nulla in vita Gasparis Barzaei, Matthaei Ricii, Cosmae Tur­riani Andreae Oviedi, imo nec in Magni Apostoli Xa­verii actis invenimus. Quod sane argumento est id non ex pacto, aut consuetudine, sed ex voluntate Dei libera accidisse. Imo saepe memini in horum aliorum­que [Page 173] sanctissimorum hominum monumentis legere, plurimos perditissimis ac profligatissimis moribus ad Fidem, & gratiam esse traductos. Ut si utrum ex duo­bus eligendum esset, dicendum sit Peccatores saepius quàm illos quos innocentes esse volunt, à Deo esse & vocatos, & illustratos, & ad salutem aeternam ex Infi­delibus translatos. Ut cogamur exclamare. ò Altitudo divitiarum sapientiae & scientiae Dei! & iterum: O Homo tu quis es qui respondeas Deo?

Post tot tamque prolixa argumenta oportet unam eamque ingentem difficultatem removere, quam mul­tum ponderis habere putant adversarii, atque adeo eam nonnulli summâ vi objiciunt. Est verò hujusmodi. Deum in molitione Universi multa & praeclara suae omnipotentiae bonitatis que documenta praebuisse, & quot Astra, & elementa, tot in iis sui numinis vesti­gia reliquisse. Inquae si homines intuerentur, per ea ad cognitionem Authoris ducerentur. Verum quòd hi ven­tri dediti & voluptatum caeno immersi mentem à no­bilibus curis ad sordidas traduxerunt, Gratiâ superna­turali privati merverunt. Itaque dum Mundi hujus Fabrica eorum oculis objecta excitat ad Authorem o­peris quaerendum, sufficientia gratiae Auxilia Deus subministrat. Quicquid in hanc rem eleganter Mar­cus Tullius in libris de natura Deorum, & Plinius in principio naturalis historiae describendo commemo­ [...]ant, fidem facit huic ratiocinationi. Itaque hoc argu­mento utitur Suarius illo lib. 4. cap. 11. & 15. Et Les­sius lib. de Praedest. c. 6. Ac illud vehementer inculcat, & exaggerat▪ Vasquius, in 1. p. disp. 197. c. 5. ubi n. 31. [Page 174] ad finem Paragraphi ait, Quia scilicet omni tempore Deus neminem a sua Gratia exclusit, quominus ipsum invocare pos­set: & ideo hac Caelestium corporum machinâ & pulchri­tudine omnibus semper se ipsum manifestavit. Id autem pro­bat nonnullis Scripturae locis & quorundam. Patrum sententiis, quas item adducit Suarez suprà citatus.

Ut haec difficultas tollatur, non est negandum in his operibus quaedam quasi Dei esse in Orbe impressa ve­stigia: ac per ea multos veterum Deum agnovisse, & hodie non paucos agnoscere. Verum non inde sequi­tur omnes eum novisse, & ea ceu signa habuisse. Fue­runt enim olim hodiéque sunt tam rudes & inconditi homines, ut non modo per ea Deum non agnoverint, imo & ea pro diis coluerint. Atque adeo abusi fuerint eâ significatione ad Idololatriam. Tam procul erant à vera Dei unius cognitione. Jam verò alij Caelum & Astra ad tempestatum & fructuum terrae usus applica­runt, neque sublimius quicquam cogitarunt. Nam qui animos cum corpore interire credunt iis, quid di­vinum, venire in mentem potest? Et qui homines in Caelum transtulerunt, quae numina ibi esse putarunt? Quam religionem incussere orbes illi Caelestes iis qui eos insidendos versandosque Jovi, Marti, & Veneri Sa­lacissimis Diis tribuerunt? Quae vestigia Divinitatis in Astris invenerunt, qui in iis ceu in ganeis & lustris, tot Jovis Pellices, & Pellicum Filios faeda & Scorta & Pro­stibula collocarunt? Ut merito soror Tonantis Lo­cum repulsa caelo Pellicibus daret,

[Page 175]Quid? quod tam illustri syderum loco tot monstra feraeque Sagittarius, Taurus, Leo, Ursae, Equus, An­guis stabulent, ut non plures apud inferos AEneas in­venerit, inquae ferrum distringeret: ut mihi aptè ad superos translatus Hercules videatur, non tam ad illa conficienda, quàm ad Caelum, ceu novum aliud Au­giae stabulum, repurgandum. Ex quo apparet quàm longe abfuerint à cultu veri Numinis, vel ij qui sapi­entiores inter Ethnicos habiti sunt, ut non modo per ea signa & vestigia illud non agnoverint, verum etiam per eadem ab illo recesserint, & conculcatis vestigiis con­tempserint. Ii nimirum sunt illi qui teste Prospero, l. 1. de Vocat. Gent. c. 5. Deos sibi dona Dei fecerunt.

Atque ut Theologicè agamus, ita argumentum ex objectà difficultate formo, & refuto. Si satis est ad Au­xilium sufficiens habendum, ille aspectus Caeli syde­rumque, sequitur Peccare eos omnes qui Deum per ea non agnoscant: sed juxta eosdem Authores non pec­cant multi, ergo non est ille aspectus & cognitio Au­xilium sufficiens. Major est certa, quia quibus datur Auxilium sufficiens ij possunt & tenentur urgente prae­cepto benè operari: Imo ad id ijdem Authores Auxi­lium sufficiens inducunt. Quod autem multi non pec­cent, quae erat minor patet, quia datur Infidelitas in multis negativa, quae est citra culpam, & nascitur ex ignorantia Invincibili, quae excu sat à peccato; non es­set autem ea Invincibilis, si illud esset Auxilium suffi­ciens: quemadmodum supra ex Suario tradidimus, qui id perspicue docet tomo 2. de Grat. l. 4. c. 11. n. 4. &c. 15. n. 3. Idem accurate demonstrat Vasquez in 1. 2. [Page 176] tom. 1. d. 120. c. 3. & 4. ex sua & aliorum complurium Authorum sententia. Duce D. Thoma. 2. 2. q. 10. a. 1. Consequentia est idonea: eâ que deductâ argumenta­tio tota constat.

CAP. XII. Quid de hac Universalitate Auxilij senserit Augustinus.

QUoniam, ut inquit Suarius, eandem super hoc Augustini mentem inquirens l. 4. c. 18. tom. 2. de Grat. Authoritas Augustini in hac praecipuè materia magna est. Scire oportet, Utrius ille sententiae Author fuerit. Ac primum fateor, & si opus est jure jurando affirmo: me cùm in opposita sententia, id est de Universali Gratia, quam in Societate acceperam essem, legendo Augustino ab ea ad contrariam, quae negat omnibus dari communem Gratiam, deflexisse: id que Anno 1638. Conimbricae mihi contigisse con­firmo: cum neminem praeter unum Augustinum Au­thorem ea de re legissem. Eum enim solùm in ijs quae ad Praedestinationem & Gratiam spectant, Magistrum extra Societatem habui, ut quicquid profecerim ei ex integro debeam.

[Page 177]Igitur compertum mihi prorsus est Augustinum Authorem esse: Non omnibus aut dari, aut offerri Gratiae sufficientis Auxilium: Sed multis illud negari. Id ut osten­dam, Primùm adducam testimonia Augustini clara & expressa. Secundùm argumenta & loca in quibus id evidenti deductione probatur. Tertiùm Authores, qui affirmant eum illius sententiae Authorem fuisse. Quartùm rationes, si quae sunt, & testimonia eorum, qui negant illum ita sensisse, confutabo.

Primus locus esto in Epistola. 107. ubi sic ad Vita­lem in Pelagianum errorem inclinantem inter duode­cim de Gratia Dei articulos tres. IV. V. & VI. ita pro­ponit. Scimus Gratiam Dei non omnibus hominibus dari; & quibus datur, non solùm secundum merita operum non dari; sed nec secundum merita voluntatis eorum quibus datur, quod maximè apparet in parvulis. Scimus eis quihus datur, mise­ricordiâ Dei gratuitá dari. Scimus eis quibus non datur justo judicio non dari. Constat de omni Gratia etiam suffici­ente loqui; quia loquitur de Gratia quae datur miseri­cordiâ, & quae non datur judicio divino. Haec autem est sufficiens; nam Efficax si negatur, culpâ nostrâ po­tius fit in opinione adversariorum, quám judicio Dei, unde ea non tam negatur à Deo, quam à nobis ineffi­cax redditur. Clarius id ex Augustino easdem sen­tentias exponente liquet. Ait enim paulò inferius. Quomodo dicitur omnes homines Gratiam eam fuisse acceptu­ros, si non illi quibus donatur eam sua voluntate respuerent, quoniam Deus vult omnes homines salvos fieri? Ita rogat Augustinus ex adversariorum persona, qui ut tueantur Gratiam communem dicunt, hanc omnibus offerri, [Page 178] sed respui: ideo autem offerri, quia Deus vult omnes homines Salvos fieri. Hoc enim & hodie objiciunt Ad­versarij. Pergit jam suo nomine Augustinus. Quomo­do dicitur hoc: cùm multis non detur paruulis: & sine illa plerique moriantur, qui non habent contrariam volunta­tem, & aliquando cupientibus festinantihus que parentibus, ministris quoque volentibus, ac paratis, Deo nolente, non de­tur, cum repente antequam detur expirat, pro quo ut acciperet currebatur. His verbis refutat illud Homines fuisse Gra­tiam accepturos, si ij eam sua voluntate non respuerent. Pro­bat enim hoc dictum falsum esse exemplo Paruulo­rum: qui neque voluntatis propriae, quá tum carent ne (que) Parentum qui maxime volunt culpâ, Baptismum, quae ijs tota est Gratia, non accipiunt. Tunc locum Pauli refellit in eum sensum detortum hoc modo. Vnde ma­nifestum en eos, qui huic resistunt tam perspicuae veritati, non intelligere omnino, qua locutione sit dictum; quod omnes ho­vult Deus [...]alvos fieri: cum tam multi salui non fiant, non quia ipsi, sed quia Deus non vult: quod sine ulla caligine ma­nifestatur ireparuulis: sed sicut illud quod dictum est: Omnes in Christo vivificabuntur, cum tam multi aeterna morte puni­antur, ideo dictum est quia omnes quicunque vitam aeternam percipiunt, non percipiunt nisi in Christo, ita quod dictum est: Omnes homines vult Deus Salvos fieri, cum tam multos nolit Saluos fieri, ideo dictum est, quia omnes qui salui fiunt, nisi ipso volente non fiunt, & si quo alio modo illa v [...]rba Aposto­lica intelligi possunt, ut tamen huic apertissimae veritati, in qua videmus tam multos volentibus hominibus sed Deo no­lente Salvos non fieri, contraria esse non possint. Non potuit clarius mentem suam Augustinus exponere: nam, ut [Page 179] vellet, quâ ratione melius exprimeret, locumque Pauli qui alterius partis Achilles est eo sensu acceptum aptius & vehementius refutaret. Ac ne quis eluderet confu­giendo ad voluntatem Dei inefficacem & conditiona­tam, dicendo Deum hac voluntate quantum inse est si ipsi vellent homines voluisse, Augustinus ter expli­catè dixit Deum noluisse, & volentibus hominibus noluisse. Et Terminum Omnes ne ad universos per­tineret, aptissimo inducto testimonio ex eodem A­postolo circumscripsit. Similes habet locos Epistola. 105. & 106. quibus eadem veritas eodem Paruulo­rum argumento comprobatur: quos indico tantùm, ne similes accumulem. Quod si quis legere velit ad medium Epist. 105. & ad initium 106. praclara repe­riet testimonia, ijs que omnino acquiescet.

Secundum testimonium mistum ex duobus habe­tur Lib. 1. de. Peccat. mer. & remis. c. 21. & 22. quod quia longum est; ex eo breviter sententias duas colligo: reliquam rationationem, quae idonea, relinquo lectori­bus. Igitur c. 21. Haec gratia cur ad illum veniat, ad illum non veniat, occulta esse causa potest, injústa non potest. Et mox. Non tam movet cùm praestatur indignis, quàm cum ae­què indignis alijs denegatur. Id Infantium exemplo con­firmat. At vero c. 22. de adultis idem docens accura­tissimè contrariae sententiae fundamentum conuellit. Unde, inquit fit ut homo ab ineunte pueritia modestior, in­geniosior, temperantior, ex magna parte libidinum victor; qui oderit avaritiam, luxuriam detestetur, atque ad virtutes caeteras provectior aptiorque consurgat, & tamen eo loco sit ubi ei praedicari Gratia Christiana non possit? Quomodo e­nim [Page 180] invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quomodo cre­dent ei quem non audierunt? Quomodo autem audient sine praedicante? Alius autem tardus ingenio, libidinibus deditus, flagitijs & facinoribus coopertus, ita gubernetur, ut audiat credat, baptizetur, rapiatur; aut si detentus hic fuerit lauda­biliter vivat? Ubi duo isti [...]am diversa merita contraxerunt; non dico, ut iste credat, ille non credat; quod est propriae volun­tatis: Sed ut iste audiat, ille non audiat. Hoc enim non est in hominis potestate. Supervacaneum est commentari lo­cum cum omnino perspicuus sit. Eo autem non so­lum statuitur Augustini Sententia, sed etiam oppositae praecipuum argumentum refellitur, quod sumitur ex bonis operibus factis viribus naturae ante Gratiam, quorum haec intuitu, aut respectu, aut occasione detur. Id verò hic ab Augustino aptè confutatur. Legendus etiam c. 15. in eam mentem dum de Paruulis tradi­tam doctrinam confirmat: adducto & explicato loco Joannis 21. Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum.

Tertius locus est l. 2. de Peccat. mer. & rem c. 5. haud minus illustris. Agens enim de Adjutorio Gratiae necessario ad bene operandum, quod luci comparat & praefert, quia lux ad videndum tantum adjuvat oculos sanos, non autem sanat aegros, nec aperit clausos cum utrunque Gratia praestet, quo excitans Gratia expri­mitur ait: Adjutor enim noster Deus dicitur. Nec ad­juvari potest, nisi qui aliquid sponte conatur: quia non sicut in lapidibus insensatis, aut sicut in eis in quorum natura ra­tionem voluntatemque non condidit, Salutem nostram Deus operatur in nobis. Cur autem illum adjuvet, illum non ad­iuvet: [Page 181] illùm tantum, illum autem non tantùm: istum illo, il­lum isto modo, penes ipsum est & aequitatis tam secretae ratio, & excellentia potestatis. Neque hic opus est expositione. Per se patet: lectore tantum egemus. Hujus appendix esto totum caput 2. lib. de nat. & Grat. ubi docet mul­tas olim fuisse gentes, & suo tempore adhuc esse ad quas omnino Fidei praedicatio non pervenerit; & cum ad­mittat posse eas in Deum conditorem credere, & re­cté vivendo illius implere voluntatem, negat tamen, etsi hoc ita sit, posse salvari eas, qùod Christus ijs, nec annunciatus, nec agnitus, nec cultus sit. Itaque sup­ponit Facientibus quod in se est viribus naturae non da­ri Gratiam, atque adeo salutem non obtinere, contra quàm Adversarij sentiunt. Caput est illustre & mani­festum. Ex cujus doctrina concludit c. 4. Haec igitur Gratia sine qua nec infantes, nec aetate grandes Salui fieri possunt non meritis redditur, sed gratis datur, propter quod Gratia nominatur: Justificati, inquit, gratis per sanguinem ipsius. Vnde hi qui non per illam liberantur, sive quia audire nondum [...]otuerunt, sive quia obedire noluerunt, sive etiam cum per aetatem audire non possent, lavacrum regenerationis, quod accipere possent non acceperunt, iuste itaque damna tur: quia sine Peccato non sunt, vel quod originaliter traxerunt, vel quod malis moribus addiderunt. Omnes enim peccaverunt & egent gloriâ Dei. Hoc capite justa & doctrina Augu­stini, & contraria Augustino refutatio continetur. I­dem est sequentium duorum 5. & 6. capitum argu­mentum.

