GEIR-LYFR, Cymraeg a Saesnaeg, Yn Cynwys yr holl eiriau yng Eirlyfr Dr. Davies.
A Dictionary, British and English, Containing all the Words in Dr. Davies's Dictionary.
AB
A. And, with, whether.
Ab. mâb. A Son.
Ab, (Siancanâp) an Ape.
Abad, pen llywŷdd abatty. an Abbot.
Abades, pen llywŷddes, Abatty. an Abbess.
Abadaeth, aberthyno i benaeth yr Eglwŷs, megis Esgobaeth ei Esgob. an Abbotship.
Abattŷ, mâth ar Eglwys fawr, mynachlog. an Abby or Monastery.
Aball, pallder. Desect or Infirmity.
Aballu, methu, pallu. To perish, to sail.
Aban, rhyfel. War, Battle.
Abar, budreddi. Filthiness.
Abdon, henw dŷn. The name of a Man.
Abediw, perthynasau claddedigaeth. Funeral Ceremonies
Aber. a Brook of running Water.
Aberth, (Offrymiad) an Offering or Sacrifice.
Aberthu, (offrymu.) to offer or sacrifice.
Aberthawr, (offrymwr.) a Sacrificer, a Priest.
Aberthwr, (offrymwr.) a Sacrificer or Priest.
Abl) difai galluogrwydd. Sufficient, able.
Abledd, galluogrwydd. Ability, sufficiency.
Abo, bŷrgŷn, corph marw. a dead Carcase or Carrion.
Abrwŷsgl, braisg. very large, big, or thick
Absen) allan o ŵŷdd. Absence.
Ab ennwr) drŵg, a ogano un [Page] yn ôl ei gefn. a Back-biter or Slandeter.
Absen) drŵg, Cam-anglod. A slandering or backbiting.
Abwŷd, porthiant, bŵŷd. Food, also a Bait.
AC.
AC, hefŷd. And.
Accen. an ill accustomed word or speech.
Accw. There.
ACH.
Ach, achau, ache, achef, hanes henafiaid dŷn. Genealogy or pedigree.
Achwr, a fedro ddwŷn achau. A writer of Pedigioes.
Achadw, cadw. To keep.
Achanog, anghenog. Poor, needy.
Achar, câru a wnâ êf. He will love.
Achaws, achos. a Cause.
Achen, hepil, hil. generation.
Achenu, cânu. to sing.
Achenedd, câniad. a sonet or song.
Aches, afon. a river.
Achlan, y cubl ôll. all.
Achles, ymddiffyn-lê, llechulê. a place of refuge, a sanctuary.
Achlesu, cyigodi, swccrio. to comfort or shelter.
Achludd, cuddio. to hide secretly, or conceal.
Achor, bychan, eiddil. slender, thin, little.
Achor. Cause or reason.
Achre, gwîsg, dilledŷn. apparel, or dress.
Achre, îe yn hytach. yea rather.
Achreth, crynfa. a trembling.
Achrethu, crynu. to tremble.
Achrettawr, a wertho neu aroddo fenthig ar goel, a creditor, or one that gives credit.
Achrwm, crwm, cam. crooked or ill shaped.
Achrwŷm, rhwŷm. a tie or bondage.
Achub. defend, protect.
Achul, cûl, tene. lean, thin.
Achwedl, chwedl. a tale.
Achwedd, cârenŷdd. kindred.
Achwlwm, cwlwm. a knot, tie, or bond.
Achwre, dilledŷn, gwîsg. a garment, or apparel.
Achwŷn to complain, or accuse.
Achwŷs, achos. a cause or reason.
Actwn, gwisg rhyfel. llûrŷg, pais ddûr. a coat of mail, a breast-work, or battlemens.
AD
ADaf, llâw. A Hand.
Adafael, Tafael, gwŷsdl. A pawning, a pledge, an attachment.
Adail, Teilad. A Building.
Adammeg, dammeg. A riddle.
Adeilad, adeiladaeth, teiladaeth. A building.
Adarwr, (ffowler). A Fowler.
[Page] Adaw, gado, gadel. To leave.
Adain, aden, asgell, A Wing, a Spoke of a Wheel.
Adeilad, Adeiladu, Teiladu To Build.
Adeiladwr, teiladwr, saer. A Builder.
Adennog. winged.
Adanedd, Adenŷdd. wings, the spokes of a wheel.
Adar, birds.
Adar llwch-gwin, Vultures, Griffons.
Adar y bwnn. birds called Bitterns.
Adar y drudwy. birds called Stares of Starlings.
Adar y tô. Sparrows.
Adardŷ, cawell adar. a bird-cage.
Adblygu, diblygu. to unfold.
Adefŷn, edef. thred or yarn.
Adeg, treiad y lleuad, neu rhwng y llawnlloned ar newid. The decrease of the moon.
Adeiniog, adenog, winged, feathered.
Adeinŷdd, yr un ag adenŷdd.
Adenŷdd. Wings; also the spokes of a wheel.
Aderŷn. a bird.
Adfail, dinnistriad. a ruine, the fall of a building.
Adfain, Adfan, un dieithr, a Stranger.
Adfant, ofer, diystŷr. vain, despicable.
Adfeddylied, ail feddyliad, the recollection of the memory.
Adfeilio, pallu, methu, diffygio, to languish, fail, or decay.
Adferu, Rhoddi yn ôl, troi yn ôl. to restore, to return.
Adflas, diflâs, drŵg-flâs, an ill taste, unsavory.
Adfwl, a bull half gelt.
Adfŷd. adversity.
Adfydig, trûan, tylawd, wretched, miserable, poor.
Adfŷdd, ondodid, osgatfŷdd. perhaps.
Adiad, hwŷad. a duck or drake.
Adian, hîl, hepil, hiliogaeth. progeny, posterity.
Adill, gwâel, vile, abject.
Adladd, adlodd. Latter math, or the grass that groweth where hay was latley mowed.
Adlais, atteblais. an echo.
Adlam, llam neu naid yn ol, a leap back or rebound.
Adlaw, o isel dylwyth. of a base or mean off spring.
Adlawiaid, y rhai gwaela, tylotta, ag isa o'r bobl, the poorest, lowest, or basest sort of people.
Adnabod, dynabod. to know.
Adnau, gwŷstl, (stâc.) a gage, pledge, or stake.
Adnaw, cadw, meddianu. to keep or possess.
Adneir, iw gadw, iw feddianu. to be kept or possessed.
Adnes efe a gadwodd. he kept.
[Page] Adnod, (gwersi'r Bibl.) Verses of the Bible.
Adolwg. attowg. a beseeching or petitioning.
Adorth, diwŷdrwŷdd. diligence, industry.
Adran, gwahan o wahan, rhan o ran, a subdivision.
Adrodd, ail roddi, rhôddi yn ôl. restauring.
Adrodd, dywedŷd, mynegi, to declare, to relate.
Adrybedd, siccrwŷdd, diamheus. a certainty.
Adrysedd, gormodedd, superfluities.
Adrywedd, olrhen, to trace or track.
Adseinio, atteb-leisio, dynwared. to resound, or make an echo; also to repeat after another.
Adraenu, taenellu, brîth wlychu, to besprinkle.
Adwaen, dynabod. to know.
Adwair, gwair, ailwair, hay
Adwaith, ail waith, ail wneuthur yn well. remaking, making better, amending.
Adwedd, troiad yn ôl, a returning.
Adwedda, troi yn ôl. to return.
Adwen, edrych adwaen.
Adwerth, newid neu di ddrŷd. cheap.
Adwledd, dobor. bŷr brŷd, a short meal of meat.
Adwŷ, a gap or breach.
Adwŷar, gwaed, blood.
Adwyn, I know.
Adwynig, ymddangos, to appear or be in sight.
Adwŷth, an Infection that takes away the use of the limbs.
Adŷn, trûan, gwael. wretched, miserable.
Addail, snafedd y dwfr. the filth which the waters cast up.
Addange, mâth ar brŷf, ar yr hwn a tŷ mân flew a wnelo hettie dâ. a bever.
Addas, cymwys. cyfleus. apt, fit, convenient, commodious. also due.
Addasrwydd, cymhwŷsder. aptness, fitness.
Addasu, cymhwyso, to make fit, to accommodate.
Addaw, addo. to promise.
Addawd, tŷ trysor, trysordŷ. a storehouse, warehouse, or treasure-house.
Addef, cyfaddef, a hefyd anedd bychan. To confess; also a little dwelling.
Addewid. a promise.
Addfain, main, a hefyd yr hwn a yrer dros y môr o'i anfodd. a banished person; also, slender.
Addfed. ripe.
Addfedu. to grow ripe.
Addfwŷn, mwyn, gostyngedig. meek, courteous.
[Page] Addiant, gô fain, gô dene. somewhat lean, thin.
Addien, têg, glàn, hawddgar. fair, beautiful.
Addod, ŵŷ addod, ŵŷ'r nŷth, hefyd trysordŷ. an egg left or laid in the nest; also a warehouse.
Addoed, oed, oedran age.
Addoedi, oedi, ymaros. to prolong the time.
Addoedd, efe a aeth, efe a ymadawodd, be went or departed.
Addoer, oer. cold.
Addoli, doli. to adore or worship.
Addug, amean, trais, trechu. aim, also violence, force.
Addug, dûg, cymerth. he took, or carried.
Adduned, diowrŷd, llŵ. a vow, an oath.
Adduno, rhoddi diowrŷd, tyngu. to vow, or make an oath.
Addurn, figur sywedyddiaeth, taclusder. anornament, a scheme.
Addurno, harthu, tacluso. to adorn, or make neat.
Addwŷd, y nodau, chŵydd a gwaedlif or tu fewn. an imposthume, an ulcer.
Addwyd, aethoch. you went.
Addw ŷf, euthŷm. I went.
Addwŷn, geirwir, cywir. honest, just.
Addwŷnder, cyfiawnder, uniondeb. justice, honesty, equity.
AE.
AEg, Jaith. a Language.
Ael, ael y llygad. the eye-brow.
Ael, (hem, bordor). an hem, a border.
Ael, agos. nigh, near unto.
Aclaf, golud, cyweth, aelaw. wealth, riches.
Aele, dolurus, trist, trwm. pain, grief, sadness.
Aelgaeth, aelgeth, aelgerth, gên, cliccied gên. the chin, the jaw-bone.
Aelod. a member, or limb.
Aelwŷd. a fire-hearth.
Aer, ymladdfa, ffrau an engagement or battel.
Aerawd, yr un ag aer.
Aerdrawd, troediad, cerddediad. a walking, a gate or manner of going.
Aerfa, lladdfa, a slaughter.
Aerfen, Dyfrdwy. The river Dee.
Aerflawdd, bŷan, bywiog. quick, swift.
Aergad, ymladdfa rhwng lluoedd. an engagement or fight between armies.
Aergroin, gorwedd o hud, neu yn ymrasgo. to lye along, to be spread about.
Aeron, ffrwythau coed, ffrwythau hâf. summer fruits.
Aes, edrŷch tarian, a bwcled.
[Page] Aesawr, yr hwn a gario aes.
Aesdalch, yr un ag aes.
Aesdrai, yr hwn a gollodd ei aes mewn rhyfel.
Aesdrawd, yr un ag aerdrawd.
Aesdwnn, yr hwn yr haccied ei Aes mewn ffrau.
Aesel, (ferdus) furder a wnelir o grabbas. Verjuice.
Aeferw, Têg, gloŷw. Glistering, bright.
Aesfrau, yr hwn a bô ei aes yn frau.
Aeth, myned a wnaeth, hesŷd prudd-der. He went; also grief.
Aethnen, aethwŷdden. The Aspine-tree.
Aethwellt, yr ail Cnŵd o wair. Grass cut the second time.
AF.
AFagddu, henw Dŷn, The name of a man.
Afais, aderŷn. A bird.
Afal. An apple.
Afal Peatus. A peach.
Afal gronŷnnog. A pomegranate.
Afallen. An apple-tree, a crab-tree.
Afallach. afaleu-le, perllan. An orchard.
Afangc, yr un ag addange.
Afar, Cledi, Caethiwed, Trymder. Grief, sadness.
Afiaith, llawenŷdd. Mirth, chearfulness.
Afiechŷd. Unhealthfulness.
Afieuthus. Merry, chearful.
Aflafar, mûd. Dumb.
Aflednais, rhampus, gwilwstaidd. Immodest, rude.
After, edrychllerw.
Aflwydd. Misfortune, calamity
Aflwyddiant. Misfortune.
Aflwydiannus. Vnfortunate.
Afluniaidd. Desormed.
Afneued, hiraeth. A longing after, a desire.
Afon. A river.
Afrad. Lavishness.
Afradu, arfradloni. To make away lavishly.
Afraid. Needless.
Afrddwl, awr ddwl. An ill or heavy hour.
Afrifed, aneiri, heb rifedi. Innumerable.
Afrllad, teisen dene. A wafer
Afrwydd, rhwŷstrŷs. Vnsucessful.
Afrwydd-deb. Unfortunate.
Afrŷs, aniben, araf. Slow.
Afu, jau y bôl. The liver.
Afwch, awch. An edge, vigour, vehemence.
Afwyn, awyn ffrŵŷn. A rein of a bridle.
Affaith, rhanog o ddyreidi, euog. Accessory.
Affan, dwfn. Deep.
Affeithiol, rhanog o ddyreidi. To be accessory.
Affeithiwr, yr hwn a fo euog o ddrygioni. He that is accessory.
[Page] Affleu, arphed. The lap.
Affwŷs, y gwaelod eithaf. The very bottom.
AG.
AG, With.
Agalen. A whetstone.
Agarw, garw. Rough, rugged.
Agatsŷdd, os gatffŷdd, on-dodid. Perhaps.
Agerw, garw. Rough, rugged.
Agatoedd, os gatffydd. Perhaps.
Agde, llydan jawn, helaeth. Very broad, large.
Agen. A chink, a cleft.
Agennog. Full of clefts.
Ager, agerd, angar, tarth. Heat, vapour, exhalation, steam.
Agne, lliw. A colour.
Agori, egor. To open.
Agored. Opened, open.
Agoriawdr, agowr. He that openeth.
Agoriad, allwŷdd. A key.
Agos. Near, hard by, almost.
Agro, gorthrwm, trwm iawn. Very heavy.
Agweddi, Cynhysgaith, A portion or dowry.
Agwrdd, crŷ, ffyrnig. Strong, stout.
Agŵyr, cam, lletgam, Awry, askew, very crooked.
AH.
AHa, arwŷdd neu amnad llawenhau. Ha, ha, a token of rejoycing.
AI.
AI, pa un, pwy. Whether, or who.
Ai hwn? Is it this?
Ai, neu nail, or, either.
Aie? Is it so?
Aig, llû o bysgod. A great company most properly of fishes.
Ail. The second.
Ailun, eulyn, llûn. An effigie, an image.
Aillt, caeth weinidog. A slave.
Aingc, awŷdd i anlladrwydd. A burning lust.
Ais, asennau. The ribs, laths.
Aith, eithin. Furs, Gors.
AL.
ALaeth, gruddfan, cwŷnfan, ochain. Lamentations, groans, bewailing.
Alaf, golud. Wealth.
Alarch. A swan.
Alaw, (lili,) llysieun gwŷn flodeuog. The lilly.
Albras, bwa croes. A crossbow.
Albrysiwr, a wnelo fŵa croes neu fagnel. A maker of crossbows; also an engineer.
Alcan, (Coppor). Copper, Latten metal.
Alch, (grât haiarn). An iron grate.
Alfarch, gwayw. A stitch or pricking disease.
Aliw, edrych haliw.
Aliwn, dieithrŷn, yr hwn a anwyd, tros y môr. An alien.
[Page] Almari, (cwpwrdd). A cupboard.
Almarchu, bwrw'r dail. To shed the leaves.
Alon, gelynion, dieithraid. Enemies, strangers.
Alwar, (pwrs). A purse, a leather bag.
All, y llall, orall. Other.
Allan. Out, without.
Allan o law. Out of hand.
Allmor, pant. A valley, a dale.
Allt, gâllt. An ascent, or an up-hill.
Alltraw, tâd bedŷdd. A God-father.
Alltred, edrych tarian, a bwcled.
Alltud, dieithr ddŷn. A stranger.
Alltudo, gyru ymaith o'r wlâd. To banish.
Alltudaeth, alltudedd, gyriad allan o'r wlâd. Banishment, exile.
Allwest, porfa. A pasture.
Allwlad, dieithrŷn. A stranger.
Allwŷdd, allwedd, ygoriad. A key.
Allwŷddaŵr, ygoriadŵr, neu a gadwo ygoriadau. A key-keeper.
Allwynin, trist. Sad er heavy.
Allwŷs, tywallt allan. To pour out.
AM.
AM. For, because.
Amad, amhad, hâd. Seed.
Amaerwŷ, godre dillad, ridens. The hem or fringe of a garment.
Amaeth, arddwr. An husbandman, a plowman.
Amaethu, arddu, hau ag yredig. To plow, or play the husbandman.
Amaethad, hwsmonaeth Husbandry.
Amar, dechreu methu, dechreu gollwng. Beginning to loosen, to fail.
Amcan, bwriad. A purpose, intent, conjecture.
Amcanu, bwriadu. To purpose or intend, to conjecture.
Amcoch, amgoch, pûr loew gôch. A shining red.
Amcrain, ymgreinio, ymdrybaeddu. A wellowing, or tumbling on the ground.
Amcreinio, ymgreinio. To tumble down on the back, as horses use to do.
Amdaw, daw im. It will come to me.
Amdlawd, tlawd iawn. Very poor.
Amdo. A shrowd.
Amdrai, treilio. To diminish
Amdrwch, drylliedig. Cut and mangled.
Amdrwn, trwm. Heavy.
Amdrymmu, trymhau. To grow heavy.
Amdrymder, trymder. Heaviness.
[Page] Amddyfwŷs, dyfrllyd, gwlŷb. Watery, moist.
Amgant, amgŷlch. About, all about, a circuit.
Amgarn. A feril.
Amgen. Better, otherwise.
Amgenu. To exceed.
Amgoch, yr un ag amcoch.
Amgoed, coediog. Woody.
Amgreinio, ymgreinio. To tumble or roll on the ground
Amguedd, anwyl bethau. Our dear secrets, our choicest goods.
Amgyffrawd, amgyffredd, cyfleidio, cynwys. To be embraced, to comprehend
Amgŷlch. About, all round.
Amgylchedd. Circumference, circuit.
Amgylchu, amgylchynu. To besiege, to encompass.
Amhad, hau hâd cymŷsy. Sowe with mingled seeds.
Amhar, amhariad. Out of order, indisposed.
Amharu. To wax or make out of order.
Amis, dillad. Clothes.
Aml, amal. Often, frequent, plentiful.
Amledd, amlder. Abundance, plentifulness.
Amlaw, maneg. A glove.
Amliw. A variable colour, a glimpse.
Amliwiog, o amriw liwiau. Of divers colours.
Amlwg. Clear, very visible.
Amlygu. To make manifest, to declare.
Amlygŷn, gàl, nôd, neu benod i reddg atti. A Coal or mark to run at, or to play at.
Ammarch, amharch. Despite, discredit, disgrace.
Ammerchi, amherchi, To dishonour, to disgrace.
Ammeg, dammeg. A riddle.
Ammheuthun. Novelties, rarities.
Ammheuthunion, ammheuthun bethau. Delicacies, rare delicate meats.
Ammod. A covenant.
Ammodol. Conditional.
Ammodi. To covenant.
Ammor, (fortun). Fortune.
Ammorth, anlwc, anglod. Misfortune, disgrace.
Ammrhudd, ynfŷd, gwyrion. Imprudent, simple.
Ammhwŷllog. Mad, foolish.
Ammrhyd, allan o'i amser. Vnseasenableness.
Ammrhyfflen, edrych amryffleu.
Ammrwd, amrwd iw pôb cîg nes ei ferwi, neu ei rostio. Raw, unboiled
Ammwlch, cyfa, difylchog. Whole, without a crack or hole, solid.
Amnad, dim. Nothing.
Amnaid. A nod or beck.
Amnawdd, ymddiffyn, argae [Page] o amgŷlch. Protected, sortified round about.
Amneidio. To beckon, to nod with the head.
Amner, (pwrs) côd leder. A purse, a lether bag.
Amnhêdd, ymbil. To beseech or intreat.
Amnifer, rhagor rifedi. An unequal number.
Amniferog, bôd yn rhagori mewn rhî. That which is of an unlike number.
Amniferwch, edrych amniferog.
Amnoeth, noeth. Naked.
Amobr, trêth. Tribute, tax.
Amogawr, tŷ anedd. An habitation.
Amrafael neu ffrau. Discord, strife.
Amrafael neu anhebig. Various, diverse, differing in quality or quantity.
Amrafaelu, ymrafaelio. To disagree, to be at strife.
Amraint, yr hyn a fo yn erbyn cyfraith Dinas. That which is against the law of a city.
Amrant llugad The upper eye-brow, the eye-lid.
Amrant-hun, cŵsg. Sleep.
Amrant-huno, cysgu. To sleep.
Amrosgo, amrosgoŷw. Very large, great.
Amryfŷs, ymryfŷsg. To do a thing without considering or forgetfully.
Amryfusedd, camgymeriad, bai. An error, a mistake.
Amryffleu, mawr, helaeth. Large, great.
Amrygant, amrŷw o gantoedd. Several hundreds.
Amrygoll, colled, niwed. Loss, hurt, perdition.
Amrygwŷdd, syrthio i amrŷw fiurdd. Falling diversly or several ways.
Amrylaw, amryw o ddwylo. Several hands.
Amryliw, o amriw o liwiau. Of divers colours.
Amrylon, mynŷch lawen, llawen yn aml. Frequently merry.
Amryson. To contend, strive, or dispute.
Amsathr, sathr-lê, troed-le, camrau. A trodden place.
Amser. Time.
Amserol. Seasonable, timely.
Amserolder, cymwys amser. Seasonableness, opportunity.
Amseru, gwneuthur pêth mewn amser cyfaddas. To do a thing in season, and without delay.
Amug, amwg, amddiffynfa. Defence.
Amweddi, gwêddi gyhoedd. A solemn supplication, a publick prayer.
Amwisg, amdo. A shrowd, a winding-sheet.
Amws, (ystalwyn) A stalion, a stone-horse.
[Page] Amwŷyn, amddiffynu. To succour, help, or defend.
Amŵynt, afiach, afiachus. Vnhealthfulness, sickliness.
Amwŷs, amheus. Doubtful.
Amwŷth, digter, digofaint Anger.
Amŷd, ŷd barra. Bread-corn
Amygaid, ymddiffynu. To defend.
Amyn, oddigerth, oddieuthr, onid. Unless, except, lacking but.
Amynedd, ymmynedd, pŵŷll. Patience.
Amysgar, amysgaroedd, y perfedd, y coluddion. The bowels, the guts.
AN.
ANach, yr achos a rwŷstro beth. The hindring cause of a thing.
Anadl, breath.
Anadlu. To breath.
Anaele, gofid, cledi, dolur neu friw nad ellir moi jâchau. Grief, pain, terment; incurable disease or wound.
Anaf, cloffder, unllawiog, diffyg yn rhyw lê. Maimedness, lameness, desect.
Anafu. To maim, lame, or hurt.
Anafus. Maimed, mangled, or hurt.
Anafod, briw, dolur rhedegog megis clwy'r Brenin. Vlcers.
Anair, anglod. Infamy, calumny.
Anamser, cam amfer. Vnseasonable time.
Anamserol, amser anghymwys. Vnseasonable.
Anamserolder, yr amser anghymwys. Vnseasonableness
Anardymmer, anghymwys amser. Vnseasonableness.
Anau, yr hyn a dyfo heb i hau. Things that grow of their own accord, or unsown.
Anaw, cerddor. A musician.
Ancr, yr hwn a fo bŷw yn neilltuol er mwyn duwioldeb. An ancherite. an hermite.
Ancres, yr hon a fo yn bŷw yn neilltuol er mwyn duwioldeb. A nun.
Ancwŷn, melusfwyd, moŷthus-fwŷd. The second course, junkets, dainties, sweet-meats.
Andaw, gwrando. To hear, to hearken.
Aneir, aneirif, mwy nag a ellir ei rhifo. Innumerable.
Aneiryd, an-neiryd, estronedd. Impertinent.
Anesgor, yr hyn nid oes mo'i well; yr hyn ni ellir ymwared oddiwrtho; yr hyn ni ellir ei jâchau. Vncurable, inevitable, insuperable.
Anfab, amhlantadwy. Vnfruitful, barren.
Anfad, annuwiol. Impious, wicked.
Anfodd. Against the will.
Anfoddog. Vnwilling, discontented.
[Page] Anfoddhau, anfodloni. To displease.
Anfoddlawn, an fodlon. Discontènted.
Anfoes, delphaidd, trwsgwl, difoesol. Evil manners, irreverence.
Anfoesgar. Ill bred, unmannerly.
Anfri, tauogrwŷdd, ystifnigrwydd. Irreverence, stubbornness.
Anffawd, aflwydd, afrwŷdddeb. Misfortune, bad luck.
Anffodiog, an (lwccus). Vnfortunate.
Ang, ehang, helaeth. Broad, large.
Angad, llaw. A hand.
Angau, ange. Death.
Angheuol, marwol. Deadly, mortal.
Angel. An angel.
Angell, asgell, ysgwydd, brauch. An arm, the shoulder, a wing.
Angen. Necessity, want.
Angerdd, gwrês, poethni. Heat, combustion.
Anghenus. Needy.
Angnawd, an arferol. Vnufual, unaccustomed.
Anghanmol, goganu, beio. To dispraise.
Anghardd, carchorwr, (slâf,) caeth wenidog, ag weithie cûl, cyfing. A captive, a servant, a slave; also streight, narrow.
Anghawr, cybyddaidd. Covetous.
Anghawrdeb, cybydd-dod. Covetousness.
Anghenfil, un rhyfeddol, un yn rhagori oddiwrth (gwrs naturiaeth). A monster.
Angherdded, afawŷdeb mewn trafel. The error of a traveller; also, misfortune.
Anghof, allan o goffadwriaeth. To forget; also, forgetfulness.
Anghrêd. Vnbelief, incredulity; also that part of the world that is not Christian.
Anghrawn, yr hwn ni chasglodd gyweth. One that has not heaped up riches.
Anghredu. To disbelieve.
Anghrist, di gristionogol, yn erbyn Crist. Antichrist.
Anghychwiawr, anghystal, an hebig. Unequal, unlike.
Anghyfarch, yr hyn a gymerer ymwith heb wybod i'r nêb a i pîau. Any thing taken away the owner not knowing it, or without his leave; Felony.
Anghyfarchwr, yr hwn a gymero beth heb genad y meddianwr. He that takes a thing without the owners leave.
Anghyfartal, yr hyn nid oes moi fàth. Incomparable.
Anghyfiaith, jaith ddieithrol. [Page] A strange tongue or language.
Anghyflwr. An unhappy condition.
Anghyfnerth, anghyfnerthi, gwendid, afiechyd. Weakness, infirmity.
Anghyfodedyn, an symmudol, na eller ei symmud. Immovable.
Anghyfraith. Vnlawfulness.
Anghyffelyb. Vnlike.
Anghyffred, yr hyn nid ellir ei fesur, ei ddeall, n ai gyrheuddud. Incomprehensible.
Anghymmes, gormod. Too much, excess.
Anghyngel, edi ych anghenfil.
Anghynnwŷs, ymrosgo, anioddefus. Incompact, incontinent, not sufferable.
Anghysbell, ymhell. Afar off, far distant.
Anghysson. Dissonant, disagreeing in sound, not meters.
Anghyssondeb. A disagreeing in sound, not well rhymed.
Anghyssoni. To make false Rhymes.
Angladd, claddedigaeth. A funeral.
Anglef, llêf neu llais uchel. A great voice, or noise.
Angor, cybyddedd. Covetous.
Angor llong. An anchor.
Angraifft, ceryddiad, (esampl). A correction, rebuke; also an example.
Angraff. Dull-sighted, also simple.
Angreifftio, bwrw ar gelwydd, bwrw bai, rhoddi sen. To disprove, to chide.
Anguriol, rhyfeddol, creulon. Wonderful, cruel.
Anhap). Vnhappiness, misfortune.
Anhappus). Vnfortunate, unprosperous.
Anhardd. Vndecent.
Anharddwch. Vndecency.
Anhawdd, anodd. Hard or difficult.
Anhawsder anodd-did. Difficulty.
Anhepgor, yr hyn nid eller ei hepgor. Necessary, not to be omitted.
Anher, anner, (heffer). An heifer.
Anhun, anhunedd. Nightwatchings, awaking.
Anhwyl, afiàch. Vnhealthfulness, sickness.
Anhwŷlus. Vnprosperous, intractable.
Anhŷ. swil, anu. Bashful.
Anhydŷn, cyndyn, anwellyniog, afreolus. Untractable, refractory, obstinate, wilful.
Anial, ynial, wedi ei adel. Forsaken.
Anialwch, drysni. A desert, a wilderness.
Anian, (natur). Nature.
Anifail. A beast.
Anllad. Lustful, lascivious.
Anlladrwydd. Lust, lasciviousness.
[Page] Anllodi, anlloddi, treulio'r cwbl ar y bol. To consume all in eating or drinking.
Anlloedd, cyfoeth. Riches.
Anlloeddawg, cyfoethog. Rich, wealthy.
Anllofi, dylofi, tynnu trwŷ'r llaw. To rid through the hand.
Annawn, (anhap). Misfortune.
Annedd. An habitation.
Anneddu. To inhabit.
Annedwŷdd. Vnhappy.
Anneirfuwch, (heffer). A heifer.
Annel, tynniad, plygiad. A bending, a stretching.
Annelu, plygu, camu. Stretch, bend.
Annel, atteg. A prop.
Annel, magl. A gin or snare.
Anner, anneir, (Heffer). A heifer.
Annerch. Commendations, or to send commendations.
Anniben. Slew, without end.
Annibendod. Slowness.
Annhynghedfen, diben drŵg. An unhappy end.
Annhyrron, annhirion. Vnpleasant.
Annien, di-hên, bywiog, llawn bŷw. Lively, young.
Annilys, ammheus. vncertain, doubtful.
Annilysu, llysu, gwrthod. To refuse, to reject.
Annioddef. Impatience.
Annioddefgar, annioddefus. Impatient.
Annistaw. Not silent.
Anniwair, serchog, anllad. Vnclean, lewd, unchast.
Anniweirdeb, anlladrwydd. Vnchastity, lasciviousness.
Anniwŷg, drŵg cyflwr y corpn. An ill habit of body.
Anniwygus, un a fo ai gorph mewn cyflwr drŵg. One that has an ill habit of body.
Annlyed, annyledus. Not due or owing.
Annogi, cynghori. To exhort, advise, or advertise.
Annog, cyngor. An exhortation.
Annos, hyssio. To set a dog upon, or stir him to pursue.
Annosparthus, annosparthol, diwahan. Without division.
Anurhaethawl, na ellir ei fynegi. Vnspeakable.
Annrhefn. Confusedly.
Annrhefnus. Out of order, disorderly.
Annudd, anhudded, diddos. A covering, a shelter.
Annuddo, anhuddo. To cover.
Annun, anhunedd. Night-watching, or hindrance of sleep.
Annwn, pôbl y tu arall i'r ddaiar, a'u traed tuag at ein troed ni. Our Antipodes.
Annyundeb, anghydfod, ymrysson. Discord, strife.
Annwfn, cadduglynn, llyn [Page] heb waelod, uffern. A bottomless pit, hell.
Annŷsg, anwybodaeth. Ignorance.
Annysgymmod, anghydfod. Discord, disagreeing.
Anobaith. Despair.
Anobeithio. To despair.
Anobeithiol. Desperate, without hope.
Anober, pêth gwael. A trifle, a thing of no value.
Anoberi, gwaelbêth. A sorry or inconsiderable thing.
Anodd, an hawdd. Hard to be done, difficult.
Anoddyn, dwfn. Deep.
Anogan, anogawn, heb ôgan. Without dispraise.
Anogyfarch, heb gennad. Without leave.
Anolaith, heb laithder sŷch. Without moisture, dry.
Anoleithiog, yn ddi-wlŷb. Not moist or wet.
Anolo, anfuddiol, yn ofer. Vnprofitable, in vain.
Anorfod, anoresoynnol, na ellir ei orchfygu na' i symmŷd. Vnconquerable, invincible.
Anosteg, siariadus. Talkative.
Anrhaith, yspail a ddygcer oddiar elynion. A spoil.
Anrhaith-oddef, yr hwn a bô ei ddâoedd iw (fforffetio) am wneuthur yn erebyn y Brenin. He whose goods are to be confiscated.
Anrhefn. Confusion.
Anrhefnus. Confusedly.
Anrheg. A gift or present.
Anrhegu. To give presents.
Anrhydedd. Honour, reverence.
Anrhydeddu. To honour, reverence, or worship.
Anrhydeddus. Honourable, reverend.
Anrhyfedd, rhyfeddol. Wonderful.
Ansawd, ansawdd, ansodd, cyflwr, modd, helynt. Quality, state, condition.
Ansuriaeth, llôg. Vsury.
Anterth, y drydŷdd awr or dŷdd. The third hour of the morning.
Antur, prin, odid, braidd. Scarcely.
Antur, cais, ymgais. An attempt, an endeavour.
Anturio, rhoi cais. To attempt or endeavour.
Anudon, cam-lŵ. Perjury.
Anudonwr, hwn a dyngo anudon. A perjurer.
Anurddas, aflwydd, afrwydddeb. Adversity, misfortune.
Anwadal. Inconstant.
Anwadaledd, anwadalwch. Inconstancy.
Anwadalu. To waver, to change ones mind.
Anwastad. Inconstant; also, uneven.
[Page] Anwastadrwydd. Inconstancy, unevenness.
Anwau, dattod y pêth a wayed eusus. To unweave what hath been woven.
Anwe. The woof of a web.
Anwes. Indulgence, fondness.
Anwesog. To be of too much fondness.
Anwir, celwydd. A lie, an untruth.
Anwr, un nad yw ŵr ol. One not manly.
Anwybod, anwybodaeth. Ignorance.
Anwŷd. Coldness; also, a cold or cough.
Anwydog. Subject to be cold.
Anwyd, anwydau, dull, (naturiaeth). Nature, temper, disposition.
Anŵyl, hŷ, digwilŷdd. Shameless, bold, impudent.
Anwyl. Dear, beloved.
Anwyl, an-hwyl, afiechyd. Indisposition of body.
Anwyllyniog. Humoursom, crossgrain'd.
Anymddiried. Diffidence or distrust.
Anymddiriedu. To distrust.
Anynad. Peevish.
Anysgog, disigl. Immovable.
Anysgoged, disiglog. Immovable.
Anyspryd, yn lle yspryd. A ghost, an apparition.
Anystywallt, anwadal, anuastad. Inconstant, unstable
AP.
Aphwys, edrych affwys.
AR.
AR. Above, upon.
ar. Plowed land.
Arab, cellweirus. Subject to jest.
Arabedd, arabeddiaith, digrifair, cellwer. A merry saying, a jest.
Aradr, arad, penffestr. A plough.
Araf. Slow.
Arafu, rhywiogi. lliniaru. To grow mild; also to go slower.
Arail, areilio, trefnu, ymgeleddu. To look after, to maintain, to keep, to attend.
Areithio, gwneuthur araith new draethawd. To make a speech.
Araith. traethawd. An eration, a speech.
Areithŷdd. An orater.
Araithyddiaeth Oratery, the terick.
Arall. Another.
Arallu, aduewyddu. To alter to amend.
Aralleg, cyffelybiaeth. An allegory or similitude.
Arallwlad, dieithr ddŷn. A stranger.
Arau, ar y gau, ar gelwydd. In a lie.
Araul, tawel. Calm.
[Page] Arawd, bardd-gân o Ganmoliaeth. An Encomium.
Arbed, eiriach. To spare.
Arbennig, pennaf, cyntas, goref. Principal, capital, chief.
Arbennig milwyr, pendefig llu. The General of an Army.
Arbennigrwydd, Pendefigaeth. Principality, Excellence, Highness.