Quartum ex duobus conflatur testimonium: Altero ex lib. 2. ad Bonifacium, c. 7. altero ex lib. 4. c. 6. Bre­ves [Page 182] tamen praeviâ ratiocinatione, quòd prolixa est, sententias affero. Illa sit ex primo loco prima. Si quis duos habeat debitores, & alteri vellet dimittere debitum, al­terum exigere: cui vult donat, sed neminem fraud [...]t, nec acceptio personarum dicenda est, quando iniquitas nulla est. Et inductâ parabolâ Patris Familias cum operarijs ex denario diurno laborantibus, & expensis illis duabus Sententijs: Amice non facio tibi injuriam. Et: An non licet mihi quod volo facere? Sic etiam cum secundum pro­positum Dei vocatur alius, alius non vocatur vocato da­tur gratuitum bonum, non vocato redditur malum: qui [...] om­nes Rei sunt, ex eo quod per unum hominem Peccatum intra­vit in mundum. Non fundat negationem Gratiae com­munis in peccatis personalibus actualibus, sed in ori­ginali: quo jugulat omne Pactum inductum ab Ad­versarijs de danda Omnibus Gratia per Christum e­tiam post Peccatum originale, quod nunquam Augu­stinus cognovit. Consonat alter locus cap. 6. Quare istos homines oves facit, istos non facit? apud quem non est acceptio Personarum? Ipsa est quaestio quam beatus Apostolus curio­sius quàm par est, proponentibus ait: O homo tu quis es qui re­spondeas Deo? Et infra. Cur autem iste accipiat, Ille non accipiat, cum ambo non mereantur accipere, & quisquis eorum acceperat indebite accipiat, vires suas met [...]antur, & fortiora se ne scrutentur. Sufficiat eis scire quod non sit iniquitas apud D [...]um. Anteà de Praedestinatione dixerat, modò de ef­fectu ejus, idest de Gratia loquitur, & pergit id doctrinâ Pauli confirmare.

Quintus esto locus insignis ille, c. 11. de Corrept. & Grat. quem ob id citat pro hac sententia P. Suarez. [Page 183] to. 2. de Grat. l. 4. c. 18. Ubi proposito Adjutorio Sine quo non proprio status Innocentiae & Angelorum, quod omnino ac propriè Sufficiens erat, quemadmodum late, ac saepe probavimus ait: Nunc autem quibus deest ta­le Adiutoriumiam paena peccati est: quibus autem datur, se­cundum Gratiam datur, non secundum debitum: & tantò am­plius datur per Iesum Christum Dominum Nostrum quibus id Deo dare placuit, ut non solum ad sit sine quo permanere non possumus, etiam si velimus; verum etiam tantum ac tale sit ut velimus. Evidenter Augustini mens apparet, nam aperte dicit, deesse illud genus Auxilij quibusdam in sta­tu naturae lapsae, id que ratione Peccati Originalis, quod eâ nos gratiâ privavit ac idcirco ait. Iis quibus datur non dari ex Debito: idest ex Pacto cum Adamo Innocente & ex naturae illius Innocentis ad bene operandum exi­gentia, quod ille debitum vocat significans satis esse quancunque rationem aequitatis & congruentiae ad de­bitum inducendum, quo ostendit quàm liberam & gra­tuitam vellet Gratiam, quàmque ab omni respectu a­lienam. Ideo addit: Quibus datur, dari Secundum Gra­tiam non secundum debitum. Idest ex mera & gratuitá voluntate Dei, quae contra demeritum Peccati eâ Gra­tia privantis dabatur; nam si ex intuitu daretur ope­rum, ac ex aliquo pacto, secundum debitum prorsus daretur. Deinde monstrat Augustinus agnoscere se u­tramque Gratiam in hoc statu lapsae naturae. Ait enim Quibus datur ea propria Angelorum & Adami, id est Sufficiens, docens hanc quibusdam deesse, quibusdam adesse. Dari vero adhuc amplius quiddam affirmat, idest aliam Gratiam Efficacem, quae est propria Prae­destinatorum. [Page 184] Itaque in hoc loco habemus, quae desi­derari possunt summâ perspicuitate sententiae. Nam est expressum Adiutorium sine quo non, idest Gratia suf­ficiens, quae quibusdam deest. Id autem illa particula Tale Adjutorium significat. Deinde habetur clarè Dari alijs, Quibus autem datur. Eis que omnino gratis, idest immerentibus, donari. Tandem non eam duntaxat, Gratiam praesto esse, sed aliam majorem, idest Effica­cem ultra hanc donari.

Juvant hoc testimonium alia tria ex eodem libro. c. 7. & 8. & 13. Cap. 7. ait multos non accipere Gratiam nec Fidem imo nec de ea quicquam audisse. cap. autem 8. dicit: multos non accipere à Deo Donum Perseve­rantiae, & Infantes plures carere Baptismo, & medio ad illum habendum, de quibus ait Cùm & illis qui non baptizantur meritum malum nullum sit: & istis qui bap­tizantur nullum sit bonum ex eorum propria voluntate. Manifestiùs autem c. 13. Cùm Praedestinatos posuisset & eorum Gratiam, & Salutem explicasset, venit ad non Praedestinatos, & ait. Hi ergo qui non pertinent ad hunc felicis simum numerum, pro meritis justis sime judi­cantu [...]: aut enim iacent sub peccato, quod originaliter de gene­ratione traxerunt, & cum illo haereditario debito hinc exeunt, quod non est regeneratione dimissum: aut per liberum arbi­trium alia insuper add derunt. Hos negat habere Gratiam ullam. Mox ait Aut Gratiam Dei suscipiunt, sed temporales sunt, deserunt & deseruntur. His concedit Gratiam dari, sed iustam & sufficientem: cum alijs nullam dedisset, uti patet ex eo quod dicit de secundo genere Reprobo­rum. Aut Gratiam Dei suscipiunt. Unde patet illos pri­ores Reprobos Gratiam non suscepisse.

[Page 185]Sextum adduco locum ex libro de Praedest. Sanct. c. 8. ubi sic. Cur ergo non omnes docet ut veniant ad Christum? Nisi quia omnes quos docet misericordiâ docet: quos autem non docet, judicio non docet: quoniam cujus vult miseretur, & quem vult obdurat: sed miseretur bonum tribuens, obdu­rat digna retribuens. Et in hanc mentem soluit aliquot sententias Scripturae Universaliter loquentes: Ac inter eas illam Deus vult omnes homines salvos fieri: ut tantum de iis qui salvis fiunt intelligatur. Et infra eodem cap. Illis datur ut credant, illis non datur. Et cap. 9. initio cap. Fides & inchoata & perfecta donum Dei est. Et hoc donum quibusdam dari, quibusdam non dari omnino non dubitet qui non vult manifestissimis sacris litteris repugnare. Cur autem non omnibus detur Fidelem movere non debet, qui credit ex uno omnes isse [...]in condemnationem sine dubitatione justissimam; ita ut nulla Dei esset justa repr [...]hensio, etiam si nullus inde liberaretur. Unde constat magnam esse Gratiam quòd, plurimi liberantur, & quid sibi deberetur, in eis qui non liberantur agnoscunt: UT QUI GLORIANTUR NON IN SUIS MERITIS QUAE PARIA VI­DENT ESSE DAMNATIS, Sed in Domino glorientur. Hoc quasi gladio bona illa ex naturalis ra­tionis usu opera praeciduntur: nam eadem omnium merita, idest damnatorum, ob peccatum Originale. Ex quibus cur istum potius, quam illum liberet inscrutabilia sunt judicia ejus, & investigabiles viae ejus. Viden, ut non ad opera humana, sed ad judicia Divina recurrat? Nemo autem objiciat hanc sententiam Augustini, de Fide, non de Gratia sufficiente loqui, nam cui apud Augustinum negatur Fides, negatur & Gratia: quòd apud eum Fi­des [Page 186] sit Ostium Gratiae Uti nos in argumentis dicemus. In hanc mentem de Paruulis, caput 14. ejusdem libri integrum trahe.

Septimum insigne maxime efficiunt quaedam ex li­bro de Dono Persever. praeclarae sententiae. Nonnul­lae in cap. 8. sunt. Illa me rapit. Ex duobus paruulis o­riginali peccato obstrictis, cur iste assumatur ille relinquatur: & ex duobus aetate jam grandibus impijs, cur iste ita vocetur, ut vocantem sequatur ille autem AUT NON VO­CETUR: aut non ita vocetur ut vocantem sequatur, in­scrutabilia sunt iudicia Dei. Ex duobus autem pijs, cur huic detur Perseverantia usque in finem, il [...]i autem non donetur, in­scrutabiliora sunt iudicia Dei. Haec non commentatorem accuratum, sed lectorem attentum desiderant. Quae­dam inveniuntur cap. 11. Sed illae movent: Paruulis quibus vult, etiam non volentibus, neque currentibus subve­nit. Et maioribus etiam his quos praevidit, si apud eos sacta es­sent suis miraculis credituros, quibus non vult subvenire non subvenit. Locutus fuerat proxime de Tyrijs & Sidonijs. Consentit c. 12. initio. Hominibus dat quibus vult quo­niam mise [...] icors est, quod etsi non det iustus est: Et non dat quibus non vult, ut notas faciat divitias Gloriae suae in vasa misericordiae. Dando enim quibusdam quod non merentur, pro­fecto gratuitam & per hoc veram suam gratiam esse voluit. Non omnibus dando quid omnes mererentnr ostendit. Idem tractat eodem cap. ad finem. Nusquam tamen illu­striores & profundiores habet sententias, quam capite 14. Accipe, Praedestinatio Sanctorum nihil aliud est, quam praescientia scilicet & praeparatio beneficiorum Dei quibus cer­ti [...] simè liberantur qui unque liberantur. Caeteri autem ubi [Page 187] nisi in massa perditionis justo divino iudicio relinquuntur? Ubi Tyrij sunt, & Sidonij qui etiam credere potuerunt, si mi­ra illa Christi sigua vidissent? Sed quoniam ut crederent non erat eis datum, etiam unde crederent est negatum. Videat lector: An hoc manifestius & vehementius dici possit? Ego certè cum lego non modo intelligo, sed contre­misco. Totum caput hauriat oculis qui dubitat & puram hauriet veritatem. Non desunt quaedam hu­jusce veritatis scintillae in sermone 11. de verbis Apostoli. ad finem. ubi de Infantibus loquitur.

Octavum testimonium componant aliquot senten­tiae libri Enchir. Cap. 95. Nec utique Deus iniuste noluit salvos fieri cum possent salui esse si vellet. Et cap. 97. Quan­do quaeritur causa: Cur non omnes salvi fiant? responderi solet, quia hoc ipsi nolunt. Quod quidem de Paruulis dici non potest, quorum nondum est velle seu nolle. Et cap. 10. 13. Ita intel­ligere debemus quod scriptum est, Qui vult omnes homines salvos fieri: tanquam diceretur nullum hominem fieri salvum nisi quem salvum fieri ipse voluerit: non quod nullus sit ho­minum nisi quem salvum fieri velit, sed quod nullus fiat nisi velit, & ideo sit rogandus ut velit, quia necesse est fieri si voluerit. De orando quippe Deo agebat Apostolus ut hoc dice­ret. Sic enim intelligimus id quod in Evangelio scriptum est: Qui illuminat omnem hominem, non quia nullus est hominum, quia non illuminetur, sed quia nullus nisi ab ipso illuminatur. Quod ibi latissime prosequitur.

Nonum conficiunt duo Augustini testimonia ex libris contra Julianum. Alterum ex libro 6. brevius quod sit ad secundum praeludium Quod multo inquit est mirabilius, aliqu [...]doptat in Filium, quem format in [Page 188] utero immundis simae feminae, & aliquando non vult esse suum Filum, quem format in utero suae Filiae. At que ita facit esse in Christi consortio, quem formavit Diaboli domicilio; & non vult esse in Regno suo, quem formavit in Templo suo. Aut si vult, cur non facit quod vult? Non enim quod soletis de maioribus d [...]cere: Deus vult & Paruulus non vnlt. Certe hic ubi fati nulla est immobilitas, nulla fortunae temeritas, nul­la personae dignitas, quid restat nisi Misericoraiae & Veritatis profunditas?