Arbennig-ŵyl, gŵyl uchel enwog. A solemn Feast.
Arch, archiad. A bidding or commanding.
Arch, math ar Long. A kind of a Ship called an Ark.
Arch neu cist corph. A Coffin.
Arch-esgob, penna Esgob. An Archbishop.
Archafad, dyrchafael, esgynniad, mynediad i fynu. Ascension, exaltation.
Archafael, dyrchafu, esgyn, myned i fynnu. To ascend.
Archen, archenad, osgyd. A Shoe.
Archenu, gwisgo esgydiau. To wear Shoes.
Archoll, briw. A wound.
Archolli, briwo, anafu. To wound.
Archwaethu, profi blâs. To taste.
Ardal, llywodraeth gwlad, unbennaeth gwlad. A Marquisate.
Ardalwr, llywodraethŵr rhŷw (sîr) neu wlâd. A Marquiss.
Ardeml, adail, adeilad, teilad. An edifice or building, a tabernacle.
Ardwy, nawdd, amddiffyn. Defence, protection.
Ardwyad, amddiffynnwr. A Protector or Defender.
Ardwyaw, amddiffynu. To protect or defend.
Ardwyrdaf, edrych dwŷre.
Ardymmŷr, ardymmer, tymmer, tymherus. Temperateness, an equality of heat and cold.
Ardymmheru, tymheru. To temper or moderate.
Ardymmherus, tymherus. Temperate, moderate.
Arddamlewychiad, datcuddiad. Revelation.
Arddelw, taeru. To avouch, to assert, to vindicate.
Ardderchafu, derchafu. To ascend.
Ardderchafael, dyrchafael. Ascension.
Ardderchog. Excellent, high, noble.
Ardderchowgrwydd. Excellence, nobility.
Arddiad. Plowed ground, tillage.
Arddigonedd, gormodedd. Too much, superfluity.
Arddu, du. Black.
[Page] Arddu neu aredig. To till the ground.
Arddwl, awr ddwl. A melancholy hour.
Arddufrych, gwineuddu, tywyll, hagar. A dark brown, swar thy.
Arddunaw, anrhydeddu. To honour or reverence.
Ardduniant, anrhydedd. Honour, reverence.
Arddwr. A Plowman, an Husbandman.
Arddwrn, arddwn. The wrist.
Aredig. To plow.
Areithio, dywedyd chwedl, ymddadlu. To make a formal speech.
Areithydd, ymadroddwr. An Orator, a Rhetorician.
Aren. A Rein, a Kidney, the Member of a Male.
Arennau. Reins, the Members of a Male.
Aren, ffraeth, ymadroddus. Witty, eloquent.
Arf. A weapon, a tool.
Arfaeth, amcan, brŷd. An intention or purpose.
Arfaethu, amcanu, bwriadu. To intend or purpose.
Arfaidd, hŷ. Bold, daring, an hardy adventure.
Arfal, toll am falu. Toll for grinding.
Arfeddyd, amcan, bwriad. A purpose or intent.
Arfeiddio, llyfasu. To dare, to be bold.
Arfeisio, rhydio, myned trwy'r rhŷd. To pass over water, to wade over.
Arfer. Custom, or common use.
Arferu. To accustom, to use commonly.
Arfod, tarawiad neu ddyr nod saeth. The shot or strokes of a Dart.
Arfodus, saethu yn gyfarwydd. Prompt and dexterous at casting a Dart.
Arfoel, moel ei goppa. Bald on the top of the head.
Arfog. Armed.
Arfogaeth. Armour.
Arfogi. To arm, to harness.
Arfoloch, blin, aflonydd. Troublesom, unquiet.
Arfoll, croesaw, croeso. Welcome.
Arfolli, derbyn, croesawu. To receive, to welcome.
Arfolli, beichiogi. To conceive.
Arfôrdir, glann y môr. The Sea-coast.
Arfordwy, yr un ag arfordîr.
Arffed. A lap.
Arffedog, yffedog. An apron.
Arffedog, ymgeleddŵr, ceidwad. An Overseer, a Guardian.
Argae. A fence to keep water in its own channel, or in Milldams, &c.
Argaedigaeth, clô rheswm, diben, dibendod. A conclusion.
[Page] Arganfod, (witsio). To bewitch.
Arganfod, bwrw golwg. To look upon, to cast an eye.
Argel, cûdd, ymgûdd. An absconding, an hiding.
Argelu, cuddio, ymguddio, llechu, celu. To hide or conceal.
Argelwch, dirgelwch, cyfrinach, An hidden thing, a secret.
Argledr, arglwydd. A Lord.
Arglwydd. A Lord or Master.
Arglwyddes. A Lady or Mistress.
Arglwyddiwr, rheolwr, llywŷdd. A Governour, a Lord, a Ruler.
Arglwyddiaeth. A Lordship.
Argoedwŷs, coediog. Woody.
Argoel, coel. A sign or token, an omen.
Argyfrey, cynhysgaeth. A Portion or Dowry.
Argyffrey, edrych Argyfrey.
Agyllaeth, galar, alaeth. A lamenting, a mourning.
Argyffroeu, canu bôb yn ail bôb in eilas. To sing together by turns.
Argyllaeth, wŷlo, tosturio. Weeping, wailing, lamenting, &c.
Argymmhennu, dadleu, rhesymmu. To hold an Argument, to argue.
Argysswr, argysswrw, ofn. Fear, borrcur.
Argyssyru, ofni. To fear, to be afraid.
Argystwy, cerŷdd. Chastisement.
Argywedd, briw, miweid. A harm or hurt.
Argywedd, achwyn, cŵŷn. An accusation, a complaint.
Argywedda, briwo, anafu. To hurt or harm.
Ariad, cerddorion, pîbyddion, cantorion. Musicians, Pipers, Singers.
Arial, nwŷf, bywiogrwydd. Lasciviousness, vigour, activity.
Arialus, nwyfus, bywiog. Full of vigour and courage, lively, lascivious.
Arian. Silver.
Ariânt. Money.
Arian rhif, arian bâth. Coin.
Arian bŷw. Quicksilver.
Ariandlws, y gamp, a enniller wrth ryfela neu ymgampio. A piece of silver given as a reward in war, or won by Horse-race, &c.
Arianllais, llais arian. A silver sound.
Ariannog. Moneyed, silvered.
Ariannu. To silver.
Arien, gwlith. Dew.
Aries, edrych Darogan.
Arlais. The temple of the head.
Arlwŷ, paratoad. A preparation.
Arlwyo, paratôi. To prepare.
[Page] Arlwŷannau, arlwŷau, paratôadau. Preparations.
Arllaw, ar-llaw. With the hand.
Arllawdd-ar-llawdd, ar mawl. With the praise.
Arlloes, arloes, arloesiad. Empty, emptied, throughly purged.
Arlloesi, arloesi. To empty, to purge.
Arllon, llonn. Very pleasant.
Arllost, bôn gwaywffan, carn arf. The but-end of a spear, or the stock of a weapon.
Arlluddiaw, rhwystro. To hinder.
Arllwŷbr, ol troed, neu llwŷbr. A foot-step or track of the foot, a path.
Armerth, arlwŷad, paratôad. A preparation.
Armes, droganiad, prophwydoliaeth. A Prophecy.
Arnaddu, arnaddudd, arnaddynt, arnynt. Vpon them.
Arnodd. A Plow-tail or handle, or rather the Plow-beam.
Arnynt. Upon them.
Ar-oddeu, goddeu, diodde. To endure, to bear or suffer.
Arodrydd, arawd-rhŷd, fraeth ymadrodd. An eloquent oration.
Arofyn, ymofyn, myned ar siwrne, bwriadu. To enquire, to go a journey.
Arofun, ymmaith, parod i ymado. To be ready to depart.
Arogl, rhogleu. A smell or scent, a perfume.
Arogli, rhogleuo. To perfume.
Aroloedd, cyfoeth, budd Wealth, profit.
Arorair, rhagferf, un o rannau ymadrodd. An Adverb, one of the Parts of Speech.
Aros. To stay or tarry; to dwell, abide, or inhabit.
Aros, prin. Scarcely.
Arpar, darparu, paroatoi. To provide, to prepare.
Arsang, gorthrech, trais. Oppression.
Arswyd, ofn. Fear, or apprehension of fear.
Arswydo, ofni. To fear, to be afraid of.
Artaith, eigyddiad, chwarteriad. A [...]ending the skin from the bone, a butchery, a quartering.
Arteithio, chwarteru, cigyddio. To tear limb from limb, to quarter, to butcher.
Arteithudd, crogŵr, cigydd o ddŷn, dihenyddwr. An hangman, an executioner.
Arth. An He-bear.
Arthes. A She bear.
Aruchedd, wyneb, arwyneb The face, the top or uppermost part, a front.
Aruchel, goruchel, uchel iawn. Very high, lofty.
Aruthr, rhyfedd. Wonderful, admirable.
[Page] Aruthrèdd, rhyfeddod. A wonder, admiration.
Aruthrol, rhyfeddol. Wonderful, admirable.
Arwaesaf, cymmorth, cynnorthwy. Help, assistance.
Arwain, tywŷso. To lead.
Arwar, brydaniaeth. Heat.
Arwedd, ymddŵyn. To behave or comport ones self.
Arweddiad, ymarwediad, ymddygiad, buchedd. Conversation, manner of life.
Arweddawdr, dygiawdr, un a ddygo un arall. One that carrieth or beareth another.
Arwerthu, arwerth, cynnig ar werth. To set or offer to sale.
Arwestr, llinin pwrs neu sgreppan. A purse or satchel-string.
Arwest, cerdd dannau, (miwsig). Musick.
Arwoloedd, edrych aroloedd.
Arwr, un a wna wyrthiau uwchlaw arfer dŷn. An Heroe.
Arwraidd, gwyrthiog. Heroick, noble.
Arwredd, dewrder, gwasgwŷchder. Heroickness, valour.
Arwrwas, gwâs dewr, gwâs gwŷch. An heroick man.
Arwydd. A sign.
Arwyddion. Signs.
Ar-wŷdd, arad, penfestr. A Plow.
Arwyddfardd, cennad yn gofyn heddwch, neu yn cyhoeddi rhyfel. An Herald at Arms denouncing War or Peace.
Arwyl, arwyliant, claddedigaeth. A Funeral.
Arwynawl, tywŷsog. A Prince.
Arwŷnawl, dihafarch creulon. Fierce, cruel.
Arwynebedd, arwyneb, wyneb, tonn. The face, surface, or top of a thing.
Arwynt, arogl, rhogleu peraidd. A sweet smell, an odour.
Arwyntio, arogli, rhogleuo yn beraidd. To smell pleasantly.
Arŵŷre, derchafu. To ascend.
Arwyrain, cerdd o foliant. A song of praise, an hymn.
Arwystl, gwŷstl. A pledge or pawn.
Arwystleiriaeth, gwystlaid. A pawning.
Arynnaig, ofn. Fear.
Aryneigus, osnog. Fearful.
AS.
A Sant, edrŷch tarian.
Asbarn, barn. A Judgment.
Asbri. Excessive mischievous.
Assen. A She-ass.
Asen. A rib.
Aseth. A sharp-pointed lath to fasten thatch to houses.
Asgel. A wing.
[Page] Asgellog. Winged.
Asgellu. To wing, or put on wings.
Asgellwynt, ystlyswynt. A side-wind.
Asgen, briw, niweid. An hurt or harm.
Asgethrawg. Toothy or naily.
Asglod, asglodŷn, ysglodŷn. A chip.
Asgre, mynwes. The bosom.
Asgwrn. A bone.
Asgyrnig, asgyrniòg. Boney, full of bones.
Asgyrnygu. To grin and shew ones teeth by way of chiding or threatning.
Asserw, disglaer. Bright, shining.
Assio. To joyn or glew together.
Assw, asswŷ. The left.
Asswŷn, esgus am fod yn absennol. An excuse for being absent.
Asswŷno, (escusodi absen.) To excuse ones absence.
Astalch, edrŷch tarian.
Astell, aseth tô. A lath.
Astellodi, hollti. To cleave or split.
Asirus, sarrug, anfoddog. Dogged, dissatisfied.
Astrusi, ammheuaeth. Ambiguity, doubt.
Astud, myfŷrgar, dyfal, diwŷd. Studious, diligent.
Asur, y glâs wybren. The acure sky.
Assyn. The he-ass.
AT.
AT. To.
Atcor, cŵys. A furrow.
Atcori, cwŷso. To plow furrows.
Atchwaith, sûrni, blâs drŵg Sowerness, an ill taste, unsavouriness.
Atgen y ddaiar, ffrwŷth y ddaiar. The fruit of the earth.
Atglaf, goglâf, ailglâf. Something sickly, relapse.
Atglefychu, ailglafychu. To get a relapse.
Atguddio, cuddio, celu. To abscond, to hide.
Atgyweirio, adnewyddu, diwygio. To mend, to repair.
Athafar, trymder, galar. Sorrow, grief.
Athaw, distaw. Silent.
Athraidd, myned trosodd, neu trwodd. A passing over, or through.
Athraw, athro, dysgawdr, (Meister). A teacher, a master.
Athrawiaeth. Doctrine, learning.
Athref, trigfan, cartref bychan. A little dwelling, a mansion-house.
Athreiddio, myded trosodd. To pass over.
Athrigiad, trigiad, arhosiod. An abiding or staying.
[Page] Athrist, trist, trwm iawn. Very sorrowful or sad.
Athro, athraw, (Meister). A master, a teacher.
Athronddysg, doethineb, uchel ddysgeidiaeth. Philosophy, doctrine, learning, discipline.
Athrugar, trugarog. Merciful.
Athrylith, tueddiad. Disposition, towardness.
Athrywŷn. To part those that are fighting.
Athwll, tyllog, rhwygiedig. Torn, rent.
Athwŷf, euthym, aethym. I went.
Atorwedd, gorwedd o hŷd. To lie all along.
Attafael. A distraining, an attachment.
Attafaela. To distrain, to attach.
Attal. To hinder, to delay, to detain, to stop. Withholding or retaining, an impediment, a stop.
Attal dywedyd. A stammering, an impediment of speech.
Attam, attan, attom. To us, towards us.
Attarw, adfwl. A Bull half gelt, a Steer.
Atteb. To answer, an answer.
Atteg, pren Cynnal. A Prop.
Attegu, cynnal i finu. To underprop.
Attethol, dewisiad, dewis, deffol. An election, choice, picking, or culling.
Attil, ad-hîl, beichiogi or ail, beichiogi eilwaith. A second conception.
Attolwg. Beseeching.
Attolygu. To beseech.
Attref, drysni. A wilderness or desert.
Attreg, attregwch, ymaros, llercian. Delay, a delaying.
Attŵf, yr hwn a dyfo yn ddiweddarach nar cnŵd. That which grows up after the crop.
Attwŷn, dwŷn yn ôl. To bring or carry back again.
Attychwel, dyfodiad yn ôl. A return.
AU.
AU, yr au sŷdd wrth yr ysgyfent. The liver.
Aur. Gold.
Aurbibau, lliw aur. Gold-colour.
Aurdorchog. Golden-chain'd.
Aurŷch, eurŷch, go aur, go arian. A Goldsmith, a Silver-smith, a Tinker.
AW.
AWch. An edge, vigour.
Aweddwr, dwfr glân, llif-ddŵr. Clean water, flowing water.
Awel. A gale or blast of wind.
Awelog. Windy.
Awen neu gwenŷdd. The gift of Poetry.
Awen ffrwyn. The reins of a Bridle.
Awenad, cernod. A box on the ear.
[Page] Awen neu asgwrn grûdd, asgwrn gên, cliccied gên. The jaw-bone or cheek bone.
Awen-gerdd, cerdd gyson. A Poem well rhymed.
Awenŷdd, gwenŷdd. The gift of Poetry.
Awgrim, awgrym, amnaid. a nod, a beck.
Awr. An hour.
Awrddwl. A dull hour.
Awst. The month August.
Awŷdd. Greediness, covetousness.
Awyddu. To covet or desire greedily.
Awyddus. Greedy.
Awŷn ffrwyn. The reins of an horses bridle.
Awŷr. Air.
BA.
BA, edrych Pa.
(Baban, babi, paban.) A Baby, a Puppet.
Baccwn,) cig môch. Bacon.
Bâch neu bychan. Little, small.
Bâcheam. A hook a grapling-iron.
Bachiad. Crookedness; a bending, turning, or winding, like a hook.
Bachgen. A boy.
Bachog. Hooked. full of turnings and windings.
Bachu. To hook, to bend.
Bacseu, hosanau heb draed. Stockins without feet.
Bad, cafn ar ddŵr, cŵch dwfr. A Cock-boat, a Scullers Boat, or Barge.
Baddug, Caddug, niwl A fog or mist.
Badŷdd, badŷdd. Baptism.
Baedd. A boar.
Boeddgig, cîg baedd. Brawn.
Baeddu, curo, pwŷo. To beat, to thump.
Bagad, rhai, crŷn bart. Some, a multitude.
Bagl, ffon fogl. A Crutch.
Brglog. Crutch-like.
Bagwnnog, crŷf, cadarn. Strong, firm.
Bagwŷ, blaen arf, pîg saeth. The point of a weapon, the dart of an arrow.
Bai. A fault.
Baich, baŷch. A burden.
Baidd, herio, syleinsio. A daring, a challenging.
Bain, haint, maent hwy. They are.
Bais, rhŷd. afford.
Bal, tusw, llyweth. A little bundle of flax or the like,
Bal, moel iawn. Very bald.
Bala, pen afon, blaidd. A town of that name, and signifies the head of a river flowing out of a lake; als of a wolf.
Balaen, balain, balen, dûr, haiarn. Steel, iron.
Balaon, bleiddiau. Wolves,
Balaw, gwaell neu dafod (bweel). The tongue of a buckle.
[Page] Balc). A balk or ridge between two furrows.
Balch. Proud.
Balchder, balchedd. Pride.
Balchio. To grow proud.
Baldordd, dwndrio, dadwrdd. To prate prattle or babble.
Baldorddwr, dwndriwr. A babler or pratler.
Balen, dûr, haiarn. Steel, iron.
Ball, plâ, cornwyd. A plague, a pestilence.
Ballasarn, glâs. Blue.
Ballasg, draenog. An hedge-hog, an urchin, a porcupine.
Ballasgog, pigog. Set with prickles, prickly.
Balleg, crŷw pysgod, cawell i ddal pysgod. A weel or bow-net to catch fish.
Ballegrwŷd, rhwyd pysgod. A fish-net.
Balog. A codpiece, a placket.
Bann, uchel, hîr. High, tall.
Bann, braich o bennill. The arm or slave of a verse.
Banniar, (Baner). A banner.
Bannog, nodol, nodedig. Noted, notable.
Ban, pan. When.
Banan, ofn. Fear.
Bancawio. To fasten an hook to an angling line.
Bangaw, parod, buan. Ready, swift.
Banon, brenhines. A Queen.
Banw, porchell. A pig.
Banŷw, banwŷaidd. Feminine.
Bâr, aspri, rhaib. Desperateness in wickedness, also gluttony.
Bara. Bread.
Bara miod, crempogen. A pancake or fritter.
Baran, nerth. Strength, force.
Barannedd, nerthoedd. Forces, strengths.
Baranres, trefn (Sawdwŷr). The Order of Souldiers.
Barcut, barcuttan. A kite.
Bardd, prydŷdd. A poet.
Barddas, hanes ar gân. Intelligence by verse, a poetical history.
Barddoneg, prydyddiaeth. Poetry.
Barddoni, beirdd, prydyddion. Poets.
Barddoniaeth, prydyddiaeth. The art of poetry.
Barddoniaidd, prydyddawl. Poetical.
Barf. A beard.
Barfog. Bearded.
Bargen). A bargain or contract.
Bargod. The eves of a house, &c.
Bargodion, trigolion yn bŷw yn nherfyn dwy-wlad. The inhabitants of frontiers or marches.
Bariaeth. Desperateness in wickedness.
Baril). A barrel.
Barn. Judgment, sentence.
Barnu. To judge.
Barnwr. A Judge.
[Page] Barr) i sefyll wrtho o flaen ustus. The bar in a court of judicature.
Bar) neu drosol. A bar or bolt.
Barrog, ysbardun. A spur.
Barrug, llwydrew. Frost, the rime of frost.
Barus. Wicked, also gluttonous.
Barwn) A Baron.
Barwniaeth), rheolaeth, gallu. Power, Government, a Baronship.
Bâs, Shallow, ebb.
Bâs, llewyg, llysmair. A swoon, the pouring out of the soul, an extasie.
Basgawd, basged). A basket.
Bastardd), plentyn ordderch. A bastard.
Bâth, tebyg. The like, likeness.
Bâth ariân, neu arian bâth, arian. Coined money.
Bathu, gwnuethŷr arian. To coin money.
Baw Dirt, dung, a turd.
Bawai, bawaidd, bawlŷd. Dirty.
Bawd. A thumb.
Bawdd, bôddi. A drowning.
Bawddŷn, dŷn bawaidd. A base dirty fellow.
Bawlŷd. Dirty, filthy.
BE.
BEchan. A little she, a small female.
Bechanigen, bechan bâch. A very little female.
Bedwen. The birch-tree.
Bedw. Birch-trees.
Bedŷdd. Baptism.
Bedyddio. To baptise.
Bedyddfan, bedyddfaen, bedyddlestr, bedyddfa. The Baptistry, the Font.
Bedyssawd, yr holl ddaiarol fŷd. The globe of the earth.
Bêdd. A sepulcher or grave.
Beddaid, llonaid bedd. A grave, full.
Beddrawd, bêdd, daiar gladdu. A sepulcher, a burying-place.
Begegŷr, gwennynen ormes, cyccynen. A wasp.
Beichio. To bellow or roar.
Beichiog. With child.
Beiddio, llefasu. To dare.
Beio. To find fault.
Beiriant, edrŷch Peiriant.
Peirniad, barnwr. A Judge.
Beisio, myned trwyr dŵr. Towade through the water.
Bele, mâth ar wiwair a phân gwerthfawr. A Sable whose skin is rich fur.
Bellach. Now at last.
Benbaladr, edrŷch paladr.
Benben, ynghŷd, ymladd. Together by the ears.
Benddar, edrŷch Penddâr.
Bendigaid, bendigedig. Blessed.
Bendigo, bendithio. To bless.
Bendith. A blessing.
Bendithio. To bless.
Bendraphen, yn gymmysg, [Page] mewn anrhefn. Promiscuously, confusedly.
Bendro, pendro. A dizziness or giddiness of the head, the staggers.
Benedig, cennadwriaeth. A message, an embassie.
Benffŷg, bûdd, (proffid,) enill. A benefit, profit.
Benn, certwyn, (gwagen.) A cart or waggon, a chariot.
Bensach, chwydd-ddolur yn y gwddw. The Squinzey.
Benthŷg. A borrowed thing.
Benthygio. To borrow.
Benwŷd, edrych Menwŷd.
Benyw, merch. A female kind, a woman.
Bêr. A Spit.
Bêr, edrych gwaywffon.
Bera, twrr o ŷd neu wair. A heap of corn or hay.
Berf, un o'r ŵyth rannau ymadrodd. A verb.
Berfa. A barrow.
Berfa drol. A wheel-barrow.
Bernais), disglairdeb. Varnish.
Berr. A short female.
Berr. A leg.
Berth têg, disglaer. Fair, bright.
Berthawg, goludog, cyfoethog. Rich, wealthy.
Berthedd, cyfoethog, goludog. Wealthy, rich.
Berthedd, tegwch, disgleirdeb. Beauty, fairness.
Berthdud, berth-tûd, gwlâd tirion hyfryd. A pleasant country.
Berthfann, lle-tirion. A pleasant place.
Berthid, berthidau, cyfoeth, golud. Wealth, riches.
Berthogi, cyfoethogi To make rich, to grow rich.
Berw. A boyling.
Berwi. To boil.
Berŷon, berywon, barcuttanod. Kites
Bestfil, anifail gwŷlle, prŷf gormes. A wild beast.
Beu, tŷ, bŵth, trigfa. A little house, a cottage.
Beudag, geneu y corn pori. The top of the wind-pipe.
Beudŷ. A cow-house.
Beunoeth, peunoeth, bôb nôs. Every night.
Beunydd, bôb dŷdd. Daily.
BI.
BI, bŷdd, fe sŷdd. It shall be.
Biach, edrŷch Giach.
Biachu, edrŷch Bachu.
Bicre, ymgŷrch, ymdrêch, ymladd. A conflict, a fight.
Bid, bydded. Let it be so, be it so.
Bid, gwrŷch. A hedge.
Bidog, cyllell glûn, (dagger). An hanger, a little sword, a dagger.
Biery, barcud. A kite.
Bigwrn, migwrn. A knuckle.
Bilain, taoog, hwsmon, Abstinance, A husbandman.
[Page] Bilan, gwaywffon. A spear, a lance.
Bildin. A galling.
Bilen, edrŷch Pilen.
Bilwg,) gwddi. An hedge-bill.
Bîr). Beer.
Biswail. Cow-dung.
Bittail), lliniaeth, ymborth. Victuals.
Bittolws, tarw. A bull.
Biw, buwch. A cow.
BL.
BLaen neu pîg. A point.
Blaen neu gynt. First.
Blaena. The first.
Blaeneu neu eitha gwlâd. The farthest part of a country.
Blaengis, yr ymdrech cyntaf mewn rhyfel. The first assault in battel.
Blaenor. A ring-leader.
Blaenrhed, y rhedwr blaenaf. A fore-runner.
Blaenu, achab y blaen. To possess before, to go before.
Blaenwedd, blaenwel, uchaf brigin. The very top or height of a thing.
Blagur. Twigs, sprigs.
Blaguro. To sprout, to branch.
Blaidd, (wlff). A wolf.
Blâs. A taste.
Blawd. Meal.
Blawd-llif, (dŵst) llif. Saw-dust.
Blawdd, chwyrn. Quick, nimble, swift, active.
Blawr, blawrwyn, llwŷd. Gray.
Bleddychfa, wyneb, wyneb. prŷd. The face or countenance.
Bleiddiast, bleiddies, (wlffest). A she-wolf.
Blew. Hair.
Blewiach. Down or little hair.
Blewog. Hairy.
Blif, tafl i daflu cerrig. A sling, A battering engine to cast darts or stones.
Blin. Weary, also troublesom.
Blinder. Weariness, also tribulation.
Blingo. To flea off the skin.
Blino To weary, also to vex.
Blisg. Shells.
Blîth. Givin' milk.
Blîth draphlith, didrefn, Confusedly.
Blochda, hufain llaeth. Cream.
Blodeuyn. A flower or blossom.
Blodeuo. To flourish or blossom.
Blodeuog. blossomy-flowry.
Blodio, tanu blawd. To sprinkle meal.
Blodiwr. A Meal man.
Bloesg. Lisping.
Bloesgni. A lisping.
Bloneg. A swines grease.
Bloneg y derw. The say of oak-trees.
Blonhegen. A swines leaf.
Blottai, cardotta blawd. To beg meal.
Blowmon, dŷn croen ddu. A Black-moor.
Blŵch. A box.
[Page] Blwng, digllon. Angry.
Blychaid. A box-full.
Blyngawd, blyngder, anfoddog, digllon. Angry, hard to be pleased.
Blynghau, digio. To be angry.
Blŷs. Longing.
Blysig yr hwn a flysio. One that longs.
Blysio. To long for a thing.
BO.
Bôch. The cheek.
Bochau. The cheeks.
Bochodeg, bychodeg, tlawd. Poor.
Bochog. Blab-cheeked.
Bocsach, (bôst). A boasting or bragging.
Bôd. To be.
Bôd, neu fôd. Essence, being.
Bôd neu gartref. A mansion, an habitation.
Bod, barcut. A kite.
Bod y gwerni. A buzzard.
Bod tinwyn. A bald buzzard.
Bôdd. Free-will, content.
Boddhau, rhyngu bôdd. To please or give content.
Boddi. To be drowned, to drown, drowning.
Boddlawn, bodlon. Contented, willing.
Boddloni, bodloni. To please, to content.
Bodryda, cŵch gwenyn. A Bee-hive.
Bogail. The navel.
Boglyn, tegan o aur. An ounce of gold.
Bol. The belly.
Bola croen, (mwfel). A muzzle.
Bolch, bwlch. A gap or notch.
Bolchwydd, chŵydd bol. Belly swelling.
Bolera, yfed ar ormes. To spunge, or drink without paying.
Bolgan, côd groen. A budget.
Bollt), piccell. A bolt, a dart.
Bolltod, tafliad cerrig, saethiad saethau. The casting of darts or stones out of an engine.
Boloch, aflonyddwch, helbul. Vnquietness, trouble.
Bolwft, dolur o fol. The bellyach.
Bôn. The stump or but-end of a thing.
Bonclust. A box on the ear.
Bondo, bargod. The house-eves.
Bonedd. Nobility or gentry.
Bonffaglu, golosgi, deifio. To singe.
Boniad. The hinder part.
Bonllef. A shout, a shriek.
Bonllost. A bang or falling both ends together.
Bonwm, boncyff. A stump of a tree.
Bord, (bwrdd). A table, a board
Bore. The morning.
Boreuddŷdd. The morning.
Boreafwyd, tor cythlwng. A breakfast.
Boreugwaith. A morning.
Bors), torr-lliaingig. Burstenness.
[Page] Bôst), ffrŵst. A boasting.
Bostîo). To boast.
Bottas, bwtthôs, ysane bottymmog. Spatterlasles, buttoned hose, gainacshes.
Bottwm.) A button.
Bottymmog) Buttoned.
BR.
BRâd, bradwriaeth, twyll trwy ymddiried. Treachery, a betraying.
Brâd. gyfarfod. A quotidian-fever.
Bradog, twŷllgar. False, traiterous.
Bradw, wedi treulio neu ddryllio. Worn thin and poor.
Bradwr, bradychwr. A traytor, a betrayer.
Bradwŷ, twn, torriad. A fracture, a rupture, a breach.
Bradwyog, drylliog, adwŷog. Broken, rent, full of gaps.
Braenar, branâr. Fallow ground.
Braen, braenllŷd. Rotten.
Braenu. To rot.
Brâg. Malt.
Bragad, heppil, hîl. Progeny, offspring.
Bragod). Bragget.
Braich, brauch. An arm
Braicheidio, ymgyfleidio. To embrace.
Braidd, prin. Scarcely.
Braint. Prerogative, dignity.
Braisg, praff. Gross or thick.
Bram. A fart.
Brammu. To fart.
Bremmain, cyrchfa, A resort, assembly, a collection.
Brân. A crow.
Brànos, brain ieuaingc. Young crows
Branes, neu brain. Crows.
Branâr. Fallow ground.
Brann), Rhuddion. Bran.
Brâs. Fat. also course.
Braster. Fatness, coursness.
Bratt. A clout or rag.
Brâth. A biting, a stinging, a stab.
Brathu. To stab bite or sting.
Brau, crin. Rotten, brittle.
Breuolaeth, breuoledd, breuolder, breuder, breuawd. Brittleness.
Braw. A terrour or fright.
Brawychu. To terrifie, vex, or move.
Brawd, barn. Judgment.
Brawd. A brother.
Brawdoliaeth. Brotherhood.
Brawdgâr, un yn caru ei frawd. A lover of his brother.
Brawdgarwch, carriad rhwng brodyr. Brotherly love.
Brawdŵr, barnwr. A Judge.
Brawdle, eistad lle barnŵr. A Judgment-seat.
Brê, bryncŷn. A little hill.
Brecci. Wort.
Breccini, brecci. Wort.
Brêch, brŷch. A brindled or brown colour.
[Page] Brechdan. Bread spread with butter.
Bredŷch, brâd. Disloyalty, treachery.
Brefu. To low or bleat.
Brefera, thuo. To roar.
Brefarad, rhôch, rhuad. A roaring.
Brêg, rhwŷg, rhwygiad. A rent or breach.
Breianllif, breuanllif, maen melin, maenllifo. A grind-stone, a mill-stone.
Breichrwŷ, braich, brauch. An arm.
Breilw, (rhosyn.) A rose.
Breinrŷdd, brein-rhŷdd, braint. Right, immunity, freedom.
Brenin. A King.
Brenhiniaeth. A Kingdom.
Brenhindŷ, brenhinllŷs, llŷs brenin. A Kings palace.
Bresŷch, llysiau crochan. Potherbs, also A weed in Corn.
Bretheirio, brytheirio. To belch.
Brethŷn. Woollen cloth.
Breuad, prŷf yn ymborth âr gŷrph y meirw. A worm that eateth the body of the dead.
Breuan, melin law. A hand-will.
Breuan o ymenŷn, (preint) o ymenŷn. A print of butter.
Brevandŷ, tŷ melin. A mill-house.
Breuanllif, edrŷch breianllif.
Breuant, y corn pori. The Wind-pipe.
Breuddwyd. A dream.
Breuddwydio. To dream.
Breulinaf, malu. To grind,
Breyr, brehyr, arglwydd y tir. A Baron, or Lord of a Mannor.
Breurdir, tîr y Brenin. The Kings land.
Breyres, Arglwyddes y tîr. A Baroness.
Brî. Esteem, dignity, honour.
Briduw, y bedŷdd-gyfammod. The covenant made in baptism.
Briallu. Primroses.
Brîg. The height or top of any thing.
Brigin. The top of any thing, a branch or sprig.
Brigog. Full of boughs or branches.
Briger, gwallt. The hair of ones bead.
Brigladd, ysgythru. To lop.
Brigwn, gobed. A rack.
Bril. A shrimp, a sorry thing.
Brisg. A track.
Brîth. Of diverse colours, py'd.
Brîth y fuches. A wag-tail bird.
Brithell yr ymennydd, y groenen dene o amgylch yr ymennydd. The thin skin or film enwrapping the brain.
Britho. To adorn or dress any thing with divers colours.
Brithog, (ffrio.) A frying.
[Page] Brithŷll. A trout.
Briw. A wound,
Briwo. To hurt or wound.
Briw-fŵyd. Crums or fragments of bread or any victuals.
Briwsion. Crums.
Briwsionyn. A crum.
Brô, gwlàd, cymmydogaeth. Country, neighbourhood.
Broaidd, tirion, hyfryd fel dyffrŷn. Pleasant as a valley.
Broccen, mynwes. A bosom.
Brôch, digter. Anger, wrath.
Brochi, digio, creuloni. To wax cruel, hasty, fierce, or unruly.
Brodio), cyfrestru, gweithio gwaith edau â nodwidd. To embroyder.
Brodorion, cydwladwŷr. The same country-men.
Bron. The breast, the pap, the side or top of a hill.
Bron alarch, math ar bysgodyn. A cuttle-fish.
Brondu'r twynau, math ar aderyn. The Plover-bird.
Bronddor, edrych tarrian.
Bronfoll, dwyfronneg, bronlliain. The breast-plate also a stomacher.
Bron-gengl. A poitrel or breast-leather for a horse.
Bron-rhuddŷn, Robin gôch. Robin-red-breast.
Bron-lliain, (twmetfier). A stomacher.
Bronwen. A kind of a weasle.
Browŷs, brawŷs, braw. Terrour.
Brû, croth gwraigr. The womb
Bruchen, plympiad dŵr allan or ddaiar. The bubling or springing up of water.
Brûd, darogan, prophwydoliaeth. A prophecy.
Brudio, daroganu, prophwydo. To prophesie.
Brûhed, llaw. A hand.
Brwchan, mâth ar lymru teneu. A sort of meat made of oat-meal and water called Sowings.
Brŵd. Warm.
Brydio. To grow warm.
Brydanniaeth. Warmness.
Brŵŷd, peithin. A weavers reed, a tent or frame for embroidery.
Brwydog, tyllog. Full of bracks or holes.
Brwŷdr, brwydrin, ymladdfa. A skirmish, a fight, a battel.
Brŵŷn. Rushes.
Brwynen. A rush.
Brŵyn, trymder, galar. Sorrow, mourning.
Brwynaid, mâth ar bysgod mân. Anchoves.
Brŵŷsg, meddw. Drunk.
Bryccan, gwrthban. A blanket.
Brŷch, brychau. Motes.
Brycheuyn. A mote.
Brychni wyneb. The freckles of the face.
[Page] Brŷch liw. A dun or brindled-colour.
Brŷch buwch. The after-birth.
Brŷch y cae, mâth ar aderŷn. A hedge-sparrow.
Brŷd, amcaniad, bwrriad. An intent or purpose.
Brŷnn. A hill.
Bryncŷn, brynn bychan. A little hill.
Brynaich, (yscottiaid.) Scotchmen.
Brŷs, prysurdeb. Haste.
Brŷsio, prysuro. To hasten.
Brysiawr, un ar ffwdan neu frŷs. One that makes haste.
Brysgŷll, ffonn, teyrnwialen. A cudgel, also a scepter.
Brytheirio, bretheirio. To belch.
Brython, brittaniaid, cymru. Britains, Welch people.
Brythoneg, cymraeg. The British tongue, Welch.
Brythwch, ymladd. To fight.
BU.
BU, ŷch neu fuwch. An ox or cow, a nead.
Bu, fe fu. There was, he was.
Bual, ŷch gwŷllt. A buff or wild ox.
Buan. Swift.
Buelin, (cwppan) neu phîol. A cup.
Buarth. A yard or court at the front of a house.
Buches. A milking place.
Buchedd. The course of life or conversation.
Buchod. Cows.
Budr, aflan. Filthy, unclean.
Budreddi. Filth, excrements, dirt.
Budd. It will be.
Budd neu enill. Profit, benefit.
Buddio, gwneud enill. To profit to benefit.
Buddfawr, buddiol, enillol, enillgar. Profitable.
Buddai, budde. A churn.
Buddel. The post that cows or oxen are tied to.
Buddugawl, y nêb a enillo'r maes. Victorious.
Buddugoliaeth, y (fictori), y gamp. A victory.
Bugad, brefiad gwartheg. The bellowing of oxen, cows or bulls.
Bugail, cadwr defaid. A shepherd.
Bugeila, cadw defaid. To play the shepherd.
Bugeilffon, ffon bugail. A shepherds crook or staff.
Bugeilrhes, lolio, gwâg siarad. A babble or prating.
Bugloddi, cornio'r ddaiar fel a gwnelo tarw. To tear the earth with horns as bulls use to do.
Bugunad, brefiad ŷch. The lowing of an ox.
Bûl, codeu y tyfo hâd llîn ynddŷnt. The husks of flax-seed.
[Page] Bûn, merch neu forwŷn. A woman or maid.
Buna, mîl o filoedd. A million or ten hundred thousand.
Burgŷn, ysgerbwd. A carrion or dead carcass.
Buria, yr un. The same.
Burion, barcuttanod. Kites.
Burthiaw, cilgwthio, gyru yn ôl. To repel or drive back.
Burthiad, gŵth, cilgwth. A repulse or putting back.
Burwŷ, glindorch buwch. A thing to tie up the legs of cows to milk them.
Bustl. The gall.
Bustlaidd, chwerw. Bitter, or full of gall.
Buwch. A cow.
Buwl, mûl ieuangc. A young mule.
BW.
Bŵ, braw, dychrŷn, ofn. Terrour, fear.
Bwa. A bowe to shoot with.
Bwast. Bowes to shoot with.
Bwbach. A bugbear to fright children.
Bwbachu, chware 'r bwhach. To frighten or terrifie children.
Bwccl). A clasp or buckle.
Bwccled, edrych tarian.
Bŵch. A he-goat.
Bwhwmman, codi yn donnau. To wave, or rise in waves.
Bwiall. An ax or hatchet.
Bwla), tarw. A bull.
Bwlan, bylan. A botl'd belly made of straw to keep wooll or corn, &c.
Bwlch. A notch, or gap.
Bwnn, Aderyn y Bwn. A bittern.
Bwngler), Bôn y glêr. A bungler, or botcher.
Bwrdais), un a fo' yn (ffrî) o drê gaeth. A burgess.
Bwrdd. A table, a board.
Bwrn, ymgyfogiad. An inclination to vomit.
Bwrw. To cast, to thron, to vomit.
Bwriad neu amcan. An intent or purpose.
Bwriadu neu amcanu. To intend design or purpose.
Bŵth. A cottage.
Bwŷd. Meat, victuals.
Bwyta. To eat.
Bwŷllwrw, darpariad i daith. Provision for a journey.
Bwystfil, prif gwŷllt. A wild beast.
Bwystgunion, Anifeiliaid gwylltion. wild beasts.
BY.
Bychan. Little.
Bychydig, ychydig. Very little.
Bychanigŷn, bychan bâch. A very little thing.
Bychod. He goats.
Bychodedd, ychydig. Few.
Bychodrwydd, yr un â bychodedd.
[Page] Bŷd. The world.
Bydol. Worldly.
Byda, cŵch gwenŷn. A beehive.
Bydâau, cychod gwenŷn. Beehives.
Bydaf, cŵch gwenyn. A beehive.
Bydafu, cychu gwenŷn. To hive bees.
Bŷdwraig, mudwraig. A midwife.
Byddar. Deaf.
Byddaru. To wax deaf, or make deaf.
Byddin, (armi), llu. An army.
Byddino, dysgu milwŷr i ryfela. To exercise soldiers.
Bygwl, bygythiadau. Tbreatnings.
Bygyln, bygwth. To threaten.
Bygwth. To threaten. A threatning.
Bynnag, pwybynag. Whosoever.
Byrnio, llwytho. To load.
Bŷrr. Short.
Byrrhau. To shorten.
Byrdon, bwrdwn cerdd. The burden of a song.
Byrdd, Byrddau. Tables, boards.
Byrrhwch, Prŷ llŵyd, Prŷ penfrith. A gray, brock or badger.
Byrllyfg, teyrnwialen, gwialen. A scepter, a rod.
Byrn, beirn, barnau, barnedigaethau. Judgments.
Bŷs. A finger.
Bystwn). A fellon or bustion.
Bŷth. For ever.
Byther, bydder, bydded. Let it be.
Bytheiad. A hound.
Bytheirio, bretheirio. To belch.
Bŷw. To live, also alive.
Bŷwiol. Lively.
Bywiogrwydd. Liveliness.
Bywŷd. Life, also livelihood.
Bywion, morgrŷg, mywion. Emmnets, ants or pismires.
CA.
CAhan, bŵth, A cottage, a cabbin of a ship.
Cabidwl, cynghardy. A consistory, councel house.
Cabidyldŷ, cynghordŷ. A convocation house, chapter house.
Cabl, Cabledd, Cabledigaeth, drŵgddyweddiad am dduw. A blasphemy.
Cablu, dywedyd yn ddrŵg am dduw. To blaspheme.
Cablŷs, chwanog i oganu Duw. Blasphemous▪
Cabol, llysn. Smooth.
Cabóli, llyfnhâu. To smooth.
Cabolfaen, careg sliccio. A smoothing stone.
Caccen, teisen, puttain. A cake, a harlot.
Caccwn. Wasps.
Caccynen. A wasp.
Câch, baw, tomm. A turd, dung, excrements.
Cachu. To shite.
[Page] Cachad, dŷn ynfyd, amhwyllus, llwrf. A mad foolish doating fellow, also slothful.
Câd, rhyfel. A war, battle or fight.
Cadeithi, rhyfeloedd. Wars.
Cader, (castel), diffynfa. A strong, or fortified place.
Cadair. A chair.
Cadarn, crŷf, Nerthol. Powererful, strong.
Câdcno, cleddŷf. A sword.
Cadernid. Strength, fortitude.
Câdfa, y maes lle ir ymladd llstoedd. The field or place where two armies fight.
Câd-farch, march o ryfel. A warlike horse.
Caditt, y gweddill, hyn sy'n ol. Relique, or remainder.
Cadlais, cadlas. A hovel, a back yard for corn ricks or hay.
Cadlŷs, (garsiwn). A Garison.
Cadnaw, cadno, llŵynog. A fox.
Cadr, gwrol, gwrymmŷs. Valiant, strong.
Cadw. To keep, or secure.
Cadwedigaeth, ceidwadaeth. Custody, or the keeping.
Ceidwad. A keeper.
Ceidwades. A she keeper.
Cadwen, cadwent, ymdrêch, ymlâdd. A fighting.
Cadwr, tarian, gwauwffon. A shield or buckler, also a spear.
Cadwraidd y llaw, Rhwng y bysedd ar arddwn. The hand from the fingers to the wrist.
Cadwŷd. It was kept.
Cadwŷdd, tîryn llawn prysglwy ni a mîeri. Ground ful of briars and brambles.
Cadwŷn, cadwen. A chain.
Cadwyno. To chain.
Caddug, niwl. Mist, fog.
Caddugo, niwlo. Grow misty or foggy.
Cae neu gwrŷth. A Hedge.
Cae, caeadle, maes. An enclose, or field.
Caead. A cover or lid, also inclosed or shut.
Caeor, corlan, defeidle. A sheepfold.
Cael. caffael. To find, or obtain.
Caen, croenen nou bilionen. A thin rind, peel or bark.
Caenen, huchen. A thin skin.
Caenen o eira. A covering of snow.
Caened, llwyd, gwŷn, henaidd. White, hoary, aged.
Caentach, edrŷch ceintach.
Caer, gwal droellog, gwal gron. A round wall, as walls of Cities.
Caerou, ceirydd. Round walls
Caerog, gwaliog. Walled about.
Caeth. Captive, narrow, obstructive.
Caethiwo, To captivate, imprison, or confine.
[Page] Caethiwed. Captivity, bondage, pain, misery.
Cafell, gafell. A chancel of a church.
Cafn. A boat, a trough.
Cafnu. To make hollow like a trough.
Caffael, edrych cael.
Cagal, cagl. Sheep or goats dung.
Caib. A mattock.
Cail, corlan defaid. A sheep-fold.
Caill. The stone of the privy members.
Cain, têg, glân, golygus, hardd. Fair, beautiful, amiable.
Cainge. A bough of a tree, &c. a lesson in musick.
Cais, Tryforwr, Barnwr. A treasurer, also a judge, also an endeavour or seeking.
Caith, edrych Caeth
Ceithiw, ceithiwed, edrych caethiwed.
Calaf. pob pêth a fo'n (holw) o'i fewn, megis (cwil). ceccysen, &c. Every thing that's hollow within, as a quill, reed, &c.
Calan. ŷ dŷdd cyntaf o flayddyn neu fis, Rhester dyddiau 'r flwyddyn, Almanac. The first day of a year or month, the succession of the days of the year, an almanack.
Calch. Lime.
Calchu. To Lime.
Calchaid. The limeing of a thing.
Calch, ymladd, arfogaeth. A fighting, also an armour.
Calchdoed, wedi ei arfogi neu wisgo a llurig. Wearing armour, armed.
Caled. Hard.
Caledu. To burden.
Calefŷn, edrych calaf.
Caln. The heart.
Calondid. Magnanimity, courage.
Caluedd, un yn gwneuthyr Cerbydau, saer coed. A coach-maker, a wheel-right, a carpenter.
Calŷn, canlyn. To follow.
Call. Crafty, prudent, witty.
Callder, calledd, callineb. Craftiness, prudence.
Callestr, carreg fflint. A flint stone.
Callod y coed. Moss growing upon trees.
Callodrŷn, corsen, gwelltŷn ŷd. A reed, the straw or stalk of corner herbs.
Callawr, callor, padell, (cettel), crochon. A kettle, pan, caldron, pot or the like.
Camm, neu anunion. Crooked.
Cammu. To bend, to step.
Cam neu camwedd. Injury, wrong.
Cam cerddediad. A step or pace in going.
[Page] Cambost, colan. A prop.
Camfa. A stile.
Cammeg, cammŷg, mâth ar bysgod. A sturgeon, also a kind of salmon.
Cammog. A canmock or restharrow.
Camel, Cawrfarch. A Camel.
Camgylŷs, beius, euog. Blamable, guilty.
Camlad, (camlod), ystwff o flew Camel. Hair Chamlet.
Camlas, ffôs, lle saif dŵr, cwys, pant. A ditch, wherein water stands, a furrow, trench, or channel.
Camlwrw, (fforffed). A penalty; fine, or forfeiture.
Camlyrŷs, euog o dalu fforffed. Guilty of a fine.
Cammawn, ymladd. A battle or fight.
Camp, cyflwr, dull, môdd. Quality, condition.
Camp. A game.
Campus. Gamesterous.
Camre, camrau. Paces, steps.
Camrwŷsg, trais neu camfeddiant. Vsurpation.
Camrwyfgo, cam feddianu. To usurp.
Camwedd. Wrong, iniquity, sin.
Camwedd, cymwedd, cellwer, gwatwar. To joke or jest.
Camwri, cam, trosedd. Injury, affront, abuse.
Camwŷ, edrych, Camwri.
Cân. A song, or canticle.
Cânu. To sing, to play on musick.
Canu, canuau, caneuau, caneuen, cân, caniad. A song, a verse, canticle.
Cantor. A singer.
Can, canys, gan, oblegŷd, o herwŷdd. Because by reason.
Cann, gwŷn. White.
Cann gwenith, yeillied gwenith. Wheat flower.
Cann rhŷg, peillied, rhŷg. Rye flower.
Cannu, gwŷnnu. To make white or whiten.
Cannaid, gwŷnn. White.
Canaon, canawon, cŵn, bleiddied, neu lewod ifengc. Whelps, puppies.
Canastr, rhŷw bridd calchog. A kind of a limy clay.
Canel, (sinimwn). Cinnamen.
Cannerth, cymmorth (help.) Aid, assistance.
Canfod, gweled. To see, to behold.
Cangell, gafell. The chancel of a church.
Cangellawr, ysgrifennydd amriw swŷddau uchel. A chancellor, a scribe, a notary, a secretary.
Cangelloriaeth. swydd y cangellawr. The office of a chancellor, secretary or the like.
Cangen. A bough or branch.
Canhiadu, caniadu, caniad-hâu, addo arddymuniad. To grant.
[Page] Canhwynol, edrych Cynhwynol.
Canhymdaith, ymgyfeillach, cŷdgerdded. To accompany or go with.
Canlŷn. To follow, to imitate.
Canllaw. The side fence of bridges
Canllyn, edrych Canlyn.
Canol. The middle.
Canolig. The midst of a place or thing, medium, middle sized.
Canred, ymlid. A following or pursuing, chasing.
Can's, Canys.
Cant. A hoop, a rim of a wheel or serve, a hundred.
Cantref, cwmmwd. A division in a county called a hundred.
Canwelw, gwyn, llwydlâs. White, pale.
Canwyll. A Candle.
Canwyllwr, canwyll ŷdô. A chandler, a candle maker.
Canwyllbren, canwyllŷr. A candlestick.
Canwyll y llygad. The pupil of the eye.
Canwyr, nôd clûst, canwe. A kind of an ear mark for beasts.
Canwyr, (plean) i (blaenio) byrdde. A joyners plane.
Canymdaith, canlyn, cŷdgerdded. To follow or accompany.
Canymdoi, gwated, amddi r ffynu. To defend, protect, or conduct.
Canys, oblegid, o herwydd. Am, for, because.
Cap.) A cap.
Cappan côr, mâth ar gap a wisgau'r offeiriaid. A bishops mitre, a canonical Cap.
Cappel. A chappel.
Capten) neu Câd-pen, pen y gâd, canwriad. A captain.
Carr. A drag.
Carraid. A drag load.
Cargychwyn, treigl ddŷn, rhodiennŷdd. A vagabond, a wanderer.
Car, cer, gar, agos, garbron. Near to, or nigh unto.
Câr. A kinsman.
Carennŷdd, ceraint. Kin or relation.
Cares. A kinswoman.
Caredig. Loving, kind.
Carant, ceraint. Kinsmen or kinswomen.
Carchar. A prisson.
Carcharu. To imprison.
Cardawd, cerdod. An alm or charity given to the poor.
Cardotta. To beg alms.
Cardottai, cardotteion, rhai yn cordotta. Beggers.
Cardottŷn. A begger.
Cardd, carcharwr. A prisoner.
Ceirdd, carcharorion. Prisoners.
Carddu, carcharu. To imprison.
Carddagl, godre. The hem, border or fringe of a garment.
[Page] Caredd, pechod, bai. A sin, crime, or offence.
Caregl, Phiol neu gwppan yfed. A cup or jug to drink with.
Carfan. A rail or peice of wood.
Carfan gwelu, erchwyn gwelu, pren gwelu. A bedstead, or the side of a bed.
Carfan gwŷdd neu gwehŷdd. A weaver's beam.
Cariwrch, carw-iwrch, carw. A row-buck.
Carl, delph, Cybŷdd. A clown, a miser.
Carlwm, carlwng. A white weaste.
Carn. A balft or handle, also the boof of a beast.
Carnedd: A heap of stones.
Carp. A rag.
Carrai, carre. A thong of leather, &c.
Carreg. A stone.
Carregan, carreg fechan. A little stone.
Carregos, cerrigos, cerrig mân. Small stones.
Carth, carthion. Tow, or the worst of hemp or flax.
Carthen. A hair-cloth.
Carthglwŷd, berfa. A barrow.
Carthu. To clean siables or cowhouses, &c.
Cartref. A habitation.
Cartrefu, trigo, aros To dwell or inhabit.
Caru. To love, to wooe.
Caruaidd, hawddgar. Lovely, fair, amiable.
Carw. A deer, a buck.
Carwfil, carwfarch, Cawrfarch, (camel). A camel.
Carwnaid, naid carŵ. A stags leap.
Câs, casineb. Hatred, envy.
Cashâu. To hate or abhor.
Caseg A mare.
Caseg y dryghin. The cornish choff, a joy.
Casgl, cynulliad, A collection.
Casglu, cynnull. To collect or gather.
Casnod, casnodŷn, casnach. Lint.
Casnor, llîd. Malice, envy, an itching anger.
Castell). A castle.
Castellu, amgylchu. To encompass round about.
Casul,) math ar ddilledyn i offeiriad. A priests garment, a casseck.
Catberth, edrych Cadwŷdd.
Catt, briwsin, briwsionyn. A crumb or little piece.
Catgi, cî mawr, (mastiff). A great dog or mastiff.
Catgor, ympryd. A fast.
Catgno, câdcno, cleddyf. A sword.
Caterig, nwŷfŷs, anllad. Lascivious, luxurious.
Catgun. cledd, cleddyf, hefyd rhefelwr, gwr bonheddig. A [Page] sword, a Warriour, a Nobleman, or a Gentleman.
Catyrfa, catorfa, tyrfa o wŷr, A company of men.
Catorfod, Brwydr, Rhyfel, Ymladdfa. War, a Fight or Batle.
Câth. A Cat.
Cathl, cân, caniad. A Song, or Canticle.
Cathlŷdd, cantor. A Singer, a Musician.
Cathrain, gyrrwr ychen. One that drives the oaen or plough as some calls it.
Cau. To shut up, to hedge in, to cover.
Cauad. Shut or hedged in.
Caudod, ceudod. The paunch of the belly.
Caul, cylla. The Runnet that curdeth milk.
Caw, cawiau. Clouts for children.
Cawad, cawod, cafod. A Shoare.
Cawdd, dîg, digllonrhwydd. Offence, wrath, anger
Coddi, diggio. To provoke, to anger.
Coddiant, Edrych Cawdd.
Cawell. A Basket, a Pannier.
Cawell Pysgotta. A Wheel, a Bew-net for fishing.
Cawg. A Bason.
Cawl, gruel neu bottes. Gruell, Pottage.
Cawlai, cerdotta (pottes). To beg pottage.
Cawn. Reeds, small wild grass.
Cawnen. A reed, &c.
Cawr. A Giant.
Caws. Cheese.
Cosyn. A cheese.
Cawsai, cardota caws. To bog cheese,
Cawslestr, Cawsellt. A cheese fat.
CE.
CEbystr, Rheffyn, Cortyn. A Halter.
Ceccru, ymremmial. To scold or quarrel.
Ceccreth, ymryson, ymremmial. Scolding, quarrelling, strife.
Ceccys. Reeds.
Ceccysen. A Reed.
Cêdd, Bûdd, mael, enill. Profit, gain, benefit.
Cedawl, Buddiol, ennillgar. Beneficial, profitable.
Cêdrwydd, bonheddig, da ei Rywogaeth, hael. Genero is, bountiful, noble, gentile.
Ceden. A nap.
Cedenog. Nappy.
Cedr, cedrwŷdd, Coed mawr Têg yn tyfu yngwlâd Affricca. The Cedar trees.
Cefn. The back, a Butt or Ridge of ground.
Cefnu neu drechu. To overcome.
Cefnog. Hearty, couragious.
Cefnogi. To grow bold, fearless or strong.
[Page] Cefndedŷn, cyndedyn, cymdedyn. The middle of the bowels and intrails, the double skin that fastens the back and bowels.
Cefnder. The first Cozen male.
Cefnderwedd, cefnderoedd, cefnderydd. The first Cozens males.
Ceffyl. A Horse.
Cêg. The Throat.
Cegu, gwangcio. To swallow greedily.
Cegid. A kind of wild reeds or roots called hemlock.
Cegin. A Kitching.
Ceginwr. (Cŵcc). A cook.
Cegŷrn, edrych Cogwrn.
Cehyr, edrych Cyhyr.
Ceibr, Trosol. A barr.
Ceibio. To dig with a mattock.
Ceidron, cadr, cadarn, gwrymmus. Strong, stout, valiant.
Ceifn, câr o'r bedwerydd râdd, gorŵŷr. A Nephew's Nephew, of the fourth degree.
Ceifnaint, ceraint o'r bedwerydd râdd. Kinsmen of the fourth degree.
Ceiliog. A Cock.
Ciliog mwyalch. A Black bird.
Ceiliog rhedŷn. A grashopper.
Ceilliau. The gods of the privies.
Ceinach, Ysgyfarnog. A hare.
Ceiniog. A peny.
Ceinion, edrych Cain.
Ceinmŷg, ceinfŷg, ceinmŷged urddas, anrhydedd, parch. Honour, reverence, esteem, reputation.
Ceinmygu, anrhydeddu, perchi. To honour, repute, regard or esteem.
Ceinmŷn, ymdrechu. A quarrel, combat, duell.
Ceintach, tynnu cleddyfau, amrafaelu. To draw swords, to strive, to contend.
Ceintachus, ymladdgar. Contentious, quarrelsom.
Ceirch. Oates.
Ceirdd, edrych Cardd.
Ceirniad, canwr corn, (cornor). A Coronet.
Ceirs, cyrs, corsydd. Wettish medow grounds, Moores.
Ceirt) (Certwyni.) Carts.
Ceisiad, y trysorwr penaf. Lord high Treasurer.
Ceisio. To seek.
Ceispwl, (catspwl). A serjeant.
Ceith, ceithiw, caeth. Captive, bound.
Cêl. Concealment, a secret.
Celc, cêl. Concealment.
Celcu, cêlu. To conceal.
Celain. The body of him that was slain.
Celanedd. A company of dead bodies.
Celcŵr, Cyfrinachŵr. One that conceals.
Celfi. Implements or tools, also ware or commodities.
Celfŷdd. Skilful.
Celfyddŷd. An art or trade.
[Page] Celffaint, hên goed crinion. Old rotten timber or wood.
Celffeinio, gwŷwo, crîno. To wither, rott or decay.
Celi, un o henway Duw. A name of God.
Cellach neu (Bwdingeu). A pudding.
Celu. To conceal.
Celwrn. The milking pail.
Celwŷdd. A lye.
Celwŷddog. Lying or given to lye.
Celŷn. Holy trees.
Celynen. The holy tree.
Cell. A cellar, a buttery.
Celli, llwyn cŷll. A grove of hazel-trees.
Celliwig, llŷs y Brenin Arthur. King Arthurs palace.
Cellaig, llywiawdr. A governour.
Cellâst, mastyffiâst. A great bitch.
Cellgi, mastyffgi. A mastiff dog.
Cellwair. A jest or joke.
Cenn pysgod. The scales of fish.
Cen y cerig. The moss that groweth on stones.
Cen y coed. The moss that groweth on trees.
Cenn, cennis, canfu. He saw.
Cenaw, cî jeuangc, neu genau llwynog neu arth. A whelp, a young cub.
Cenawon, cenason. Whelps, young cubs.
Cenedl. Kindred or generation.
Cenedlu. ynnill plant, eppilio. To beget or ingender.
Cedhedlawr, pen-cenedl. The top of a family.
Cenhedlig, or un tŷ neu genedl. Of the same house or family.
Cenfaint, mintau o fôch. A berd of swine.
Cenfigen, cynfigen. Envy.
Cengl. A girth or a girdle.
Cengliadur, clynhiadur. The blades or wheel to wind thread upon.
Cenglu. To gird.
Ceniddum, cênais. I sing.
Cenllysg. Hail-stones.
Cennad. An ambassadour, a messenger, also leave or permission.
Cenniattau, rhoi cennad. To permit, give leave, or grant.
Cennadwri. A message.
Cephŷl. A horse.
Cerbŷd, (coŷts). A chariot, a coach.
Cerdd, cerddwriaeth. Musick songs.
Cerddor. A musician.
Cerdd, dôs, rhodia. Walk thou, go thou.
Cerdded. To walk or go.
Cerddediad. A walking, a going.
Cerddin, criafol. Service berys.
Cerfŷll, edrych Cyrfyll.
Cern, bôch. A cheek.
Cernod. A box on the ear.
Cernodio. To box about the head.
Cerrig. Stones.
[Page] Cerrŷnt, rhedfa, siwrnau, A course, race, or journey.
Certwŷn). A cart.
Certh, rhyfeddol. Wonderful, strange.
Cerwŷn. A brewing tun, or tub.
Cerŷdd. Chastisement, correction.
Ceryddu, cospi. To chastise or correct.
Cesail. The arm-hole, or arm-pit.
Cêst. A great belly.
Cestog, un a bol mawr. Having a great paunch or belly.
Cêstor, edrych Cestog.
Cethern, cythreiliaid. Devils.
Cethin. Horrid, terrible.
Cethlŷdd, edrych Cethl.
Cethr, Cethren, hoel, (pin), llŷw llong, llywoi draeth, corn ar fŷs. A nail, a pin. a stern of a ship: also government, a corn on the finger or toe.
Cethrawl, neu cythrawl, y peth a bigo fal (pin.) That which pricks like a pin.
Ceubal, cafn, cŵch, (hôt), carchar caeth. A boat, a close prison.
Cenbren. A hollow tree.
Ceudod, edrych Caudod.
Ceuled. The curdie.
Ceulo. To congeal or wax thick.
Ceugant, siccr, diogel. Sure, certain, firm.
CI.
Cî A dog.
Ci coeg, cî 'r mor, mâth ar bysgodyn. A sea-dog.
Cîb, cibin, blisgin. A shell.
Cibin ŵŷ. An egg-shell.
Cibin, cibau, peiswyn ŷd. The husks of corn or flax, &c.
Cidŷll, cidŷll côch, mith ar walch, ceinllyf goch. A kind of hawk called a Kestrel or Kastrel.
Cidwm, blaidd, (Rôg) A wolf. also a rogue.
Cidymmes, blaiddes, puttain. A she-wolf, also a harlot.
Cîg. Flesh.
Cigog. Fleshy.
Cifran. A Raven.
Cigcai, cardotta cîg. To beg flesh.
Cîgwen, cîgwain. A flesh fork.
Cigŷdd. A butcher.
Cigyddio. To butcher, to tear or mangle.
Cigle, ciglef, clywed, neu fe a glybu. To hear, or rather be heard.
Cîl. Out of the way, cut of sight.
Cilio. To flee or retreat.
Ciliad, cilŷdd, un ar ffo, neu'r hwn a'i gyrro. He that puts to flight, also he that flies.
Cilcwth, gwthiad yn ôl. A josle, also repulse.
Cilcwthio, gwthio 'n ôl. To drive back or josle.
Cilchwŷrn, cilchwerrŷn, chwarennau. Wens or bulks in the skin.
Cildant, cildannau, y tannau [Page] mân yn y delyn. The smaller strings of the harp.
Cildyn, cyndyn, tauog. Obstinate, dogged, churlish.
Cilddant. One of the grinders or cheek-teeth.
Cilddor, drŵs neu lidiart fechan. A postern.
Cilfach. A hidden corner.
Cilwg, cuchiau. Frowning looks.
Cilŷdd, cymydog. A neighbour.
Cimmwch, môrgrangc. A lobster, a crab-fish.
Ciniach, lliein-rhŵd, goreth. lint, a tent for a wound.
Cinŷn, dernŷn. A little piece.
Cinynio, darnio, rhwygo. To tear, cut or rend.
Cinionen, cynfas. A sheet.
Ciniaw, cinio. A diner.
Ciniawa. To dine.
Cippio. To snatch.
Cippiad, môr-leidr. A pirate or sea-robber.
Cippŷll, bonion coed mân. The stubles of small wood, also a block.
Cipprŷs, Catch as catch can.
Ciried, elusen. Alms.
Cirpŷn, brettyn, cerpŷn. A rag.
Cîs, dyrnod. A stroke, stripe or blow.
Cîst. A chest or coffer.
Ciwdawd, Teyrnas, pobl. A Nation, a People.
Ciwed, tyrfa. A troop, a multitude, a rabble.
CL.
CLâdd, ffôs. A ditch.
Claddu. To bury.
Claddedigaeth. A burial.
Claer), eglur. Clear.
Claf. Sick.
Clafdŷ, hyspyttŷ, lusendŷ i'r cleifion. An hospital.
Clafychu. To fall sick.
Clafycca, afiachus. Sickly.
Clefyccian, bôd yn afiachus. To be sickly.
Clafr, clefri, clefrŷd, gwahanglwyf, crâch tros yr holl gorph. The leprosie.
Clafrllŷd. Leprous, scabby all over.
Clai). Clay.
Claiar, clauar. Luke-warm, milk-warm.
Clais. The print or mark of a blow.
Clais dŷdd, gwawr ddŷdd. The break of day.
Cleisio, gwawrlo. To make black and blue spots in the skin with beating, also to break into day.
Clamp. A huge one, a great one.
Clap. A lump.
Clariwn, udcorn. A trumpet.
Clâs, cottel mynachlog. The cloister of a church.
Clau vpright, sincere, true to trust.
Clauaru, lliniaru. To grow warm.
Clawdd. A mud-wall.
[Page] Cloddio. To make a mud-wall.
Clawr, clafr. Leprosie.
Clawr, caead. A lid or cover.
Clorŷn, caead bychan, ŵy bychan. A little lid or cover, a little egg.
Clawr y ddaear, tywarchen. A clod of earth.
Clecc. A crack or crackle.
Cleccian. To make a crackling.
Cledr, cledren. The beam or rafter of a house, also a sword amongst the ancients.
Cledr y llaw. The palm of the hand.
Cledr y ddwyfron. The breast-plate, also the breast.
Cleddiwig, mur o gerrig, craig lle' coder cerig, A quarry of stone, a stone-wall.
Clêdd, cleddŷf, cleddau. A sword.
Cleddŷf bleddŷn, cleddau biswail, dueg. The spleen or milt.
Clefrŷd, edrych Clafr.
Clefyccian, bôd yn afiachus. To be sickly.
Clefŷd. A disease.
Clegr, craig. A rock.
Clegŷr, cleger. To gaggle or cry like geese.
Cleirch, cleiriach. A decrepit old man.
Clêr, (miwsig). A musick.
Clerwr, gwrth-gerdd. A musician.
Clêr y dom, y cerddorion gwaela. The viler or baser sort of Musicians.
Clera, Going about with musick playing a begging.
Clermwnt, clerwr. A musician that begs by playing.
Cliccied. The latch of a door; also the jaw-bone.
Clindarddach, godeithio. Crackling as fire use to do.
Clô. A lock.
Cloig, cloigyn, clo bychan. A little lock.
Cloi. To lock.
Cloedigaeth, diben, diwedd. Conclusion.
Cloccian fel ŵŷ. To cluck like a rotten egg.
Clôch. A bell.
Clôch neu gluch y dwr. Bubble or bubbles of water.
Clôch yr ymadrodd, gene 'r gwddw. The top of the throat.
Clochŷdd. A Clerk or Sexton, a Bell-man.
Clochdŷ. A steeple.
Clôd. Praise, commendation.
Clodfan, canmoledig. Laudable, excelling in praise.
Clodfawr, canmoladwy. Much praised.
Clodfori. To praise.
Clodforedd, canmoliaeth. Praise, commendation.
Cloer. A space like a little cupboard left in a wall to lay things out of band.
Clofen, cangen. A bough, a branch.
Clôff. Lame.
[Page] Cloffi. To grow lame, to lame.
Cloffni. Lameness.
Clogwŷn. A steep rock, a top hanging of one side.
Clogyrnach, garw, carregog, (balciog). Rough, stony.
Clol, y groenen sy ar Asgwrn y pen. The skin that covers the skull.
Clôr, clorod, cnau 'r ddaiar. Earth-nuts.
Clora, hel cnau 'r ddaiar. To gather earth-nuts.
Cloren, cynffon. The tail of any thing.
Clorian. A ballance, weighing scales.
Clôs, edrych Clàs.
Clûd neu cludfa. A carriage.
Clûd neu gynnes. Warm.
Cludo. To carry loadings.
Cludair, pentwr o goed. A heap or pile of wood.
Cludeirio, pentyrru, tyrru. To pile or heap.
Clugar, (petrisien). A partridge.
Clul, cnul, cnîll, caniad clŷch tros y marw. A passing-bell.
Clûn. The hip.
Clûst. The ear.
Clustymwrando. To listener hearken.
Clustog. A cushion.
Clwccian fel iàr. To cluck as a ben.
Clwm, cwlm, cwlwm. A knot or tie.
Clwppa). A club.
Clŵŷd. A hurdle, a flake.
Clŵŷd y ddwŷ fron. The breast-plate.
Clwŷden o ià. A flake of ice.
Clwŷf. A disease.
Clwŷfo, clyfychu. To fall sick.
Clwŷf y Brenin, neu 'r maenwnne. The King's evil.
Y Clwŷf digwŷdd, y clwŷf tegla, y ffeintiadau. The Falling evil.
Y Clwŷf gwahanol, y clwyf mawr, edrych gwahanglŵyf.
Clybod, Clywed. To hear.
Clydwr, clydwch, cynhesrwydd. Warmth, warmness.
Clyr, clyryn, mâth ar gaccwn. a kind of wasps.
Clŷw, y clywed. The hearing, hear thou.
Clywed. Heard, to hear, the hearing.
Clywedigaeth. Hearing.
Clywittor, clywir hyn. Let it be heard.
CN.
CNaif, cneifiad. A shearing.
Cneifio. To shear or clip.
Cneifion. Sheard-wooll.
Cnap neu hwrrwg. A bunch or lump.
Cnau. Nuts.
Cneuen. A nut.
Cnau ffreinig. Walnuts.
Cnawd. Humane flesh.
Cnawdol. Carnal, lead by the flesh.
[Page] Cnodig, cnawdus. Fleshy.
Cnawd neu arferol. Customary, fashionable.
Cnewŷll, cnywŷll, cnewyllyn, cynhwyllyn. A kernel.
Cnill, clul. A passing-bell.
Cnippws, cnoccell. A clapping or knocking.
Cnith, ysgafn deimlad. A little soft touch.
Cnithio, teimlo 'n ysgafn. To touch or smile gently.
Cnocc). A stroke, a stripe or knock.
Cnoccio). To knock, to beat.
Cnoccell. A fillip or slapping the fingers.
Cnoi. To gnaw, or chew.
Cnofa. The griping of the guts.
Cnu, cnuf. A fleece.
Cnud, gŷrr o fleiddiaid. A flock of wolves.
Cnûl, clul. A passing-bell, chimes.
Cnuwch, gwâllt y pen. The hair of the head.
Cnwcc. A bunch or lump.
Cnŵd. A crop.
Cnydio. To grow or become a crop.
Cnŷw, porchell cynhaiaf. An Autumn-pig.
CO.
CObbio. Peck at as hens.
Côch. Red.
Côchi. To wax red, to blush.
Cochdêr, cochni. Redness.
Cochl, (clôg), (mantell). A cloak, a mantle.
Cochwedd, rhyfel, ymladd. War.
Côd. A scrip, a satchell.
Côd eurŷch. A tinkers budget.