Sed instar omnium locorum sit ille libri 4. contra eundem Julianum, cap. 8. quem ego justam hujusce doctrinae sedem dixerim. Longior est, sed nihil in Au­gustino longum, quod non sit optimum. Igitur. ‘Sed ponis inquit, Apostolicum testimonium, & ab eo dicis pulsantibus aperiri, qui omnes homines vult saluos fieri, & in agnitionem veritatis venire: ut videlicet intelligamus docentibus vobis, ideo non omnes sal­vos fieri, & in agnitionem veritatis venire, quia ipsi nolunt petere, cùm Deus velit dare: nolunt quaere­re, cùm Deus velit ostendere: nolunt pulsare, cùm Deus velit aperire. Sed hunc sensum vestrum infan­tes illi ipsa sua taciturnitate convincunt, qui nec pe­tunt, nec quaerunt, nec pulsant, imò etiam cùm bap­tizantur reclamant, respuunt, reluctantur, & accipi­unt tamen & inveniunt, & aperitur eis, & intrant in regnum Dei, ubi fit eis aeternitatis salus & agnitio veritatis, longè pluribus infantibus in istam gratiam non adoptatis ab eo, qui vult omnes homines salvos fieri, & in agnitionem veritatis venire. Quibus dice­re non potest, volui & noluistis, quia si volnisset, quis [Page 189] eorum qui nondum habent voluntatis suae arbitrium, voluntati ejus omnipotentissimae restistisset? Cur ergo non sic accipimus quod dictum est, Qui omnes vult homines salvos fieri, & in agnitionem veritatis venire: quomodò & illud accipimus, quod idem dixit Apostolus, Per unius justificationem in omnes homines ad justificationem vitae? Hos enim omnes vult Deus salvos fieri, & in agnitionem veritatis veni­re, inquos omnes per unjus justificationem gratia per venit ad justificationem vitae, ne dicatur nobis, Si Deus vult omnes homines salvos fieri, & in agnitionem ve­ritatis venire, sed ideo non veniunt quia ipsi nolunt: cur tot millia paruulorum, qui non percepto baptis­mate moriuntur, non veniunt in regnum Dei, ubi cer­ta est agnitio veritatis? Nunquid aut homines non sunt, ut non pertineant ad id quod dictum est, omnes homines? Aut aliquis poterit dicere, Deus quidem vult, sed ipsi nolunt, qui nondum velle seu nolle ista noverunt, quando nec ij, qui paruuli baptizantur at­que moriuntur, & per illam gratiam ad agnitionem veritatis quae in regno Dei est, certissimam veniunt, ideo veniunt, quia ipsi renovari Christi baptismate vo­luerunt? Cum ergo nec illi propterea non baptizen­tur, quia noluerunt: nec isti propterea baptizentur, quia volunt, cur Deus qui vult omnes homines sal­vos fieri, & in agnitionem veritatis venire, tam mul­tos in regnum suum, ubi est certa veritatis agnitio, qui nullo ei resistunt voluntatis arbitrio, patitur non venire? Nisi fortè dicturus es, ideo paruulos non in corum numero deputandos, quos Deus omnes vult [Page 190] salvos fieri, quia ea salute, quae hîc intelligenda est, salvi sunt ipsi, nihil trahentes omnino peccati. Atque ita intolerabilior sequetur absurditas. Isto enim modo benevolentiorem facis Deum omnibus impiissimis & purissimis hominibus, innocentissimis & purissi­mis ab omne labe peccati. Quandoquidem illos, quia vult eos omnes salvos sieri, vult etiam intrare in reg­num suum. Hoc est enim illis consequens si salvi fu­erint: sed qui nolunt, ipsi sibi obsunt. Immensum verò numerum parvulorum, qui sine baptismate mo­riuntur; suo regno adjici non vult, quos neque ulla peccata sicut putatis impediunt, & quod nullus am­bigit, ejus resistere voluntati contraria voluntate non possunt. Sic fit, ut esse Christianos omnes velit, quo­rum multi nolunt: non omnes velit, quorum est nemo qui nolit. Quod abhorret à verò. Novit Do­minus qui sunt ejus: & in eorum salute atque in su­um regnum introductione certa est voluntas ejus. Sic ergo debet intelligi quod dictum est: Omnes homi­nes vult venire, quemadmodum intelligitur quod dictum est: Per unius justificationem in omnes ho­mines ad justificationem vitae. Quod Apostolicum testimonium si eo modo intelligendum putas, ut dicas omnes positos esse pro multis, qui justificantur in Christo, multi quippe alii non vivificantur in Christo? Respondebitur tibi, sic etiam illic ubi di­ctum est, omnes homines vult salvos fieri, & in ag­nitionem veritatis venire: omnes, positos esse pro multis, quos ad istam gratiam vult venire. Quod [...] [...]lto convenientiùs propter hoc intelligitur dictum, [Page 19] quia nemo venit, nisi quem venire ipse voluerit. Ne­mo potest venire ad me, inquit filius, nisi pater, qui misit me traxerit eum. Et, Nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum à patre meo. Omnes ergo qui sal­vi fiunt, & in agnitionem veniunt veritatis, eo vo­lente salvi fiunt, eo volente veniunt. Quia etsi non­dum sicut parvuli utuntur voluntatis arbitrio eo vo­lente regenerantur, quo creante generantur: Et qui jam utuntur voluntatis arbitrio, nisi eo volente ac subveniente à quo praeparatur voluntas, velle non possunt. Ubi si dixeris mihi: Cur ergo non conver­tit omnium nolentium voluntates? Respondebo: Cur non omnes morituros adoptat lavacro regenera­tionis infantes, quorum adhuc nullas, & ideò nec contrarias invenit voluntates? Si hoc profundius esse perspicis, quàm ut abs te valeat inveniri; utrique no­strum profundum sit, cur & in majoribus & in mi­noribus Deus velit alteri, & nolit alteri subvenire: dum tamen certum & immobile teneamus, non esse iniquitatem apud Deum, qua quemquam sine malis meretis damnet: & esse bonitatem apud Deum, qua multos sine bonis meritis liberet, demonstrans in eis quos damnat, quid omnibus debeatur: ut hinc dis­cant quos liberat, quae sibi poena debita relaxetur, & quae indebita gratia condonetur.’

Tam est illustris hic locus, ut nullâ alià Face ad illius doctrinam opus sit; imó quemadmodum ineptū erit Solem illatis lucernis velle ostendere, ita absurdum fue­rit hunc locum Sole ipso clariorem velle commenta­riolis illustrare. Quicquid ab Adversariis nunc obje­ctum [Page 192] ex parte voluntatis conditionatae & universalitate sententiae Pauli aequitate, & exigentia meritorum aut dispositionum opponi tunc potuit, id omne est ab Au­gustino occupatum & refutatum.

Non opus erat argumentis: sed quod ea ego promi­si, & sunt quaedam quae non parum juvant, afferre illa operae pretium duco. Sed attingam potius quam ex­pendam.

Primū a Praedestinatione sumitur. Nam Augustinius author est: Ex massa in Adamo damnata Deum pro sua voluntate elegisse quosdam ad salutem, alios in massa damnata reliquisse: ita ut prima ratio non e­ligendi fuerit justitia & judicium derelinquentis Dei. Unde sequitur multis omnino derelictis Deum nullum prorsus Auxilium destinasse: ineoque in justum non fuisse, cum quos dereliquit, in eadem inqua erant Mas­sa reliquisset, idest damnatos in eodem statu dam­nationis. Quod autem Augustiniana ratio Praedesti­nandi ea fuerit, omnino constat & patet ex nostra Cor­tina in Principio, 2. & 3. & in Conclusionibus 5. usque ad 16. ac ex earum probatione tum locis ad marginem: tum sententijs in tract 4. & in tract. 5. in Paral. D. Gre­gorij & Bernardi cum Augustino: & nos in proprio de Praedestinatione, quem me ditamur tractatu, suo tem­pore monstrabimus.

Secundum est: quia Augustinus totus est in everten­da quacunque ratione meriti, respectus, intuitus, condi­tionis, occasionis ex parte nostra ante Gratiam: ut ea prorsus libera & gratuita sit. Id autem datâ communi Gratiâ omnibus hominibus stare non potest, uti vidi­mus, [Page 193] cum & in adultis requiratur ratio aliqua re­ctè operandi, vel saltem minus male operandi: & in Parvulis industria & vigilantia Parentum, ad Auxi­lium Gratiae sufficiens statuendum. Confirmatur, quia hoc modo consentiret cum Pelagio & Juliano, & sal­tem cum Semipelagianus Augustinus, qui volebant neminem Gratiâ carere: nec satis erit effugio dicere illos posuisse meritum & initium meriti in natura, Augustinum removisse: nam imprimis id Semipela­giani dicere se negabant, & Augustinus omnem quae­cunque illa foret rationem ex parte nostra sustulit, ac ne quis locus suspicioni remaneret ante Gratiam nihil nisi demeritum in nobis peccatumque cognovit, uti ex sententiis ejus supra memoratis constat.

Tertium. Augustinus naturam & Gratiam semper sibi invicem opposuit, & inter utranque eam differen­tiam induxit, ut natura communis omnibus esset, Gra­tia non esset. Ergo Gratiam communem efficere non potuit. Antecedens legenti Augustinum compertum e­rit. Ego duos illustres locos do. lib. de Grat. & lib. arb. c. 13. inter alia loquens de natura. Non est haec Gra­tia quam commendat Apostolus per Fidem JESU Christi. Hanc enim naturam etiam cum Impiis & Infidelibus certum est nobis esse communem. Gratia vero per Fidem JESU Christi eorum tantummodo est, quorum est ipsa Fides. Non enim omnium est Fides. Sermone 11. de Verbis Apostoli sic. Exceptâ illâ Gratiâ qua condita est humana natura, haec enim Christianus Paganisque communis est, haec est ma­jor Gratia non quod per Verbum homines creati sumus, sed quod per Verbum Carnem factum Fideles facti sumus. Ubi [Page 194] advertendum permittere, ut Pelagiani naturam nomi­ne Gratiae vocent, sed semper inter eas distinctionem inducere, quòd illa sit communis, ista non sit. Unde infra. Videte quomodo illam generalem gratiam praedicent, qua creatus est homo, qua homines sumus, & utique & cum impiis homines sumus: sed non cum Impiis Christiani sumus. Et paulô post. Antequam conditi essemus nihil boni mereba­mur, & ideo Gratia quia conditi sumus, cum boni nihil me­reremur. Si ergo magna est Gratia quando nihil boni mere­hamur, quanta Gratia est quando tantum mali mer [...]bamur? Tandem. Una erat Massa perditionis ex Adam: Facta sunt vasa inde in honorem ex eadem Massa. Et concludit. Me qua­re in honerem, & Alium in contumeliam? Quid responsurus sum. O homo tu quis es, qui respondeas Deo! Duo Parvuli nati sunt, &c. Hoc autem argumentum urget, eos qui dicunt inter Gratiam sufficientem & Efficacem non da­ri discrimen ex parte Gratiae, sed ex parte cooperan­tis, nam tunc manifestè sequitur Gratiam esse omni­bus instar naturae communem; id autem quo discerni­tur à nobis provenire.

Quartum. Augustinus omnem & totam rationem Gratiae in Fide fundat, & ab hac initium Gratiae petit: Sed cum Paulo affirmat Non omnium esse Fidem, igitur consequenter docuit, non omnium Gratiam esse. Ma­jor est in Augustino certissima. Et nos probavimus in Cortina Principio 7. & in Conclusionibus, à conclu­sione. 35. ad 45. & in probatione illarum Tract. 4. & ita docet Suarez. to. 2. de Grat. l. 4. c. 15. n. 23. probat­que ex eodem Augustino, & Prospero & Fulgentio. Minor est indubitata. Consequentia colligit. Confir­matur. [Page 195] Quia Divus Augustinus non potuit ante fidem aliquid boni moralis in actibus humanis admittere, cujus intuitu vel respectu inspirentur Fides vel Gratia, cum Author sit omnes actus humanos deliberatos si­ne aliqua fide, & gratia esse malos, atque adeo pecca­ta. Quemadmodum docet Caesar Vaninus Exercit. 16. Et latè ac delucide demonstrat Vasquez tom. 2. in 1. 2. d. 190. a. c. 6. ad 10. & d. 91. & Maldonatus in Matth. c. 6. n. 18. nosque ostendimus in nostra Cortina inte­grâ & exactissimâ cadere institutâ quaestione. Ubi cum Augustino Patres complures, & Scholasticos ferme tri­ginta sentire probavimus. Itaque nihil magis repug­nat Augustino quàm dicere. Posse infideles bonis acti­bus moralibus naturaliter elicitis aliquo se modo ad Gratiam vel disponere, vel praeparare, cum neget ali­quod honestum & bonum opus morale ante Fidem & Gratiam reperiri; imo id omne quod non est ex Fide Pec­catum esse omnino confirmet: uti ea questione tradidi­mus, & quicquid contra objicitur & objici potest di­luimus.

His & aliis quibus supersedeo argumentis patet: Augustinum nec sentire nec sentire potuisse (ut obiter e­molliam Suarium contrà his verbis opinantem) Auxi­lium Gratiae sufficiens nimini denegari. Ut mens illius distinctius percipiatur. Quatuor ejus propono placi­ta. Primum: Parvulos quibus Baptismus applicari non potuit, & antequam applicaretur mortui sunt, ca­ruisse Gratiâ ad salutem sufficienti. Secundum: In­fideles adultos, quibus nunquam annuntiata est Fides eodem Auxilio esse destitutos. Haec duo sunt apud Au­gustinum [Page 196] certa, & stata. Tertium Fidelibus omni­bus sive Praedestinatis sive Reprobis Auxilia Gratiae fuisse donata, donarique pro ratione voluntatis Prae­destinantis Dei: & non Praedestinantis. De quo nos Thesibus nostris in Cortina propositis. Thes. 15. & 19. idque inter eos interesse, quòd Praedestinati accipiant à Deo donum perseverantiae, alii autem Fideles non praedestinati non accipiant. Quod non minus est quam duo priora certum & constans. Quartum dubium reddiderunt quidam Authores qui sentiunt docere Au­gustinum Fideles Peccatores obstinatos & induratos quatenus in eo sunt statu, Gratiâ sufficiente destitutos esse. Id autem ad sequentem pertinet quaestionem.

Quid Authores de Augustino sentiant? Et quidem eum manifestè docuisse Gratiam non esse commu­nem omnibus: imo ex voluntate Dei quibusdam da­ri, quibusdam non dari, atque adeo multos Auxilio, quod appellant Sufficiens carere, Massilienses ipsi opti­mè intellexerunt. Id apparet, primùm ex Epist. Pro­speri ubi improbant illam Discretionem Eligendorum & Reprobandorum, ut secundum quod placuit Creatori alii Vasa honoris, alii Vasa co [...]umeliae sint creati. Ex quo sequeba­tur negatio Gratiae rejectis. Huc spectat & illud nolle ut iis objiceretur multitudo Parvulorum, quos vellent pe­rire non ex defactu Gratiae, sed ex praevisione conditio­nata peccatorum quae facturi essent si viverent. Praete­rea objiciunt Augustino, quòd aliter ac Paulus docuit sentiat, dum aiunt in sua illa de Universali Gratia sen­tentia. Non vacillare illud quod Deus velit omnes homines salvos fieri: perinde ac in sensu Augustini negantis [Page 197] vacillaret. Tandem propositum Praedestinantis Dei obstinati insectantur, ne ex eo meritorum praescientia, unde malunt deduci totam rationem praedestinandi, causa esse praedestinationis negaretur. Idem iisdem fer­mè argumentis in Epistola Hilarii ad eundem Augu­stinum deprehenditur, quaequia manifesta sunt non o­pus producere.

Ejusdem est cum Veteribus Maffiliensibus sententiae Novorum Semipelagianorum Princeps Arminius, qui cum teneat universalem cumiis Gratiam, Augustinum sibi adversarium fatetur: nam in Examine Praedest. Perkinsianae fol. 581. probans opinionem suam ad­ducit locum Pauli Deus vult omnes homines salvos fieri, & cum unum ex sensibus Augustini attulisset, ut Deus salvare velit omnes salvandos. Respondet, Quid est vim facere Apostolico textui si hoc non est? At Augustinus ita explicat. Quid tum? Non stamus illius authoritate: & per­git impugnare ipsius expositionem, & sententiam. De Caeteris uno verbo dixerim. Quicunque negant Gra­tiam Universalem, omnes iitum Orthodoxi, tum He­terodoxi consentiunt Augustinum se habere patronum. In quibus est Ecclesia Lugdunensis cum illis Heroibus Gratiae Remigio, Amolone, Prudentio, Lupo Servato, Floro, & aliis quos supra commemoravimus. Necnon quos ex Scholasticis postea adduximus: Inter quos a­cerrimè Caesar Vaninus sua illa Exercit. 16. Cujus ver­ba alio commodius loco proferemus.