Codi, cyfodi. To rise.
Codwm. A fall.
Codded, dîg, digofaint. Wrath, anger, displeasure.
Coddi, digio, diglloni. To be displeas'd, to wax angry.
Coddiant, niwed, drŵg, briw. Harm, hurt, offence.
Coddŷn, canolffos heol lle rhêd y bryntni, gaudŷ. A channel, sink or gutter: a House of office, a common shore.
Coed. A wood.
Coeden. A tree.
Coeta. To gather wood.
Coedwig, drysni o goed. A wilderness.
Coeg, gwâg. Empty, vain.
Coegedd, coegni. Vanity, vileness, emptiness.
Coegen. A vain silly or saucy woman.
Coegŷn. A vain foolish sawcy fellow.
Coegddall. Half blind, purblind.
Coeg lwybr, ffordd anhyspŷs. An intractable path.
Coel. Credit, belief.
Coelio. To trust, to credit, to believe.
Coelbren, cwttws. Lots.
Coelcerth, colceth. A bonfire.
[Page] Coelfain, llawenydd, newydd llawen. Joy, joyful message.
Coeling, nefol, yn perthyn ir nêf. Belonging to heaven.
Coes. A leg.
Coesed, bara coesed, bara gwynn. White bread.
Coesgoch, yderŷn or henw hwnnw. A bird called Red-shank.
Coeth, wedi ei (buro). Purified.
Coethi, (puro), glanhâu. To make clean, to purifie, to hurry about.
Côf, coffadwriaeth. Memorial, in memory.
Cofio. To remember.
Cofiadur, cofiawdr, yr hwn a gadwo ysgrisenadeu coffadwriaeth. A Recorder, a Rememberer.
Cofiain, galw i gôf. To call to mind.
Cofl, coflaid, neu Cowlaid. An arm-full.
Cofleidio, cowleidio. To embrace.
Coffa, neu Coffhâu. To bring to mind.
Coffa, neu Coffadwriaeth. Memory, mention, memorial.
Coffr, cist. A chest.
Côg, cŵg. A cook.
Coginiaeth, cwginiaeth. Cookery.
Côg. A cuckow.
Cogail. A distaff.
Cogfran. A rook.
Cogor. To prattle, to chatter.
Cogwrn, migwrn. A knucle.
Cogwrn o ŷd. A stalk of corn.
Col. The beard of barley-corn.
Coliog. Full of little beards as barley-corn.
Coler. A band.
Colofn. A pillar.
Colommen. A dove, a pigeon.
Colommendŷ. A dove-house.
Colp, (scolop). A scolop.
Colŷdd, collŷddion. Guts.
Colwyn. A shock-dog.
Colwynwraig, (mudfaeth), (mudwraig). A midwife.
Colwyno, mudfaethu, chware 'r fudwraig. To play the midwife.
Colŷn. A sting, also a hinge.
Coll, colled. Loss.
Colledu. To lose, bring to loss.
Colledigaeth; dinistr, dihenŷdd. Perdition, destruction, execution.
Colli. To lose, to spill.
Coll, cŷll. Hazle-trees.
Collen. A hazle-tree.
Collwŷn, llwŷn o gŷll. A grove of hazle-trees.
Combr, lliain main, (Camric). Fine linen, Cambrick.
Compod, (cwmpas) y moriŵr, A mariners compass
Coned, balchder. Pride.
Coniach, balch. Proud. [Page] [...] [Page] [...]
[Page] Conell, cynffon, colŷn. A tail, also a sting▪
Conŷn, colŷn. A sting.
Congl, (cornel). A corner.
Conglfaen, y garreg ynghornel mur a fo yn cynnal y deilad i fynu. A corner-stone.
Coppa. The top of any thing.
Coppog. With a large top.
Coppŷn neu Prŷf-coppyn. A spider.
Copprs), (Copros) i liso. Copperas for dyers.
Côr eglwys, cafaillo. A quire.
Côr gwartheg. A cow-house.
Corodŷn, cydymaith. A mate, or fellow-traveller.
Corr. A dwarf.
Corawg, hael. Generous, liberal.
Corbedw, corbedwŷn, bedw isel. Low or little birth-trees.
Cordŷn) (Cortyn), tennyn, rhâff. A rope, a cord.
Corden, llinin. A string.
Cordref, pentref, trefan. A little village.
Corddi. To churn.
Cordderw, y derw mân isel. The low short oak-trees.
Corddyn, colyn drŵs. A hinge of a door.
Cored, descynfa dwr. A great down fall of water, a cataract, a port-cullis, also a gulf.
Corhwyad, hwyad fechan wŷllt. A real, or little wild duck.
Coriar, (Petrisien). A patridge.
Corlan. A sheeps fold; a sheeps pen.
Corn. A horn.
Corn breuant, edrych breuant.
Corn pori. The wind-pipe.
Cornant. A little hock.
Cornel) congl. A corner.
Corniccŷll, cornchwigl, cornor y gwaenydd, cornchwiglen. A lapwing.
Cornor), (Cornol), peniaeth ar fil o wŷr. A Colonel or Commander of a thousand souldiers.
Cornwŷd. Plague, pestilence; also an ulcer.
Coron. A Crown.
Coroni. To crown.
Corph. A Body.
Corphlan, mynwent. A Chuch-yard.
Cors, tîr gwlŷbyrog. A meorish ground, marshy grounds.
Cors, corsen. A reed.
Ceirs, cŷrs. Reeds.
Corsog, yn llawn corsŷdd. moorish, fenny; also full of reeds.
Cors-frwŷnen, llafrwŷnen. A bulrush.
Cors-hwyad. A fen-duck, a moor-duck.
Cort. A rope, a cord.
Corwgl, cwrwgl, corwg, Bôt pesgotta a wnaed o groen cephŷl o amgylch cawell. A fisher's boat made of a horse hide and twigs:
[Page] Corwynt, gorwynt, trywynt. A whirl wind.
Corŷn. The crown of the head or hat.
Corynrwy, plêth a wisgai hrenin ynghylch ei ben. A diadem.
Cosgordd, gosgordd, teulu, Sir. A family, houshould, a shire.
Cosi. To scratch.
Cosi, yr ymgrasit. The itch.
Còsp, cospedigaeth Punishment.
Cospi. To punish.
Cospedigaeth. Punishment.
Côst), traul. Expence, charges.
Costŷs. Chargeable.
Costog, mastŷff. A mastiff, a cur-dog.
Costogaidd. Churlish, dogged.
Costrel, (pottel, fflagen) fawr. A great flagon, a jug, a bottle.
Costwyo, cystwyo. To chastise, to reprove, to punish.
Cott, coth, hên ŵr, yn amla am hên ddŷn cysoethog. An old man, most commonly for a warm or rich man.
Cotarmur, pais yr Arwŷddfardd. A coat of arms.
Cottwm) Cotten, bumbast, the nap of cloth.
Cowŷll, rhôdd gŵr iw wraig cyn priodas, prîs morwyndod. A gift given by the man before marriage to his wife; also the reward received for one's virginity.
Cowyllŷn, màth ar wîsg mynach neu greffyddwr. A monks cowl, or short mantle.
Cowraint, cywraint. Skilful, ingenious.
Cowŷdd, cywŷdd. A song, a Verse of seven syllables.
Cowŷdd marwnàd. An Elegy.
Cowŷn, plâ, haint, Cornwyd, Plague, pestilence, murrain.
CR.
Crâ 'r gerddi, (garlleg), y gerddi. Garden garlick.
Crâch. Scabs.
Crafange. The claw of a bird, a crab, or any such thing, a broad hand, a paw.
Crafangog. Clawy, broad-handed, great paws.
Crafangaid, lloned llaw, A handful, a pawful.
Crafu. To scratch, to scrape.
Crafell. A curry-comb; also a wooden slice to turn oat cakes with.
Crafell ysgwydd, palfais, Asgwrn coel. The shoulder-blade.
Craflech, ygalen i hogi ellyn. A hone.
Crâff, gefel bydoli. A pair of pinchers.
Creffyn. A brace to fasten a thing with.
Crâff, neu golwg crâff. Sharpsighted.
Craffu. edrych yn grâff. To look stedfast.
Cragen, crogen. A fish-shell.
Crai, newŷdd. New.
Craiff, trugarog. Merciful.
[Page] Creiffiant, cyreiffiant, trugaredd. Mercy.
Craig. A rock.
Crain, ymddarostwng, syrthio i lawr. To cast down or prostrate.
Crair, y pêth a deimlo un â'i law pan fo ef yn cymeryd ei lŵ. That which the swearer lays his hand on to take his oath.
Creirio, cymmeryd llŵ, Tyngu. To swear or make an oath.
Creirwy, edrych Crair.
Craith. A scar.
Craith o gyfarch, craith weledig. A visible scar.
Cramwyth, crempogen. A fritter, a pancake.
Crange. A crab-fish.
Crap, cais. A snatch, and endeavour.
Crâs. Dry and hard, well bak'd, also saucy.
Crâsder. Dryness, also sawciness.
Crasu. To wax dry and hard.
Crau, gwaed. Blood.
Crau nodwydd. The eye of a needle.
Craw, cutt môch. A swine-stye.
Crawen. A crust.
Crawennu. To wax hard or crusty.
Crawn. Corruption.
Crawnu. To corrupt, to gather to a head.
Crebach, a fo wedi crebychu, neu wŷwo. Which is shrunk up, or withered.
Crebychu. To shrink or wither.
Creccian. To cacle as a hen.
Crêch, Crŷch. Curled, frisled.
Crechwen. A loud laughter.
Crechwennu. To laugh loudly.
Crêd. Faith, troth, also Christendom.
Credu. To believe.
Credadŷn, crededŷn, un a goelio arall yn hawdd. A credulous person.
Creduniaeth, credaduniaeth, hawdd goel. Credulity.
Crefadur, edrych Creuan.
Crefu. To beg earnestly.
Crefŷdd, ffŷdd. Religion.
Crefyddu, gwasanaethu Duw▪ To serve God.
Crefyddŷs, crefyddgar, duwiol. Religious.
Crefŷddwr, dŷn duwiol. religious man.
Crefft. A handy-craft trade.
Crefftwr. A mechanick or working tradesman.
Crefftwraidd, colfŷdd, cywraint. Artificial.
Cregen, llestr pridd. An enthen vessel.
Cregenŷdd, crochenŷdd, gwneuthurwr llestri priddion. A potter.
Creglais, llais crŷg. A hoarse screaming noise.
Creiffiant, edrych Trugarog.
Crempog, crempogen. A pancake or fritter.
Cren, cut. A stie, pen, or coop.
[Page] Creppa, dŷn bŷr bychan. A short dwarfish man.
Creppog. A short dwarfish woman.
Creppach, edrych Crebach.
Crêst, cresten. A fcurff, dandrif.
Crestennu, crêstio. To gather scurff, or grow scurffy or scabby.
Crêth, achreth. Cold, shaking or trembling.
Crethill. Sprats.
Creu, gwnethur pêth o ddim fel a gwnaeth duw 'r bŷd. To create.
Creawdr. A Creator.
Creadur, pôp pêth o wneuthuriad duw. A creature.
Creu, crefu. To crave or beg earnestly.
Creuan, padell yr ymennŷdd, pilionnen yr ymennŷdd, asgwrn pen. The brain-pan the skull.
Crewŷn, cutt môch. A swinestie.
Creŷr, edrych Crŷr, & cryhŷr.
Cri, edrych Crai.
Cri) neu weiddi. A crying out.
Bara Cri. Unleavened-bread.
Crîo), To cry or bawl out.
Crîafol. Service-berry.
Crîb pen. A head-comb.
Crîb gwlàn. A kind of large wooll-cards.
Cribo. To comb.
Cribell, crîb aderyn. The comb of a cock or bird.
Cribŷn. A rake.
Cribinio. To rake.
Cribod, hên. Old.
Cribog. Which hath a comb.
Cribddail, trais, cam-drêch. A rape or ravishment, an encroachment.
Cribddeilio, treisio, camdrechu. To commit a rape, to encroach.
Cribddeiliwr, treisiwr. A robber, an extortioner, an encroacher.
Criccied). Crickets.
Crimmell, crimp, mîn, ochor. The edge or point of any thing.
Crimmog A shin.
Crimprhew, twr o iâ. A heap of ice.
Crîn. Brittle, rotten.
Crinder. Brittleness, rotteness.
Crino. To wax brittle or rotten.
Crintach. Niggard or covetous.
Crintachrwŷdd. Niggardness, covetousness.
Crinwas, crintach-ddŷn. A covetous sordid man.
Criolen. A service-tree.
Crippio. To scratch.
Crisial), (Grisial). Christal.
Crisiant, Grisial. Christal.
Criŵr). A cryer.
Crôch, angerddol, erchill. Vehement, violent.
Crochan, crochon. A pott.
Crochenŷdd, crochanwr, gwneuthurŵr [Page] llestri priddion. A potter.
Croen. A skin.
Croenen. A thin skin.
Croeni. To skin.
Croes). A cross.
Croesi). To cross.
Croesan, croes-ddadleuwr. A contradicter.
Croesanaeth, anllad ymadrodd. A bawdy discourse.
Croesanair, anglod heb haeddu. A wrongful defamation.
Croesangerdd, cerdd ddiflâs aflàn, dychan. Lewd songs, scurrilous verses, a carping song.
Croesaw. Welcome.
Croesawu. To welcome, or to make welcome.
Crôg. A cross, also a hanging.
Crogi. To hang.
Croglith, yr amser, ag ar gyfen i 'r amser a Croeshoeliwyd Crîst, dŷdd gwener y croglith. The time that Christ was crucified, now called Goodfriday.
Crogpren, crogwŷdd. A gallows, a gibbet.
Crogen. A sea-shell, or fish-shell, the gills of fish.
Crombil, croppa. The crop or gorge of a bird.
Cromwŷth, crimmog. A shin.
Cronell neu cronnell, grawn pysgod. The spawn of fishes, the row of fishes.
Cronglwŷd. The roof of a house.
Cronicl), hanes hên bethau, amser-lyfr. A chronicle.
Cronni, llynnu dŵr. To damm up waters.
Croppa). The crop or gorge of a a bird.
Croppian. To creep, to go on hands and knees.
Crôth neu lester beichogi. A womb or vessel of conceptions.
Crôth coes. The calf of the leg.
Crothog. To have thick calves.
Crothell. A small fish called a sprat.
Croŷw. Sweet, fresh, not sower milk, also plainness in speech.
Croŷwber. Sweet, mellow.
Croŷwder. Sweetness without saltness, or sowerness.
Crûd. A cradle.
Crugyn, piloryn. A wheal or pimple.
Crugo, pentyrru. To heap up.
Cruglwŷth, pentwrr A heap.
Crupl). A cripple.
Crwban, mâth ar forgrange. A sea-crab, or lobster.
Crwcca, cam, wedi gwyro. Bent, crocked.
Crŵd, edrych ysgrŵd.
Crwm, crom. A crump or hunchback'd.
Crwnn. Round.
Crŵth. A musical instrument called a Crowd.
Crwthor, crythor. He that plays on a Crowd.
[Page] Crwybr. The dregs of any thing.
Crwydr, rhodiennŷdd, cyfeiliornŷdd. A wanderer or vagabond.
Crwydro, cifeiliorni. To err or go astray, to wander.
Crwŷdrad, gwibiad, rhodiennŷdd. A vagabond.
Crwydri. Poverty, want, penury, also covetousness.
Crwydrus. Poor, needy, also covetous.
Crŵys), (Croes). A cross.
Crwysedd, cynnen, ymrysson. Contention, debates.
Crybach, edrych Crebach.
Crybwŷll, dwyn ar gôf, mynegî, sôn am. To make mention, to declare.
Crŷch. Curled.
Crychni. A curl.
Crychu. To curl.
Crŷd crynnu. An ague.
Crŷdr, arf amddiffyn. A weapon of defence.
Crydwst, grydwst, erthwch. To gruntle.
Crŷdd. A shoo-maker.
Crŷdd-dŷ. The shoo-makers house or shop.
Cryddiaeth, cryddaniaeth, crŷddyddiaeth. The art of shoo-making.
Crŷf. Strong.
Cryfder. Strength.
Cryfhau. To strengthen, to gather strength.
Crŷg. Hoarse.
Crygi, crygni. Hoarseness.
Crygu. To grow hoarse.
Crymman. A reaping-hook or sicle.
Crymmu. To bend, to grow crooked.
Crŷn. Indifferent, medium, tolerable.
Crynder. Roundness.
Cryno. Compact.
Crynodeb. Compactness.
Crynoi, crynhoî. To compact.
Crynog, math ar (fesur). A kind of measure.
Crynnu. To shake or tremble.
Crynŵr. A Quaker.
Crynwraidd, anfoneddigaidd, tauogaidd. Ignoble, ungentle, rustick.
Crŷr, cryhŷr, crehŷr, y crŷr glàs, y crŷr llwŷd, y gwddw-grŷg. A hern or crane bird.
Crŷs. A shirt.
Crysiaw, brysio. To baslen or rid away.
Crŷw i ddal pysgod. A weel to take fish.
Crywŷn, cutt môch. A hogstie.
CU.
Cû. Dear or well-beloved.
Cuall, edrych Cuell.
Cuccwŷ, blisgŷn ŵy. An egg-shell.
Cuccyn, cymmal. A joynt.
Cuch, cuwch. A frown.
Cuchio. To frown.
[Page] Cuchiog. Of a sowre frowning countenance.
Cûd, barcud. A kite.
Cudŷn. A lock of hair or wooll, &c.
Cudon, neu cuddon, ysguthan. A wood-culver, or ring-dove.
Cudd. A hiding, a concealing.
Cuddfa. A lurking place, a place to bide in.
Cuddigl, ystafell gwelŷ. A bed-chamber.
Cuddio. To hide, to conceal.
Cuell, (Dager). A dagger
Cuert, cwfert, caead. A lid or covering.
Cufigl, ystafell gwelŷ. A bed-chamber.
Cufŷdd, hŷd y braich or pynelin i flaen y canolfŷs. A cubit.
Cûl. Lean, narrow.
Culhâu. To wax lean or narrow.
Cûn, cuniad, Arglwdd. A Lord.
Cunnach, (fflagen) A jack, a flagon, a bottle.
Cunnallt, arfau. Arms or weapons.
Cunar, hŵch. A sow.
Cunnog. A small milking-pail.
Cûr. A stroke, or affliction.
Curo. To beat, to knock.
Curfa. A beating.
Curan, (Bwttiasen). A boot.
Curannau, (bwtties). Boots.
Curas, hugan ryfel, ystyllen fargod. A coat of maile, also a weather-board.
Curnen, mwdwll, pinegl clochdŷ. A spire, a rick of corn or hay.
Curn). The corns on the toes, the horns of a beast.
Curt, dàs, mwdwl. A heap or rick, a cock of hay or corn; also cords.
Cûs, cusan. A kiss.
Cusanu. To kiss.
Cût, cûd, barcud, acrwr rheibus. A kite, a greedy extortioner.
Cuwch. A frown.
CW.
CWaran, esgid. A shoo.
Cwbl, y cyfan. The whole, all.
Cwblhâu. To perform, to fulfil, to compleat.
Cwcwallt). A cuckold.
Cwccwll, (hwd) neu (fantell) a wisgo yffeiriad o'r henffŷdd. The hood of a Catholick Priest called a Cawl.
Cŵch, bôt, cafn. A cock-beat.
Cŵch gwenyn. A bee-hive.
Cychu gwenyn. To hive bees.
Cŵd. A bag.
Cŵdd, palu. To dig.
Cwerŷl), cynnen, A quarrel.
Cwfaint, cymmanfa o bobl grefyddol. A covent.
Cwfert, caead. A cover or lid.
Cwfl, edrych Cwccwll.
Cwgn, cymmal. A joynt or knuckle.
Cygnog, cymmalog. Full of [Page] joynts, also having great joynts.
Cŵl, bai, pechod. A fault, a sin.
Cylus, beius. Faulty.
Cwlio), deffol y dâ oddiwrth y drŵg. To separate good from bad, to pick and cull.
Cwliedig, wedi eu (Cwlio). culled or picked.
Cwla. Sorry, mean, inconsiderable.
Cwlas. A bay of building.
Cwlen, (hett). A hat.
Cwlis, descynfa dwfr. A cataract, a gulf or great downfall of waters.
Cwlm, clwm, cwlwm. A knot or tye.
Cwll, cylla. The paunch of the belly, also the stomach.
Cwller), (cwlltwr.) A coulter.
Cwmm neu glŷn. A dale, a valley between bills.
Cwmman, buddai, cerwŷn. A fat, also a churn.
Cwmpas). A circle, also a pair of compasses.
Cwmmwd. A subdivision in a county called a Hundred.
Cwmmwl. A cloud.
Cymmylog. Cloudy.
Cŵn. Dogs.
Cî A dog.
Cwndid, cân. A song, a tune.
Cwning, cwningod. Rabbets.
Cwningen. A rabbet.
Cwnnu, codi, cychwyn. To rise, to begin to stir.
Cwnsallt, pais yr arwŷddfarch. A coat-armour, a coat of arms.
Cwnsli), cyngor. Advice, counsel.
Cwpl), 'dau. A couple.
Cwppwl tŷ. The raster of a building.
Cwpl), Cwppplws). Coupled together.
Cwplysu). To joyn or couple together.
Cwppan). A cup.
Cwrlid). A cover let.
Cwrr. The very edge or side of a thing.
Cwrel), maen gwerth-fawr o liw côch. A coral.
Cwrrian. To crock down as men do when they do their need under a hedge.
Cwrrwm, gŵŷriad, crymmiad. A crockedness, a lumpish shape.
Cwrs). A course, method, or order.
Cwrsi, cap lliain merch. A coif.
Cwrsi llaw, lliain sychu trwŷn. A handkerchief.
Cwrw, cwrwf. Ale.
Cwrwgl, bôt pysgodwr a wnaed o groen ceffyl a gwîail. A fishers boat made of twigs and a horse-hide.
Cŵsg. A sleep.
Cwstart). A custard.
Cwtt, cutt, bŵth. A cottage.
Cwtt môch, cutt môch. A hogs slie.
[Page] Cwtt, briwsin, briwsîonnyn. A crum, or a little piece.
Cwtta. Bob-tail'd, also short.
Cwŷbr, crwŷbr. Hony-dregs, the honey-comb.
Cwŷddo, cwympo, syrthio. To fall.
Cwŷf, symŷdiad, sigliad. A motion.
Cwŷmp. A fall.
Cwŷmpo. To fall.
Cwympod, codymau. A downfall, a descent.
Cwŷn, cywŷnnu, cyfodi, cychwyn. To arise, to begin to stir.
Cŵŷn, achwyn. A complaint, lamentation; also an action, cause, accusation, a process.
Cwyno. To commence a suit of law, to complain.
Cwŷnfan, cwynofain. To lament, grieve, or complain.
Cwynfanus. Groaning, grieving; còmplaining.
Cwynos. (Swpper). A supper.
Cŵŷr. Wax.
Cwyro. To wax with wax.
Cŵŷs. A furrow.
Cŵŷso. To furrow, or plow.
CY.
CYbŷdd. A covetous man.
Cybyddu. To covet.
Cybyddra. Covetousness.
Cychwardd, chwerthin, neu gwenu. To laugh or smile.
Cychwedl, cyd-chwedl. A discourse, a narration, ata'c.
Cychwior, cydradd, cystal, cystadl. Equal.
Cychwŷn. To begin a journey.
Cŷd, gŷd, gyda. With.
Cŷd, cyhŷd. As long.
Cŷd, cydiad, cyswllt. Copulation, conjunction.
Cŷdio. To joyn or couple together.
Cydawr, cyd-seiniad, cyttundeb. A consent.
Cydcam, chwarae, gwawdio. To play, to jest, to mock.
Cydcnawd. Carnal copulation.
Cydfod. To agree together.
Cydcerdd, cŷd-seiniad, cyttundeb cerdd. Symphonie, concent in musick.
Cydrâdd, or ûn Râdd. Equal, of the same degree or dignity.
Cydrychiol, pesennol, yngŵŷdd. Present or before the face.
Cydrycholder, gwŷdd llygaid, blaen wyneb. Presence.
Cydstàd, cystal. As good.
Cŷdsynnio, cŷd-seinio. To consent.
Cydwybod. Conscience.
Cydymmaith. A companion.
Cydymmeithion, cŷdmeithion, cymdeithion. Play-fellows, companions.
Cymdeithas. Fellowship.
Cydwedd, cyttal, cŷd gynaliad. Joyned in life, as man and wife.
Cydweddu, cŷd guttal. To joyn in life, as man and wife.
Cydwledd, cŷd-wlêd. A joynt. feast or banquet.
[Page] Cydŵr, a fo yn gyfranog ag arall. A partner.
Cyfa. Whole.
Cyfan. All.
Cyfaddawd, cyfammod. A league, a covenant.
Cyfaddas, cyfleus. Fit, convenient.
Cyfaddef. To confess.
Cyfaill, cyfaillt, (ffrind). A friend.
Cyfeillach, cymdeithas, caredigrwydd. Friendship.
Cyfair, cyfer o dir. An aker or an acre of land.
Cyfalhâu, cyhafalhau, cyfalle, tebygu. To liken, compare, resemble.
Cyfallwy, cyfa. Whole.
Cyfamser. The mean time, the mean while, the interim of time.
Cyfamug, amddiffyn. To defend.
Cyfannedd, yn wastad, yn wasdadol. Continually.
Cyfannedd, cartref. An habitation.
Cyfanneddrwŷdd, llywenŷdd. Mirth.
Cyfanneddu, trigo, aros. To dwell or inhabit.
Cyfannu, gwneuthur yn gyfa. To make whole.
Cyfansodd, gosodiad ynghŷd, cyttundeb. A composition.
Cyfansoddi, gosod yn'r unlle, gosod ynghŷd. To compose or compile.
Cyfar, cyfariaeth, cyfarettri, cyfaru, Cyd-lafurio tîr. Plowing or tilling together.
Cyfarch, gwneuthur i un fyned, neu wneuthyr peth heb yn waetha iddo. Compel or force.
Cyfarch gwell, bŷd tâ i chwi, dŷdd dâ i chwi▪ &c. To salute. or greet one.
Cyfarchafael, cyrchafael, dyrchafael, mynediad i fynu. Ascension.
Cyfarchwel, carchar. A prison.
Cyfaredd, An inchauntment, a witchcraft.
Cyfareddu. To inchaunt or bewitch.
Cyfarfod. To meet, also a meeting.
Cyfariaith, edrych Cyfiaith.
Cyfaros, aros. To stay.
Cyfarosau, ymoedi. Delays.
Cyfarpar, arlwŷ, darpariad. A preparation.
Cyfarparu, darparu. To prepare.
Cyfartal, cystal. Equal, or as good.
Cyfartalu, talu adre'r cyffelib. To retaliate, or repay like for like.
Cyfartalwch, cystadledd. Equity.
Cyfarthelid, gwastad, dianwadal. Constant.
Cyfaru, aredig yn yr un tîr. To plough together.
Cyfarwar, cysson, cyttûn, cydseiniad. [Page] Consonant, meet, agreeable.
Cyfarwas, ymrafael, ymddadl. Strife, debate, disputation.
Cyrfarwŷdd. Skilful, expert.
Cyfarwydd neu prŷ'r gyfarwŷdd. The glow-worm.
Cyfarwyddŷd. Skill, experience.
Cyfarwyddo. To direct or instruct.
Cyfarwyddŵr, Hyfforddiŵr. A guide, a conduct, a directer, an instructer.
Cyfarwŷneb, or tu arall, gwrthwyneb. Contrariwise, on the other hand.
Cyfarwŷre, codi, canmol, ardderchu. To arise, to ascend, exalt, also to praise.
Cyfarwys, Rhôdd neu ddawn or crefyddol swyniant. A gift properly bestowed for religious use.
Cyfarystlys, ar ystlys. On the side, sideways.
Cyfatgen, dihareb. A proverb
Cyfathrach, carenŷdd trwy briodas. Affinity.
Cyfebr, cyfeb. To be with young.
Cyfebru, cyfebu. To conceive properly to beast.
Cyfedd, gwlêdd. A feast, a banquet.
Cyfeddach, gwlêdda. A banquetting or feasting.
Cyfedliw, edliw, goraf. n, lliwied. To grudge, to upbraid.
Cyfedmŷg, edmŷg, urddas, anrhydedd. Honour, glory.
Cyfeiedd, cyfeiaeth, helbul, angen. Trouble, want or necessity.
Cyfeiliorn. Astray.
Cyfeiliorni. To go astray.
Cyfeisor, cystal, ail. Second, alike.
Cyfeistedd, eistedd-lê. A seat.
Cyfelin, cufŷdd. A cubit.
Cyfenw, yr enw a ganlyn o oes i oes, megis wynn, llwŷd, &c. A sirname.
Cyfenwi, Rhoddi cyfenw. To sirname.
Cyfer, neu gyferbyn. Over against, opposite.
Cyfer o dir. An acre of land.
Cyferbyn. Over against.
Cyferbyniad, cyferbelliad. Opposition.
Cyferchydd, un yn erchi dŷdd dâ. A saluter, one that greets or bids Good morrow.
Cyfergyr, cyferbyn. Right against.
Cyferig, beichiog, cyfeb, cyflo. To be with young.
Cyferthi, glendid. Beauty.
Cyferwŷr, cam, anwiredd, drygioni. Iniquity.
Cyferŷw, cyfarfu. He met.
Cyfesgar, gelŷn. An adversary, an enemy.
Cyfieuaeth, trofa geiriau. A derivation of words, a conjugation.
Cyfewin, ewinedd hirion. Long nails.
[Page] Cyfhau, gwneuthur yn gyfa. To make whole.
Cyfiaith, Jaith hysbŷs. The vulgar or common language.
Cyfiaithu, troi pêthau o'r naill Jaith ir llall. To interpret, or translate out of one language into another.
Cyfieithydd, yr hwn a drotho beth o'r naill Jaith i'r llall. An Interpreter, or Translator of books.
Cyfiaw, [...] dihenyddu, cyfiowni, gwastadhàu. To execute, to bring to pass.
Cyfiawn. Just, upright.
Cyfiawni. To rectify, to justify.
Cyfiawnhâu. To justify.
Cyfiawnder. Justice.
Cyfladd, addas, cynmwys, gweddol. Fit, meet, convenient.
Cyflafan, bai, dyreidi. Wickedness, crime.
Cyflafaredd, ymgyfarfod i wneuthur heddwch. A meeting to make peace.
Cyflawn. Full, compleat.
Cyflawni. To fulfil.
Cyflawnder. Fulness.
Cŷfle. Opportunity, conveniency.
Cyfleu. To place, to set a thing in its place, to regulate.
Cyfled, cyn lletted. As broad, of equal breadth.
Cyfledu, gwneuthur o'r un llêd. To make of equal breadth.
Cyflegr, (Gynnau) seuthu. Guns.
Cyflaith Covlet.
Cyfliw, or un lliw. Of the same colour.
Cyflo. With calf.
Cyfloi. To take bull or become with calf.
Cyflog. Wages, reward.
Cyflogi. To hire.
Cyflogawd, cyflog. Wages, hire.
Cyfludd, llestair, rhwŷstro. To incumber, hinder or disturb.
Digyflŷdd, yn rhŷdd oddiwrth bôb rhwŷstr. Free from all incumbrances.
Cyfluŷdd, llu o wŷr rhyfel, mintau. An army.
Cyflwg, llŵg, amlwg. Clear, very visible.
Cyflwr. Condition, constitution.
Cyflwydd, llwyddiant. Prosperity.
Cyflwyn, anrheg. A present given.
Cyflwyno, anrhegu. To present.
Cyflychwŷr, dechreunos. The dusk of the evening.
Cyfluedd, cyfleusdra. A conveniency, an opportunity.
Cyflym. Swift, nimble.
Cyfnerth, cyfnerthi, cryfder, nerth. Firmness, strength.
Cyfnewid. A change or exchange.
Cyfnewidwriaeth. An exchange of one for another.
Cyfnewidio. To exchange.
Cyfnewidiau. Charges.
[Page] Cyfnifer, cynnifer, cynaint rhyfedi. As many, also even or not odds.
Cyfniferawg, o 'run faint, or un rhî. Of an even number.
Cyfnither. The first cosen female.
Cyfnod, yr amser (pwyntiedig). The time appointed.
Cyfod, trigfan. An abode.
Cyfodi. To arise.
Cyfoed, cywoed, or un oed. Of the same age.
Cyfoeth, cywaeth. Riches, wealth.
Cyfoethog. Rich, wealthy.
Cyfoethogi. To enrich, to grow wealthy.
Cyfoethogrwydd. Wealth, riches.
Cyfog, cyfogiad, bwrn. Vemiting, spewing.
Cyfogi. To vomit, to cast up.
Cyfolwch, moliant. Praise, commendation.
Cyfòr, cyforiog, tuagat y tîr. Towards the shore-side.
Cyforio, dyfod i dir. To come a shore.
Cyfraid, cyfreidiau. Necessaries.
Cyfrain, cywrain. Skilful, ingenious.
Cyfraith. Iaw.
Cyfraith Eglwŷs. Ecclesiastical law.
Cyfreithio. To go to law.
Cyfreithiwr. A lawyer.
Cyfran. An equal share.
Cyfrannu. To divide equally or justly.
Cyfrannog. To partake or have a share.
Cyfrangc, ymladdfa, ymgyrch, ymgyfarfod gelynion. A battle, a conflict, a skirmish.
Cyfrben, perffaith. Perfect, compleat.
Cyfrdan, ymrafael. Dissention.
Cyfrdelid, gwastad, safadwy. Constant, firm.
Cyfrdo, tymhoraidd. Neat, tite.
Cyfrdost, (tôst) iawn, tra llŷm. Very sharp or vehement.
Cyfrdrist, trist iawn. very sad, heavy or mournful.
Cyfre, cyfref, cymmaint. As much, as big.
Cyfreu, argyfren, cynhysgaeth. A dowry or portion.
Cyfred, rhedeg rhedfa unghud. Running a race together.
Cyfrestru, rhwymo ynghyd. To tie or knit.
Cyfrgain, têg iawn, hardd iawn. Very fair, beautiful.
Cyfrgoll, colledigaeth. Lost, utter perdition.
Cyfrgolli, myned ar goll. To perish, to be lost.
Cifrif, neu rhîf. A number, also a computation, accompts.
Cyfrif, neu rhîfo. To number, compute, to cast accompts.
Cyfrifol. Of good esteem or reputation.
[Page] Cyfrin, euog, cuddiedig. Guilty, also secret.
Cyfrinach. A secrecy.
Cyfrinachol. In secret.
Cyfrinachu To talk of secret things, also to conceal.
Cyfrodedd. Twisted together, twined.
Cyfrodeddig, edrych Cyfrodedd.
Cyfrodeddu. To twine or twist.
Cyfrwch, cyfarfod. To meet.
Cyfewng, y canol. The middle.
Cyfryngwr, dymunwr dros un arall. A mediator, an intercessor.
Cyfryngu, dymuno dros un arall. To mediate, to intercede.
Cyfrwŷ A saddle.
Cyfrwyo. To saddle a horse.
Cyfrwŷdd, rhwydd iawn, llwyddiannus. Expedite, prosperous.
Cyfrwyddo. To direct or instruct.
Cyfrwŷs. Crafty, cunning, subtle.
Crfrwyso. To grow crafty or cunning.
Cyfrwysder, cyftwyfdra. Cunningness, craftiness.
Cyfrysedd, anghydfod, ymdrech. Discord, strife.
Cyfriw, cyffelib. Alike.
Cyfun, cyttun. Agreeable.
Cyfundeb, undeb, cyttundeb. Concord, unity.
Cyfundawd, undeb. Concord.
Cyfurdd, cystadl, or un râdd. Equal, of the same degree.
Cyfurddawr, o uchel râdd. Honourable, or of the highest order.
Cyfwlch, addas, cymwys, cyfleuŷs. Convenient, fit.
Cyfylchig, corniog. Horned.
Cyfwng, Cyhwng, gwahaniad. A separation.
Cyfwrdd, cyhwrdd, cyffwrdd, teimlo, ymgyfarfod. To touch, also to meet together.
Cyfwyrain, derchafu, codi. To arise or ascend.
Cyfŷl, agos. Nigh, near.
Cyfylfin, a'r un fath bigau. Having the bill or nib alike.
Cyfyng. Narrow, strait.
Cyfyngu. To straiten or make narrow.
Cyfyngder. Narrowness, closeness.
Cyfyrdyr. Second cozens male.
Cyfŷs, gwangcus. Devouring, ravenous.
Cyfysgar, cyfesgar, gelŷn. An enemy. an adversary.
Cŷff. The trunk of a tree.
Cyffeithio, mwŷdo lledr. To soften leather with a liquor.
Cyffelybiaeth. A similitude or likeness.
Cydelybu. To liken or compare.
Cyffelib, tebŷg. Alike.
Cyffes) cyfaddefiad. Aconfession.
Cyffessu), Cyfaddef. To confess.
Cyffin, terfyn yn gwhanu [Page] gwledydd neu diroedd. A Confine, a bound or mere to divide countrys or lands.
Cyffinydd, terfynau dwywlad. The confines.
Cyffniden, pryf coppŷn. A spider.
Cyffoden, puttain. A concubine, a harlot.
Cyffre, cynhysgaeth. A dowry.
Cyffred, ymwasgu, cyfleidio, cyrheuddŷd. To embrace, also to contain.
Cyffro. A stir, a commotion.
Cyffroi. To move, to disturb.
Cyffwrdd, cyhwrdd. To touch.
Cyffylog. A woodcock.
Cyffŷr, cyffyriau, cer, offer. Tools or instruments, also ingredients, compounds, medicines.
Cygwn, cwgn, migwrn. A knuckle.
Cyhafal, yn debig iawn, yr un modd. Very like, in all things alike.
Cyhafalhàu, cyfalhau, tebygu. To liken, to resemble.
Cyhedd, cyhoedd, ar osdeg. Open, publick.
Cyhefelŷdd, cyffelŷb. Equal, alike.
Cyhoedd, ar gyhoedd, ar osdeg. Publickly, openly.
Cyhoeddi, rhoddi allan ar osdeg. To publish.
Cyhwfan. To pant, shake or throb.
Cyhwng, cyfwng, gwahaniad. A separation.
Cyhwrdd, cywrdd, cwrdd, cyffwrdd, cyfarfod. To touch, to meet.
Cyhŷd, cŷd, or un hŷd. As long, of equal length.
Cyhydedd, cyhŷd dŷdd ar nôs, or un hŷd. Of equal longitude, equinoctial, also twisted together as twisted thread.
Cyhydu, cyhydeddu, gwneuthur or un hŷd, hefŷd cyrdeddu. To make of the same length; also to twist together.
Cyhydreg. cadw (cwmpeini,) cyswllt, cydio. To keep company, to joyn, to copulate.
Cyhŷr, rhŷw ran o gnawd dŷn, hefŷd llygoden fechan. A muscle; also a little mouse.
Cyhyrŷn; edrŷch Cyhŷr.
Cylafaredd, cyslafaredd, ymddiddan. Communication.
Cylafareddu, ymddiddanu. To communicate.
Cylafareddwr, gwneuthurwr tangnheddŷf, ymddiddanwr. A peace maker, a reconciler; also a communicator.
Cŷlch neu amgŷlch. Round about.
Cŷlch neu cŷlch llestr. A hoop.
Cylchu. To hoop.
Cylched, cylchedd, amgylchiad. Circuit, circumference.
Cylchwŷ. tarian gron. Around buckler.
[Page] Cylchwyl, blynyddawl-wŷl. Anniversary day.
Cylchŷn, oddiamgylch. About, round about.
Cylionen, cylion, gwŷbedŷn. A flie, a gnat.
Cylion paradwŷs, màth ar chwilod disgiaer fel aur, sy 'n magu mewn pren on, ac a arferir i godi twnn croen neu chwysigennau. A kind of beettles or horsesflies shining like gold, and breeds in the tops of ash-trees, and are used to raise blisters.
Cylŷs, beius, ar fai, euog. Culpeble, blameable.
Cŷll, coll. Hazle-trees.
Collen. A hazle-tree.
Cylla. The paunch of the belly.
Cyllaeth, dolur, gofid. Pain, grief, sorrow, torment.
Cyllagwst, dolur o fol. Pain or griping in the belly.
Cyllaig, carw. A deer.
Cyllell. A knife.
Cŷllestrig, cyllestrigawl, caled fel callestr. Flinty.
Cyllid, dyfodiad yn ôl, cynnŷdd. A return, an increase.
Cyllidog, llwyddianus. Prosperous.
Cymmaethlu, teulu. A family.
Cymmaint, cymmain. So many, so much, as much, so great.
Cymmal. A joynt.
Cymmalog. Full of joynts.
Cymmalu, rhoddi cymmal yn ei lê. To set a joynt, to joynt.
Cymman, cyfan. Whole.
Cymmanfa, cynnulleidfa. A congregation, an assembly.
Cymmar. A companion, a fellow.
Cymmharu To couple, to match.
Cymaws, edrych Maws.
Cymmedr, gwybodaeth, celfŷddgarwch. Knowledge, skilful.
Cymmedrol, tymmherus. Moderate, proportionable, temperate.
Cymmhedroli, cymmhesuro. To proportion, to adapt, to temperate.
Cymmedrolder, cymhwŷsder, gweddeidd-dra. Temperance, moderation.
Cymmherfedd, y canol. The middle, the centre.
Cymmelrhi, terfysg, cyffro. A tumult, a disturbance.
Cymmell. To profer, also to compel.
Cymmen, fraeth. Eloquent.
Cymmhendod, ffraethder. Eloquence.
Cymmhennu, addurno 'r ymadrodd. To adorn the speech.
Cymmerŷd. To take, to receive.
Cymmeriad. Acception, estimation.
Cymmeradwŷ. Acceptable, esteemed, currant.
Cymmeradwŷaeth, cymmeriad. Esteem, estimation.
Cymmhes, cymmhesurwŷdd, cymmhedroldeb, cymhwŷsdra. [Page] Mediocrity, a just proportion.
Cymmhesur. According to desert, meet, fit.
Cymmhesurwŷdd, cymhwŷstra, y rhŷn a wasanaetho. Mediocrity, what is enough.
Cymmhesuro. To make meet or fit.
Cymmhibau, pibau. Pipes or flutes.
Cymmhlegŷd, edrych Plegŷd.
Cymminedd, ymladd, ymdrech. A battle.
Cymmod. Reconciliation.
Cymmodlonedd, undeb, cyttundeb. Concord.
Cymmodi. To reconcile.
Cymmoni, plygu. To bend, to fold.
Cymmradwŷ, wedi ei lygrŷ, wedi ddiftrywio. Subverted, destroyed, corrupted, also currant or passable.
Cymmrain, brain. Crows.
Cymmraw, braw. Fear, terour.
Cymmrawu, brawychu To be afraid or terrified, also to fright or scare.
Cymmriw, briw. A wound.
Cymmroded, cymmod. Reconcilement, concord, pacification.
Cymmrodeddwr, gwneuthrwr cymmod. A peace-maker.
Cymmrwd, (morter) o galch a phrîdd. Morter made of lime, &c.
Cymmrwŷn, trîst, hefŷd brwŷn. Rushes, also sadness or sorrow.
Cymmrwŷsg, meddw. Drunk.
Cymmrŷd, cymmerŷd. To take, to receive.
Cymmbrŷd, mor brydferthol, cyn degced. Of such a form, of equal beauty, so beautiful.
Cymmun. Communion.
Cymmuno. To communicate.
Cymmwd, cwmmwd. A Hundred or divisions in a county so called.
Cymmydog, A neighbour.
Cymmwedd, camwedd. Iniquity, wrong, injury.
Cymmwŷ, trallod, blinder. affliction, trouble.
Cymmwŷo, blino, trallodi. To afflict, to trouble, to vex.
Cymmwŷll, crybwŷll, Sôn. To make mention.
Cymmwŷnas. A good turn, a kindness.
Cymmwŷn, cyfeb. A mare or yew with young is called so.
Cymmwŷs. Fit, meet
Cymmynu. To cut, hew, or chop with a hatchet.
Cymmynwr. A hewer of wood.
Cymmynai, bwŷall. A hatchet, an ax.
Cymmynad, cymmynŵr. He that strikes with an hatchet, a hewer of wood.
Cymmynnawg, dyrnod bwŷall. The stroke of an ax or hatchet.
[Page] Cymmŷn, yr hyn a roddo dŷn i eraill cŷn ei farw. A legacy.
Cymmynnug, gwneuthur ewŷllŷs neu lythŷr Cymmŷn. To bequeath or give legacies.
Cymmyrred, cymmyrredd, cymmyrraeth. Dignity, honour, esteem, acceptation; also a taking upon.
Cymmyrreddus, balch, hefyd cymmeradwy. Proud, arrogant, also acceptable, grateful.
Cymmŷsg. A mixture.
Cymmysgu. To mix together.
Cŷn. A wedge.
Cynio. To wedge or fasten with a wedge.
Cyn, o flaen, yn gynt. Before, sooner.
Cynadl, edrych Cynnadl.
Cynanu, siarad, ymgommio, hefŷd fel a digwyddodd. To speak, to discourse; also as it hapned.
Cynar, hŵch. A sow.
Cyncan, gwŷn. White.
Cyndrychiol, cydrychiol, presennol, wŷneb yn wŷneb. Present, or face to face.
Cyndŷn, cyndynniog, Obstinate, perverse.
Cyndynrhwŷdd. Headiness, chistinacy, perverseness.
Cynddail, y dail cyntaf The leaves of the first spring.
Cynddaredd, cynddeiriogrwŷdd Madness, fury.
Cynddeiriog. Mad.
Cynddelw, (y pattrwm) cyntaf. The first pattern.
Cynddrwg. As bad, as evil.
Cynddrygedd, aspri, anghyttundeb. Malice, discord.
Cynddŷdd, torriad y dŷdd, y dydd gynt. The break of day; also former days.
Cynfaran, baran, nerth. Srength.
Cynferthŷr, y merthŷr cyntaf, Sef S t. Stephen. The first Martyr S t. Stephen.
Cynfigen. Envy, enmity, antipathy.
Cynfigennus. Envious, spiteful.
Cynfigennu. To envy, to emulate.
Cynfil, cynfŷl, edrych Anghenfil.
Cynflith, blaenion llaeth. The first milk.
Cynfŷd, y bŷd sgynt, yr hên Amser. The old time, the former time.
Cynfton. A Tail.
Cynffonnog. Having a tail, or a long tail.
Cyngas, cacci. inwcci. The general names of burs, a clotbur; also any thing that is frisled like burs.
Cynghafog, megis caccimwcci. Of or like a bur.
Cyngan, ymadrodd. A speech.
Cyngann, cynanu, siarad. To speak
[Page] Cynghanedd. Harmony, concent, true meeters in verse.
Cynghaneddu, cyson ganu. To sing tuneably, to rime properly.
Cynghaneddol, cyson. Harmonious, well rimed.
Cynghaws, Achos, cwŷn A cause, a Law suit, an Accusation, a Precess.
Cynghawsedd, cyhuddiad. An Accusation, Process, a Law suit.
Cynghellawr, penna ustus ynghyfreth cyfiawnder. A Chancellour.
Cyngerth rhwŷstrus. Perplexed, implicite, intangled.
Cyngor. A counsel, an advice.
Cynghori. To counsel, advice or exhort.
Cynghorfŷnt, cenfigen. Envy, hatred.
Cynghorfynnû, cenfigennu. To envy, to emulate.
Cynghorfynnus, cenfigennus. Envious.
Cyngrabad, dedwŷddwch, tynged ddâ. Happiness, good fortune.
Cyngraff, gweledig. Visible.
Cyngrair, cyfammod. A league, a covenant.
Cyngrod, clinhiadur. The blades or wheel to winde thread upon.
Cyngroesfforedd, croesffordd A place where two wayes meet.
Cyngrwn, crwn. Round.
Cyngweimant, gwendid, Infirmity, weakness.
Cyngwl, y pechod cyntaf, y pechadur cyntaf. The first sin, the first sinner.
Cyngwystl, gwystl. A pledge, a pawn.
Cyngŷd, ymaros. Delay.
Cyngydio, oedi. To defer, to delay.
Cyngŷr, cynghorion. Counsels, advices.
Cynhaig, cynherig. To be proud as a bitch is wont to be.
Cynhauas. Harvest, Autumn.
Cynhauafu. To gather in harvest.
Cynhelw, cynnal, attal. To uphold, support, or prop.
Cynhelwŷ, cynnal, attal. To bear up or support.
Cynhenid, heb eni, newŷdd eni. Unborn, newly born.
Cynhinio, edrych Cinhinio.
Cynhwynol, breiniol, rhŷdd, anian, (naturiol). Imperial, free, natural; but is now token for stark mad.
Cynhyrchol, presennol. Present.
Cynhyrcholder, presennoldeb. Presence.
Cyni, cyfyngder, cledi. Trouble, adversity.
Cynired, cyrchu, mynŷch gyrchu, mynŷch dramwŷ. To frequent, to go often.
Cynlŷn, canlŷn, calŷn. To follow.
[Page] Cynllaeth, y llaeth cyntaf. The first milk.
Cynllwŷn, ymlid, calŷn ar ôl. To pursue; also a pursuing.
Cynllyfan. A leading-string, commonly for grey-hounds.
Cynna, cystal. As good.
Cynnadl, ymddadleu, ymresymmiad. A disputation, a discourse.
Cynnatla, ymddadlu, ymrsymmu. To disscourse, to dispute.
Cynnadledd, cŷd ymddiddan. Communication.
Cynnal. To prop, uphold or bear up.
Cynheliaeth, cynhaliad i fynu. Subsistence, sustaination.
Cynheilyddiaeth, edrŷch Cynheliaeth.
Cynnar. Timely.
Cynnarwch, amser cymmwys, cyfleuustra. Time convenient, good season, opportunity.
Cyfnasedd, anrheg. A present or free gift.
Cynnedds, dull, môdd, arfer. A quality, custom.
Cynne, cynneu. To kindle.
Cynnesin. Accusion'd.
Cynnefino. To accustom.
Cynnelw, attal, attreg, cynnal. To uphold.
Cynnen. Discord, strife, contention, controversie.
Cyanhennu. To contend, to strive.
Cynnhennus. Contentious.
Cynnes. Warm.
Cynnhesrwŷdd. Warmth.
Cynnhesu. To warm.
Cynnhewi, attal ei dafod. To hold ones peace.
Cynnhewydd, gŵr distaw. A silent man.
Cynnif, gofid, cyfyngder, cledi. Trouble, adversity.
Cynnifiad, cynnifiwr, treisiŵr, cribddeiliŵr, gormesŵr, gorthrechŵr. An extortioner, an oppressour.
Cynnifer, cymmaint rhifedi, yr un rhifedi. As many, the same number.
Cynnil. Thrifty, wary, saving.
Cynnildeb. Wariness, thriftiness.
Cynnilo. To spare, to reserve.
Cynniweir, mynŷch arferu, mynŷch dramwŷ. To frequent.
Cynnog, cynnogn, prîf ddyledŵr, penna dyledŵr. The principal debtor.
Cynnogni, gwneuthur ei hun yn ddyledŵr. To make himself debtor.
Cynnor, cyntor, ystlus-bôst drŵs. The post that the door shuts to.
Cynnhordŷ, porth bychan, (Ports) drŵs. A porch or entrance to a door.
Cynnhorawr, porthor. A Door-keeper or Porter.
[Page] Cynnorthwŷ, (Help), cymmorth. Help.
Cynnorthwŷo, (Helpio). To help, to assist.
Cynnu, cynneu. To kindle.
Cynnud, coed iw llosgi. Wood fuell.
Cynnutta, hel coed, coetta. To gather wood.
Cynnuttai, cynnuttŵr, heliwr coed. A wood-gatherer.
Cynnull, casglu. To gather together.
Cynnulleidfa. A congregation, an assembly.
Cynnuttwr, coettwr, un yn casglu coed. A wood-gatherer.
Cynnwll, hîn deg, wŷbr eglur. Fair weather, a clear skie, without clouds.
Cynnwrf. Motion, disturbance, tumult.
Cynnhyrfu. To disturb or move.
Cynnwŷs, dal yn do, genni ynddo. To contain.
Cynnwŷs, gadel i beth fôd. To suffer one to be or to do so and so.
Cynnwŷs, bychan, cryno. Compact, of little substance.
Cynnhwŷso. To compact, to contract.
Cynnhwysiad Leave-permission, also cont [...]action.
Cynnydd. Growth, increase.
Cynnyddu. To grow, to increase.
Cynnyddwest, siecced dŷn bychan. A childs coat.
Cynnygn, gwrthwŷnebwr, gelŷn. An adversary, an enemy.
Cynnŷn, cynnen. A strife.
Cynnŷrch, cynnŷdd. Increase.
Cynhyrchul, chwanegu. To increase.
Cynnyrchol, cynnbyrchol, presennol. Present.
Cynnysgaedd, cynnysgaeth. Dowry, Portion.
Cynnysgaeddu. To endow, to give a dowry or Portion.
Cynosod, yr ymgyrch cyntaf, y rhuthr cyntaf, yr ymgyfarfod cyntaf. The first assault or onset.
Cynrabad, dedwyddwch. Happiness, good luck.
Cynrain, tylwŷth. A family.
Cynrhan, y rhan gyntaf ar fwŷaf. The first and greatest part.
Cynrhawn. Maggots.
Cynrhawnŷn. A maggot.
Cynrhawni. To breed worms or maggots.
Cŷnt, gŷnt, yr amser a aeth heibio. In times past, formerly, before.
Cŷnt, bywioccach. Swifter, quicker.
Cyntaf. The first, also the swiftest.
Cyntefin, cynnefin. Accustomed.
[Page] Cyntedd. A porch or entry.
Cyntor, cynnor, vstlŷs-bost drŵs. The post that the door shuts to.
Cyntors, y fyddin gyntaf, y dyrfa gyntaf. The first army.
Cyntŷn. A nap or sleep.
Cynwân, y gwendid cyntaf. The first weakness.
Cynwe, gwe. A web of cloth.
Cynwŷdd, tîr gŵŷdd pan ardder gyntaf. Land ploughed the first time.
Cynŵŷn, cynfwŷn, cynffrwŷth, y ffrwŷth neu 'r toraeth cyntaf. The first fruits or increase.
Cynwŷre, cyfodiad. A rising, or first appearance.
Cynwyrain, cyfodi. To rise, to spring up.
Cynnŷdd y cŵn. A huntsman.
Cynyddiaeth, swŷdd y cynŷdd, hêla. The office of a huntsman, hunting.
Cŷr, edrych Cyhŷr.
Cyrbwŷll, crybwŷll, sôn, mynegi. To make mention, to declare.
Cŷrch. Oates.
Cyrchu. To gather together.
Cŷrdd, Cerddau, canhiadau. Musick, songs, sonnets.
Cyrf, corf, corph The body or chest.
Cyrfŷll, corph bychan. A little body.
Cyrfŷdd, darllawŷdd cwrw. An Ale-brewer.
Cyriawol, criafol. Service-berries.
Cyrnig, corniog. Horned.
Cyrniad, ceirniad, chwŷthwr corn. A blower in a born, a Cornet.
Cyrraedd, cyrredd, cyrrhaedded, cyrrhaeddud To reach or touch any thing, to attain.
Cyrreifiant, trugarog. Merciful.
Cyrrith, cynnil, cybyddedd. Sparing, niggard, covetous.
Cysbyddwn, cydfyddwn, cyttunwn. Let us agree or be at peace.
Cyssefin, cyntaf, blaenaf. First, primitive.
Cyssefŷll, cŷd-sefŷl, ymaros. To consist.
Cyssegr, bendigaid-lê. A consecrated place, a sanctuary.
Cyssegru, bendigo. To consecrate.
Cyssegr-ladrad, lladrad eglwŷs. Sacriledge or Church-robbery.
Cyssegr-lân, sanctaidd. Sacred, hallowed, inviolable.
Cysson. Agreeing in sound.
Cyssoni. To agree in sound.
Cyssondeb. A concent in musick, agreement in sound.
Cyssul, cyngor, cynghori. Counsel, advice, also to counsel.
[Page] Cyssur. Comfort, consolation, refreshment.
Cyssuro. To comfort, to refresh, to recreate.
Cyssurus. Comfortable.
Cysswllt, gosodiad ynghud. A conjunction, a joyning, a coupling.
Cyssylltu, gosod ynghud. To joyn together.
Cysswyn, cyttundeb. A consent, accord or agreement, confederacy.
Cyssymmaith, gosymmaith, bwŷd a diod. Victuals, food.
Cysgod. A shadow, a shade.
Cysgodi. To shade.
Cysgogi, ysgwŷd, siglo. To quake or shake.
Cysgu. A sleep, also to sleep.
Cysgadur. A sleeper.
Cystadl, cystal. As good.
Cystadlu, cyftelybu. To equalize, to compare.
Cystedlŷdd, cyftadl. Equivolent.
Cysteg, gofid, poen. Grief, trouble.
Cystlwn, ceraint, cyfathrach. Kindred, affinity.
Cystlyned, cystlyned, edrŷch Cystlwn.
Cystlynu, cyfathrachu. To joyn in alliance.
Cystudd, cledi, blinfŷd. Affliction, trouble.
Cystuddio, blino, (trwhlio). To afflict, to vex, or trouble.
Cystwŷ, cerûdd. Chastisement, rebuke.
Cystwŷo, ceryddu. To chasten, to punish, to rebuke.
Cŷtgam, cellwair. To jest or joke.
Cythlwng, ymprŷd. A fast.
Cythraul. A devil, Satan.
Cythrawl, gwrthwynebŷdd. Against, contrary, adversary.
Cythreulig. Devilish.
Cythrudd, cythruddiad. Horrour, trouble of mind.
Cythruddo. To disturb or trouble, to be disturbed or provoked.
Cythrwfl, cyffro. A conmetion, a tumult.
Cythryblu, cyffroi, brawychu. To disturb, trouble or afflict.
Cyttir, tir yn perthyn i amriw. A common, also lands belonging to several.
Cyttirogion, y rhai a fo'n rhanog o dir, hefŷd cymydogion. Partners in land, also neighbours.
Cyttref, or un drêf. Of the same city or town.
Cyttrefradog, cŷd-etifedd. Co-heir.
Cyttûn. Agreeing, of one mind.
Cyttundeb. Concord, unity, agreement.
Cyttuno. To agree, to concord.
Cyttŷ. A Joynt-house.
Cyttŷaeth, teuluedd, cymdeithas tŷ. Familiarity, [Page] fellowship in one house.
Cyttŷn, yn cŷd-tynnu, o unfrŷd. Drawing together, of one mind.
Cyttynnu, tynnu i'r un ffordd. To draw together, to consent.
Cŷw. A chicken, a young fowl.
Cywen. A pullet.
Cywaethlu, ymryson. To strive or contend.
Cywain, cludo. To carry.
Cywair, wedi dacclu neu drefnuso. Repair'd, amend.
Cyweirio. To repair, to amend, to dress, also to geld.
Cyweirdeb, ailgyweiriad, ailwneuthuriad. Reparation, amendment.
Cyweirdabus, wedi daccluso. Repaired.
Cyweirgorn, peth idaro tannau wrth ganu. A quill, or any such thing to strike on the strings of musick.
Cyweithas. Society, commerce.
Cyweithasrwŷdd, mwŷneidd-dra. Humanity, courtesie, civility.
Cyweithŷdd, celfŷdd. Skilful.
Gyweithŷdd, tyrfa, llu, mintau. A troop or company.
Cywala, tebig iawn. Very like.
Cywerthŷdd, (pris,) gwerth. A price or value.
Cyweslach, cŷd-cnawd, priodas. Carnal copulation, wedlock.
Cywethl, cerŷdd, senn. A chiding. blaming, or rebuking.
Cywilŷdd. Shame, disgrace.
Cywilyddio. To shame, or disgrace one, also to be ashamed.
Cywilyddgar. Shameful.
Cywilyddus. Shameful, dishonest.
Cywion. Chickens.
Cywir. True, faithful.
Cywirdeb. Fidelity, faithfulness.
Cywiro. To perform ones promise, also to rectifie.
Cywiriad. The faithful.
Cywiw, teilwng. Worthy.
Cywlâd, or un wlâd: Countrymen, of the same country.
Cywleiddiadon, rhai or un wlâd. Persons of the same country.
Cywraint. Skilful, expert, knowing.
Cywreinio, gwneuthur pêth yn gelfŷddgar. To do a thing skilfully.
Cywreindeb, cywreinrwŷdd. Skilfulness, knowledge, experience.
Cywrennin, cywraint. Skilful.
Cywrŷs, ymrysson. Strife, contention.
Cywrysedd, cyfrysedd, crwysedd, ymrysson. Strife, contention.
Cywŷd, cyfeillach, cymdeithas. Fellowship.
Cywŷdd. A verse of seven syllable, a sorrowful song.
[Page] Cywŷdd marwnâd. An Elegy.
Cywŷddaid, cànwr cywŷddau. The maker or singer of Elegies, &c.
Cywŷddu. To make Elegies &c
Cywŷddoliaeth. The art of making Elegies, &c.
CH.
CHwâ, Awel. A blast or gale of wind.
Chwaen, ennŷd. Opportunity, time.
Chwaer. A sister.
Chwiorŷdd. Sisters,
Chwai, buan, prysur, cyflym. Quick, hasty, nimble.
Chwaith, ychwaith. Neither.
Chwaith, blâs. The sense of Tasting, a taste.
Chwaithiad, blâs. A taste.
Chwaithu, chwaethu, profi blâs. To taste.
Chwalu. To spread, to strow, disperse, to scatter.
Chwalidŷdd, gwasgarwr. A disperser.
Chwannen. A flea.
Chwant. Hunger, appetite, also lust, covetousness.
Chwannog. Greedy, desirous, covetous.
Chwannychu. To desire, to covet.
Chwarae, chwarau. To play.
Chwrel, tryfer, piccell. A dart, a javelin.
Chwareŷdd, chwrŷdd. A gunster, a player.
Chwareŷddiaeth, chwaryddiaeth. A play, sport or pastime, gaining.
Chwarien, Araf, meddal. Mild, soft, slow.
Chwarienu, arafu. To wax mild or soft, to slaken ones pace.
Chwarren. A round rising or swelling in the flesh like a ball, or an apple.
Chwêch. Six.
Chweched. The sixth.
Chwedl. A fable, a tale, a story.
Chwefror. The month February.
Chwêg, melŷs, hyfrŷd. Sweet, pleasant.
Chwegr, mam ynghyfraith. A mother-in-law, a step-mother.
Chwegrwn, Tâd ynghyfraith. A father-in-law, a step-father.
Chwêl, trô. A turning, revolution.
Chweledŷdd, chwelidŷdd, gwasgarwr. A disperser.
Chwennychu. To desire, to covet.
Chwerig, gwêdd chwerig, (anterliwt). Entherlute, a stage play.
Chwerfan, chwarfan. A winch for a spindle, a pulley.
Chwerthin. Laughter, also to laugh.
Chwerthin gwatwor. To meek, to deride.
Chwerthiniad. A laughter.
Chwerthinog, gwatwarue [Page] That laugheth much, full of mocking and flouting.
Chwerw. Bitter.
Chwerwi. To wax bitter.
Chwerwedd. Bitterness.
Chweu, llymhau, chwiblo. To wax tart, sour or sharp.
Chwi. You.
Chwiban, chwibaniad. A whistling with the mouth.
Chwibanogl, chwibenygl, chwibianog. A pipe or flute.
Chwibanu. To whistle.
Chwibanogl fynudd, ydêrŷn a elwir fellu, ag weithiau cylfin hir. A bird called Curlew.
Chwibl, Sûr, tôst, llymm. Sour, sharp, biting.
Chwiblo. To grow sharp or sour.
Cwibon, edrŷch Chwibanogl- fynŷdd.
Chwidr, bywiog. Nimble.
Chwidredd, bywiogrwŷdd. Nimbleness.
Chwidro. To wax nimble.
Chwifiwr, rhodiennwr. A vagabond, a wanderer.
Chwil, chwilen. A beetle.
Chwilio. To search.
Chwilenna, chwiltath, chwilotta. To pilfer, or steal.
Chwilennwr. A pilferer, a Pick-pecket.
Chwiliog, un ag ysprŷd drŵg ynddo. A man possessed with a devilish spirit of prophesying.
Chwilioges, merch âg yspryd drŵg ynddi. A woman possessed with a devilish spirit of prophesying.
Chwiliores, cyccynen fawr. A great wasp called a hornet.
Chwimio, rhodienna. To wander, to go astray.
Chwimp, croŷw, llyfn Fresh, smooth, polished.
Chwimwth. Nimble, swift.
Chwinsa, hŵŷr. Late.
Chwiog, bara tisen, bara calan. A sweet cake-bread.
Chwiongl, twŷll, dichell. Deceit, Craftiness
Chwior, chwiorŷdd. Sisters.
Chwired, drygioni, twyll. Wickedness, deceit.
Chwiredus, twŷllgar. Deceitful.
Chwirligwgan. A whirligog.
Chwistl, chwistlen, gwengci. A measel.
Chwistrell, chwibianogl, (pibell). A flute, a pipe, a recorder
Chwistrellu, chwarae ar bibell. To pipe, to play upon the recorder.
Chwittafad, (gildiad). A guild.
Chwith. Wrong, leftly.
Chwitho, dychrynu. To tremble with fear.
Chwithig. Left-handed, wrong.
Chwithrwd, chwibanu. To hiss, to whistle.
[Page] Chwychwi. You.
Chwŷd, chwdiad. A vomit, a spuing.
Chwŷdu, chwdu. To vomit, to spue.
Chwydawiaeth, coeg-beth, gwael-bêth. A trifling.
Chwÿd-awŷr, pydredd yn syrthio or awŷr. A putrified matter that falls from the Stars.
Chwŷdredd, treulio, curio. To languish or consume away.
Chŵŷdd. A swelling.
Chŵŷddo. To swell.
Chwŷf, cynnwrf, cynhyrfiad. A motion.
Chwŷfio, cynhyrfu. To move.
Chwŷfiŵr, rhodiennwr. A vagabond.
Chwŷl, trô, treigl. A change, a turn.
Chwŷn a chwŷn, fesawl ychydig, o dippin i dippin. By little and little, by leasure.
Chwŷnn. Weeds.
Chwÿnnu. To weed.
Chwnnogl. A weeding-hook or rake.
Chwÿrn. Snift, nimble.
Chwŷrnu, chwrnu. To snarle like a dog, also to snore.
Chwŷrnolod, rhwngc, chwrniad. A snarling.
Chwŷs. Sweat.
Chwysu. To sweat.
Chwŷsigen. A bladder, also a wheal or blister.
Chwŷsigennog. That has blisters, wheals or pushes.
Chwŷsigennu. To blister.
Chwŷth, chwŷthad. A blast or gale of wind.
Chwŷthû. To blow.
DA.
DA. Good.
Dâ neu daoedd. Goods, or cattle.
Daioni. Goodness.
Daionus. Goodly.
Dabre, gwrando. Ho, hark.
Dadannudd, datcuddiad. A discovery.
Dadebru. To awale, to revive.
Dadfarnu, barnu 'n euog. To condemn.
Dadferu, troi'n ôl, talu 'n ôl. To return, to restore.
Dadl. An Argument.
Dadleu. To contend, to argue, to dispute.
Dadleudŷ, tŷ ymddadiu. A Parliament-house.
Dadlwriaeth. Disputation.
Dadlaith, dadmeru, meirioli. To thaw that which is frozen.
Dadmer, meiriol. A thaw, a dissolving.
Dadmerth, dadebru. To revive.
Dadolwch, iawn am ddrŵg. Satisfaction for an evil committed.
Dadolychu, gwneuthur iawn ir hriwedig. To satisfy the [Page] offended, or to be reconciled.
Dadwrdd. To prate, or make a noise.
Dadwŷrein, dadwŷre, cyfodi. To rise.
Daear, daiar. Ground, earth
Daearol, daiarol. Earthly.
Daearu, claddu. To bury, to lay in the earth.
Daerawd, daered, hên ddefod a delir dros y meirw. Funeral Rites and Ceremonies, a mortuary pay'd for the dead.
Daeth. He came, it came, she came.
Daethant. They came.
Daethom. We came.
Dafad. A yew-sheep.
Dafaden. A wart.
Defeidtŷ, corlan. Sheepfold.
Dafn. A drop.
Defnŷn. The least drop.
Dafnu, defnynnu. To drop, to distill.
Defni. The dropping of the eavs, the dropping that falls through the roof of a house.
Dafn, yr ydafedd ar wennol y gwŷdd. The threads on the shuttle.
Daffar, darparu, arlwŷo. To prepare.
Dager), (dagr). A dagger.
Dagrau. Tears, or weeping tears.
Daiar. Earth.
Daigr, degrŷn, deigrŷn. A tear in weeping.
Deigrynnu, diferu fel dagru. To drop like tears, to weep tears.
Dail. Leaves of trees, or herbs.
Dalen. A leaf of a book.
Deilen. A leaf of a tree or herb.
Deilio. To bear leaves, to wax green-bowed.
Daioni. Goodness.
Dal. To hold.
Dalfa. A with-holding, a holding.
Dall. Blind.
Dallineb. Blindness.
Dallu. To wax blind, to blind.
Damblygu, plugu o gwmpas. To fold about, to wrap about.
Damchwain, digwŷddiad. An accident, or event.
Damlewychu, llewyrchu. To shine.
Dammeg. A parable, a riddle.
Damnaif, barnu 'n euog. To condemn.
Damuno, dymuno. To beseech.
Damuned, dymuniad. A request.
Damwain, digwŷdd. A hapning, a chance, an accident.
Damwainio, digwŷddo. To happen or fall out.
Danadl. Nettles.
Dandde, ennŷnfa, tragwrês, peothfa, dolur poethlud. An inflammation.
Dannedd. Teeth.
Dangos. To shew.
Dangoseg, arwydd i ddangos, yr eurfaen a braw 'r aur, [Page] Cynhwysiad llyfr neu ran o hono. A token to shew, a touch-stone to try gold and silver, also a Table or Contents of a Book.
Dannod, lliwied To upbraid, an upbraiding.
Dannodiaeth, gorafyn. An exprobation, or upbraiding.
Dansang, sathru, mathru. To tread or trample.
Dant. A tooth.
Deintws, daint bychan. A little tooth.
Dannheddog. Toothy.
Deintio, danheddu, brathu. To bite, to fasten with the teeth.
Deintaidd,) moethus, Delicate, dainty.
Danŷs, gafr ddânas, ewig lwŷd. A fallow-deer.
Daphar, darparu. To prepare.
Dâr, derwen. An oak.
Darbod, arlwŷo, gofalu. To provide, to take care.
Darbodaeth, rhagluniaeth. Providence.
Darbodus, gofalus, diwŷd, dyfal. Provident.
Darfod. Done, ended, finished.
Darfodedig, nychlŷd. Languishing, consuming, decaying.
Darfodedigaeth, traul. (Consymsiwn). Consumption.
Dargysgu, Cysgu. To sleep.
Darllain. To read.
Darlleawdr, darlleŷdd, darllennŷdd. A reader.
Darllaw. To brew.
Darllawŷdd. A brewer.
Darmerth, darymerth, darpariad. A preparation.
Darn. A piece.
Darnio. To cut in pieces.
Darogan. A Prophesie, also an Oracle.
Daroganu. To prophesie, to foretell.
Daroganŵr. A foreteller.
Darostwng, gosdwng. To subdue, or bring under.
Darpar. Preparation.
Darparu. To prepare.
Darren, gogysgu, heppian. To nod, to sleep.
Darstain, attebleisio. To eccho or sound again.
Dart), saeth. A dart, an arrow.
Darwein, ffrydio allan, llifo. To flow or run out.
Darymred, rhodio o amgŷlch. To walk about.
Dâs A rick of corn or hay.
Daswrn, das. A rick of corn or hay, &c.
Dasyrnu, dasylu, dasu. To make into ricks.