Eorum qui in alia sententia sunt, aliquos nominare illustres Authores volo. Principes sunto Molina in Con­cordiasaepe, & Lesius lib. de praedestinatione, & in [Page 198] Apol. Accedit vir Gravisimus Joannes Maldonatus qui plurimis in locis Commentar. in Evangel. fatetur ita Augustinum sensisse. Quem quia Scholastico mo­re non scribit distinctius citare volo. Commentatus lo­cum Joan. c. 1. n. 9. Erat lux vera quae illuminat omnem hominum. Sic Secundam, inquit, quaestionem difficiliorem nobis Augustinus reddidit? Is enim contra Pelagianos dispu­tans, ut suam opinionem defenderet. Non omnibus Gra­tiam dari, non omnes illuminari: Saepe ita interpretatur hunc locum, quasi sensus non sit Christum aut re vera omnes illu­minasse, aut illuminare voluisse. Sed neminem nisi per illum illumenari, aut ex omni genere hominum aliquos per illum il­luminari. lib. 1. de peccat. m [...]r. & rem. c. 27. & in Enchir. c. 10 [...]. Et ad locum Joan. 12. n. 32. idem significat, ex­plicans illud Omnia traham ad me ipsum, cum ait: Augu­stinus & Beda notant, non dixisse Omnes sed Omnia, quia non Omnes inquiunt traxit Nec non eodem cap. 12. Joan. n. 39. & 40. bis indicat Augustinum Authorem esse Ex­caecatis & obduratis non dari Gratiam: & ad medium. Hoc unum, inquit, dicam cùm Deus excaecare & indurare dicitur, non solum significari eum permittere ut homines excae­centur, obdurenturque: non solum Gratiam illis, aut non da­re, aut datam aufer [...]e, ut iugustinus d [...]cet, &c. Sed utrum id Augustinus docuerit de Artinatis & Induratis paulo post dicemus. Satis nunc est scire quod sit Maldonati de Augustino judicium.

Vasquez summus quidem ille Theologus, & seve­rus syncerusque Censor affirmat Augustinum Univer­salitatem sufficientis auxilii sustulisse. Primum ait, multis Infantibus sine Baptismo defunctis expressè. [Page 199] Ita 1. p. d. 96. c. 2. n. 5. & 6. nec dubium est, cum ipse Vasquez idem sentiat, uti superius diximus. Deinde d. 97. c. 3. 4. & 6. etsi oppositam sequatur sententiam de adultis, quorum neminem putat, etsi Ethnicum vel Induratum communi Gratiâ carere, affirmat tamen Au­gustinum non omnibus eam adultis concedere: Indu­ratis praesertim, uti patet ex cap. 3. & 4. & 6. ubi Ne­cesse, inquit, erit fateri Augustinum ejus fuisse sententiae. & paulo post. Quocirca ego non dubitarem Angustinum ejus que discipulos Prosperum & Fulgentium illius fuisse senten­tiae. Nec patitur alio modo Augustinum exponi.

In eo tamen à Vasquez dissentio, quòd ille affirmat Augustinum Induratis Fidelibus negare auxilium: id que summà contentione probat, de Infidelibus vero nil apertè quod Augustinum attinet dicit. Cum tamen contra sentiendum foret, cum Suario c. 18. n. 24. quem hac in re oppono Vasquio. Nam lecto & recognito â me accuratissimè Augustino invenio, Infidelibus qui­dem ad quos Fides pervenire non potuit Gratiam eo Authore negatam: quemadmodum ex testimoniis ar­gumentisque adductis videre est: & illâ capitali ra­tione: quod cùm Fides sit ostium & initium Gratiae? quibus ea non detur, ii Gratiâ destituantur. Non com­peri tamen apud Augustinum Fideles quantumvis ob­stinatos & induratos auxilio Gratiae prorsus carere. Id­que nos & olim Parisiis in Cortina, nunc paulo antè lib. 1. de Const. Pontif. Innocentiia. 6. probavimus: modò confirmamus. Nam loci adducti à Vasquez (si duos excipias de quibus statim) omnes de Auxili proximo & expedito ad operandum loquuntur: non de [Page 200] remoto, & per accidens impedito. Constat enim, indu­ratos motibus communibus & levibus pulsibus Gra­tiae minimè moveri flective: nisi augeantur, & inten­dantur. Ac ita dicit Augustinus, eos non posse ad Deum converti, id est moraliter, quòd ordinario auxilio non convertantur. Duo autem loci quorum vis est major facile exponuntur, modò intelligantur. Primus. Deum neminem deserere nisi prius deseratur. qui est Augustin. ser. 88. de temp. & sumitur ex lib. de Dono. Persever & habetur lib. Ad Artic. sibi falso impositos. Prosperi, & adducitur â Conc. Trident. Sess. 6. c. 13. si ita in­telligatur ut sit sensus Deserenti Deum cùm Gratia Exci­tante vocat: idest non operanti Deus non cooperatur: quemadmodum accipit Vasquez, nihil omnino probat. Si vero sensus sit. Qui non operatur cum Excitatur à Deo Deus eum suâ Gratiâ Excitante privat, uti vult Suarez l. 4. c. 19. à n. 31. etiam non nocet dicendo De­um privare induratum deserentem Auxilio proximo & expedito, ac uberiore sine quo non convertetur; nec enim hinc colligitur omni prorsus auxilio privari: sed eo tantùm quod est proximum & expeditum. Quâ ra­tione brevius opinor, & facilius Axioma illud explica­tur, quàm tot tamque diversis à Suario rationibus eo capite excogitatis quibus illa mens fecunda, semper scatet.

Alter est ille celeberrimus de Pharaone indurato ex libro de Expos. Epist. ad Romanos, c. 62. de quo nos multa l. 1. q. un. de mente Sum. Pontif. Innocentii a. 4. quorum summa est Pharaonem induratum fuisse, non tamen omni prorsus Gratiâ etiam remotis simâ de­stitutum, [Page 201] sed tam eam parum illum movisse, ut vix sen­tiretur, atque adeo: An ei data fuerit dubitari potuisse. Quod si Pharao pro illo tempore, quo fuit induratus caruit Gratia, nec peccavit, non inde sequitur alios item eadem esse mensurâ metiendos, quemadmodum eodem articulo ratiocinati sumus. Illud itaque accipi­mus à Vasquio: Augustino authore non parvulis so­lum, sed Adultis quoque auxilium Sufficientis Gratiae denegari. Quinam vero ii sint, alia quaestio est, quam obiter expedivimus. Cum Vasquio necesse est sentire ip­sius Clarissimam Scholam Complutensam, quae ab eo ne locum quidem vult unguem discedere. Nec dubito multos alios ex Patrum Jesuitarum nobilissima schola ita sentire de mente Augustini, illos praesertim antiqui­ores: quorum ego commentarios assiduè versare in so­cietate solitus eram: sed quoniam Londini sum illorū non copia est nec aliorum ex aliis Familiis, quos scio idē de Augustino judicare. Cum liberius mihi ad scribendū ostium, tempus que fuerit, non omittam rem hanc ex­actiùs & minutius tradere. Quanquam existimem, u­bi tot testimonia, & argumenta cumulavi majore au­thoritate opus non esse.

Negant tamen Augustinum hujus sententiae autho­rem fuisse primum Haeretici complures. Gerardus Vossius. l. 7. Hist. Pelag. par. 1. thesi. 3. & 4. Mar­cus Antonius de Dominis. lib. 7. de Repub. Eccles. c. 11. Remonstrantes in Apologia in Exam. Censurae Cap. 17. paulò post principum. Catholicorum Authorum omnes ferme qui tenent Gratiam Universalem, Augu­stinum pro studio in suas partes trahunt: ne tanto Pa­trono [Page 202] destituti videantur. Id princeps Jesuiticae Theo­logiae?. Franciscus Suarez Tomo 2. de grat. l. 4. c. 19. magna vi & copiâ rationum conatur ostendere. Nec minore contentione idem moliuntur Omnes Antagoni­stae Jansenii. Cito eos quos hic potui reperire. Antoninu Moraines d. 25. & 26. sparsim per totas. Francis cum Annatum in suo Augustino vindicato l. 2. c. 4. & 5. Thomam Augustinum in sua Defensione l. 2. Latis­simè praesertim c. 16. quod cum 19. articulis constet per eos ferme omnes persuadere studet suae, idest de Univer­sali gratia sententiae, authorem esse Augustinum.

Quà ratione acciderit nescio, ut Quatuor Patres Je­suitae totidem aliis opponerentur: ceu,

Nec ego me campo credam, qui non ex illa [...]ne gente negabo. Pares eos in Paria distinctos inter se commit­tam. Spectator, non pugnator esse volo. Sed si me ju­dice certent: vincent qui affirmant Augustinum Uni­versalem gratiam circunscripsisse: nec pudebit hac in re tres qui vivunt Morainium, Annatum, Bagocium suis illis tribus priscis Heroibus Maldonato, Molinae ac Lessio herbam porrigere. De Suario, & Vasquio ita judico: ut in eligendis sententiis Suarius habetur cir­cumspectior, & cautior, ita in referendis accuratiorem, & synceriorem esse Vasquium. Nam Suarius uti erat cereo mollique ingenio, ita Authores ad illud finge­bat facilius, accommodabatque; tum ut eorum se patro­cinio muniret, tum ut si quid duriusculum in eorum sententiis esse credebat, id explicando & interpretando [Page 203] molliret: nec tam quid illi dicerent, quam quod di­cendum esset ab iis putabat attendibat; & de corum megis, quam verum curabat quanquam quid magis decorum quam quid verum? Vasquez autem uti erat vir acri severo que judicio, ita Authorum sensus syn­cere pendebat, nec quid ii deberent dicere, sed quid di­xissent spectabat, & solius veritatis rationem habebat. Itaque Suarez pius interpres est, Vasquez justus. U­trum lector malit, judicet ipse. Mihi si daretur optio, cum Vasquio verè, quam cum Suario piè interpreta­ri mallem: nec enim pietas est torquere mentes Au­thorum, & alienos iis sensus imponere. Itaque Vas­quio assentior, modo ne dicat Augustinum Induratis auxilium sufficientis gratiae denegasse. Ejusque judi­cio censuram Suarii refello. Ac vereor, nedum quisquis quas meliores putat opiniones aliis affingit, omnino de­cipiatur, cùm meliores sint, quas ij amplexi fuerant.

Tandem adverto Argumenta quibus Suarez & Re­centes Societatis Theologi conantur persuadere, Au­gustinum Universalem illam Gratiam, admisisse, tam coacta & detorta esse, ut gemere iniis Augustinus vi­deatur. Imo siquis eos in citatis à me locis attentè le­gat, & meam hanc lucubrationem cum iis conferat, comperiet, illos vocatos & tractos, deinde formatos & factos; hos vero vocantes & trahentes, atqui adeo na­tos & germanos videri. Sin refutent ipsos adversarii & cedam. At non cedam quia non refutabunt. Ecquis enim sit qui densam illam locorum & argumentorum aciem Macedonica Phalange & Romana legione vali­diorem valeat collato pede perrumpere? Eam ego ad­versariis [Page 204] oppono. Decios agant, seque devoveant: sed decies invadent, nec movebunt.

CAP. XIII. Argumenta quae contrariam sententiam Au­gustini esse arguuat, afferuntur, soluuntur que.

QUod magnum in Augustini authoritate momen­tum est, praestat quicquid ad Adversariis contra opponitur adducere, ac refellere. Ac ex Sua­rio potissimum, quod vetus & scitus Dux est, petam argumenta; & quod ille non studio impugnandi Jan­senium, sed desiderio tenendi mentem Augustini ci­tra stomachum disputavit: non omittam tamen quae ab aliis antagonistis Jansenii afferuntur proponere, quatenus ad inquirendam veritatem spectant: nec quid ij adversus Jansenium dicant, sed quid contra mentem Augustini hactenus à me expositam adducant curabo, nisi sicubi Jansenium bene de Augustino sen­tientem castigent: nam tum in Jansenio Augustinum meum vindicabo.

Primo argumentatur Suarez objecto loco Augu­stini c. 3. l. 1. Retract. c. 10. ubi recognoscens locum c. 3. lib. 1. Genes. contra Manichaeos sic: Illud autem lumen non irrationalium animalium oculos pascit, sed pura corda eo­rum qui Deum credunt & ab Amore visibilium & tempora­lium [Page 205] se ad ejus implenda praecepta convertunt, quod omnes hominum facere possunt si velint. Et adjungit, inquit Sua­rez, Non existiment novi haeretici Pelagiani secundum eos esse dictum: verum est enim omnino omnes homines hoc pòsse si velint: Sed praeparatur voluntas à Domino. Et similia verba pergit Suarez repetit eodem lib [...]o c. 22. recognoscens alia verba quae in lib. contra Adimantum cap. 16. posuerat. Nisi quisquam voluntatem mutaverit, bonum operari non po­test, quod in nostra potestate esse positum alio loco Dominus docet ub [...] ait: Facite arborem bonam & fructum ejus bonum, aut facite arborem malam & fructum ejus malum. Adjun­git quod no [...] est contra Gratiam Dei quam praedicamus. In potestate quippe hominis est mutare in melius voluntatem sed ea potestas nulla est nisi à Deo detur de quo dictum est: De­dit eis potestatem Filios Dei fieri, cum enim hoc sit in potestate, quod cum volumus facimus, nihil tam in potestate quam ipsa voluntas est: sed praeparatur voluntas à Domino. Locum priorem objicit item Moraines. Gaudeo quod quae objiciunt ad Joannis cap. 1. Illuminat omnem hominem vententem in hunc mundum, ita exponit Augustinus, ut neget universim de omnibus intelligi, sed affirmet de ijs solum qui illuminantur esse intelligendum: uti su­pra diximus Maldonato authore: cujus authoritatem Suarii & Morainii authoritati opponimus. Sed ei mag­num momentum addimus ex alio loco Augustini lib. 1. de Peccat. mer. & remis. c. 25. ubi. Quod, inquit, in Evangelio positum est Erat Lumen verum quod illumina [...] omnem hominem viventem in hunc mundum ideo dictum est, quia nullus hominum illuminatur, nisi illo lumine veritatis quod Deus est. Respondeo tamen proprie Augustinum [Page 206] iis in locis aliud egisse: nam contra Manichaos dispu­tans aiebat: naturam ex se non esse malam, quod ii affirmabant: Sed malam vitio nostro fieri: & bonam fieri Conversione ad Deum, quod quidem voluntate fiebat, unde constabat hanc ex se malam non esse, cum si esset naturâ suâ mala non posset converti in bonam. Hoc erat contra Manichaeos. Ne tamen hinc Pelagiani deducerent voluntatem absque gratia Dei mutari de mala in bonam addidit Augustinus hominum omni­um esse illam potestatem, si vellent; sed velle tamen si­ne ope gratiae non posse. Unde non concluditur Deum omnibus gratiam dare, quod erat intentum Suarii & Morainii. Sed omnes homines posse, si detur, quod est aliud longè diversum. Nam certum est omnes homi­nes posse cùm voluntatem habeant qua possunt velle, sed cum velle non possint sine Gratia, adhuc supererat probandum eam omnibus praesto esse. Hoc autem non affirmat Augustinus. Cujus sensus est manifestus, id­est homines ejus esse naturae, ut converti possint con­tra Manichaeos. Ad id tamen necessariam esse Gratiam contra Pelagianos. Deerat illud: nemini deesse Gra­tiam, id autem Augustinus non dicit. Tantum asseru­it potestatem naturae physicam & remotam, quam negabant Manichaei: negavit autem moralem & pro­ximam, quam affirmabant sine Gratia Pelagiani. Un­de in secundo testimonio ait, In potestate quippe est mutare in melius voluntatem. Ecce potestas physica & Remota, quae affirmatur. Deinde ait, Sed ea potestas nulla est nisi à Deo detur. En. Alia potestas data, ab illa alia distincta; idest proxima, & Moralis. Duas quippe esse constat. [Page 207] Nam, dum ait, In potestate hominis esse, supponit potesta­tem unam Physicam. Dum addit, Sed ea potestas nulla est supponit moralem per Gratiam sine qua alia physi­ca in genere morali boni nil possit. Unde illa erat innata: quia in natura erat. Haec autem erat data à Deo, quia expediebat primam per Gratiam: & proximè poten­tem efficiebat. Ubi ergo dicit Augustinus Gratiam o­mnibus dari? Imo ex his locis maximè constat, non da­ri cum Augustinus dicat, Eam potestatem nullam esse nisi detur à Deo. Quo significat, non esse innatam, sed ac­ceptam à Deo. Itaque adposuit illud Sed adversativum naturae, aiens sed praepa atur voluntas à Domino. Qui­bus verbis solet Augustinus Gratiam Efficacem desig­nate atque hic sanè hanc indicat in primo loco cum dicit. Tantum augetur munere Charitatis ut possint: hoc autem pertinere ad efficacem patet: & in secundo in­quiens. Dedit eis potestatem Filios Dei fieri. Hos autem esse fideles & Praedestinatos sequentia Joannis verba declarant. His qui credunt in nomine ejus qui non ex san­guinibus, neque ex voluntate Carnis nec ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt. Ac ita non modo solutum prorsus nitidè manet, sed etiam retortum validè in Suarium & Morainium argumentum.