Datgan, mynegŷ. To declare, also to sing other mens Verses.
Dasceiniad, datcanwr, canwr, mynegwr. A singer, a speaker.
Dattod. To untie, or untwist, also to rip.
Dau. Two.
Deuoedd, deuwedd. Twain, both.
[Page] Daw, dawf, màb ynghyfraith. A son-in-law.
Dawn, rhôdd. A gift, a reward.
Donniog, yr hwn sy gwedi cael rhoddiad. That has gifts.
Daŵnsio). To dance, to leap.
Dawr, tawr, mae 'n rhaid, ef a weddau. it behoves.
DE.
DEad, ymddygiad. Carriage, behaviour.
Deall. Understanding.
Dean, pen ar ddég. A captain over ten, also a Dean.
Dear, sŷn, rhuad. A sound, a noise, a roaring.
Deau, dehau. Right; also the South.
Debre, gwrando. Ho, hark.
Dechreu. Beginning; also to begin.
Y dechreuad. The beginning.
Dechrŷs, edrych Dychrŷn.
Dechu, techu, llechu. To lie hid.
Dedrŷd, tŷb, meddwl, barn. A verdict, a sentence.
Dedwŷdd. Happy, blessed.
Dedwŷddŷd, Dedwŷddwch. Happiness, blessedness.
Deddf, cyfreth. A Law, a Statute.
Deddfau, cyfreithiau. Laws, Ceremonies.
Deddŷw, daeth. He came.
Defeittŷ, corlan. A steepfold.
Defni. Drops of rain.
Defnŷdd, denfŷdd, deunŷdd. Matter or stuff wherewith any thing is made; also an use to put things to.
Defnynnu, dyferu. To drop.
Defnyddio. To prepare any matter, to cut out.
Defod, arfer. A manner, a custom.
Defon, delont. Let them come.
Deffroi. To awake.
Dêg. Ten.
Degfed. The tenth.
Degwm. Tithe, Tenth.
Degymmu. To tithe.
Degle, debre, gwrando. Ho, hark.
Dehau. Right; also the South.
Deheubarth. The South part.
Deheubartheg, Jaith pobl y dehau. A Southern Language.
Deheuberthig, a berthŷn ir denhau. Belonging to the South.
Deheuwynt. South wind.
Deifio. To singe.
Deifniaw, defnu, dyferu. To drop.
Deifning, dyferllŷd.
Deifr, dyfroedd. Waters.
Deigr, deigrŷn, degrŷn. A tear or weeping-drop.
Dagrau Tears or weeping-drops.
Deilw, egwŷd. The smallest part of the leg, called the lock of the leg or foot.
Deilliaw, myned allan, dyfod allan, dyfod oddiwrth. To proceed from.
[Page] Deincod, dincod. The core of an apple, &c.
Deintgrŷd, deintcrŷd, crynfa ar y dannedd. The shaking of the teeth.
Deintur). A tenter.
Deirŷd. To be related to.
Deisŷf, deisyfiad, dymuniad. A A petition, an intreaty.
Deisyfu, dymuno. To petition, to desire, to beseech.
Del, anynad, drygnaws. Froward, arrogant, sawcy, sullen.
Delbren. A club.
Delff. A countryman, a clown.
Delor, aderŷn a elwir weithiau cymmynwr y Coed. A bird called a Wood-pecker, or an Eat-bee.
Delw, llûn. An Image.
Delwi, glasu, colli lliw, To wax pale or wan.
Delwad, ystum, sut, môdd. Information, form, fashion.
Delŷsg, edrŷch Dylŷsg.
Dêllt. Splinters.
Delltennu, hollti dellt. To make into splinters.
Dengŷn, tauogaidd, iddewwaidd. Rustick, inhumane, barbarous.
Denu. To entice.
Deol, dehol, alldudaeth, herwriaeth, alltudiaeth. Banishment.
Deolwr, yr hwn sy 'n gwahardd ei wlâd i un arall. He that banisheth.
Deon, rhoddwr. A giver.
Deon), (Diacon), dengwriad, pen ar ddêg. A Dean.
Deoniaeth. A Deanary.
Deongl, dehenglu. To interpret.
Deor, cynnŷrch, magu cywion. To hatch, to breed.
Deorrein, yr un a darren.
Der, del, cyndŷn. Dogged, churlish.
Dera, y ddera, Satan, diasol. The Devil.
Derbi, derfi, budd, elw, ynnill. Gain, profit.
Derllŷdd, derllyddu, dyrllŷdd, dyrlleuŷdd, darllennŷdd, darllennwr. A Reader.
Derwen. An oak-tree.
Derwreinin, march-wreinin. A letter, a wring-worm.
Derwŷddon, gwŷr doethion, daroganwŷr. Wisemen, Prophets.
Derŷw, darfu. It is done.
Derŷnt, darfuant. They are perished, they are done and ended.
Destl, destlus, glàn, danteiddiol. Clean, delicate.
Dethol, dewis, deffol. To choose, to elect.
Deubi, bûdd, elw, ennill. Gain.
Deubŷdd, fe fŷdd, fe ddaw. It will be, it will come to pass.
Deuddeg. Twelve.
Deuddegfed. Twelfth.
Deugain. Fourty.
[Page] Deugeinfed. Fourtieth.
Deune, lliw. A colour.
Deupo, dêlo, byddo. As it comes.
Dewaint, hanner nôs. Midnight.
Dewin. A foreteller of things.
Dewinio. To foretell things.
Dewindab, dewindahaeth, dewindaeth. Prophecy, Divination.
Dewiniaeth wŷneb. Physiognomy.
Dewis. To choose.
Dewr. Strong, bold, hardy.
Dewrder, dewredd. Valour, boldness, rashness.
DI.
DI. Without, not.
Diachar, anhŷgar, digâr, câs, anhawddgar. Not amiable, odious.
Diachor, o faint canolig. Of a middle size or stature.
Diafl, diafol, diafwl, diawl, The devil.
Diafrddwl, heb ofal, heb dristrwch. Without care or sorrow.
Dial. To revenge, to punish.
Dialedd, dialaeth. Vengeance, punishment.
Dialbren, prenddiodef. A gibbet, a gallows.
Dialechdid, celfyddŷd ymresymmu. The Art of Logick.
Dianaf, heb anaf, heb dwnn. Without maim or lameless, without blemish.
Diandlawd, helaethlawn, digonol. Full, abounding.
Diangc. To evade, to shun, to escape.
Diannod, yn ddioed, yn ddiattreg, yn y man. Which is not delayed, presently, forthwith.
Diar, sŵn, trŵst, hefyd synio. A noise, to make a noise.
Diarchar, diofn. Without fear, fearless.
Diarchen, diarchenad, troednoeth. Barefooted.
Diarchennu, tynnu esgidiau. To put off ones shoos.
Diareb, dihareb. A Proverb.
Diarebol, diharebol. Proverbial.
Diarebu, Diharehu. To speak Proverbs.
Diaffordd, allan or ffordd. Out of the way.
Diargêl, anghuddiedig, eglur, Vnhiden, manifest.
Diargyffwr, diofnog. Nothing afraid, without fear, fearless.
Diargywedd, gwirion, difai, di euog. Innocent, blameless.
Dias, dial, cospedigaeth. Revenge, punishment.
Diaspad, sŵn, trŵst, dwndwr. A noise, a clamour.
Diaspedain, dolefain, crochlefain. To shout very loud.
Diau, diammeu. Certain, assuredly.
[Page] Diheurwŷdd, gwirionedd. Certainty., truth.
Diau, dŷdd, diwrnod. A day.
Dieuoedd, dyddiau. Days.
Dibaid, diorffwŷs. Continual, Incessant.
Diball, heb pallu. Never-failing.
Dibara, darfodedig, trangcedig. Transitory, that which passeth away, short, not durable.
Diben, dibendod. An end, a conclusion.
Dibennu. To end, to conclude.
Dibl. Daggle.
Diblo. To dag or daggle.
Dible. The daggling or daggings of ones garment.
Diblygu, Dirwŷstro, egluro. To unfold, to make clear.
Diboen, hawdd. Without pains, easy.
Dibr., cyfrwŷ. A saddle.
Dibŷn. A steep place.
Dibynnu. To make steep.
Diccra. That eats but little, puny.
Dichell. Craft, cunning, a cunning trick.
Dichellgar. Crafty, full of tricks.
Dichlais, clais du. Black and blue as made by a stroke.
Dichlŷn, ymogelgar. Cautious, wary, also nimble.
Dichon, dichŷn, gallu. To be able.
Dichwant. Not greedy, not covetous.
Dichwêl, heb newidio, anghyfnewidiol. Without change, immutable.
Dichwen, dichwain, damwain, digwŷdd. Event, chance, accident.
Didach, llechu, ymguddio. To lie in wait, to lie hid.
Didachwr, llechwr. A lurker, one lying in wait.
Didangc, aflonŷdd. Vnpeaceable.
Didawl, dibaid, didorr, diorffwŷs. Incessant, unwearied.
Didoli. To separate.
Diden. A breast, a pap, a dug.
Didoll. Free from toll.
Didràs, estron. Nothing a kin, nothing related.
Didres, segurllŷd. Idle, withont business.
Didro, bai, hefyd cam-gymmerŷd. An errour, also to mistake or err.
Didrŷf, bŷwoliaeth grefyddol. A Monastick life.
Didryfwr, meudwŷ, ancr, dŷn yn bŷw yn unig er mwŷn duwioldeb. An Hermit.
Didŷo, symmŷd, cymmeryd tŷ un oddi uwch ei benn. To take ones house from of his head, to remove.
Didudŷdd, gwneuthur uny alltud neu herwr. The making of one an exile.
Didŵyll. Without fraude.
Diddan. Plesant, merry.
[Page] Diddanu. To make merry, to divert.
Diddanwch. Mirth, diversion.
Diddarbod, diofal. Secure, improvident.
Diddawl, diddoli, didoli, dydoli. To separate.
Diddawr, diofal. Careless.
Diddig. pleased, contented, not angry.
Diddos. Free from rain, that keeps out rain.
Diddofi. To free or secure from rain.
Diddwŷn, dwŷn. To carry.
Diddyfnu. To wean.
Diddym, dim, diddeunŷdd. A thing of nothing, of no use.
Diddymmu, gwneuthur yn ddi ddeunŷdd. To abrogate, to abolish.
Diddŷsg. Illiterate, unlearned.
Diebyd, rhuthr. Violence.
Diechwng, diagos, pell. Afar off.
Diedfŷdd, diammeu. Without doubt, questionless
Diedmig, heb anrhydedd. Without honour.
Diedlais, euog. Guilty.
Dieflig, diawledig, cythreulig. Devilish, possessed with a devil.
Dielw, gwael, diystŷr. Vile, base.
Dielwedd, dirmŷg, diystyrwch. Contempt, baseness.
Dielwi, dirmygu. To despise, to vilifie.
Dielwig, dirmygus. Vile, contemptible.
Diell, di-hŷll, hawddgar. Amiable, lovely.
Diemmig, difychan. Not very small or little.
Dien, dihenŷdd, marwolaeth am ddyreidi. Death, Execution.
Dien, diammau, hefyd di hên. Certain, manifest, also young or not old.
Dienbŷd, diogel, gwŷn-fŷd. Secure, without dànger, happiness.
Diennig, diymarbed. That will not spare.
Difa, difetha. To devour.
Difaedd, distrŷw, difrad, dinistr. Devastation.
Difai. Blameless., faultless.
Difelo. To amend, to correct, to make faultless.
Difalldrain, dinistrio, (distrywio). to waste, to destroy.
Difann, (pûr). Immaculate, pure.
Difannu, diflannu. To vanish away.
Difan, ofer, diffrwŷth, methiedig. Vain, fadeing, perishing
Difanw, ofer, gwàg, hefyd diystyru. Vain, also to vilifie, to despise.
Difancoll, destriw. Perdition.
Difenwi, llasenwi. To revile, to raile, to taunt, to nickname.
[Page] Diferu. To distill, to drop down by little and little.
Diferiog. Distilling.
Difiau, ddŷdd-jou. Thursday.
Difiog, anwàr, an-nôf, gwŷllt. Vntamed, unbridled, wild.
Diflaen, pig gwauwffon neu arf arall. The point of a spear or another weapon.
Diflais, diogel. Safe, secure.
Diflan, methedig, palledig. Vanishing, fading.
Diflannu. To fade, to vanish.
Diflas. Tasteless, unsavoury.
Diflasu. To make unsavoury, to wax unsavoury.
Difrawd, difrod. Waste.
Difrod: To waste, to destroy.
Difrodus. Wasteful.
Difrif. Serious, in earnest.
Difrifo. To be made or become grave or serious.
Difrifwch. Vehemency.
Difro, herwr, alltud. An exile, a banished man or woman.
Difroedd, alltudaeth, herwriaeth. Banishment.
Difwŷn. di-fûdd, di-ennill, diddeunŷdd. Unprofitable, of no use.
Difwŷn, iawn, bodlondeb. Satisfaction.
Difwŷno. li-fuddio, diwŷno. To make a thing unprofitable, or of no use▪ to mar or spoil.
Difŷn, briwsŷn, briwsionŷn. A piece, a fragment, a crum.
Difynnio, torri 'n ddrylliau. To cut in pieces.
Difŷr, bŷrr, llawen. Short, also joyful, divertive.
Difyrru. To divert.
Difyrrwch. Mirth, rejoycing, divertion.
Difyfgi, terfŷsg, ciwed, cynnwrf, anrhefn. A tumult, a confusion.
Diffaith, drysni. A desart, a wilderness.
Diffaithio, anrheithio, destrywio. To waste, to spoil.
Diffaith, drŵg. Vicious, vile, filthy, evil.
Differ, amddiffŷn. To defend.
Difflais, diogel. Safe, secure.
Diffoddi. To quench, to put out, to extinguish.
Diffrŷd, amddiffynu. To defend.
Diffreidiad, diffreidiawg, amddiffynnwr. A defender.
Diffwn, dyffwn, deuwn, down. Let us come.
Diffwÿn, amddiffynnu. To defend.
Diffwys, serth. Steepy, dangerous to stand upon.
Diffÿdd, diffŷdd. An Infidel, faithless.
Diffŷg Want, penury. need.
Diffyggio. To lack or fail.
Diffŷn, amddiffynnu. To defend.
Diffŷrth, amddiffynnu. To defend.
Dig. Anger.
[Page] Digllon, digus. Angry.
Digter. Wrath, anger.
Digio. To wax angry.
Digarad, diymgeledd. Forsaken, helpless.
Digardd, carcharor, caethŷdd. Captive, bound.
Digasog, casedig. Hated.
Digennu, tynnu cenn oddiar bysgod. To scale fish.
Digibo. To shell, to take off the husks.
Diglist, màth ar glai. A kind of clay used for morter.
Digon, Enough.
Digoni. To satisfy, to do enough.
Digonol. Sufficient, full.
Dignoldeb, digonolrhwŷdd. Sufficiency.
Digoniant, nerth, cadernid. Power, valour.
Digraid, llôsg. A burning.
Digrain, cam-gymmeriad. A mistake, an errour.
Digrawn, crawn. Corruption.
Digronni, crowni, Cronni. To corrupt, to rise to a head.
Digreifiant, trugarog. Mercifull.
Digrif. Pleasant, merry, wittily.
Digrifwch. Merry words, mirth.
Digroeni, blingo. to flea.
Digryd, di ofn, di arswŷd. Without fear, undaunted.
Digwl, difai. Inculpable, blameless.
Digwŷdd, digwŷddiad. An accident, an event.
Digwŷddo. To happen, to fall out.
Digyflŷdd, rhŷdd oddiwrth bôb rhwŷstr. Free from hinderance.
Dihafarch. Powerful, strong.
Dihareb. A Proverb.
Dihatru, dinoethi. To spoil, to strip naked.
Diheddawg, aflonŷdd. Implacable, unquiet.
Dihenŷdd, diwedd, diben, llam ddrŵg. Death, fate, end, execution.
Dihenyddu, rhoddi i farwolaeth. To put to death, to execute.
Dihenyddwr, crogwr. A hangman, an executioner.
Diheuro, cyfiawnhau ei hun. To clear ones self.
Dihewŷd, tuedd meddwl, ewŷllŷs. The affection, desire, devotion.
Dihewydus, duwiol, myfyriol. Devout, studious.
Dihinedd, cafod, temhestl. A showre, a tempest.
Dihir, diriaid. Wicked, dishonest.
Dihiren, dihirog. A wicked woman, an ill female.
Dihirwch. Wickedness, evil.
Dinirŷn. A knave, a villain, a rogue.
Dihoeni. To wither as a flower, to abate in courage.
Dihort, difrycheulŷd. Unspotted.
Dihuno. To awaken.
Dil mêl. A honey-comb.
Dilachar, gwrymmus, calonnog. Stout, couragious, undaunted.
Dilain, dilaith. Dry, not moist.
Dilechtid, celfyddŷd ymresymmu. The Art of Logick.
Diledach, diledrŷw, Breiniol, bonheddig, ardderchog. Noble.
Diledles, llais neu ymadrodd eglur ddilediaeth. A clear perfect voice or language without Barbarism.
Dileddf, yn uniawn. Directly.
Diledtŷb, diamn eu Void of suspition or supposition.
Dilêu, dinistrio, difetha. To blot out, to destroy.
Dilin, coethi, curo tan fwrthwl. To trace or beat with a hammer.
Diluw, llif mawr, cenllif, gweilgif. Deluge or great flood, Noah's flood.
Dilwfr, dilwrf, gwrol, diddîog. Valiant, not sluggish.
Dilŷn, calŷn. To pursue, to follow, ensuing, to insist
Dilŷs, diammeu, siccr. Certain, sure.
Dilysiant, dinam. Without exception.
Dilysu, cymmerŷd, derbŷn. To accept.
Dilysrwŷdd, siccrwŷdd, diogelwch. Certainty, security.
Dilŷth, na aller ei wrthod, cymmeradwy. Not to be refused, acceptable, current.
Dill, plŷg, crychni, hefŷd dull. A fold, a wrinkle, also a form or fashion.
Dillad. Clothes.
Dilladu. To clothe.
Dillwng, gillwng. To let go, to redeem.
Dillŷn, taclus▪ trefnus. Neat, trimm'd.
Dim. Nothing.
Dimmai. A half-penny.
Din, dinas: (Siti). A City.
Dinam. Without exception.
Dinamhedd, siccrwŷdd. Certainty.
Dinas (Siti): A City.
Dinasfraint, awdurdod dinas. The Charter or Liberty of a City.
Dinasig, dinasaidd, a berthyno i ddinas. Pertaining to a City.
Dinaswr, dinesŷdd, gŵr o ddinas. A Citizen.
Dinboeth, math ar aderŷn. A bird called a Red-tayl.
Dincod, dincodŷn. The cores of an apple or pear, &c.
Dincod ar ddannedd. When the teeth are set an edge.
Dinerth, gwan. Impotent, weak.
Dinêu, tywallt allan. To pour out.
Dinidr, yn ddiaros, yn y man. Without delay, presently.
Dinwŷf. Discourage.
[Page] Dinystr. Destruction.
Dinystrio. To destroy.
Diod. Drink.
Diotta. To tipple or drink often, to beg drink, also to feed or supply with drink.
Diottŷ, tŷ cwiw. An Alehouse.
Diowdlestr, ffiol yfed. A drinking-cup.
Diod, diosg. To put off, to strip, or undress.
Dioddef. To suffer, to endure.
Dioddefaint. Suffering, enduring.
Dioddefgar. Patient.
Dioddefgarwch. Patience.
Dioddeu, goddeu, amcan, brŷd. A purpose or intent.
Dioer, siccrŷdd, dinam. Certainly, without doubt.
Diofal. Negligent, careless.
Diofalwch. Negligence, carelessness.
Diofrŷd, diowrŷd, llŵ. Renouncing, for swearing, a vow.
Diofrydu, rhoddi diowrŷd, ymwrthod. To abjure, to renounce.
Diog. Slothful, lazy.
Diogi. To grow lazy.
Diogi. Laziness.
Diogel, cadarn, disiomgar, siccr, cadwedig. Safe, secure, firm.
Diogelu, gwneuthur yn gadarn. To make safe or secure.
Diogelwch, cadernid, diofalwch. Security, caution.
Dioheb, diatteb, nad ellir ei atteb. Unanswerable.
Diohir, yn ddi ymaros. Without delay.
Diol, ôl. A track, a path.
Diolaith, lladdfa. A slaughter.
Diolch, diolwch. Thanksgiving.
Diolch. To give thanks.
Diolchgar, diolchus. Thankful.
Diolchgarwch. Gratitude, thanksgiving.
Diosg, ymddiosg. To put off ones clothes, to undress, to strip naked.
Diotta. To tipple.
Diowrŷd. For swearing, a vow.
Di phwys, lle serth, lle dyrŷs. A precipice, a downfall.
Dir, siccr, angenrhaid. Certain, necessary.
Dirio, anghenu, gwasgu ar, pwyso ar, cymmell. To necessitate, to compell, to press, to urge.
Diriawr, cymmellwr, treisiwr, un yn pwyso'n galed. A constrainer, one that presseth hard.
Diriaid. Wicked, of an evil life.
Direidi. Wickedness, lewdness, noughtiness.
Diras, dyrras. Graceless.
Dirdra, y camwedd mwŷaf. The highest injury.
Dirfawr, mawr iawn. Very great.
Dirgel. Hidden, secret.
[Page] Dirgelu, celu, cuddio. To hide, to conceal.
Dirgeledd, dirgelwch. A secret, a mystery.
Dirisglo. To pill or bark a tree.
Dirmŷg, gogan, diystyrwch. Contempt, despight, disparagement.
Dirmygu, goganu. To despise, to slander, to disparage.
Dirnad, deall, dwyn ar ddeall. To expound, to interpret, to understand, to unfold.
Dirper, dyleu. To owe, to deserve.
Dirprwŷo, cyflawni yr hyn sŷ 'n eisiau. To supply the place of another.
Dirwest, ymprŷd. Abstinence, a fast.
Dirwestu, ymprydio. To abstain from meat, to fast.
Dirwŷ, trêth, (fforffet), (ffein). A Fine, a Penalty, a Forfeiture.
Dirwŷo, trethu, (ffeinio). To impose a Fine.
Dirrwŷn. To wind up.
Dîs. A dye.
Disalw, di sâl. Valuable.
Disas, sal, dibrîs, gwael. Vile, base.
Disathr. Vntrodden.
Disberod, rhodienna, cyfeiliorni. To go astray, to wander.
Disbinio, (yspwŷlio). To spoil.
Disbur, amhûr. Impure.
Disbwŷll, synnwŷr, pwŷll. Discretion, prudence.
Disbwŷllo, gwneuthur yn ddoeth, iachâu. To make wise, to heal.
Disbyddu, gwâghâu. To evacuate, to make empty.
Diserth, diffaethwch, drysni. Desart, wilderness.
Disgammar, ar wasgar, ar chwâl. Dispersed, scattered.
Disgar, câs. Hated.
Disgethrin, llŷm, garw. Rough, sharp, harsh.
Disglair. Bright, shining, clear, glittering.
Disgleirio. To shine, to glitter.
Disgogan, drogan, daroganu, (prophwŷdo). To divine, to prophecsie.
Disgoganaf, daroganaf. I will prophesie or foretell.
Disgreth, bloedd, bonllef. rhuad. An out-cry, a shout, a roaring.
Disgriaw, llefain, dolefain, wŷlo. To exclaim, to make a noise, to weep.
Disgybl, yr hwn a ddysgo ysgolheigtod. A disciple.
Disgyfrith, llŷm, tost, creulon. Austere, fierce cruel.
Disgŷn. To come down, to descend.
Disgynfa. A descent.
Disgŷr, gŷr. A drove.
Disgyrnu dannedd, ysgyrnygu dannedd. To grin with the teeth.
Disgywen, amlwg, eglur. Mavifest, clear.
[Page] Dismythu, diflannu, difannu. To vanish.
Disôn, distaw. Silent.
Dispaidd, a so wedi ei ddisbaddu. That which is gelded.
Dispaddu. To geld.
Diffudd, wedi suddo neu foddi. Sunk, drowned.
Distadl. sâl, diystyrus. Vile, contemptible.
Distain, (ystiwart). A Steward, a ruler or governour, a captain of a guard.
Distaw. Silent, soletary.
Distewi, distawu, tewi. To silent.
Distawrwŷdd. Silence, tranquillity.
Distell, dafn, defnŷn. A drop.
Distreulio, treulio, gwarrio. To waste, to consume, to spend.
Distrewi, tisio yn aml. To sneeze often.
Distrawch, (snwff). A snush.
Distrych, ewŷn, trochion. scum, lather, froth.
Distrŷw, dinistr. Destruction.
Distrywio, dinistrio. To destroy.
Distŷll, llanw neu drai 'r môr. The flood or ebb of the sea, also a distilling.
Distyllio, desnynnu. To fall by drops, to distill.
Diswŷdd, heb swŷdd. Private, without an office or imployment.
Diswŷddo, troi un allan o'i swŷdd. To take away ones authority, to put one out of his Office.
Disyfŷd, diswtta. Sudden.
Disymmŷd, Safadwŷ. Immoveable, firm, stable.
Disymmwth. Sudden.
Disŷrch, diserch. without affection.
Ditriwr, di dryfŵr, meudwŷ, gŵr crefyddol. A Religious man, an Hermit.
Diwad. Unhidden, openly, that cannot be denied.
Diwadnu. To supplant, to trip up ones heels.
Diwahan. Inseparable.
Diwair, dibalog, dilwgr. Chast, honest.
Diwerirdeb, glendid y corph. Chastity.
Diwall, digonol. Abounding, wanting nothing.
Diwallu, digoni. To satisfie.
Diwallrwŷdd, digonedd. Plenty, abundance, competency.
Diwallttain, difalltrain, difrodi. To waste, or consume.
Diwanfa, cyfeiliorni, gwneuthur ar fai. To go astray, to err.
Diwedd. An end.
Diweddaf. The last, latest.
Diweddar. Late, lately.
Diweddu. To end, to conclude.
Diwedŷdd, diwedd dŷdd. The evening.
Diwellig, angen, eisien. Want, indigence.
Diwestl, llettŷ. A lodging.
[Page] Diŵg, diguchiog, yn gwenu. Without frowns, smiling.
Diwraidd, heb wraidd. Extirpation, without root.
Diwreiddio. To pull up by the roots, to destroy.
Diwrnod, diwarnod. A day.
Diwŷd. Diligent.
Diwŷdrwŷdd. Diligence.
Diwŷg, difai. Faultless, without faults.
Diwŷgio. To make better, to amend.
Diwŷg, gwisg, dillad. Habit, clothing.
Diwŷll, diwyllio, addoli, hefyd aredig. To worship, also to till or plow.
Diwyllio duw, addoli duw. To worship God.
Diwyllio tîr, llafurio 'r ddaiar. To till the earth.
Diwŷll, addoliad. Worship.
Diwylliawdr, addolwr. A worshipper.
Diwŷn, difwŷn, iawn, bodlondeb. Satisfaction.
Diymgêl, heb-guddio. Vnhidden.
Diymsathr, heb sathru. Not trodden.
Diymwad, siccr, amlwg. Sure, manifest, which cannot be denied.
Diystŷr. Contemptible, inconsiderable.
Diystyru. To despise.
Diystyrwch. Contempt, vileness.
DL.
DLêd, dylêd. Duty, debt.
DO.
DO. Yes, yea.
Dô, Tô. A thatch.
Dodi, rhoddi. To give, to put or set.
Dodrefn. Houshold stuff.
Dodwŷ. To lay eggs.
Doddoedd, fe ddaetheu. He had come.
Doddyw, daeth. He came, she came.
Doe. Yesterday.
Doeth. Wise, prudent.
Doethder, Doethineb, synwŷr. Wisdom.
Dôf. Tame, also I will come.
Dofi. To tame.
Dofraeth, dofreth trêth y pennau, taliad penn. Polemoney.
Dofŷdd, dofwr. A tamer.
Doffr, dist. The beam of a building.
Dogn. (Tasg), (Lwfiad). A task, an allowance, commons.
Dognedd, (mesur). rhŷw (fesur), rhŷw faint. A measure, a quantity.
Dogni, (mesuro), (tasgu). To measure, to task.
Dôl, dôldîr. Meadow or pasture-ground.
Dôl, dolen. A bow or ring.
Dolennu, dolyftŷmmu. To bend, bow, or wind round.
[Page] Dolef, bloedd, gwaedd. A clamorous noise, an out-cry, a shout.
Dolefain, bloeddio. To cry out, to bawl.
Dolur. Disease, sickness, ach, grief, pain.
Dolurio. To ach.
Donwŷ, donnio, cynhysgaeddu, rhoddi, rhoi. To endow, to give or bestow.
Doniau, rhoddiadau. Gifts.
Dôr, drŵs. A door.
Dorwn, dawr, cymmwys ŷw, gweddaidd ŷw. It behooves.
Dôs, defnŷn. A drop of any liquid thing.
Diddos, diddefni. That droppeth not, which leaketh not.
Dossawg, defnnynnog. Dropping.
Dosparth, gwahaniaeth, hefŷd synwŷr. Divisson, distinction, also discretion.
Dosparthu, gwhanu, rhannu, hefŷd deall. To divide, to part, also to discern.
Dosparthus, synhwŷrol. Prudent, discreet.
Dothŷw, daeth. He came, it came, she came.
Dowŷdd, esgoriad ar blant. The travel or labour of women in childbed.
Dowŷddu, esgor ar blant. To travel of childs birth, to be in labour.
DR.
DRa, tra. While, until, beyond, above.
Drach, oddiwrth. From.
Drachefn, drachgefn. Again.
Draen, draenen. A thorn, a thorn-tree.
Draenllwŷn, dreinllwŷn, perth o ddrain. A bush of thorns.
Draen-blû, mân-blu Down-feathers.
Draenog. A hedge hog, an urchin.
Dragio), rhwŷgo, dryllio. To tear in piecs.
Dragiog, drylliog, candryll. Torn.
Draig). A dragon.
Drannoeth. To morrow says Dr. Davies, but now taken for three days hence.
Drefa). A threave or 24. sheaves of corn.
Drel, drelyn. delff. A clown.
Drem, tremmiad, golygiad. The eye-sight, also an Aspect.
Dreng. Froward, peevish, surly, churlish.
Drewi. A stink, also to stink.
Drewiant, dŷn gwael. A base or sorry fellow.
Dringc, dring. Climbing.
Dringo. To climb.
Dringhedŷdd, dringwr. A climber.
Drûd. Dear.
Drûd, dewr. Valiant, strong.
Drudaniaeth. Dearth, also valour, boldness.
[Page] Drudwŷ, drudwen, yderŷn y drudwŷ. A bird called a Starling or Stare.
Drŵg. Evil, wicked, bad.
Drygioni. Naughtiness, wickedness, badness.
Drygchwant, anlladrwŷdd. Lust, concupiscence.
Dryglam. Mishap, misfortune, an ill end, unnatural death.
Drygnaws. Frowardness, also an evil constitution of body.
Drygnawsus. Morose, froward, ill-natured, disingenious.
Drygwŷnt. A stink, a noisom air.
Drygyrserth, galaruad, alaeth. Lamenting, mourning.
Drygyrserthu, galaru. To lament, to mourn.
Drŵs. A door.
Drysor, (porthor). A doorkeeper, a porter.
Drwŷ. Through.
Drŷch. A looking-glass.
Drychiolaeth, gwàg-ysgrŷd. A phantasie, a vision.
Drylwŷn, buan, parod. Quick, ready, expedite.
Drŷll, darn. A piece or part.
Dryllio. To tear, to cut in pieces.
Drylliog. Torn, rent, cut to pieces.
Dryntol, dyrntol, dyrnddôl, dôl ddwrn, drantol. The handle of a cup or flagon, &c.
Drysi, mieri, drysni. Bryers, brambles.
Drythŷll, trythŷll, anllad. Leacherous, lustful.
Drythyllwch, trythyllwch, anlladrwŷdd. Leachery, lust.
Drŷw. A bird called a Wren.
DU.
Dû. Black.
Dû, (lngc). Ink.
Dûo. To blacken, also to grow black.
Dûedd, tywŷllwch. Blackness, darkness.
Du ddraenen. A black thorn.
Dûeg, cleddys bleddŷn, y cleddyf biswail. The milt, the spleen.
Dûg, (duwc). A Duke.
Dul, ffat, dyrnod. A stroke, a blow.
Dulas. Skie-coloured.
Dulwŷd. Dusky.
Dull, môdd, ystum, sut. Form, fashion.
Dullio, mathu, ystummio. To form, to fashion.
Duno, dyuno, cyttruno. To accord, to agree.
Dûr. Steel.
Durio. To edge with steel.
Durawd, o ddur. Of steel.
Dursing, creulon, caled fel dûr. Austere, hard like steel.
Durŷn, turs. A birds bill, a snout.
Duw. God.
Duwies. A Goddess.
Duwdod. A Deity.
Duwiol. Godly.
[Page] Duwioldeb, dwiolder. Godliness.
DW.
DWhl). Two-fold, double.
Dwbled). A doublet.
Dwbler, desgil fawr, cawg. A great platter, a charger, a bason.
Dwblu), (dyblu). To double.
Dwfn. Deep.
Dyfnder. Depth.
Dwfr, dŵr. Water.
Dyfrgi. An otter.
Dyfrgymlawdd, edrŷch Blawdd.
Dwfr-iàr. A sea fowl, a fenduck.
Dyfrlle, lle'rhedô dŵr. The channel of a river.
Dyfrllyd. Waterish, moist.
Dwl). Slow, dull.
Dwnn, lliw rhŷdd tywŷll. Somewhat brown, duskish, swarthy.
Dŵr. Water.
Dwrdd, trwst, sŵn. A noise, a stir.
Dwrn. A fist.
Dyrnaid, llonaid llaw. A handful.
Dyrnod. A box or blow with the fist, a stroke.
Dyrnfol, menig. Gloves.
Dwsel, pistŷll, (ffowset). A spout, a water-cock, a tap.
Dwsmel, màth ar offerŷn cerdd. A dulcimer.
Dwŷ. Two females.
Dwŷfol, dwŷwol, duwiol: Devout, godly.
Dwŷfolder, dwŷwolder, Duwiolder. Devotion, godliness.
Dwŷliw, dwŷlŷw, dwŷ blaid. Two partys.
Dwŷn. To carry, to bear, also to steal.
Dwŷnfŷg, yn dwŷn anrhydedd. Bearing honour.
Dwŷre, cyfodi, esmwytho, esmwythau. To rise, to ease.
Dwŷreawr, dringhedŷdd, neu un yn dringo. A climber.
Dwŷrain. The east.
Dwyrein wŷnt. The east-wind.
Dwŷs. Heavy, pressed.
Dwŷso. To press.
Dwysder. Weightiness, heaviness, also gravity.
DY.
DY. Thy, thine.
Dyad, ymddygiad. Behaviour.
Dyall, deall. Vnderstanding.
Dyallgar, deallgar. Wise, intelligent.
Dyallgarwch, deallgarwch, dealldwriaeth. Understanding.
Dyar, trwst, sŵn. A noise, a stir.
Dybi, bi, fe fŷdd. It will come to pass.
Dyblŷg. A fold, a wrinkle.
Dyblygu. To fold together.
Dyborthi, dwyn, dioddef, [Page] cynnal. To carry, to bear.
Dybrunawg, dybrynawg, gobrwŷol, haeddawl. Meritorious.
Dybrŷd, afluniaidd, gwrthyn. Deformed, ugly.
Dybu, daeth. He came, it came, she came.
Dybuam, daetham, daethom. We came.
Dybŷdd, bŷdd. It will be, it will come to pass.
Dychan, gogan-gerdd. A Satyre, an Invective Poem, a carping Song.
Dychanu. To revile in Verse.
Dychlammu, llammu, cyrchneitio. To leap, to jump, to pant.
Dychlud, cludo ynghŷd, yfed. To bear or carry together, to convey, also to drink.
Dychludedd, yfed ynghŷd, cŷd-yfed. Comportation or drinking together.
Dychrain, syrthio ar wŷneb. To prostrate, to do homage.
Dychrêu, cogor, creu fel bràn. To croake like a crow.
Dychrŷn, dychry ndod, osn. Fear, trembling, horrour.
Dychrysio, crysio, brysio. To make haste, to hasten.
Dychwedl, chwedl▪ A tale a report.
Dychwelŷd, troiynèl. To turn back. to return.
Dychyfarfod, ymgyfarfod. To meet with
Dychyfŷd, fe gyfŷd. He shal rise, he will rise.
Dychfrŷ, a gynhyrfo. The may or shall move.
Dychymmell, gwasgu, cymmal. To press, to compel or force.
Dychymmŷg. A Riddle, a hard Question.
Dychymmusg, cymmysgu. To mingle or mix together.
Dychynnau, cynneu. To kindle, to light.
Dychyrch, ymgŷrch, rhuthr. An assault, a violence.
Dychrynu. To make afraid.
Dyd, mae ef yn dyfod, He cometh.
Dŷdd. A day.
Dyddio, gwneuthur tangnefedd. To agree, to compose a difference.
Dyddiwr, cylafareddwr, heddychwr. An Arbitratour, a peace-maker.
Dŷdd-brawd. dŷdd y farn. The day of Judgment, Dooms day.
Dŷdd pennod, dŷdd (pwŷntiedig). An appointed day.
Dyddelwi, glasu, amliwio. To wax pale.
Dydderbi, bŷdd. It will be.
Dyddfu, diffygio, pallu. To lack or fail.
Dyddoddŷw, doddŷw, daeth ef. He came.
Dyddwŷn, cludo, cowain. To carry.
[Page] Dyddwyrein, codi, cwnnu. To rise.
Dyddŷm, dyddymmu, dielwi, gwneuthur, yn ddiddeunŷdd. To repeal, to disannul to abolish.
Dyfal. Diligent, careful.
Dyfalwch. Diligence, carefulness.
Dyfal neu llasenw. A Nick-name.
Dyfal neu ddychymŷg. A Riddle.
Dyfalu neu lasenwi. To miscal or nick-name.
Dyfalu neu ddychymmygu. To conjecture or guess at.
Dyflôen darn, dellten. A piece, a splinter.
Dyfnu, sugno allan. To suck or draw out.
Dyfnad, un yn sugno. A sucker.
Dyfod. To come.
Dyfodiad A coming.
Dyfr, dwfr, dŵr. Water.
Dyfriâr, dwfriar, hwŷad wŷllt. A fen-duck, a wild-duck.
Dyfrŷd, anhyfrŷd. Vnpleasant.
Dyfrydedd, dyfrydwch, anhyfrydwch, hefŷd hiraeth. Vnpleasant, also longing.
Dyfrydio, brydio, tywŷmno. To warm, to heat.
Dyfrŷs, brŷs. Haste, speed.
Dyfrysio, bryssio, pryssuro. To make haste.
Dyfu, dywu, daeth. came.
Dyfŷdd, tyred, dos. Come, go.
Dyfyddi, deui, doi, cei ddyfod. Thou shalt come.
Dyfwŷo, amlhau, mwŷhau. To multiply.
Dyfŷn, rhybŷdd i ddyfod yn dŷst. A Summon.
Dyfŷnwallaw, dyfnallaw, rhybŷddio i dystiolaethu. To summon.
Dyfŷr, difŷr, difir. Pleasant, delightsom, jocund, merry.
Dyfyrru. To make sport, to make merry, to make deligtsom.
Dyfysgu, terfŷsg, anrhefn, cymmŷsg. A tumult, confusion.
Dyffo, deuo, delo. May or can come.
Dyffont, dônt. They shall come.
Dyffestin, dyfodiad. A coming.
Dyfforddi, dyphorddi, ymddiffŷn. To defend.
Dyffrŷd, diffrŷd, amddiffŷn. To defend.
Dyffrŷn. A valley.
Dyffryndir, tîr dyffryn. Valley-ground.
Dyffwn, deuwn, down. Let us come, we will come.
Dygludo, dwyn ynghŷd. To bring together.
Dyglŷw, clŷw. Hark thou, hear thou.
Dygn, dygŷn. Severe. in great measure.
Dygnedd, tostedd, caethiwed. Sorrow, anguish▪
[Page] Dygnu, trallodi, Cystuddio. To trouble, to afflict.
Dygosel, dichellion. Snares.
Dygrynhoi, crynhoi. To compact.
Dygyfor, cyffro, rhuad dyfroedd. A tumult, the noise of waters.
Dygymmod. Agree with.
Dyhaedd, cyrrhaedd, cyrhaeddŷd. To reach.
Dyhedd, heddwch. Peace, truce.
Dyhêu, dyhêad. To pant, to blow, to throb.
Dyhinedd, dryccin. A tempest, a storm.
Dyhiryn. A wicked fellow.
Dyhuddo. To pacifie, to silence.
Dyhuddiant, dyhŷddiad. A pacifying, pleasing, qualifying.
Dyhuddai, un yn dyhaddo. A pacifier.
Dyhynt, hynt, siwrneu. A journey.
Dyhysbyddu, disbyddu, gwaghâu. To evacuate or make empty.
Dylaith, dolen. A bow or ring.
Dylaith, angeu, marwolaeth. Death.
Dylan, môr. A sea.
Dyle, edrŷch Tyle.
Dylêd, dled. A duty, debt.
Dylu, dylâu, dleu. To owe.
Dyledog, breiniol, Urddasrŷw. Noble, Generous, a Peer, Imperial.
Dyledogion, pennaethiaid. Peers, Nobles, Supreams.
Dyledowgrwŷdd, bonedd, boneddigrwŷdd. Nobility, generosity.
Dyledowgrŷw, bonheddig. Noble, of Noble stock.
Dyli, cyflwr y corph. The habit of the body.
Dylif, ystof. A weaver's woof.
Dylifo. The warping of a web, also to warp a web, to rid through the bands.
Dylifo neu llifo. To flow.
Dylofŷn, dylŵf, dyrnaid, cudŷn o wlân. A handful, a lock of wool.
Dyludo, erlid, calyn yn gloss. To follow hard, to pursue.
Dylyfu gên. To gape, to yawn.
Dylŷsg, aml deimlo. Often handling.
Dylusg, carthion, bŷdreddi. Filth or off scouring, also the common-sewer.
Dylyn, dilyn. To follow after, to pursue.
Dylu, dyleu. To owe, to be in debt.
Dylluan, tylluan. An owl.
Dym, dim. Nothing.
Dymbi, bydd. It shall be, it will he.
Dymddwŷn, ymddwŷn. To behave one self.
Dymuno, damuno. To request, to desire.
Dŷn. A man.
[Page] Dynion. Men.
Dynionach, dynion gwael. Men of no regard.
Dyna, wele, yna. Behold, there.
Dyno, dynan, corr. A little dwarf, one of no reputation.
Dyndawd, dyndid, dynoliaeth. Humanity.
Dynol, dyniadawl. Humane.
Dynadl, dynad, danadl poethion. Nettles.
Dynessu, dynessau, nessu. To aproach, to draw near.
Dyniewed. A steer.
Dynoethi, dinoethi, noethi. To make bare or naked.
Dynwared. To imitate, to mock.
Dyphorthi, porthi. To feed or supply with.
Dyrain, chwenychu. To lust, to covet.
Dyraith, diffrwŷth. Without strength, weak.
Dyrannu, rhannu. To part, to divide.
Dyrawr, anllad. Lascivious.
Dyrchafu, myned i fynu. To ascend.
Dyrchafad, dyrchafael, dyrchafiad, mynediad i fynu. Ascension
Dyre, dyred, tyred ymma. Come thou hither.
Dyre, anlladrwŷdd Lust, leachery.
Dyrllyddd, derllŷdd, darllenŷdd, darllenwr. A Reader.
Dyrnaid, llonaid llaw. A handfull.
Dyrnfol, dyrnfyl, menig. Gloves, mittens.
Dyrnod. A blow, a stroke
Dyrnu. To thrash.
Dyrnwr. A thrasher.
Dyrras, diried, drygionus. Wicked, naughty.
Dyrraswch, dyreidi, drygioni. Mischief, wickedness.
Dyrru, gyrru. To send.
Dyrrwŷf, dyrwŷf, rwy 'n nessâu. I approach or draw near.
Dyrŷdd, rhŷdd, efe a rŷdd. He will give.
Dyrŷs. Intricate, perplexed, intangled.
Dyrysi, dyryswch, drysni. Intrication.
Dyrysu, drysu, rhwystro. To intangle, to incumber.
Dysg, dysgeidiaeth. Learning.
Dysgu. To teach, to learn.
Dysgawdr. A teacher, a Doctor.
Dysgammar, disgammar, ar wasgar. Diffused, spread abroad.
Dysgl, desgil. A dish, a platter.
Dysgogan, darogan, prophwŷdoliaeth. An Oracle, a Prophecy, an Augury
Dysgwedwn, dysgwŷddwn, gwŷddwn. I knew.
Dysgweinid, hwy a weiniasant. They served or ministred.
Dysgwrtheb, atteb. To answer.
[Page] Dyspaddu. To geld.
Dyspaid, peidiad. Acessation, an intermission.
Dyspeidio, peidio. To cease, to intermit.
Dystreulio. To wrench.
Dyuno, duno, cydtuno. To consent, to agree.
Dyundeb, dundeb, cydtundeb. Consent, unity, concord.
Dywal, creulon. Cruel, fierce.
Dywallaw, Tywallt. To pour, to pour cut.
Dywedŷd. To say, to speak.
Dyweddi. A Contract or betroathing of a Man and Woman before full Marriage.
Dyweddio. To give in Marriage.
Dywelling, diwall; heb eisieu dim. Abounding, wanting nothing.
Dywenŷdd, llywenŷdd. Delight, pleasure.
Dywod, Dyfod. To come.
Dywrthred. Gwrthred. Mynediad yn ôl. A Retrogradation, or going backward.
Dywu, dyfu, daeth. He came.
Dywŷdd, dywŷddu, edrych dowŷdd.
Dywŷg, gwellhâd. Amending.
Dywygio, gwellhau. To amend.
Dywŷlliaw, edrŷch diwŷll.
Dywynnŷg, llewyrchu, ymddangos. To shine, to appear.
EB.
EAng, eheng. Wide, large, ample; also free.
Eb, ebŷr. Said, saith.
Ebach, cilfach. A Straight, a Haven, an Angle or corner.
Eban, aban, rhyfel. War, Fighting.
Ebargosi, anghosio. To forget.
Ebediw, edrych Obediw.
Ebill. An augre, wimble or piercer; also the pin of a harp or lute.
Eblliio. To hore a hole with an augre.
Ebod, ebodn, baw cyffylau. Horse-dung.
Ebodni, esmwytho 'r corph. To discharge or exonerate the belly.
Ebol. A colt.
Eboles. A filly.
Ebolŷdd, yrowan, yn fŷan. Even now, by and by, forthwith.
Ebran, (Profant), bwyd cyffylad. Provender, horse-meat.
Ebrwŷdd, bŷan. Swift, suddenly, in haste.
Ebrwŷddo, bryssio. To hasten.
Ebryfygu, anghofio. To forget.
Ebrwch, ychenaid. A sigh, a grean.
Ebŷr, aberoedd. Little brooks.
Ebystŷl (Apostolion). Apostles.
ECH.
EChdoe. The day before yesterday.
Echdywynnu, echdywynnygu, tywŷnnu. To shine, to glitter.
Echdywynnedig, disglaer, tywŷnnedig. Bright, shining, glittering.
Echel, extro. An axle-tree, the North and South Poles, the Meridian line.
Echen, achen, cenedl, pobol. A Nation or People.
Eching, cyfing. Narrow.
Echlys, echlvsŷr, achlysŷr, achos. A cause or occasion.
Echrŷn, crynfa. A trembling fear, horrour.
Echrŷs, niweid, (Anltap.) Harm, hurt, misfortune.
Echrys-haint, adwŷth. A blasting, or benumming.
Echudd, yn guddiedig. In secret, hidden.
Echur, Clefyd. A disease.
Echwng, wng, yn agos, tuagat. Near, towards:
Echyngu, nessu. To draw near.
Echwŷdd, hwŷr, tua 'r hwŷr. Late in the evening.
Echwŷn, nechwŷn, benthig. Borrowed, that which is horrowed or lent.
Echwŷra, benthyccio. To borrow.
Echwŷrth, lledechwyrth, ynfŷd, anwŷbodol. Foolish, rude, doting.
Echŷng, cyfing. Narrow, straight.
ED.
Edau. Thread.
Edfrŷd, rhoddi i fymr, rhoddi heibio, rhoddi yn ol. To render or yield up; also restauration.
Edgy [...]aeth, tristwch, trymder, galar. Sorrow, heavìness; lamenting.
Edif, edifar. Penitent.
Edifaru. To repent.
Edifeiriol. Penitent.
Edifelrwch. Penitence.
Edlaes, llaes. Deep towards the ground, long downward.
Edlid, cynfigen. Malice.
Edling, brenhinawl heppil neu deulu. A Royal off-spring or generation.
Edliw, lliwied, gorafŷn. To upbraid.
Edlynu, diwŷno. To spat, slabber or soile.
Edlŷm, llŷmm. Sharp-edged, also severe, rigid.
Edmŷg, urddas, clôd. Honour, glory.
Edmygu, urddasu, clodfori. To honour, to praise, to glorifie.
Edn, aderŷn. A bird, a fowl.
Eddn, eddnetaer, adarŵr. A fowler.
Ednain, ednaint, adar. Birds.
Ednogŷn, gwybedŷn. A gnat, a flie.
[Page] Ednŷdd, pôst llidiart. The post of a gate.
Edrifaw, edrifo, rhifo. To number.
Edrin, trin. Exercise, work, pains also Battle, also to dress, attend, order or look after.
Edrinaw, trino, gweithio, ymladd. To work, to exercise; also to fight.
Edrybedd, edrybod, hanes. History.
Edrŷch. See thou, behold thou, also to behold, to look.
Edryd, edrŷf, rhŷw, cenedl. A Stock or Family, Kindred.
Edrydd, adroddwr, un a adroddo achos. He that declareth a cause.
Edryfedd, digonoldeb. Abundance, competency, enough.
Edrywan, edrywant, trywanu, brathu trwodd, rhedeg trwodd. To bore or pierce through, to stab.
Edrywedd, tryedd, ôlrheniad. A scent, a trace of track.
Edwi, pallu, methu. To languish, to was faint or feeble.
Edwin, pall, methiant. Faint or feeble, lean, poor.
Edwino, methu, llesghau, pallu. To pine away or languish.
Eddeifniad, un yn sugno. He that draweth or sucketh.
Eddestr, ebol. A colt.
Eddi. Thrums.
Eddigor, Arglwŷdd. A Lord.
Eddrin, edrinaw, ymarfer, rhyfela, ymladd. To exercise, to work, to war, to fight, also to use or accustom.
Eddwŷd, aethost. Thou wentest.
Eddŷl, cenedl, pobl Teyrnas. A Nation, Kindred or People.
Eddŷw, ethwŷ, aeth. Went.
EF.
EF, efe, He.
Efengŷl, newŷdd dâ. Gospel or glad tidings.
Efengylwr. An Evangelist.
Efelychu, dynwared, dilyn. To imitate, to resemble, to do to the life.
Efellgŷr, efŷll, a ener ar unwaith o'r un wraig ydŷnt efeillion. Twins.
Efnŷs, gelynion. Enemies, adversaries.
Eforŷ, forŷ, yforŷ. To morrow.
Efrai, Iaith yr (Hebræaid.) The Hebrew Tongue.
Efre. Tares, weeds.
Efrewysion, yr (Hebraeaid.) The Hebrews.
Efrifed, afrifed, aneirif, heb rifedi. Innumerable, infinite.
Efrllid, twrndà, cymwŷnas, haeddiant. A good turn, merit or desert.
Efrŷdd, anafus. Maimed, lame, with blemish, also ruinous.
Efŷdd. Copper.
[Page] Efydden, efyddŷn, pair, padell o efŷdd. A caldron, kettle or pan of copper.
EFF.
EFFeiriad neu offeiriad. A Priest.
Effro, deffro. Waking.
Effros, màth ar Lysieuŷn. The herb Eye-bright.
EG.
EGin, eginŷn. A sprout.
Egino. To sprout forth.
Eglur. Clear, manifest, visible.
Egluro. To manifest, to explain, also to clear up, to make visible.
Eglwg, amlwg, gweledig. Visible, appearent.
Eglwŷs. A Chruch.
Eglwŷsŵr. A Preacher.
Eglwys-leidr. A Church-robber.
Egni. Vehement endeavour, force or vigour.
Egnius, egniol. Striving with all might, strong, mighty.
Egori. To open.
Egoriad, allwŷdd. A Key.
Egoredigaeth, egor. An opening.
Egr. Eager, sharp, tart, sour.
Egroes, cwlm, cwlwm gwelltŷn ŷd. The knot or joynt of standing corn.
Egrygi, drŵg. Evil.
Egrŷn, ofn, dychrynfa. Fear, trembling, also a rude or uncivil person.
Egwan. Weak.
Egweddi, cynhysgaeth. A Dowry, a Portion.
Egwŷd, meinedd coes ceffŷl. The smallest of a horse's leg called the Lock of the foot.
Egwŷddor, sef y lythyrennau. An Alphabet, an A. B C. A Catechism.
EH.
EHed, ehedeg, hedeg. To flie.
Ehediad, hediad. A flight.
Ehegr, bywiog, buan. Swift, nimble.
Ehelaeth, helaeth. Large, ample.
Ehang, eheng. Large, wide.
Ehangder. Lar geness, breadth.
Ehengu. To amplifie, to draw out in breadth or length, to enlarge.
Ehôeg, lliw gwŷrdd. A green Colour.
Ehorth, eorth astud, myfyriog. Diligent, studious.
Ehud, hawdd ei dwyllo, ynfŷd. Rash, easie to be deceived, simple.
Edhudrwydd, tragwŷ chder, hŷ ynfydrwydd. Rashness.
EI.
EI, yr eiddo ef, yr eiddo hi. His, hers.
Eich, yr eiddo chwi. Your, Yours.
Eidiog, bywiog, nwyfus. Quick, nimble, lively amorous.
Eidion. An ox bull, or bullock.
Eiddew, eiddiorwg Ivies.
Eiddig, yr hwn a fô yn eiddigeddu. He that is jealous.
[Page] Eiddigedd, ofn bôd un arall yn mwŷnhau y péth a garo un ei hun. Jealousie.
Eiddigeddu, ofni bôd un arall yn mwynhau yr hŷn a garo un ei hunan. To be jealous.
Eiddigus. Jealous.
Eiddigor, Argswŷdd. A Lord.
Eiddil. Small, slender.
Eiddilo. To make slender or small.
Eiddilwch. Slenderness.
Eiddiog, agos. Near, hardby.
Eiddo. His, hers, the owning of a thing.
Eiddŷdd, eiddŷnt. Theirs.
Eiddun, eidduned, adduned, llŵ, diofrŷd. A Vow.
Elddiuno, rhoddi diofrŷd neu lŵ. To make a vow.
Eiddwng, cymmydog, hefŷd agos. A Neighbour, also near.
Eiddŷnt. Their, theirs.
Eigian, igian. The yexing or hick, the hickock.
Eigion, y gwaelod eithaf. The very bottom.
Eigreu, bacsiau. Stockings without feet.
Eilfŷdd, tebŷg. Alike, resembling.
Eilier, gloŷn duw. A Butterflie.
Eilio. To weave, to knit or intangle, to platt together.
Eiliw, lliw, llûn. A colour, a figure, image, form or shape.
Eiliwed, eiliwoedd, anglod, cywilŷdd. Disgrace.
Eilon, carw ieuaingc. A young deer.
Eilŷn, llûn, delw An image.
Eilwers, etto, o'i newŷdd, drachefen, hefyd yn erbŷn. Afresh, again, also against.
Eilŷdd, ail. Second.
Eill, edrych Ill.
Eillio. To shave.
Ein, eiddo ni, yr eiddo ni. Our, ours.
Eingion, einion. A Smith's anvil.
Eingl, gelynion, hefyd dieithraid. Forreigners, strangers, also enemies.
Einiwo, niweidio. To burt, to damage.
Einof, einwŷf. eiddos. Mine.
Einom, einŷm, eiddom. Ours.
Einod, einwyd. eiddot. Thine.
Eirchiad, y neb a archo, hefŷd y neb a ddymuno. A petitioner, an asker, also a bidder.
Eirf, yrf, arfau. Weapons, tools.
Eirian, têg. Fair.
Eirŷ, eira. Snow.
Eiriog, chwanog i eira. Snowy.
Eiriach. To spare, to save.
Eirias, eiriasdân. A great fire.
Eirif, rhif. A number.
Aneirif, mwy na rhif, mwy nag a ellir eu rhifo. Innumerable.
[Page] Eirin. Plums.
Eirinen. A plum.
Eirinbren. A plum-tree.
Eirioes, têg, hardd. Fair, handsom.
Eiriol, eirioli. Ymbil neu ddymuno dros un arall. To intercede, mediate or intreat for another.
Eirioled, dymuniad dros arall. Intercession.
Eirionŷn, yrionŷn. The selvage or list of cloth.
Eirionyn tîr, terfŷn tîr, nôd yn terfynu tîr. A Land-mark.
Eirys, têg, golygus. Fair amiable.
Eisdor, torriad assennau. Broken ribs.
Eisen, asen. A rib.
Eisieu, eisiwed, angen. Indigence, want, need.
Eisiwedig, anghenog, Tlawd. Indigent, needy.
Eisilling, Eisill ŷeld, heppil. An Off-spring, Pregeny.
Eisin. Bran, the husks of corn.
Eisingrug, twrr o eisin. A heap of bran, or corn-husks.
Eisoes, etto, er hynnu. Yet, Notwithstanding.
Eisor, tebig. Alike, similitude.
Eistedd. To sit.
Eisteddfa, eisteddle. A seat.
Eisteddfod, (Sessiwn.) A Session.
Eisyddŷn. tyddŷn. Atenement.
Eithaf. The furthest, the uttermost.
Eithafigion, pelladigion. Forreigners, strangers.
Eithin. Furs, gorse.
Eithr, oblegŷd, o herwŷdd, ond. Without, besides, but, because.
Eithrad, dieithr, dieithr ddŷn A stranger, a forreigner.
EL.
ELain, carw ieuaingc. A hind-calf, a little fallowdeer.
Elcys, elcysen, gŵŷdd wŷllt. A wild-goose.
Elech, llêch garreg, carregfedd. A graven-stone; also a slate, a stone-table, a bakestone.
Eleni, yleni. This present year.
Elephant), carwfarch. An Elephant.
Elestron, elestr, mâth ar lysieuŷn. The herb called the Flower de Luce.
Elfennau, i mae pedwar mâth o elfennau, sef awŷr, daiar, dŵr, tân. Elements.
Elfŷdd, tebig. Alike, resembling.
Elfyddu, tebygu, cyffelybu. To compare or liken.
Elfŷdd, elfŷdden, edrŷch Elfen.
Elgeth, aelgeth, gên, bôch. The chin, the cheek.
Eli. Salve.
Elio. To salve.
Elin, cufŷdd, hud asgwrn [Page] gŵr o 'i arddwrn iw bynnelin. A cubit.
Elor, gelor, elorwŷdd. A bier to carry dead corps upon.
Els, mab ynghyfraith. A Son-in-law, a Step-son.
Elses merch ynghyfraith. A Daughter in-law.
Elufen, elufeni. Alms.
Elw, bûdd, ennill. Gain, profit.
Elwa, gwneuthŷr ennil. To gain, to profit.
Elwch, llawenŷdd. Joy, gladness, mirth.
Elwig, ffurf neu lûn, lluniaidd. A figure, form or shape, shapeable.
Anelwig, affluniaidd. Without form, ill shap'd.
Elydn, elydr, (Ambr,) cymmysg o aur ag Arian, hefyd (Haiarn) (Coppor) (prês). Amber, a mixture of Gold and Silver, also tin; Copper, Brass, Iron.
Elŷf, annelŷf, tynnŷ bwa, sêlu at- To mark, to leavel at, to bend or draw a bow.
Elŷff, elyffu, trais, gormes, hesŷd cornwŷd. Oppression, force, trespass; also a plague.
Elystan, barnwr. A Judge.
ELL.
ELLael, ael. An eye-brew.
Elldrewŷn, mam ynghy-fraith. A Step-mother, a mother in-law.
Ellmŷn, pobl gwlàd (Siarmoni). High Germans.
Ellwng, gollwng. To loose or let loose, also leak or let through.
Ellŷll. A phantasie, a goblin, a hobgoblin.
Ellyll-dân, tan ellŷll, tân yn rhodio 'r nôs. A walking fire called Will with a wisp.
Ellylles. A shee-goblin.
Ellŷn. A razour.
Ellŷnedd, Erllynedd, yllynedd. The last year.
EM.
EMenŷn, ymenŷn. Butter.
Emennŷdd, ymmennŷdd. The brain.
Emig, ychydig iawn. Very little.
Eminiog, hiniog, rhiniog. The threshold, a door-sill.
Emlŷn, ymlŷn, erlŷn, calŷn, ymlid. To pursue, to follow.
Enlyniad, ymlyniad, un a erlyno neu a galyno arall. He that pursues or follows.
Emrain, ymrain, hâd hiliogaeth. The seed of generation.
Emrwŷs, clôd, hefŷd ymryson. Praise, also strife.
Emŷl, ymmŷl The frontier or border, the hem or skirt of a garment, the brim of a cup or put, a rim, an edge.
Emŷn, cân o fawl i dduw. An Hymn.
Emŷs, (ystalwŷni). Stonehorses, Stallions.
Emŷth, ammeu. To doubt.
EN.
ENad, genedigol, yr hwn a anwŷd. A native.
Enaid. A Soul, also breath.
Eneldiol, ag enaid ynddo. Endowed with a Soul.
Eneidrwŷdd, neidrwŷdd, ar leisiau y pen. The temples of the head.
Ennaint. An oyntment.
Enneinio. To anoint.
Enbŷd, peryglus. Dangerous.
Enbydrwŷdd, perygl. Danger.
Encil, ffo, cîl. A flight, a retreat, absconding.
Encilio, ffoi, cilio. To flie, to withdraw out of the way or abscond.
Enderig, bustach. A bullock.
Endewais, clywais. I heard.
Eneirchiawg, erchi. A bidding.
Ener, tywŷsog. A Prince.
Enfŷs. A Rainbow
Engi, esgor. To bring forth, to produce.
Engir, rhyfeddol. Wonderful, strange, intolerable.
Engiriawl, anguriol, rhyfeddol. Wonderful.
Engŷl, Angel. An Angel.
Engyll, Angell, ysgwydd neu fraich, asgell. The shoulder, or arm of a man, the pinion of a bird, a wing.
Engyrth, engir, rhyfeddol. Wonderful.
Eniwo, niweid o, briwo. To hurt, to offend.
Dieniwo, diniwaid. Harmless.
Eniwed, niweid. Hurt or harm.
Enllib, drŵg-absen, athrod, gogan ar gam. Calumny, reproach, slander.
Enllibio, goganu un heb haeddu. To calumniate, to reproach, to backbite.
Enllŷn. All manner of things that are to be eaten with bread.
Ennŷd. Leisure, a while.
Ennŷl annel. magl. A snare.
Ennylu, plygu, selu. To bend, to level.
Ennŷn, ennynnu, nynnu. To kindle to burn.
Ennynfa, nynfa. A burning flame also hatred.
Eatyrch entrŷch, brîg, uchder. The top, the height.
Enw, henw. A Name.
Enwi, henwi. To name.
Enwog. Illustrious, Noble in renown, excellent, famous
Enwogi. To make noble or renown'd, to make famous.
Enwir, drygionus, diried, an nuwiol. Wicked, ungodly.
Enwerŷs, clôd. Praise.
Enwiredd, annuwioldeb. Wickedness, iniquity, ungodliness.
Enwŷn. Butter-milk.
EO.
EOsn, eon, hŷ. Bold, adventurous.
[Page] Eog, eheug, gleisiad. A Salmon.
Eorth, astud, myfyriog, ystig. Studious, diligent.
Eos, aderyn a gàn yn llafar. The nightingale.
EP.
Eppa, dynwarredwr: (Siaccanàp). An ape, also he that endeavoureth to do as he sees another.
Eppil, eppiledd, heppil. Posterity, off-spring.
Eppilio. To increase a Stock or Lineage.
ER.
ER. For, althogh, notwithstanding.
Erbarch, parch. Honour, esteem, reverence.
Ebylu, pylu. To make dull or blunt.
Erbŷn. Towards, against, by, right against.
Erbŷn, derbyn. To receive, to accept.
Frbynniad, derbynniad. Receiving.
Erch, lliw, hefŷd cethin. A colour; also cruel, horrible, terrible.
Erchi. A bidding, also to bid.
Erchwŷn. The side post of a bedstid.
Erchŷll. Horrible.
Erchyllu. To abhor, also to be horrible, to be unpleasant to the eye.
Erchyll, briw, twn croen. A wouna.
Erddigan, cyssondeb. Harmony, concent in musick.
Erddrŷm, gwrol, gwrymmus. Strong, valiant, manly.
Erddygnawd, dygnawd, trymder meddwl. Trouble, anxiety, sorrow.
Eres, rhyfeddol. Wonderful.
Erysi, rhyfeddod. A wonder.
Erfai, difai. Blameless, faultless.
Erfawr, dirfawr, mawr iawn. Very great.
Erfid, amcanion i daraw. Attempts or endeavours to smite.
Erfin, maip. Turneps.
Erfinen, nieipen. A turnep.
Erfyll, arfoll, croesaw. Wellcome.
Erfŷn, dymynno. To intreat.
Erfynniad, dymmunniad. Intreaty.
Erglywed, clywed. Hearing, also to hear.
Frgrŷd, crynfa. A trembling or horrour.
Ergŷd. A shot, or cast.
Ergydio. To cast, to shoot.
Ergrŷn, crynfa. A shaking or trembling.
Ergyr, cynnwrf mawr. A vehement motion, a perswasion.
Ergyrwauw, gwthiad gwauwffon. The thrust of a spear.
Erioed. In all times past, also in no time past or never yet.
Ermoed, edrŷch Erioed.
[Page] Eclid, ymlid, calŷn ar ôl. To persecute, to pursue, to follow after.
Erllyfasu, llyfasu. To dare.
Ermid), meudwŷ, gŵr crefyddol. An Hermit.
Ermi ledd, Bŷwoliaeth Ermid neu feudwŷ. An ascetick life, the life of a Hermit.
Ermideddawg, yn bŷw bŷwoliaeth Ermid. Leading a Hermit's life.
Ermŷg, offerŷn, rhaiadr neu gwymp dwfr. An Instrument; also a Cataract or great downfall of waters.
Ern, ernes, (Ernest). An ear nest or pledge to confirm a bargain.
Ernŷw, erniwed, niweidio. To hurt, to harm.
Ertrai, trai 'r môr. The ebbing of the sea.
Erthwch. Grunting, puffing and blowing.
Erthychain. To grunt, puff or blow.
Erthygl, Cyfamod. An Article.
Erthŷl. A castling, an abortive.
Erthylu. To bring forth before the time.
Erthŷst, tŷst. A witness.
Erw. An acre of land; also a little close of ground.
Erwan, egwan. Weak.
Erwân, gwân, piggiad, brâth. A prick or stab.
Erwŷdedd, gwŷd, camwedd. vice, sin.
Erwŷdd. Rods for perches, or to hedge with.
Erŵŷr, gŵŷr, cam, an union. Crooked, waryed.
Erŷl, tresn, An order or method.
Eryr. An Eagle.
Erystalm. A long while ago.
Erythiolaf, gweddio. To pray, to give thanks.
ES.
EShorthiaid, maethyddion. Nourishers or bringers up.
Esborthiant, porthiant, lluniaeth. Food.
Esbŷd, lletteuwŷr, dieithraid. Guests, strangers.
Esgair, coes. A leg or shank.
Esgeiriau, coesau. Legs.
Esgar, gelŷn, gwrthwŷncbŵr. An enemy, an adversary.
Esgarant, esgeraint, gelynion, gwrthwŷnebwŷr. Adversaries, enemies.
Esgeulus, diofal. Negligent, careless.
Esgeulustra, diofalwch. Negligence, Carelessness.
Esgid. A shooe.
Esglywŷn, amddiffynnu. To defend.
Esgob. A Bishop.
Esgobaeth. A Bishoprick,
Esgobtŷ. A Cathedral Church.
Esgor. To bring forth, to be brought to bed.
Esgorwraig, (Mŷdfaeth). A Midwife.
[Page] Esgud, bywiog, dyfal. Lusty, active, diligent.
Esguraw, curaw, curo. To beat, to knock.
Esgus. An Excuse.
Esgusodi. To excuse.
Esgwn, ysgwn, nerth. Srength.
Esgŷn, esgynnu, derchafu, myned i fynu. To ascend.
Esgynfa, mynediad i fynu, gâllt. An ascent.
Essing, cyffŷng. Srait, narrow.
Esill, essillŷdd, essilltŷdd, silltŷdd, hîl, heppil. A progeny or off-spring.
Esmwŷth. Soft. easy, smooth.
Esmwytho, esmwythâu. To mollify, to soften, to ease.
Esmwythdra. Rest, easiment.
Esmwŷthŷd, esmwŷthder. Easement.
Espeduriaeth, llettugarwch, Luseni. Hospitality.
Esponi), yspysu, amlygu. To Expound.
Esponiad, yspysiad, amlygiad. Exposition, Explication.
Estron. One not related, a stranger, a forreigner.
Estŷn. To stretch, to extend, to reach.
ET.
ETcyr, atcor, cwŷsau. Furrows.
Etewŷn, ytewŷn, pyntewŷn. A fire-brand.
Ethol, dethol, deffol, dewis. To choose.
Ethrefig, cartrefig, trigfa, cartref. One's habitation or home.
Ethrŷb, achos. A cause, an occasion.
Ethrylith, athrylith. Towardness, disposition.
Ethrywŷn, athrywŷn. To part or put asunder them that fight.
Ethŷ, (Ysbardŷn). A spur.
Etifedd, edifedd, (Aer). An heir.
Etto, etwa, atwaeth. As yet, yet, again.
EU.
EU, eiddont hwŷ. Their, theirs.
Euddon, gwraint, cynchawn Man. Hand-worms, mites or small maggots.
Eulon geifr, cagl geifr. Goats dung.
Eulŷn, eilun, llun, delw. An linage.
Euod, llynger. The belly or maw worms.
Euog, haeddol o gosbedigaeth. Guilty, faulty.
Eurdde, wedi oreuro. Gilded.
Eurgrawn, trysor. A treasure.
Eurin, eurinawl, euraid, o aur. Golden.
Eurllid, efrllid, haeddedigaeth. Merit. desert.
Eurŷch, A goldsmith, also a brasier, a tinker.
Eurychaeth, celfyddŷd yr eurŷch. The art of a goldsmith, [Page] brasier or tinker.
EW
Ewaint, Jeuengtŷd. Youth.
Ewais. clywais. I heard.
Ewig. A hind, a doe, also a young stagg or hart.
Ewin, The nail of a finger or toe, also a bird's claw.
Ewinallt, gallt serth. A precipice, a steepy ascent.
Ewinor, A whitloe.
Ewŷbr, yn fuan, yn (sydŷn.) Soon, quickly, speedily.
Ewŷdn, gwŷdn. Stiff, hardy, tuff.
Ewŷllŷs. Will, a will, a desire or inclination.
Ewŷlly io. To will, to desire.
Ewŷllysgar. Willing.
EWyn, (ffroth.) Fome or froth.
Ewynnu, malu ewŷn. To fome or froth.
Ewŷngant, gwŷndra ewŷn. The whiteness of fome or froth.
Ewŷthr, ewŷrth. An vncle.
FA.
Fagddu, y fagddu, tywŷllwch heb ddim goleini. Utter darkness.
Fano, llwŷddo, tyccio. To prosper or speed.
Fal, fel, mal. As, even as.
Fal hŷn, fel hŷn. Thus, so.