Confirmatio Suarii ex loco lib. 3. de lib. arbitr. c. 19. relato l. de. nat. & Grat. c. 69. quam quidam etiam exantagonistis Jansenii afferunt, debilis est. Namiis locis Augustinus de Gratia ad bone vivendum necessa­ria agit, docetque homines, qui & cognoscunt Deum, & praecepta illius excusari non posse, si malè operen­tur quod certissistimum quidem est: nam hi quibus data [Page 208] est Dei notitià & legis ipsius, habent jam aliquod fi­dei lumen, & Gratiâ non carent. Non dicit tamen Au­gustinus. Omnibus omnino hominibus concedi fidem & Gratiam. Imo juxta Suarium & Theologos com­muniter dantur homines qui excusantur à praecepto fi­dei, & aliis multis per ignorantiam invincibilem, ex qua existit Infidelitas negativa: quae si datur, non o­mnibus datur Gratia sufficiens, contrà quàm hoc loco ii conantur suadere.

Secundum argumentum Suarii ex istius confirma­tione solutum manet; nititur enim eo fundamento quòd homines salvari omnes & servare praecepta pos­sint, atque adeo non stare per Deum quominus & obe­diant mandatis, & salventur. Quod omnino ex pro­ximè dictis corruit, nam multis sunt homines qui de­stituuntur fide, & notitiâ praeceptorum, laborantque ignorantiâ invincibili, quos non negat Augustinus esse: imo, uti probavimus, affirmat. Sed quia Suarius citat expressam Augustini sententiam, & in suam detorquet volo illam afferre ac expendere. Ea est libri 2. de pec­cat. mer. & rem. c. 17. Ut innotescat quod latebat, & su­am fiat quod non delectabat Gratiae Dei est: quae hominum adjuvat voluntates, quâ ut non adjuventur in ipsis causa est, non in Deo: sive dam [...]andi fint propter iniquitatem superbiae, sive contra ipsam suam superbiam judicandi & e­rudiendi, si Filii sint misericord [...]ae. Ex hoc loco potius col­ligitur deesse hominum voluntatibus Gratiam, quâ ju­ventur, & tantùm ejus rei causam inquiri, quam Augu­stinus ex parte hominum ponit: quia de illa Gratia lo­quitur, quae Efficax est, & supponit aliam inefficacem [Page 209] cui hominum voluntates non responderunt, & idcirco eam non meruerunt. Itaque de Gratia sufficiente hic sermo non est, & probatur quia Augustinus loquitur de Gratia illuminationis & suavitatis, quam in ejus do­ctrina efficacem comperimus, uti patet ex eodemmet capite ad finem. Ideo quisque nostrum bonum apus suscipere, agere, implere nunc scit, nunc nescit; nunc delectatur, nunc non delectatur, ut noverit non suae facultatis, sed divini mu­neris esse vel quod scit, vel quod delectatur; ac sic ab ela­tionis vanitate sanetur, & sciat quam vere non de terra ista, spiritualiter dictum sit: Dominus dabit suavitatem, & terra nostra dabit fructum suum. Nimirum de fidelibus loqui­tur, qui fidei notitiâ & Gratiâ abutuntur per super­biam, quibus illa illustrans, & delectans Gratia a Deo in paenam ejus Peccati subtrahitur. Id autem clarius exponit, c. 19. Intelligamus si possumus Dominum Deum bonum, ideo Sanctis suis alicujus operis justi aliquando non tribuere vel certam scientiam, vel victricem dilectationem: ut cognoscant non à se ipsis, sed ab illo esse lucem qua illumi­nantur tenebrae eorum, & suavitatem qua dat fructum su­um terra eorum. Ex quibus apparet de Gratiae efficacis fidelium defectu, omnium quidem tum Reproborum, tum Electorum eo loco agere Augustinum. Nam si de sufficiente omnibus communi loqueretur, non diceret eâ propter superbiam propriam voluntatum suarum privari, quae superbia propriè non cadit in barbaros & Infideles inconditos ac rudes. Cujus defectum Augu­stinus in peccatum originale solet conjicere; quem­admodum suprá ostendimus adducto loco c. 11. lib. de Corrept. & Gracia. Nunc autem quibus deest tale adjuto­rium [Page 210] (idest sine quo non & sufficiens) jam paena peccati est. Quod peccatum Originale esse vel Suarez ipse fa­tetur; etsi Adjutorium de auxilio sufficiente Proximo intelligat. c. 18. n. 19.

Alium locum affert Suarez ex q. 2. ad Simplicia­num, quem praeterire nunc, & in aliud tempus reser­vare malo ob eas rationes quas tunc explicabo. Nunc tantum dico eum locum de Esau ad rem non esse: cum Esau habuerit notitiam Dei & gratiam sufficientem. Quod autem addit Suarez eodem modo de aliis sen­tiendum, si intelligat omnes vocari, ut ille vocatus est, nego. Si omnes vocatos & non efficaciter vocatos, eo­dem modo male Gratiae respondere, & tandem perire, concedo. Sed quid inde pro Suarii sententia colligatur non video. Testimonium libri 83. quaestionum 9. 68. de jam vocatis agit, ac de discrimine eorum post voca­tionem, vel repugnando, vel obediendo: quod alie­num est à praesenti quaestione. Norit his Lectis Mo­rainius, qui etiam his locis utitur, minus in iis quam putat ad causam momenti esse.

Tertio argumentatur Suarez ex locis Augustini, in quibus docet Deum non praecipere nobis impossibilia quia cum praecepto offert Auxilium utique sufficiens, quia alias non daret potestatem, nec faceret observa­tionem praecepti possibilem: id que probat tribus lo­cis, & poterat multo pluribus probare. Hoc argumen­tum longiùs petitum est, ac ratiocinando potius men­tem Augustini deducit, quàm inquirit. Non negamus eum dixisse, qui cognoscunt Deum ac legem, eos ad cultum & legem praestandam teneri, ac iis Gratiam [Page 211] non deesse, quòd notitia illa Dei illuminatione aliquâ quae est inchoata Fides nitatur: nec de eo ambigere ullus Theologus Augustinianus potest; id negamus af­firmare Augustinum ad omnes prorsus, nullo excepto homines, eam notitiam & Dei & legis pervenire, quod non monstrat argumentum. Nec est Suarii doctrinae consentiens, quemadmodum supra vidimus, cùm ad­mittat cum communi sententia Infidelitatem negati­vam, & ignorantiam invincibilem: quâ admissâ non datur, nec Peccatum, nec supponitur auxilium suffi­ciens. Itaque argumento concedimus, cùm sublata fu­erit hujusmodi ignorantia adesse Gratiam, imo ad eam tollendam Gratiâ opus esse: negamus vero eam igno­rantiam semper, & ab omnibus prorsus hominibus au­ferri: affirmamus itaque in doctrina Augustini, imo & Theologorum communi, multos esse qui in profunda ignorantia Dei & legis, idest in in infidelitate negativa, & caecitate legis vivant, & moriantur. Ob eam ratio­nem quam postea afferemus. Unde patet argumentum Suarii tertium deficere.

Quartum & ultimum ita proponitur ab eodem Suario. n. 13. Quarto, inquit, probatur ex illis locis in qui­bus Augustinus docet Deum velle omnes homines salvos fieri intelligendo distributionem illam absolutè, & simpliciter, ac sine ulla limitatione. Quam vis enim aliquibus in locis aliter exposuerit illam distributionem, quia de voluntate beneplaci­ti absoluta & efficaci locum exponebat, tamen in aliis admit­tit in Deo aliquam voluntatem salutis respectu omnium ho­minum. Praecipuus vero locus quoad hanc partem est lib. de Spir. & Litt. c. 33. Huic argumento Suarii do manus, si [Page 212] probet quod assumit: nempe ullum essein Augustino toto locum, in quo ille Author sit, illam sententiam Pauli: Deus vult omnes homines salvos fieri eo sensu quem affert Suarius, de omnibus omnino nemine excepto hominibus intelligi. Id enim ego affirmo, nunquam Augustinum sensum ejusmodi tradidisse. Sed quoni­am Suario potius, quàm mihi credetur propter ejus do­ctrinam & fidem & authoritatem singularem, & hic locus Achilles est adversariorum, operae pretium erit accuratissimè hac de re agere, ac inspicere. An Augu­stinus ita ut vult [...]uarius, eum acceperit. Et quoniam Suarez locos non citat (quod oportebat facere) uno tantùm contentus, quem praecipuum vocat. lib. de spir. & Litt. volo in aliis, Jesuitis Patribus, qui cum Suario sentiunt, inquirere, si quem alium pro eo sensu uni­versali citent. Nam id exactissimè conati sunt adversus Jansenium praestare. Et quoniam duo multum hac in re operae posuerunt P. Martinonus, & P. Bagocius. idest Moraines, & Thomas Augustinus, ij in se sum­mam hujusce contentionis suscipient, in seque trans­ferent, & cumiis ego & cum Suario, etsi unus (illius Romani memor Horatii) ut aliis rebus nequaquam par, ita Augustini lectione, haud impar, alacer erectus­que pugnabo.

Igitur dequo certamen instituitur id est: Utrum a­liquo in loco Augustinus illum Pauli 1. Tim. 2. locum. Deus vult omnes homines saluos fieri, de omnibus pror­sus hominibus nemine excepto intelligat, ita ut ejus sensus author sit. Affirmat Suarez & communiter An­tijan senistae. Ego prorsus nego. Et quidem illi exhi­bere [Page 213] locos tenentur. Suarez unum. Unum & eundem Morainez. d. 26. 5. 2. n. 10. & 5. S. 1. n. 16. Hunc e­undem inculcat Thomas Augustinus. l. 2. c. 16. a. 12. & copiosissime exponit. Alterum autem indicat eodem cap. a. 8. prope finem, ex Epist. 17. ad Vitalem. Nul­los alios afferunt, afferre ve in speciem quidem pos­sunt. Primum istum levissime objectum a Thoma Augustino refello. Expostulans lib. 2. c. 16. art. 12. cum Jansenio quem citarat art 2. ejusd. cap. quòd dix­isset sensum illum universalem loci Pauli esse Semi pe­lagianum; probat non esse, testimonio Augustini. E­pist 107. ad Vitalem, eoque prolato confutat Jansenij calumniam. Verba Thom. August. idest Bagocij sunt. In Epist. illa 107, postquam, ita explicuit illud. 1. Tim. 2. Quia omnes qui salui fiunt nisi ipso volente non fiunt. Addit & si quo alio modo illa verba Apostolica intelligi possunt, ut tamen apertis simae veritati in qua videmus tam multos (fit mentio de Paruulis ut apparet ex superioribus) volentibus ho­minibus, sed Deo nolente, saluos non fieri. Non ergo damnat nostram de voluntate Dei antecedente expositionem, quem­madmodnm contendit Jansenius, sed eam tacite probat. Haec Thomas Augustinus. Duo dico: Alterum non debuisse Jansenium, illum quem Suarez & Patres Jesuitae Cla­rissimi Theologi sequuntur sensum damnare, cum er­rorem nullum contineat. Alterum perperam egisse Thomam Augustinum utendo illo testimonio Augu­stine ad notam illam evitandam: & adjiciendo Augu­stinum ibi sensum universalem ex voluntate antece­dente Dei tacitè probare: cum utrumque secùs sit. Nam illud testimonium nullatenus favet, imo maxime adver­satur [Page 214] universali sensui, illumque prorsus improbat, uti ostendo. Augustinus ibi summa vi impugnat Pela­gianos ponentes principium meriti in natura, cujus intuitu Gratia daretur. Abutebantur ad id loco illo Pauli. Deum velle omnes saluos fieri. Ex hoc enim sequeba­tur multos qui naturâ duce ( nec enim omnium erat [...]idet) bene operarentur ob id Gratiam accepturos. Quod quàm sit affine eorum Theologorum placito qui dicunt Fa­cienti quod in se est per vires naturae Gratiam adesse ap­paret. Augustinus, ut errorem illum penitus auferret tollebat ansam errandi, idest illum sensum loci Pauli: negabatque, quorum non esset Fides Gratiam esse▪ Ita­que Fidem non omnium esse, neque Gratiam, ac pro­inde Deum non omnes saluare velle: nec eo sensu Pau­lum locutum, sed omnes dixisse pro omnibus qui sal­vantur; quemadmodum aliud Omnes apud Pau­lum. 2 Corinth. 16. Omnes in Christo vivificabuntur de Omnibus qui vivificantur intelligitur. Quare illud: Deus vult omnes homines saluos Fieri perinde esse: Vult ut Praedestinati salui fiant, quia nemo nisi quem vult Deus, saluatur. Hoc fatetur Thomas ipse Augustinus. Nunc videamus quorsum dicat Augustinus. Ita quod dictum est Omnes homines vult Deus saluos Fieri, cum tam multos nolit saluos fieri, ideo dictam est, quia omnes qui salui fiunt nisi ipso volente non Fiunt: & si quo alio modo illa ver­ba Apostolica intelligi possunt. Sistamus hic. Tria habe­mus. Deum nolle multos saluos fieri. Omnes qui saluantur eo volente saluari. Hunc esse Pauli sensum. Tum addit. Et si quo alio sensu illa sumatur sententia. Non negat ali­um esse sensum posse, sed eum vult esse, qui manife­stae [Page 215] veritati non repugnet. Erat autem ista veritas. De­um nolle multos saluos fieri, cui contrarius esset ille qui diceret, Omnes Deum velle saluos fieri. Augustinus igitur ait, si alij sensus adhibeantur (quos non negat) universales non fore: nam hi cum neminem exclu­dant, veritati contradicunt. Vult itaque Augustinus ua locus sit alterius sensus capax, sed non illius, qui omnes omnino homines admittat, quod prorsus Bagocij argu­mento contradicit. Rem declaro: locus ille Pauli alios sensus habet. Adhibuit Augustinus. Potest enim de omnibus hominum generibus ac differentijs; Videli­cet, Regibus subjectis, doctis, indoctis, maribus, feminis & alijs explicando illud Omnes accommodatè non ad sin­gulos, sed ad genera singulorum intelligi. Potest re­tinendo illud omnes in propria significatione ita accipi, ut illud Vult ad voluntatem nostram referatur, ac sit sensus Deus facit nos velle; ut nos procuremus Omnes saluos facere, ut id ipsum d [...]amus Deum velle, qui ut nos ve­limus facit & quod volumus, facere dicitur. Ecce alij duo sensus ab illo diversi, non tamen adversii experien­tiae, qua videmus multos saluos non fieri, quae est aper­tissima veritas quam vult sartam tectamque servare Augustinus. Primum ergo sensum explicans Omnes pro ijs qui saluantur, tradit Augustinus, In Enchiridio. c. [...]3. & l. 4. cont. Julian. c. 8. & lib. De Sanct. c. 8. & illa Epist. 107. Secundum applicans & distribuens Om­nes pro omnibus generibus & differentijs singulorum habet in Enchir. c. 105. & l. de Corrept. & Grat. c. 13. & Sermone 37. de Diuers. c. 3. Tertium proponit lib. 22. de Ciuit. c. 1. & lib. de Corrept. & Grat. c. 13. Nullus [Page 216] autem eorum evertit illam apertam veritatem: Deum multos saluos fieri non velle. Hinc patet adversus Bagos­sium, sensum qui admittat Deum velle omnes homi­nes nemine excepto saluos fieri, rejici ab Augustino; i­mo eum solum rejici, quòd hic apertis simae veritati in qua videmus tam multos volentibus hominibus, sed Deo nolente, suluos non fieri, contradicit. Quid autem magis contra­rium quam velle Deum voluntate antecedente omnes homines saluos fieri? Aut quomodo aliter capi queat Augustinus in eo loco ubi negat Deum velle, imo affir­mat Deum nolle multos hominum saluos fieri: idque maxime Paruulorum exemplo confirmat? qui pere­unt volentibus Parentibus ut salventur, & nolente Deo ut salventur, uti Augustinus loquitur. Miror P. Bago­cium Latinissimum virum locum Augustini tam per­spicuum, secus quam par erat, intellexisse. Nae siquis eum vacuus & attentus legat, comperiet, eo Ba­gocij sententiam refelli, nostram confirmari.

Venio ad praecipum locum, quem magna vi objici­unt Adversarij Suarez, Moraines, Thomas Angusti­nus. Dicam ingenuê quod sentio. Mortalis est muoro Glacies ceu sutilis ictu Dissiliet, cum ad Arma Caelestia mentis Augustinianae ventum sit. Eam anxiè inquirunt omnes, sed Thomas Augustinus accuratè. Eò mihi ex­actius, ac syncerius agendum. Nam hic utra pa [...]s vi­cerit Romulea esto. Ne sim prolixior. Rem explico. Quaerit c. 32. Augustinus. Unde sit Fides? naturâ ne an dono Dei? rationem affert dubitandi, si naturâ cur non omnium est? cum Deus omnium sit Creator? si dono Dei, quare item non omnium, cum Deus omnes velit saluos [Page 217] fieri? Proponit responsum sustinendo judicium. Vi­deamus utrum Satisfaciat quaestioni? Dicere liberum ar­bitrium datum esse nobis à Deo, & cùm eo nos creda­mus, quod donum est Dei, Fidem esse donum Dei, cui vocanti respondet arbitrium. Quod autem Deus velit omnes homines saluos fieri illa sua voluntate non cogit, aut necessitat voluntatem. Ita homines liberè cre­dunt, & non credunt, vel ex voluntate, vel contra vo­luntatem Dei. Deinde digreditur ad probandum. In­credulos qui volenti Deo ut crederent, restiterunt, non vincere Dei voluntatem: cum ab eo puniantur ob Pec­catum, quemadmodum justi ob benefacta remuneran­tur. Ac rursum excurrit largiter circa merita & praemia justorum. Et concludit. Ita nec arbit [...]ium liberum tolli­mus, & benedicit Anima nostra Dominum, nec ignorans Dei justitiam suam vult constituere, sed credit in eum qui justifi­cat impium, virit ex Fide donec ad speciem perducatur. Fide scilicet qnae per dilectionem operatur. Quae dilectio diffundi­tur in cordibus nostris nec per sufficientiam propriae volunta­tis, nec per litteram legis, sed per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. Summa esto. Fidem esse Donum Dei, non solum quod voluntas credentis est Donum Dei Crea­toris, sed quod ipsa voluntas credendi à Deo vocante donatur, quae etsi donetur à Deo volente Omnes homi­nes saluos facere, non ideo libera esse desinit cum Deus non auferat libertatem. Peccare autem Incredulos con­tra voluntatem Dei, non elidere, aut eludere ejus volun­tatem, quia non evadunt constituta supplicia. [...]einde justos ita credere ac operari, ut ex misericordia [...]ei sint eorum merita, cum tamen sint à propria voluntare. Hâc [Page 218] ratione, & retineri Arbitrij libertatem, nec evacuari Gratiae efficacitatem.

Confecta natiocinatione Augustinus ait cap. 33. Haec disputatio si quaestioni illi soluendae sufficit sufficiat. Qui modus dicendi videtur esse dubitantis: nec omnino consentientis. Sed pergit dicta confirmare objectione injectâ, contra id quod dixerat principale, nimirum Do­num Dei dici posse voluntatem Credentis: quia à Deo creata voluntas. Nam ex hoc sequitur etiam Pec­catum esse Donum Dei, quia à Deo Creatore est volun­tas Peccantis. Cui respondet, multum inter utranque voluntatem interesse: quod Peccatum non est a Deo incitante. Sed à solo arbitrio. At Fides non est à solo Arbitrio, sed a Deo vocante & movente: atque adeo a­gente & operante Fidem, Ita Deus movet Homo: consentit. Nam consentire, vel dissentire propriae voluntatis est? Et ne videretur homo posse de Consensu gloriari, quasi eum à Deo non acceperit contrà Paulum dicentem. Quid autem habes quod non accepisti? Occurit Augustinus. Ex eo quòd homo consentiat gloriari no posse, quasi non acceperit, cum id quod datur idest virtus ipsa Fidei, Dei sit Donum, quia ab eo donatur, & ipsum naturale Arbitrium, quod accipit et habet Fidem, sit etiam à Deo Creatore donatum. Quoniam vero errare poterat aliquis putando rationem consentiendi Gratiae in quo erat discretio à dissentiente, provenire ab ipsa volunta­te consentientis, non à majore Gratia vocantis Dei, oc­currit: illud ad Dei Arcana, idest Misericordiam, & Judicium pertinere; quo significat, illud discrimen à Deo vocante non ab homine provenire: proindeque [Page 219] nihil esse in homine de quo possit gloriari. Audiamus Augustinum caput 33. concludentem. Jam fi ad illam pro­funditatem sc [...]utamlam quisquam nos coarctet, c [...]r illi ita sua­deratur, ut persuadeatur; illi autem non ita? duo sola occur­runt interim quae respondere mihi placeat. O Altitudo divitia­rum: & Num quid iniquitas apud Deum? Cui responsio ista displicet quaerat Doctiores, sed caueat ne iveniat Praesu [...] p­tores. Qua respondendi ratione obstruit ora ijs qui in ipso met humano Arbitrio trahente ad se, & attempe­ranti sibi Gratiam indifferenter se habentem, discretio­nem unius ab alio collocant, & omnino aiunt Gratiae efficaciam ab ipso consensu liberi arbitrij, id est ab Ef­fectu, desumi.

Expositâ Augustini in his capitibus doctrinâ vere opinor ac plane, assentior Suario & alijs Clarissimis Theologis Jesuitis, quos vehementur & amo & colo, Augustinum propriam hic suam, non alienam senten­tiam tradere. Fateor tamen nihil ab ea timendum esse alijs locis sententiis ve Augustini; atque adeo neque solenni huic loci Paulini interpretationi. Nihil est e­nim in ista ratiocinatione â nostris Augustiniano Filo evoluta, quod cogat eam in dubium vocare. Expendo verba. Ea sunt vel in objecto, vel in responso. In ob­jecto. Dum quaerit: Si dono Dei quare non omnibus? Cum omnes homines velit saluos fieri, & in agnitionem veri­tatis venire? In responso dum ait: Non tolli liberum arbitrium ex eo quod Deus velit saluare homines vo­cando illos, quia per illam voluntatem & vocationem Dei non aufertur libertas hominum, qui vocantur, si­ve consentiant, sive dissentiant. Vult autem Deus, non sic [Page 220] tamen ut ei adimat liberum Arbitrium. Video Augustinum In objecto proposuisse aliquid favens sensui de volun­tate Dei Universali. Nam ita proponit rationem dubi­tandi: Cur non sit Omnium Fides? ut supponat Deum velle ut omnium sit Fides. Sed argumentum a se sibi ob­jectum, non est ipsius sententia Augustini; nisi forte quae sibi quis ratiocinando opponit, ea ipse probat & sequitur. Itaque in objecto nihil est quod repugnet ma­nifestae ac perpetuae Augustinae sententiae. Pergo ire ad responsum. Augustinus nullo modo respondet testimo­nio Pauli quoad sensum numeralem Omnium, an A­liquorum: sed eo omisso transit ad alium sensum principalem. Unde esset Fides? quae erat praecipua quae­stio. Nam duo quaerebantur? alterum principaliter Unde esset Fides? A nobis? An a Deo? Alterum obiter. Cur non erat omnium ista Fides? Omissâ istâ secundâ. Primae duntaxat Augustinus respondet. Vide, ait Prius illud di­camus, & vid [...]amus utrum huic satisfa [...]iat▪ quaestioni. Cui Quaestioni? Unde sit Fides? A nob [...]s An à Deo. Et ita res­pondet Augustinus, ut disputando magis & experiendo, quàm asserendo & definiendo procedat. Nam proponit eum modum dicendi, quem postea correxit, & nun­quam absolute probavit. Scilicet. Fidem Dei donum esse, quòd quanquam nos voluntate credamus, cùm haec sit accepta à Deo, hâc ratione sit donum Dei. Id confirmat subjungens ex objectione, Deum ita velle omnes saluos fieri, ut non co­gat eos, nec ijs adimat libertatem. Jam apparet in quo sensu accipiat testimonium Pauli; nempe in alio, idest libertatis retentae, non universalitatis affirmatae. Cum utatur tantum testimonio Pauli ad probandum, Ex▪ [Page 221] voluntate Dei volentis omnes homines saluos fieri, non lae­di libertatem eorum, quod pertinebat ad quaestionem Principalem Unde sit Fides? Cui Augustinus respon­det & respondendo applicat, & explicat verba Pauli ne officiant libertati. Uti ex sensu loci apparet. Non est igitur cur eo nos urgeant adversarij, cum nil Augusti­nus de universali Dei erga omnes voluntate loquatur; sed utcumque ista se habeat, quod in medio relinquit, id tantùm affirmat non Jaedi per eam humanam liber­bertatem.

Sed opponent: Augustinus objiciendo supposuit Sensum universalem esse, & respondendo non negavit, sed eo supposito ad alium sensum deflexit; igitur illum tacitè probavit. Respondeo Augustinum nec objici­endo, nec respondendo suae sententiae nocuisse, sed ju­dicium suum sustinuisse circa universalem voluntatem, quòd ea non erat ad rem de qua disputabat. Patet in objectione; quia Quaerendo Cur Deus, cum velit omnes homines saluos fieri, non dat omnibus Fidem? adhuc erat lo­cus respondendi, quia illud Omnes non sumitur in sensu universali omnium & singulorum: sed in sensu distri­butivo pro omnium hominum generibus & differen­tijs. Unde licet objectio illud supponat, non cogit ac­cipiendum esse ab respondente. Jam vero in responsio­ne, cùm ad aliud Augustinus deflectat, nil intererat utro sensu illud Omnes sumeretur ad asserendam libertatem, de quo Augustinus agebat, quid enim referret Omnes ne vocarentur? an non? cum quicunque vocati essent, ni­hil libertatis amitterent. Id quia vidit Augustinus susti­ [...]uit judicium circa sensum numeralem, tulit supra na­turalem▪ [Page 222] Addo Augustinum hic c. 32. tentando & ex­periendo ista dixisse. Unde cap. 33. Finita ratiocinatio­ne. Haec disputatio si quaestioni illi soluendae sufficit sufficiat. Perinde ac non omnino sibi satisfaceret: & rem in me­dio relinqueret. Removit tamen objectionem Peccan­tis voluntatis, ne Deo tribueretur; quod voluntas à Deo data esset, & occurreret Pelagiano errori dicens: Attendat & videat non ideo tantùm istam voluntatem credendi esse divino muneri tribuendam, quod naturalis volunta­tis facultas à Deo sit creata, sed etiam quòd a Deo ex­citata & mota sit: ita ut cùm ex duobus excitatis unus venit, alter non venit, ratio ejus rei sit ad judicia divina, non ad voluntatem humanam referenda. O Altitudo di­vitiarum? Unde ceu illa disputatio imperfecta maneret in capite proximo, idest hoc ipso 33. adjecit, quod ad il­lam perficiendam & confirmandam pertinebat. Unde constat, nisi hoc adjecto perfectam non esse, imo neque suffecturam, quod haec duo deessent: nempee moveri a Deo voluntatem, & ita moveri ut apud Deum esset ra­tio discernendi. Quod si in principali quaestione Au­gustinus disputando sustinuit judicium, quomodo in alia quam obiter tetigit & tactam omisit certam illius volumus habere sententiam? Mihi ea est quaerenda ubi Angustinus eam saepe tantâ asseveratione ac perspicui­tate expressit, ut qui neget Solem è mundo tollere videa­tur. Locos supra dedimus; omnium instar sit quem solitarium & integrum ex lib. 4. cont. Julianum ad­duxi: adde alium ex Epist. 104. s. qui satis sunt ad sen­tentiam adversariorum confutandam.

Verū enim vero praestat eum non solum vindicare, sed [Page 223] etiam retorquere. Ac Primum. Ex eo probare non pos­sunt Deum voluisse omnes omnino homines saluare, nam Paruuli non possunt hâc sententiâ Augustini com­prehendi. Cùm de adultis tantùm, & qui voluntate propriâ credunt, loquatur. Patet ex tota ratiocinatione, & luce clarius est. Unde manca est & inutilis eorum in­terpretatio Omnes ad Omnes omnino excepto nemine pertinere: cùm ad Infantes non extendatur. Praeterea ex Adultis, ad vocatos tantùm à Deo per Excitantem Gra­tiam pertinet, ac liquet ex eo quod ait Augustinus vocan­te Deo hominem surgere de libero arbitrio, nec liberum tamen arbitrium auferri; quod monet Augustinus, ut de virtute vocationis quâ vocantur, constet: quae talis est, ut opus de easit animadvertere, non adimere liber­tatem. Deinde ait: Infideles contra voluntatem Dei fa­cere, cum ejus Evangelio non credunt. Dehis ergo solis qui­bus Fides annunciatur, non de alijs quibus nunquam innotuit, mentionem fatit. At ea Augustini sententia est, quibus nunquam innotuit Fides, eos omni Gratiae Auxilio carere. Unde sic argumentor: Augustinus po­sitâ illâ Pauli sententiâ de Deo saluare omnes volente generali, postea cum eam applicat & ditribuit, Illos duntaxat quibus praedicata est Fides comprehendit, non autem alios, autex Adultis Infideles, aut ullos ex paru­ulis: Igitur censet. Terminum illum Omnes non eo sensu, qui omnes & singulos homines, sed alijs quos ad­duximus, & maxime sunt idonei, accipiendum.

Haec est germana Interpretatio loci, quo nos terre­re volunt contrariae sententiae Authores; ac ex ea patet, quàm infirmo argumento nituntur, nec eo posse tam al­ta, [Page 224] tamque firma fundamenta convelli. Quòd si locus ambiguus esset, & trahi in contrariam sententiam p [...]s­set, nae unus ille ac fluxus satis non esset ad tot tamque perspicuos, & insignes locos refellendos. Imo is ad il­lorum sensum formandus, & exponendus. Itaque Jan­senius, & sectatores inani formidine perculsi locum in­terpretando alieno, idest Pelagiano nomine, non obscu­rarunt modò, sed etiam perverterunt. Augustinus in eo loquitur: Agnosco vocem, & percipio mentem: nec ab ejus quicquam doctrina & sensu discrepans, dissen­tiens ve comperio.

Quod autem Augustinus locum Pauli aliter quam solet accipi a plerisque, qui universim ad omnes omni­no (nemine excepto) volunt extendi, idest tribus illis quos supra commemoravi sensibus, intellexerit, nec ad universos pertinere voluerit; id nos alias saepè mon­stravimus. In Cortina saepe, tum in Conclus. tumin pro­bat. earum & 1. tomo. tract. de Bulla Pontificia, q. un. art. 6. & communiter docent Interpretes ad eundem lo­cum Epist. 1. Timoth. 2. & Patres Lugdunensis quos su­pra citavi. Scholastici omnes id fermê fatentur tum Sco­tistae secuti Scotum in 1. d. 46. q. un. ad 1. & Bonavent. in 1. d. 46. a. 1. q. 1. tum Thomistae cum D. Thoma. 1. p. q. 19. a. b. ad 1. tum ex Patribus Jesuitis non pauci ingenue id fatentur: praecipue Interpretes Pauli, qui rem serio & citra argutias solent expendere. Pro Scho­lasticis sufficiat unius, cujus magna est apud me autho­ritas, Vasquij testimonium, 1. p. d. 83. c. 1. ubi sic: Au­gustinus testimonium Pauli, 1. ad Tim. 2. Deus vult omnes saluos fieri, nusquam explicat de voluntate beneplaciti, quae re [Page 225] verâ in Deo sit circa salutem omnium hominum, sed tribus aliis modis quibus plane eam bene placiti circa omnium salutem negat. Multum debeo Societati Jesu quae me educavit, & erudiit, quòd mihi adversus quorundam, Recentio­rum praesertim, tela, aliorum Antiquiorum clypeos suppeditat, quibus ea retundi possint. Etenim contra sententiam Bagocij. l. 2. c. 16. art. 8. ajentis Augusti­num tradidisse Deum voluntate antecedente voluisse omnium hominum salutem, Vasquij id ipsum negan­tis authoritatem oppono. Idest AEgida vel AEegeoni. Vasquio adjungo alterum ex alia Schola Patronum, quem magni facio, Didacum Aluarez, l. 5. d. 33. insig­nem Thomistam. Ex alijs idem affirmat Augustini Fidus Achates Gregorius Ariminensis, in 1. d. 46. q. 1. & Guilielmus Estius in Paul. & in 1. d. 46. ac praeci­pue Caesar Vaninus Exercit. 16. ubi acerrime tuetur sen­tentiam negantem Universalem Gratiam; & impug­nat sententiam affirmantem; & distinctionem illam voluntatis Complacentiae, & Efficaciae (sic vocat) quâ nititur explicatio loci Pauli explodit: & hanc dicit, esse Augustini sententiam; nec solum esse dicit, sed suppo­nit id extra controversiam esse.

Volunt tamen Antagonistae Jansenij Prosperum & Fulgentium universalis voluntatis, divinae, & secundū eam Gratiae cum Augustino fuisse Authores. Sed om­nino falluntur. Quanquam enim multo certius sit Augustinum illa duo negasse, & locum Pauli restrinx­isse, uti monstravimus certum est tamen duos illos fi­dissimos Discipulos negando cum Magistro suo sen­sisse. Uterque enim locum Pauli Deus vult omnes homi­nes [Page 226] saluos fieri, non patitur universaliter accipi. Perspi­cuè Prosper in Epist. ad Ruffinum. Et ubi est illud, in­quit, quod nostri quosi contrarium à non intelligentibus sem­per opponitur: Quod Deus vult omnes homines saluos fieri? Opponitur, igitur contra sentiebat de universali Gratia Prosper. Quod autem non intelligentes dicit eos, qui universaliter capi locum volunt, sumpsit ex Augustino Epist. 107. ad Vitalem: ubi ait, qui de omnibus omni­no locum exponunt, eos Non intelligere qua locutione sit dictum, Deus vult omnes homines saluos fieri. Prospero con­cinit Fulgentius, lib. de Incarnat. & Grat. c. 29. eodem tono verborum. Illud vero Apostolicum ubi dicitur: Qui vult omnes homines saluos fieri, non sicut oportet intelligunt qui hanc Dei voluntatem sicut in vasis misericordiae, sic & in vasis irae accipiendam existimant. Et quanquam Pater Ba­gocius enixissime studeat duos hosce Augustini Disci­pulos in partes suas ab Augustino prorsus diversas tra­here, Illius omnis Effusus [...]abor atque inventos cura reces [...]it. Et quidem de Fulgentio patet, tam enim fluxa est ea, qua illum ad se flectere conatur lib. 2. c. 16. art. 13. in­terpretatio, ut perse corruat, ac opus non sit convellere. Legat qui volet & me videbit. Majoribus machinis Prosperum oppugnat. Sed oportebat hunc quem pro­duximus quatere locum, non eo integro immoto que alios concutere. Sed cum hoc non potuerit, dum op­pugnat alios, inexpugnabilem hunc esse fatetur. At opponit Prosperum Prospero: non decebat nisi prius illo priore explicato loco; ne, dum eum integrum relin­quit committere secum Prosperum videatur, ut idem adversum se ipsum pugnet. Et quidem quod art 13. af­fert [Page 227] ex Epist. ad Ruffinum, non rejici â Prospero inter­pretionem Semipelagianorum, quatenus asserebat vo­luntatem Dei erga omnes: sed initium meriti ex nobis: id ab ipsa ratiocinatione Prosperi abhorret: nam utrum­que rejicit manifestè: nec opus est nisi lectore. Locus ex Responsione ad capita Gallorum c. 8. qui est invi­ctus in Prospero ibi negante voluntatem Saluantis Dei ad omnes extendi, non eluditur commenta­tione Bagocij: nam eo capite nunquam dicit. Omnibus Gratiam dari. Sed sumnum dicit. Deum omnium Cu [...]am habere: Quod non eos excluserit a Providentiae suae ra­tione, sed diverso ijs modo providerit quosdam vo­cando, ad Evangelium, quosdam ad Legem, quosdam ipsi naturae relinquendo, idest, Infideles quos â Gratia excludi ostendit, cum ait: Infidelitatem eorum ipsis adscribendam esse hominibus, ob peccatum scilicet O­riginale; ceu ratio iis assignanda esset, non Deo, quae est ipsius Augustini sententia. In eo autem, quod dicit: Eos infideles mansisse, ac ipsis attribuendam infidelita­tem, docet eos omni Fide cujus ostium Gratia est, ca­ruisse: nam si Fide; & Gratiâ quoque caruerunt.

Alterum de Christo Redemptore quem sibi opponi dicit, locum, non rectè ad suum de universali Gratia sensum revocat Bagocius; cum ex Responsione Pros­peri constet; ita Christum pro omnibus mortuum, uti nos cum Vasquio, 1. p. disput. 96. c. 2. & 3. saepe explicavimus, quin admittamus universale Auxilium, cum ex eo quod pro omnibus mortuus sit Christus, non sequatur omnibus Auxilium sigillatim dari.

Jam verò sententia Prosperi ex object. 1. &. 2. Vin­centiana [Page 228] minus proficit quam putat: nam ea procedit remota discretione Praedestinatorum & Reproborum; quâ suppositâ alt: Deum velle omnes homines saluos fieri, eo sensu, ut nostrá operâ (qui illam discretionem ignoramus) iis salutem procuremus: qui est unus ex sensibus Augustini negantis universalem voluntatem. Et nos quidem possumus velle, ut omnes salui fiant, quia ignoramus illam discretionem. Deus autem qui illam & fecit & novit Authore Augustino, tantùm velle potest, unoe sensibus ab eo prolatis, & a nobis comme­moratis.

Quod attinet ad librum de vocatione Gentium, video in eo locos esse difficiles: sed non idcirco mutem de Prosperi mente judicium, cum non admodum constet librum ejus esse authoris: ac ut sit, judicem testimonia esse suspecta; quod ait Vasquez. 1. p. d. 97. c. 3. n. 10. praesertim quoad Infantes in uteris matrum exstinctos, de quibus ille sentit omni prorsus auxilio destitui, uti patet libro de Ingratis cap. 20. & 21. & observat Vas­quez. d. 96. c. 2. n. b. ad 4. testimonium Augustini. Parag. Praeterea in fine. Itaque quod Vasquio placet pro­bo, & cum eo constanter nego Prosperum in opposita fuisse sententia, malo que Vasquio neganti credere, quam Bagocio affirmanti. Nec juvat hac in re diutius immorari: cum mihi de Augustini judicio agenti, quid ille senserit (sensit autem non dari omnibus sufficiens istud, quod vocant Auxilium) omnino compertum & perspectum sit.

CAP. XIV. Proposita Cap. ix. Pro universalitate Sufficientis Auxilij argumenta soluuntur, & Quaestio tota resoluitur.

ETsi decursu disputationis difficultates anteà ob­jectae magna ex parte sublatae sint: quia tamen & perspicuitatem amo, & Scholasticam scribendi metho­dnm probo, operae me pretium facturum puto, si quo ordine argumenta objci, eo diluam, & diluta exhibe­am. Eorum quaedam authoritate, quaedam rationibus nixa. Illa explicanda, haec expedienda.

Joannis primùm authoritas adducta, c. 1. n. 9. Iluminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Huic jam ad mentem Augustini respondimus, eodem modo intelligi illam particulam omnem quo apud Paulum om­nes in loco Timothei, Distributive, Pro generibus singu­lorum, non pro singulis generum. Nam non semper ille ter­minus omnes universaliter pro omnibus omnino accipi­tur: imo necesse est interdum, non accipi universaliter, uti apud Paulum ad Roman. 5. Igitur sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, sic & per u­nius justitiam in omnes homines in justificationem vitae. Au­gustino ipso saepe interprete: praecipue autem Epist. 89. ad Hilarium ubi sic. Et hic omnes dixit, & ibi: non quia omnes homines venirent ad Gratiam justificationis Christi, cum tam multi alienati ab illo in aeternum moriantur: sed [Page 230] quia omnes qui renascuntur in justificationem, non nisi per Christum renascuntur, &c. Hac ratione intelligendam esse sententiam illam Joannis docet, & ibi, & alibi sae­pe Augustinus: Do locum unum ex▪ multis. lib. 1. de Peccat. meritis & remissione c. 25. ubi ita: Illud quod in Evangelio positum est: Illuminat omnem hominem ve­rientem in hunc mundum, ideo dictum est, quia nullus hominum illuminatur nisi illo lumine veritatis. Quem citat Maldo­natus in Joannem, his verbis. Augustinus saepe ita interpre­tatur hunc locum quasi sensus non sit Christum, aut re verâ omnes illuminasse, at illuminare, sed ex omni genere hominum aliquos per illum illuminari.

Secundum Petri testimonium. Epist. 2. c. 3. n. 9. Patienter agit propter vos, nolens aliquos perire: sed omnes ad Paenitentiam reverti non urget, nam ad quos Petrus scribit, erant ex vocatis, quorum neminem perire vult Deus cum eos vocaverit; & patet, quos non vult perire eos ex illorum numero esse, quos vocarat: ait quippe Omnes ad paenitentiam reverti. Quod ad eos pertinet, qui post vocationem peccarunt.

Tertio Pauli 1. Timoth. 4. Trifariam respondetur. Uno modo interpretando Deum omnes homines con­servare benificio Creationis: Fideles autem beneficio Redemptionis affecisse: ut sermo sit de Deo, non de Christo. Altero (admittendo loqui de Christo) omnes homines saluare Christum voluisse nostrâ operâ. Fideles praecipuè, ut cum per nos omnibus consulendum sit, praecipue tamen curam Fidelibus impendamus. Tertio Christum pro omnibus hominibus mortuum esse, uti supra diximus, non tamen inde sequi omnibus homini­bus [Page 231] Gratiam datam: nam potuit pro omnibus mortem offerre, nec tamen â Patre pro omnibus acceptari, quem­admodum saepe exposuimus▪ cum Patre Gabriele Vas­quez▪ 1. p. disput. 96. c. 3. Aliud enim est esse Salato­rem omnium, aliud ad omnes salvationis beneficia per­venisse.

Quartus locus hic ipse est Pauli Celebris. Deus vult omnes homines saluos fieti. Quem aliter intelligendum esse, cum Augustino tot prolatis sentibus demonstravi. Ad rationes venio.

Prima quae à [...], & benignitate Dei sumi­tur, soluitur, dicendo eam propriam esse Dei, cùm non intercedit justitia, quae jus suum exigit à Peccatoribus. Itaque Deum ante praevisum Adae peccatum, omnes homines voluisse ad salutem perducere; nam tunc erat status Innocens, & integra Causa naturae: at post prae­visum Peccatum Adae, quo totius naturae massa corrup­ta odium Dei meruit, mutato statu, Causâ cecidit Genus humanum: & justitiae locum, & irae fecit; atque adeo cum omnes damnationem incurrissent, misericordiam exercuit Deus, ut justitiae suas partes daret. Unde qui Ele­cti, misericorditer discreti: qui non electi, justè derelicti­sunt: Secundum illud Prophetae Misericordiam & judi­cium cantabo tabi Domine Misericordiam pro liberatis, judicium pro derelictis. Neque vero Philantropiae de­fuit Deus, nam cum omnes damnati essent, maluit ta­men aliquos servare, quàm omnes perdere.

Secundae ab AEquitate Dei petitae respondetur: illam rationem AEquitatis servatam à Deo pro conditione statuum: in primo enim aequitas postulabat, ut omni­bus [Page 232] praestò esset Gratia, quòd Gratiae status erat: at in secundo aequitas exigebat, ut omnes damnarentur: quòd status Peccati erat. Sed intercessit misericordia, & novam induxit aequitatem: detraxit enim de illa in­tegritate justitiae, parcens quibusdam, quia sic voluit ex pietate, non parcendo aliis, quia non debebat: Itaque admissâ misericordiâ non sustulit aequitatem. Quare etsi conferendo personas inter se, non videatur servata aequitas, tamen comparando Personas cum statu in quo erant aequum videbitur, ut quaedam maneant in statu damnationis ad satisfaciendum justitiae: imo si omnes salvarentur, aequitatis ratio spectatâ conditione statûs tolleretur. Igitur ad eam sustinendàm aequum e­rat, ut non omnes salvarentur. Confirmatio ab exem­plo naturae communis omnibus, in Gratiam non qua­drat, quae cum supra naturam sit, non debet leges natu­rae sequi; imo si eas sequeretur, & instar naturae esset, Gratia non esset. Itaque, quae in Gratia aequitas per modum naturae exigitur, cum eâ nequit gratia consiste­re. Idcirco Gratiam Augustinus, ac Discipuli semper naturae opposuerunt: quemadmodum suprâ ostendi­mus.

Tertia diluitur distinguendo duos status, & juxta eos duo genera Providentiae. Nam in primo Innocen­tiae, non deesset Providentia Gratiae, quae illius statûs propria erat: at in secundo Ruinae, cùm ejus sit pro­prium peccatum, & privatio Gratiae, non est locus illi Providentiae: sed alteri compositae ex misericordia, & judicio. Itaque ad misericordiam pertinet, ut aliquibus Gratia donetur; ad judicium, ut aliquibus negetur. [Page 233] Imo si aliter fieret, non constaret justa ratio Providen­tiae: quemadmodum, si ubi sunt Innocentes deessent praemia, & ubi nocentes deessent supplicia, aut si pro­miscuè & praemia, & supplicia omnibus decerneren­tur, Providentia tolleretur, ita si in statu Innocentiae non daretur omnibus Gratia; & in statu Ruinae nulla esset paena privationis Gratiae, sed omnibus omnino daretur, non esset idonea ratio Providentiae. Exemplum vola­tilium; & liliorum non est ad rem: nam illa nutrire, & haec vestire pertinet ad naturae conditorem; at con­cedere Gratiam est supra naturam & pertinet ad Salva­torem. Dandum exemplo illud: Deum nulli homi­ni etsi malo quae naturae sunt propria denegare, quod sane evincit similitudo: at negandum eandem esse & naturae & Gratiae rationem.

Quarto satisfit cum distinctione Majoris, quae as­sumpserat Omnem hominem ad finem supernatura­lem esse destinatum: si intelligatur de prima hominis conditione ante Peccatum, concedenda, neganda vero, si de secunda post Peccatum accipiatur: nam in hac su­mitur homo uti lapsus ab eo primo statu, & à fine illo dejectus, ratione Peccati, quod obstitit Intentioni desti­nantis eum ad finem supernaturalem. Unde necesse est ad illum iterum dirigi per misericordiam Dei, quae non est debita omnibus, sed pro voluntate Dei miseren­tis quibus vult, gratis tribuitur. Unde, & quibus De­us finem destinabit, ijs, duntaxat media providebit.

Quintum à Redemptione universali petitum non indiget solutione cùm toties animadversum sit a nobis, multùm interesse inter Redemptionem universalem, [Page 234] & Gratiam universalem: nam ut Christus sit mortu­us pro omnibus, satis est obtulisse mortem suam pro omnibus, humanâ suâ voluntate: quae si non acceptare­tur à Patre, non sequiebatur ex ea Gratia universalis, quae ex Divina voluntate pendebat. Unde etsi admittatur Christus (quod fatemur) omnium esse Redemptor, non infertur omnibus Gratiam conferri quemadmodū & in Cortina saepe, & in Mente Innocentij & ejus A­pologia diximus cum Vasquio. 1. p. d. 96. c. 3. prae­ter alias quas ibi adduximus rationes, quibus ea Pro­positio vera sit, nec tamen involvat consequentiam Gra­tiae universalis.

Venio ad duo pro communi Adultorum Gratiâ, quae invicta creduntur argumenta, quibus dant manus qui­cunque in alia sunt sententia, adeo ut propter ea suam certam ac exploratam, oppositam falsam omnes, qui­dam etiam suspectam putent. Ea ego perspicuè ac ni­tidè, imo & facilè solvam, & praeter expectationem luce infusâ nubes difficultatum, quibus res tota obvoluta ha­ctenus fuit, penitus dissipabo.

Primum de lege naturali & praeceptis, eorum que observatione sic solvo. Concedo legem esse naturalem, & praecepta lumini naturae conformia. Deinde conce­do, qui illius & praeceptorum notitiam habuerint, eos teneri illa servare, atque ad id Gratiam habituros? Ne­go tamen ad omnes hanc notitiam pervenire: affirmo que multos esse barbaros, quibus nunquam in mentem venit legis, aut praecepti, nec de illa, re quicquam cogita­runt: hos autem non teneri lege, vel praeceptis planè constat: atque adeo Gratiâ ad servanda illa carere. Da­ri [Page 235] vero eos barbaros non dubito, qui saepius & legerim & audiverim (uti antea dixi) inventos fuisse, qui besti­arum more, vitam degerent, & qui nullo non modo Di­vinitatis, sed humanitatis etiam sensu tangerentur, qui in densissimis ignorantiae tenebris nati, in ijsdem adulti nulla Dei cognitione, aut imbuti sunt, aut instituti, qui aut nullum Numen aut certè idola vanissima, uti a majoribus acceperunt, adoranda putent, & nihil nisi caducum, & mortale cogitent, parumque à Feris qui­bus immisti, imo ne satis quidem a Rupibus, quibus tanquam nidulis affixi vivunt, distare videantur. Quod si quis elegantiùs fortè, quam verius dictum existimet: auscultet Theologicae rationi, jam à me antra indicatae. Datur infidelitas quaedam negativa, quae est nescientia Dei, omnino inculpabilis; in hac igitur, qui vivat & moriatur, non tenebitur aliqua lege aut praecepto, atque adeo Gratiâ destituetur. Major asseritur à plerisque Theologis in materia de Fide, & de Ignorantia: quibus authoribus constat dari Infidelitatem negativam cum invincibili ignorantia, imo & nescientia, quae omnino est expers Peccati. Ita ex Divo Augustino D. Thomas 2. 2. q. 1. a. 1. & absolute q. 10. a. 1. & ibi interpretes. Hac autem datà sequitur qui non habet notitiam Dei quae est summa & maxima ignorantia, omnis prorsus legis, ejusque praeceptorum notitiae expertem fore: atque adeo ad observantiam nec teneri, nec omittendo, aut committendo quicquam peccare. Id enim certissi­mum duco, cum Ignorantia Invincibili Peccatum stare non posse: quemadmodum dilucidè & copiosè osten­di in mea Cortina quaest. un. de necessit & libert. Pec­candi. [Page 236] In eo que vehementer à Jansenio, Jansenianis­que dissentio.

Igitur si ad Deum colendum (quo nullum est con­venientius naturae justius que praeceptum) non datur notitia, nec ad illam Gratia, sequitur ad alia item mi­nimè dari: atque adeo multos homines lege ac praece­ptis ex ignorantia non teneri: & consequenter omni Gratiâ destitui. Idque tenentur fateri authores qui impugnant negationem Gratiae universalis, cujusmo­di sunt Antijansenistae, contra quos ego argumentum retorqueo: nam cum de peccato Ignorantiae loquun­tur docent contra Jansenium, cum ignorantia invin­cibili non posse componi peccatum, & assumunt ad id probandum daeri Infidelitatem negativam, & om­nimodam ignorantiam Juris naturalis, uti Moraines d. 16. S. 1. & seqq. & Annatus l. 6. toto. Unde ad­versus eos argumentor. Qui in ea sunt ignorantia in­vincibili carent omni Auxilio Gratiae, cum notitiâ de­stituantur, quae est primus aditus ad Gratiam, igitur non datur omnibus Gratia sufficiens. Sed objicies, hac ratione fieri ut multi adulti moriantur sine peccatis actualibus: sed cum solo Originali. Respondeo conce­dendo sequelam: nec video cur ea sit neganda, si de pec­catis mortalibus sermo sit: (nam venialia negare non ausim) imo non negem multos Pueros & Puellas bo­nae indolis inter Infideles etiam minus barbaros in te­nera aetate defunctos cum solo originali peccato sine peccato mortali ex hac vita decedere. Quorum quod futurum sit in alia vita supplicium (prorsus enim damnandi sunt) meum non est hoc loco definire: [Page 237] quemadmodum, nec illud temere affirmo; sed propo­no, & judicium meum Augustinianaeo more sustineo: tantùm dico, nullam reperire causam formidinis cum praesertim videam Divum Thomam totius Apicem verticemque Theologiae 2. 2. q. 10. a. 1. docere Infide­litatem negativam, Secundum negationem puram sicut in illi, qui nihil audierunt de Fide, non habere rationem Peccati, s [...]d magis Paenae, quia talis ignorantia divinorum ex peccato primi Parentis consecuta est. Quae est ipsissima Augusti­ni doctrina, quam in nostra Cortina tradidimus. Ex qua deduco, [...]sse aliquos qui nullam Fidei notitiam habent: Eos in ignorantia esse invincibili: Hanc esse Paenam peccati Originalis & citra culpam: atque adeo his Gratiam deesse sufficientem ad credendum: & non teneri ad Fidem, nec peccare non credendo: & in hoc statu culpae Originalis & Paenae consequentis, idest ig­norantiae Invincibilis posse decedere.

Summam facio. Respondeo in forma argumento. Falsum assumere dum ait, Omnibus hominibus dari notitiam Fidei, & legis naturalis, & praeceptorum. I­taque quibus detur, ijs Auxilium Gratiae dandum: sed dari omnibus eam notitiam, id argumentum suppo­nere, non probare: ac id ipsum à nobis constanter nega­ri: & omnino negandum probatum esse.

Secundum pro Adultorum Gratia, & ultimum argu­men tum, concussum jam, ac penè profligatum manet: Sed quia materiem singularis doctrinae praebet, accura­tiùs solvendum. Procedit à necessitate Gratiae ad vin­cenda omnia & singula peccata. Supponitque nisi ad­sit, hominem non peccare: aut peccando excusari: [Page 238] quod cum fieri nequeat (nec enim quis in eo quod peccat, excusatur) superest ut peccare non possit is qui caret Gratiâ. Huic facilè secundum proximam solutio­nem occurritur, concedendo quibus nulla detur Gra­tia, eum nec peccare, nec posse peccare. Cujusmodi multos esse Barbarorum non inficiamur. Unde argu­mentum nihil concludit. Damus enim libenter, quod deducit, nec id absurdum putamus. Verum cum Au­gustinus author sit, omnia opera quae deliberatè ab In­fidelibus sine ulla Fide & Gratia sunt esse Peccata, uti nos cum multis in Cortina nostra propria questione monstravimus; necesse est aliter eidem argumento re­spondere: nam ea sententia Augustini supponit, sine ulla Fide, & Gratiâ, idest sine ullo Auxilio sufficienti peccari, quandoquidem opera ita operantium delibera­ta peccata sunt.

Hanc difficultatem accuratissimè expendimus & clarissimè solvimus in Cortina q. un. de libertate & necessitate peccandi, praecipuè art. 7. & quaest. singu­lari de necessitate Gratiae ad actus honestos, quò lecto­rem remittimus; nunc breviter respondemus: Homi­nem Infidelem duobus modis posse peccatum vincere: aut per actum virtutis contrarium vitio, aut per alium actum minus malum, videlicet homicidium per mu­tilationem membri. Primò modo non potest sine gra­tia: Secundò potest. Et tamen supposito, quod non habeat Gratiam, adhuc peccabit: nam etsi sine Gratià sit ad genus mali determinatus, non est tamen deter­minatus quoad speciem mali: Unde adhuc manet cum potestate electiva ad hanc vel illam formam peccati: [Page 239] quod satis est ad libertatem peccandi. Quo sensu dixit l. 1. de nupt. & concupiscent. c. 3. Augustinus. Non peccata coercentur: sed alus peccatis alia peccata vincuntur. Quod rursum asserit lib. 4. cont. Julian. c. 3. Reliqua ex Cortina petantur. Id tamen non affirmo; Propono.

Breviter itaque solvimus concedendo primum, qui­bus non detur Gratia, eos non peccare: cujusmodi sunt Infideles, qui habent ignorantiam invincibilem, & de his loquimur in tradita ratiocinatione. Secunda respon­si, affertur ex abundanti ad uberiorem doctrinam: & i [...] gratiam Augustini ac discipulorum: in quibus sunt Prosper [...]getius, & Bernardus: quibus consentit M [...]g [...] Gregorius, & alii quos citavi in Cortina q. 2. a. 4. & in Coilatione Gregorii & Bernardi cum Au­gustino. Id relinquo judicandum

Solutis argumentis, superest de his duabus senten­tiis ferre judicium. Et quidem prima affirmans gra­tiam Universalem, quòd hodie in Scholis valeat, mag­num pondus authoritatis obtinet, & utramque apud Scholasticos paginam facit. Eam ego tutam & proba­bilem existimo. De secunda negante universalitatem Auxilii, sunt qui minus bene sentiant; imo & non desunt qui ei notam erroris inurant, quod jam olim suo tempore observavit Vasquez. 1. p. d. 97. c. 3. & e­go nunc observo fieri ab Antagonistis Jansenii. Fa­teor ingenuè in Academiis praesertim Hispanicis minus benè audire. Quod cum annos abhinc decem Theo­logiam Conimbricae domestica in Schola docens, ani­madvertissem, & in hanc difficultatem (quòd mate­riam de Praedestinatione & gratia ex mente Augustini [Page 240] Scholastico more dictabam) incidissem, in qua mihi perspectum erat, quid Augustinus sensisset; ita di­ctando me gessi, ut negantem Augustino tribuerem, & magnis momentis confirmarem, confirmatamque in medio relinquerem; non auderem tamen apertè illam profiteri, imo in communem oppositam inclinarem.

Nunc ingeuuè fateor libentius meum me judicium sustinere, quàm in alterutram partem ferre. Sed eo pro­fecisse me puto; quòd disputando effeci, ne quis hanc sententiam audeat deinceps graviori calculo notare. Petoque à Scholasticis (quos amo & colo) Doctori­bus, velint disceptationem hanc benevole excipere, & quae à me in ea sunt dicta attentè legere, accuratè recog­noscere, seriò expendere, & exilius secum censendo ra­tiones putare, ut mitiùs postea cum hac sententia agant, & in Scholas suas recipiant. Ecquid enim est quod in ea, uti à me proposita est, desiderari ad probabilitatem possit? Scripturarum Authoritas? Multa ex iis & i­donea protuli testimonia: non coacta, non detorta non dubia: Sed nata, sed recta, sed perspicua. Au­thorum Patrocinium? Non paucos Patronos adhibui: Patres, Episcopos, Doctores: quibus nunc addo Tho­mistas quos tacito nomine allegat P. Sebille. in recenti suo & luculento opere De libero Arbitrio l. 2. c. 2. imo & Authorem ejus sententiae Augustinum esse monstra­vi. Quod si negent, certe non negabunt plurimos ita & graves mecum Scholasticos Doctores de Augustino sentire. Rationum momenta? Certè plurima adduxi­mus & non levia: & contraria distinctè, & aptè con­futavimus. Jam verò, si quòd hanc negantem gratiae [Page 241] Universalitatem sententiam Haeretici quidam amplexi sunt, ideo probare nolunt: Scrupulum abstuli, mon­strando multò pluribus affirmantem Haereticis, inter quos sunt ij, quos aversantur maximè, placuisse. Ita non modo evulsi scrupulum, sed objeci. Quare cum nulla opinor justa Causa supersit ad illam, quae sane Augu­stiniana est, sententiam improbandam, desinant insecta­ri eam, & suâ sinant probabilitate frui. Nec dubito, quin qua sunt aequitate, cum haec accurate expendant, calculos adjiciant suos, & probent; probatamque con­firment, & celebrent.