Fall, drygioni, dyreidi. Evil, mischief, belial.
Plant y fall, plant drwg. The children of belial.
FE.
Fed, hŷd, hŷd oni. Even to. untill.
Foru. To morrow.
FR.
Frech, dolur a wnelo frychni. A pox.
Brêch yr Iddewon, gwahanglwŷs. Leprosie.
Frech fawr. The french pox.
Frêch wen. The finall pox.
Frêch gôch. The measles.
FY.
Fy, mau. mine, my.
Fŷg fàg, mŷg, mewn anrhefn, cymsŷg. Confusedly, mixt.
Fyrr, pren ffynnidwŷdd. A Firr tree.
FFA.
FFa, Beans.
Ffauen, A bean.
Ffacced, caws possel. Posset curds.
Ffael, bai, cam-gymmeriad. Errour, mistake.
Ffaelu, cam-gymmerŷd. To mistake, to deceive or be deceived.
Ffaeth, peraidd, meddal, addfed, Mellow, ripe, soft.
Ffaethder, addfedwch. Mellowness, Ripeness.
Ffafor,) Favour.
Ffagl. A flame or blaze.
Ffaglu. To flame or blaze.
[Page] Ffaglawr, ffaglwr. He that sets on fire, or sets one against another.
Ffagod) (ffagoden,) cidysen. A faggot, a bavin.
Ffair.) A fair.
Ffald,) corlan. A sheep fold, a fold.
Ffalm, ffalm-wynt, gwynt mawr. Boisterous or great wind.
Ffals.) False.
Falsder. Falshood
Ffallach, ffollach, ysanau byttym mog. Buskins.
Ffannugl, Ffynniant. Prosperity.
Ffasgau,) (Ffagodau,) Cidŷs. Faggots.
Ffat, dul, Lab, dyrnod. A stripe, a stroke, a blow.
Ffau, gwâl. A Den.
Ffaw, Arglwŷdd, hefŷd anrhydedd. A Lord, also Honour.
Ffawd, dedwŷddwch. Happiness, good luck.
Ffodiog, dedwŷdd. Happy, fortunate.
Ffawr, (ffasor.) Grace, favour.
Ffawŷdd, mâth ar goed. Beech-trees.
FFE.
Ffei,) (ffi.) fie fie.
Ffel, cyfrwŷs. Wary, cautious, crafty.
Ffelaig, pennaeth llu. A generall, a Captain.
Ffenester, ffenest. A window.
Ffer neu cadarn, nerthol, Strong.
Ffer y troed. The ankle or ankle bone of the foot.
Fferr, fferdod, anwŷd dirfawr, Rhŷn. Extreame col.
Fferru, rhynnu. To wax extreame cold, to perish with cold.
Fferm,) tyddŷn. A manner, a farm.
Ffest, prŷsur, bûan. Hasty, speedy.
Ffestiniaw, prysuro, To hasten.
Ffettan, sach. A sack or bagg.
Ffeutur, tŷnn, plwm gwyn, Tinn, white lead.
FFI
FFi, ffei.) fie, fie.
Ffiaidd. Abominable, disdainfull, loathsome.
Ffiaidd-dra. Abomination, loathsomness, disdain,
Ffigŷs.) Figs,
Ffigysbren.) The fig tree.
Ffilog, choles. hefŷd asgell. A filly, also the wing of a foul, the sicke of a wheel.
Ffilor, gŵr-wrth-gerdd, cerddor. A musitian.
Ffilores, merch yn chwareu ar dannau. A woman musitian.
Ffiloreg, gwâg siarad. Vain-talking or babling.
Ffin,) diwedd, gorffen. Finis, an end.
[Page] Ffin) dirwŷ, camlwrw, (fforffet,) treth. A fine, a tax, a forfeit.
Ffinio) gosod (fforffet,) trethu. To fine, to tax.
Ffiogen, (cwningen.) A coney.
Ffiol, (cwppan,) A cupp.
Ffiol fresŷch, (sowser,) A plate trencher, or sawcer.
Ffion, Côch. Red, reddish.
Ffithlen, (neidr.) An Adder.
FFL.
Fflacced, (Fflagen,) (Sîwg.) A Flagon or Jugg.
Ffladr. (Ffŵl.) A Fool.
Fflaggio, pallu, methu. To decay, to fade away, to flag.
Fflaim. A Lancet.
Ffleimmio. To Launce.
Fflair. A foist.
Ffleirio. To feist.
Fflam.) A flame.
Fflammîo.) To kindle or flame. also to be inflamed.
Fflammychedig, llosgedig. Inflamed.
Fflangell, (chwip.) A Whip or Scourge.
Fflangellu, (chwippio) To whip or scourge.
Fflaw, agen, dellten, (banner.) A flaw, a splinter, Banner, Flag or Ensign.
Ffloŷw, gloŷw. Clear or brite.
Fflûr, tegwch. Fairness.
Fflureg, penn blaen llong. The foredeck or castie of a ship.
Ffluwch, cudyn o wallt. A bush of hair, or lock of hair.
Fflŵch, gwrol, gwrymmus, hael. Valiant, lusty, active, liberall.
Fflwring, ffloring. A noble, or 6s. 8d.
FFO.
FFò. A flight, to flie or escape out of the way.
Ffoadur, diengwr. A runnagate, a fugitive.
Ffodiog. llwyddiannus, (happus.) Fortunate, happy.
Ffôl.) Foolish.
Ffoledd.) Foolishness, folly.
Ffolen, bontin. A buttock or haunch.
Ffollach, bwtiasen, hosan fytymmog. A boot, a buskin.
Ffon. A staff, a spear.
Ffonwauw, gwauwffon, ffon fawr bigog i ryfela. A spear.
Fforch.) A fork.
Fforchog.) Forked.
Fforchogi, fforchi. To make forked.
Ffordd. A way or pasage.
Fforddio, hyfforddio. To direct. one in the way.
Fforddol, Teithiwr, ymdeithŷdd. A Traveller.
Fforddolion, (trafaelwŷr.) Travellers.
Fforddrŷch, cydnabyddus ar ffordd. Aquainted in the way.
Fforest.) Forest.
Fforffed.) A forfeit or Fine.
Fforio, (yspio) chwilio. To [Page] spie, to search.
Fforiwr, (yspiŵr) chwiliwr. A spie, or spier, a searcher.
Ffortun.) Fortune.
Ffortunol,) (ffortunus.) Fortunate, lucky.
Ffôs. A ditch.
Ffoss, ffoffwn, cleddŷf,) (hanger.) A sword, a hanger.
Ffossod, ffossawd dyrnod cleddŷf. A stroke or blow with a sword.
Efothell, chwŷsigen, llinorŷn. a Push or blister, a wheal or pimple.
Ffoure, brŷn ymddiffynfa. A hill of refuge or defence.
FFR.
FFraeth. Sharp. eloquent, discreet, fierce.
Ffraethder. Eloquence, discretion, fierceness
Ffrau, ffreu, rhŷdd, ymrosgo. Loose, large, also a battle
Ffrautur, brawdoliaeth o wŷr crefyddol. A fraternity of religious men.
Ffraw, têg. Fair.
Ffrawdd, ffrawd, niwed, briw. Harm, hurt.
Ffiawddus, niweidiol. Hurtfull.
Ffrecc, siaradeach, gwag siarad Tatling, babbling, prating.
Ffrengig, bytheiad gwaedlŷd. A blood hound, a draught hound.
Ffreu, llif. A flood.
Ffreuo, llifo. To flow.
Ffrewŷll, fflangell, (chwip.) A scourge, a whip.
Ffrewyllio, fflangellu, (chwipio.) To whip, to scourge.
Ffrio.) To fry.
Ffristial, ffristiol, blwch i daflu dissiau o honaw. A box used to cast dise out of.
Ffrith, ffridd. Plowed land lately taken out of a mountain.
Ffriw, gwêdd neu wŷneprŷd. Countenancè.
Ffroen. A nostril.
Ffroeni, ffroenio. To blow or breath at the nostrils, to snurt.
Ffroenfoll, ffroenlydan. Having open or wide nostrils.
Ffrom, Brochus, digllon. Fuming, angry, fretful.
Ffrommi, digio, brochi. To fume, to murmur to wax angry.
Ffrongc, Cûtt gwŷddau. A Cage to feed Geese in.
Ffrustial Edrŷch ffristial.
Ffrŵd. A Stream.
Ffrwŷn. A Bridle.
Ffrŵŷno. To bridle, to refrain, to constrain.
Ffwŷth. Fruit, also Life or motion.
Ffrwvtho. To bear fruit, to fructifie.
Ffrwythlawn. Fruitfull
FFV
FFuant, rhagrith, gweniaith. Dissemulation, hypocrisie.
[Page] Ffuantus, Rhithiol, gwenheithgar: counterfeiting, dissembling.
Ffuantwr, Rhagrithiŵr, gwenheithiwr: a Hypocrite, a Dissembler.
Ffûg, Celwŷdd: a Lye.
Ffugiol, Celwŷddog: Lying, or given to deceive.
Ffug sancteiddrwŷdd, Rhagrith, gweniaith: Hypocrisie
Ffugwŷr, Rhagrithwŷr: Hypocrites.
Ffugl, gwŷnt: a Wind.
Ffull, brŷs: hast, speed.
Ffullio, bryssio: to hasten, to make speed.
Ffumer (simne:) a Chimney.
Ffûn, Enaid, anadl: Breath, Soul.
Ffûo, dyrnaid: a handful.
Ffunegl, Cŵŷs: a Furrow.
Ffunell, lloned llaw: a handful, a gript or handful bound together.
Ffunen: a Swathel or Swadling-band.
Ffunud, môdd, ystŷm, sutt: manner, figure or form.
Ffûr, doeth, dysgedig: wise, learned, cautious.
Ffurnes, doethineb: sharpness of wit.
Ffured:) a Beast called a Ferret.
Ffurf,) môdd, sutt, ystŷm: a form or method.
Ffurseiddio,) ystŷmio: to form, to put into a method.
Ffurfafen,) wŷbren: a Firmament.
Ffûst: a Flail.
Ffusto, dyrnu: to beat with a Flail, to thrash.
FFW.
FFWdan: hast, speed.
Ffwdanus: full of business.
Ffwgws: Tobacco.
Ffwlbart: a Fitch or kind of a Weasle so called.
Ffwrch:) the Twist of a man or woman.
Ffwrn:) an Oven, a Furnace.
Ffwŷr, niwed: a hurt or harm.
FFY.
FFŷdd:) Faith.
Ffyddio: to believe, to confide.
Ffynnidwŷdd: the Firr-tree.
Ffynniant: prosperity.
Ffynnu: to prosper.
Fynnadwŷ, ffynnedig: prosperous.
Ffynnon: a Spring or Well.
Ffynnhonwŷs, ffynnon, gofer ffynnon: a Well, also the Earth which the Well watereth.
Ffynnhonell, ffynnon fechan: a little Well.
Ffŷrf, crŷff, prâff: firm, strong, also thick.
Ffyrfder, praffder, cryfder: strength, grosness.
Ffyrling:) a Farthing.
Ffyrnig: crafty, also cruel.
Ffyrnigrwŷdd: craftiness, cruelty.
Ffyrnigo: to wax crafty, to grow cruel.
Ffŷsg, ffwdan, brŷs: hast.
Ffysgiad, ffwdanwr, hefŷd dŷn ystyfnig: a hastner; [Page] also a stubborn stiff man.
Ffysgiolin, drud, hefŷd hael: dear, also liberal.
GA.
Gad, ysgyfarnog: a Hare.
Gadael, gadaw: to leave, to forsake.
Gadaledd, Anniweirdeb, anlladrwŷdd: Luxury, Lasciviousness, Incontinence.
Gadales, puttain: a Harlot, a Whore.
Gadalus, Anllad: Lustful.
Gaddaw, gaddewid, Addewid: a promise.
Gadwŷn, Cadwent, Ymladd: Fight.
Gafael: a hold.
Gafaelu, dal: to hold, to catch, to apprehend.
Gafaelus, gafaelgar, un â gafael siccr: having a sure hold.
Gafl: the Lap, the inner part of the Thighs.
Gaflach, piccell, saeth: a Lance, a Dart.
Gaflaw, Brithŷll, gleisiad ieuangc: a Trout, a young Salmon.
Gafr: a She-goat.
Gafr y Dŵr, mâth ar brŷ dŵfr: a certain Worm in the water.
Gafflaw, gwiw, teilwng, Addas: worthy.
Gagen, agen: a chap, a cleft.
Gagennu, agennu: to chop, or cleave.
Gaing, Cûn: a Wedge.
Gair: a word.
Geirbêr, digrif, Cellweirus: merry, jocose.
Geiriog, Areithwr, un yn Llawn o eiriau: an Orator, or one full of words.
Gaith, dyrnod: a stroke, a blow.
Gâl:) a Goal, or a mark to play at.
Galaeth, Alaeth, Trymder meddwl: Grief.
Galanas, gelyniaeth: Enmity
Galar: Mourning, Lamentation.
Galaru: to Mourn, to Lament, also to Clide, or to be Clided.
Galarus: Mournful, Lamentable.
Galarwisg, dillad (mowrning:) a Mourning-dress.
Galon, alon, gelynion, Dieithraid: Enemies, Strangers.
Galw: to call, to invoke.
Galwad, galwedigaeth: Vocation, calling.
Galwai, geilwad: he that calleth, a common Cryer.
Galwŷn:) a Gallons, or four Quarts.
Galwŷnaid, llonaid galwŷn: a Gallon full.
Gallu, gallael, gallel: to be able.
Gallu, galluedd: Power, Might.
Galluog, galluus: Mighty, Powerful.
Gallmarw, hanner marw: half dead.
[Page] Gallt, allt: an ascent.
Gan: by, with, because.
Gangylchwŷ, edrŷch tarrian: a Buckler, or Shield.
Ganthu, ganthudd, ganthŷnt: with them, in their Possession, of them.
Ganydoedd, ganwŷd: he was born.
Gar, ger, yn agos: nigh, before, or in present.
Gar llaw, wrth law: hard by, just at hand.
Garbron, o flaen wŷneb: before, in presence of.
Garr, Camedd garr: a Ham.
Gargam: having wrested knees or shanks.
Garan, y Crŷr llŵyd, y gwddw grug: a Crane or Hearn.
Garawŷs: Lent, or the seven weeks before Easter.
Gardas), (gardŷs:) a Garter.
Gardd:) a Garden.
Garddwŷ, mâth ar Lysieuŷn yn tyfu yn Caria: an herb or shrub growing in Caria.
Garm, Germain, Bloedd, Bonllef: a Clamour, an Outcry.
Garmwŷn, Garmwŷnion, gwŷr meirch, marchogion: Troopers, Horsemen, Knights.
Garth, bryn, mynŷdd: a Promontory, a Hill.
Lluarth, Y llê y gorffwŷso llu, Gwersŷll: a Camp where an Army lies.
Garw: rough, course.
Gâst: a Bitch.
Gau, (fals:) false.
Gauaf: Winter.
Gauafu, bwrw 'r gauaf: to winter.
Gaudŷ, tŷ Cachu: a House of Office, or Jakes.
Gaugrefŷdd, gaulith, Cam grêd: Heresie.
Gawei, Brân: a Crow.
Gawr, Bonllef, trwst: a Noise, a Shout, an Outcry.
Gawri, llefain: to shout or make a noise.
GE.
GEfail: a pair of Tongs.
Gefail gôf: a Smiths Shop.
Gefail bydoli, a pair of pinchers.
Gefell, a Twin.
Gefeilliaid: Twins.
Gefŷn, Llyffethair: Fetters.
Geirlyfr, llyfr o eiriau: a Dictionary.
Geirw, tonnau dŵr: Waves, Billows.
Gêl, gelod: Leeches.
Gelor, Elor: a Bier to carry dead Corps upon.
Gelŷn: an Enemy.
Gelynniaeth: Enmity.
Gell, lliw gwinau: a Bay Colour.
Gell-âst, mastyffiâst: a Mastiff Bitch.
Gellgi, Mastyffgi: a Mastiff.
Gellwng, gillwng, gollwng: to let loose, to redeem, to absolve.
Gellŷg, Gerllŷg, Erwning: Pears.
[Page] Gellygbren, gellŷwŷdden, pren Erwning: a Pear-tree.
Gem, maen gwerth-fawr: a precious Stone called a Ruby.
Gemmog, llawn Cenn, garw gennog: rough, and full of scales.
Gên a Chin.
Genau: Mouth.
Genau goeg: a Newt, an Efft an Ascker.
Genfa, Gwenfa, gên ffrwŷn: a Barnacle see on a Horse's Nose, also the Bite of a Bridle.
Geni: to be born.
Genedigaeth: a Birth.
Genni, cynwŷs neu ddal ynddo: to hold, to contain.
Genwair: an Angling-Rod.
Genweirio: to Angle.
Geol,) Carchar: a Prison, a Gaol.
Ger, gar: before, or in presence.
Geran, gerain, crio, udo: to cry, to houl.
Geri, poethni y Corph: Choller.
Germain, nadu, udo: to make a noise, to houl.
Gerran, Corr: a Dwarf.
Gerwin: rough, cruel.
Gerwindeb: roughness, cruelty.
Gerwino: to grow fierce or cruel.
Gestwng, gistwng, gostwng: to incline, to bow down, to alore.
Geuog, (ffals,) celwŷddog: false, lying.
Gewŷn: Nerve, Sinew.
Gewai, un Cûl iawn: one that is very lean.
GI.
GIach, mâth ar Geffylog, bychan, ysnitten: a Snipe or little Woodcock.
Giau: Sinews.
Gillwng: to let loose, to absolve.
Ginio, hifio: to pluck off the Wooll, to make bare, to teese.
Gwlân ginn, gulân wedi ei hifio: Wooll teesed or pulled off.
Gingroen: a stinking thing (like a Toad-stooll,) called Toad-flax.
Gildio:) to gild.
Girad, creulon: cruel.
Gîst, gîstbridd, prîddgist bêdd: a Grave.
Gitten, gafr: a She-Goat.
GL.
GLafoerion: Slaver.
Glaiad, Tail gwartheg wedi sychu: Cow-dung dryed up.
Glaif, bilwg, pladur, Crymman: a Hedge-bill, a Sithe, a Reaping-hook, a Sickle.
Glain, henw maen gwerthfawr: a precious Stone called a Ruby, also a Pearl.
Glain cefn: the Back-bone.
Glân: clean, fair, beautiful.
Glendid: cleanness, beauty.
Glânhâu: to cleanse, to purge.
Glann, Torlan: a Bank by a water side.
Glann y dŵr: the water side.
Glann y môr: the Sea-side, or Sea-shore.
[Page] Glâ: blue, also pale.
Glâsder, glesni: blueness, also paleness.
Glasu: to wax pale, to wax blue.
Glas-chwerthin, gwenu: to smile or laugh seemingly or privily.
Glâstennen, mâth ar dderwen: the Scarlet Oak.
Glàstorch, Blaidd neu Lwynog Ieuange: a little Wolf. or Fox.
Glaw: Rain.
Glawiog: Rainy.
Glawio: to Rain.
Gleisiad: a Salmon.
Glêw: Couragious.
Glewder: Fortitude, Valour, Courage.
Glin: a Knee.
Glô: Coals.
Globwll: a Coal-pit.
Globyn,) Cronnell y bŷd, llun y bŷd: a Globe.
Gloddest, ymgestio neu ymrythu ar fwŷd neu ddiod: a Riot, or an excessive Eating or Drinking.
Gloes, Loes: a pang or pain; also an Extasie.
Gloesygu, (ffaintio:) to faint or swoon.
Glofoerion: a slaber.
Gloŷn Duw: a Butter-fly.
Gloŷw: Clear, Bright.
Gloŷwi: to make bright, to clear up.
Glud: Bird-time, Dr. Davies saith, that it signifies also, stiff, stubborn, and patient.
Glŵth, barus, Rheibus: ravenous, gluttonous, devouring. Glythin, Glythineb, Bàr, Rhaib: Gluttony, Voracity.
Glŵth, mainge esmwŷth i orwedd arni: a Couch.
Glwŷs, glân, Têg: fair, comely.
Glynu: to stick, to hold fast.
Glŷnn: a Grove or Wood; also a Dale.
Glŷw, llywŷdd, (Rheolwr:) a Ruler.
GN.
GNawd, arferol: Customed.
Gnodawl, mewn arfer, arferawl: much in use, accustomed.
Gnottaf, yn fwŷa arferedig: Chiefly accustomed, most in use.
Gnottâu, Arferu: to accustom.
Gnaws, Naws: Nature.
Gne, lliw: a Colour.
Gnif, gniff, Alaeth, (Trwbl,) poen, dolur: grief, trouble, labour, pain, affliction.
Gnottai, lloeren o amgŷlch y lleuad neu seren: a Circle about the Moon or Star.
GO.
GO: somewhat.
Go fawr: somewhat big.
Go fychan: somewhat little.
Gobaith: Hope.
Gobeithio: to hope.
Gobant, dŷffrŷn bychan: a little Valley or Dale.
Gobell, go-bell, hefyol Cyfrwŷ: [Page] somewhat far; also a Saddle.
Gobennŷdd: a Bolster.
Gobr, gwobr, gobrwŷ, dobor, cyflog: a Reward, Wages, Stipeny.
Gobrwŷo, dobri, Talu Cyflog: to reward.
Gobrŷn, haeddedigaeth: a desert, a merit.
Gobrynu, haeddu: to deserve.
Gobwŷllo, Pwŷllo, darparu, arlwŷo: to provide, to procure.
Gochawn, Cawn, Cael a wnawn: we shall have.
Gochel, gochelŷd, gochlyd, gwagelŷd: to beware, to shun or avoid.
Gochrwm, go gamm neu grwm: somewhat crooked.
Godeb, Balchder: Pride.
Godech, llechfa, ymguddiad: a hiding or lurking.
Godechu, llechu, ymguddio: to lie hid, or to lurk.
Godechwr, llechwr, ymguddiwr: a Lurker, he that hideth himself, or lieth in wait.
Godidog: excellent.
Godineb, puteindra: Fornication, Incontinence, Adultery.
Godor, Ymaros, Rhwŷstr, gorphwŷs: delay, hinderance, intermission.
Godorun, Terfŷsg, Nâd, Cythryfwl: a tumult, a noise, an uproar.
Godre: skirts, edges or bottoms.
Godremmŷdd, Tremmud, gwelediad: an Aspect.
Godrig, ymaros, trigfa: delay, also habitation or dwelling.
Godro: to milk.
Godrydd, arfog: armed.
Godwrf, godwrdd, terfysg, trallod, cythryfwl: a tumult or uproar.
Goddaith, tân mawr, Eiriasdân: a great fire, a burning flame.
Goddef, dioddef: to bear, suffer or endure.
Goddefedd, dioddefgarwch, ymmynedd: patience.
Goddefus, dioddefgar: patient.
Goddeg, gofeg, meddwl neu ewyllŷs: one's mind or pleasure.
Goddau, amcan, bwriad: an intent, purpose or design.
Goddiwedŷdd, diwedŷdd, diwedd dŷdd, tua 'r nôs: towards night, somewhat late, evening.
Goddiwes, gorddiwes, goddiweddŷd, dyfod o hŷd iun: to overtake.
Goer, oer: Cold.
Gof: a Smith.
Gofaniaeth, Celfyddŷd y gôf: the Craft or Trade of a Smith.
Gofal: Care.
Gofalu: to take care.
Gofalus: careful.
Gofeiliaint, gofalon, trymder: [Page] cares, heaviness, pensiveness, troubles.
Gofeg, meddwl neu ewyllŷs: one's mind or pleasure.
Gofer, Gofer ffŷnnon: a Rivulet or Stream that runs out of a Well.
Goferu, rhedeg, diferu, llifo allan: to flow, to spring out, to distil.
Gofid: pain or misery.
Gofidiaw, gofidio, diodde gofid: to endure pain, to ach.
Gofidus: full of pains or aches.
Goflawd: scattered Meal, or Mill-dust.
Goflodi: to scatter Meal.
Goflew, saeth-flew: the tender Hair that grows in the faces.
Gofron, brŷn bychan: a little Hill or Mountain.
Gofuned, adduned neu diofrŷd, hefŷd dymuniad: a Vow or Promise to God; also a Petition, a Request.
Goswŷ, Ymweliad: a Visitation.
Gofwŷo, ymweled: to visit.
Gofyged, myged: urddas, gogoniant: honour, glory.
Gofŷn: to ask, to request.
Gofyniad: a Request.
Gofynag, gofynaig, diofrŷd, hefyd gobaith, ymddiried: Hope, Trust; also a Vow.
Goffri, Aurhydeddu: to Honour.
Gogan, anglod: dispraise.
Goganu: to dispraise.
Gogan-gerdd, dychan: a Satyr, a Satyrick Poem, a carping Song.
Gogawn, gwogawn, Crŷf, gwrol: strong, manly.
Gogawr, ŷd heb-fedi: standing Corn.
Gogelŷd, gochelŷd: to beware, to defend ones self.
Goglais: a tickling.
Gogleisio: to tickle.
Gogledd: the North.
Goglud, ymddiried: trust, dependance.
Gogo, gweddio: to pray.
Gogof, ogof: a Cave or Den.
Gogoned: glorious.
Gogoneddu: to glorifie.
Gogoneddus: glorious.
Gogr: a Sieve.
Gogrisbin, go sŷch: somewhat dry.
Gogrŷn, gogrynnu: to sift or sierce.
Gogusa, Chware, (enterliwt:) to play an Enterlude.
Gogwŷdd: inclining, bending, a leaning of one side.
Gogwyddo: to incline, to bend, to lean side-wise.
Gogwŷs, gwŷs, gwŷddis: it is known.
Gogyfaddaw, bygythio: to threaten.
Gogyfiaw, edrŷch Cyfiaw.
Gogyfnos, hwŷr: late.
Gogyfoed, or un oed, Cyfoedion: of the same age.
Gogyfurdd, Cydradd: equal, [Page] the same Rank and Quality.
Gogyhŷd, gogŷd, or un hŷd: of equal length, Equinox.
Gogynydu, Cyhydu: to make of equal length.
Gogymraff, or un praffder: of the same or equal thickness.
Gogywed, Cywed: rise thou.
Gohebu, Siarad: to speak, to talk.
Gohen, gwohen, gwŷrni: obliquity, crookedness.
Gohir, ymaros, ymoedi: a delay, a lingering.
Gohir Ddadl, hir gyfraith: a tedious suit of Law.
Gohirlo, oedi. to delay, to prolong, to defer.
Gohybu, hybu: to recruite, to take courage.
Golaith, Angeu, hefyed lladdfa: Death; also a Slaughter.
Golch, (pision:) urine, piss or stale.
Golchbren, golchffon: a washing Spatule, a Batting staff.
Golchi: to wash, also to beat.
Golchion: Dish-water.
Golchwraig, golchuries: a Washer-woman, a Laundress.
Golchffon: a Batting-staff.
Goleu, goleuad, goleuni: light.
Goleuo: to light, to give light.
Goleurwŷdd, lleurwŷdd, goleuni: light.
Golfan, yderyn ŷ tô: a Sparrow.
Golinio, Curo ar glin: to beat with the Knee.
Golo, gwolo, Cyfoeth, hefŷd buddiol, ennillgar: Riches; also profitable, beneficial.
Golochwŷd, golychwŷd, gweddi: a prayer.
Golosgi: to burn a little.
Golosged, a fô gwedi golosgi: that which is singed, or something burned.
Golud, Cyfoeth, Cywaith: Riches, Wealth.
Goludog, Cyfoethog: Rich, Wealthy.
Golwch, gweddi: Prayer.
Golwg: the Eye-sight.
Golygawd, Tremmiad, gwelediad: a sight, an aspect.
Golygiad: a sight, an aspect.
Golygu: to behold, to regard, to oversee.
Golygwr: an Oversear.
Golygus: seemly, fair to the Eye.
Golwrch, Blwch o bren (Bocs:) a Box made of Box-tree.
Golwŷth: a Rasher, or Collop of any sort of flesh.
Golychu, gweddio: to pray.
Golychwyd, gweddi: prayer.
Golvchwŷdol, goleichiawg, crefyddol, dwŷwol, duwiol: religious, devout, given to prayer.
Gollewin, Gorllewin: the West.
Gollychu, golychu, gweddio: to pray.
Gollwng: to let loose, to redeem, to absolve.
[Page] Gollyngdod: Relaxation, Redemption, Absolution.
Gommach, Caes: a Legg or Shank.
Gommedd, nageau: to deny.
Gôr: corruption.
Gori: to grow into matter or Imposthume, to corrupt in the flesh.
Gorllŷd: putrified. corrupted.
Gor, uwch law, o flaen: above, higher, before.
Goradain, adenog, asgellog: wings, winged.
Gorafun, gwarafun, gwrafun: to grudge, to forbid.
Gorair, Rhagferf, un o' rannau ymadrodd: a part of Speech called an Adverb.
Goralw, ymoralw, ymorol: to call often, to enquire after.
Gorawen, llawenŷdd: joy, gladness.
Gorchaled, caled iawn: very hard.
Gorchan, Swŷn, Swŷn-gân: a Charm or Inchantment.
Gorcheiniad, Swŷnwr: a Magician, an Inchanter.
Gorchaw, nai neu nith: a Nephew or Neece.
Gorcheifn, Gorcheisnaint, neioedd, nithoedd: Nephews, Neeces.
Gorchest, godidawgrwŷdd: Excellency.
Gorchfanad, gorchfanau, gorcharfanau, gên, cliccied gên: Jaws.
Gorchfygu: to overcome, to stifle.
Gorchorddion, Dieithraid: Strangers.
Gorchuddio, cuddio: to hide, to cover.
Gorchudd, Caead: a Lid or Cover.
Gorchwirio, gwirio, gwirhau: to attest, to verifie.
Gorchwŷdd, cwŷmp: a fall.
Gorchwŷl: work, labour, business.
Gorchyfarwŷ, dechreunos: the Dusk of the Evening.
Gorchyflug, pla, Cornwŷd: a Plague or Pestilence, an Affliction, a Torment.
Gorchymmŷn, Peri, erchi: a Precept, a Commandment.
Gorchmynnu, Gorchymmynnu: to command, to give a charge.
Gordd: a woodden Mallet or Hammer; also a Churn-staff.
Gorddod, dyrnod Gordd: the stroke or knock of a Mallet; also a push or thrust with a Churn-staff.
Gordderch: a Concubine, a Miss, a Bastard, or an unlawful begotten Child.
Gordderchu: to commit fornication or adultery, to get Bastards.
Gorddifanw, difanw, diflanedig: decaying, frail, fading, perishing.
Gorddifer, defnynnu yn bryfur, [Page] distyllio: to drop fast, to distil.
Gorddigor, cyflwr, ansodd, gwisg: state, condition, habit, dress, equipage.
Gorddillwng, gillwng: to absolve, to let loose, to loosen.
Gorddin, diferlif, gwaedlif: a Flux, Issue, or Flowing.
Gorddineu, tywallt allan, llifo: to pour out, to issue, to flow.
Gorddiwes, goddiwes, dyfod o hud, dal, trechu: to overtake, to out do, to subdue, to compel.
Gorddor, drws bychan, Rhagddor: a Hatch, or little Door, a Postern.
Gorddwfn, dwfn, llyngclŷn, llŷn llyngcu, padell dŵr: a Deep, a Gulph, a Whirlepond, or Pool.
Gorddŵr▪ dŵr uchel, llanw dŵr: high-water, flood.
Gorddwŷ, trais, gormes, gwasgfa: oppression, transgression.
Gorddwŷo, treisio, gwasgu, gormesu: to press sore, to oppress. to trespass.
Gorddwŷn, gordd i yrru polion neu gerrig: a Mallet to drive Wood or Stone into the ground.
Gorddŷar, sŵn, Rhuad, trwst: a sound, a roaring, a bellowing, a noise.
Gorddyfnu, annog, dwŷn ar gôf, arferu: to advertise, to perswade, to accustom.
Gorddyfnaid, yr un a gorddyfnu: the same with gorddyfnu.
Gorddyfnaid gwaed, gollwng gwaed: to let blood, to bleed.
Goreilid, llwŷth trwm: a heavy burden, a grievance, a great load.
Goreilittio, greilidiaw, llwytho, bôd yn fauch: to burden, to be burdensome or grievous, given to torment or vex.
Goresgŷn, gosdegu, Trechu, Tynnu Tan draed: to vanquish, to subdue, to conquer, to bring under.
Goresgynnwr, goresgynnŷdd, (Congcwerwr:) a Conqueror.
Goresgynnŷdd, plentyn y gorwŷr: a great Grand-child.
Goreth: a Tent for a Wound.
Goreu, goreuon, y rhai goreu: the best, the chiefest.
Goreugwŷr, gore gwŷr, Pendefigion: Noblemen; also the Chief Masters or Governours of a Common-wealth, or Parish.
Goreu, gwnaeth: he made it, he did it.
Gorewŷdd, Rhewŷdd, Trythyllwch, Anllad: Litchery, Letcherous, Luxury.
Gorfedd, gorwedd: to lye along, to lye down.
Gorfeddawd, Bêdd: a Grave. [Page] a Sepulcher, a Tomb.
Gorferw, ammhuredd ar wyneb Crochan, amhuredd (Mettel:) the froth of boiling Liquor; also Dross, the refuse of Metal tried by the Fire.
Gorflawdd, Blawdd, Chwimwth, bŷan: swift, nimble, quick. fleet.
Gorflwch, (Cwppan) fel blŵch: a Cup like a Box.
Gorflychaid, (Cwppanaid:) a Cup full, a Dish full.
Gorflwng, tauog, anfodlon, anfoddog, blin: austere, wayward, sullen, contentless, discontented.
Gorfod, Trechu, Curo ynnill y maes: to vanquish, to overcome, to subdue, to conquer, to bring under.
Gorfod, gorfodaeth, y gamp: a Victory.
Gorfodawg, goresgynnwr, hwn a aeth a'r maes: a Victorer, a Vanquisher, a Conqueror, a Subduer.
Gorfodogi, Rhoi yn y Llaw ganol, hefŷd ynnill y maes: to Sequester, to put into ones hand, as indifferent; also to get the Victory, or win the Field.
Gorfodogaeth, ar farn, Tan farn, y farn a allom ei roddi fel y mynnom: Arbierament, the Judgment of Arbitrators.
Gorfoledd, llywenydd am ennill y maes: triumph, joy or gladness for the gaining of a Victory.
Gorfoleddu, llawenychu am ennill y maes: to triumph, to rejoice at the gaining of a Victory.
Gorfygu, gorchfygu: to overcome, to stifle, to choak up.
Gorfyn, gorfynt, cynghorfynt, cenfigen, cynfigen, Lîd: envy, malice.
Gorfynnawg, cenfigennus: envious, malicious spiteful.
Gorffeigio, gorchfygu: to overcome, to stifle.
Gorffwŷll, cynddaredd, ynfydrwŷdd, amhwŷllder: rage, folly, madness.
Gorffwyr, ffwŷr, Rhyfel, ymladd: War, a Fight, Strife, Controversie, a Combat.
Gorffwŷso, gorphwŷso, gorffywŷs: to rest, to take rest, to leave off.
Gorhoen, llawenydd: joy, gladness, mirth, divertion.
Gorhewg, gwasaidd neu (slafŷs,) croesan, tra-hŷ neu (sosi:) slavish, saucy, scurrilous, foul-mouth'd.
Goriain, crio yn fynŷch, gweiddi yn aml: to cry often, to frequent bauling.
Gorllawes, llawes ofer: a Hanging-sleeve.
Gorllanw, llawn-fôr, pen llanw'r môr: full Sea, the height or top of a Flood.
Gorllenwi, llenwi: to fill, to to be filled, to flow.
Gorllewin: the West.
[Page] Gorlludd, blinder, llŷdded: weariness.
Gorllwng, llyngcu: to swallow, eat up, to divour.
Gorllwŷdd, llwŷdd, llwŷddianr, cynnŷdd: prosperity, good luck, increase.
Gorllwŷn, calŷn, ymlid: to pursue, to follow after, to chase.
Gormail, Trais. gormes, trechiad: Oppression, a Conquest, a Subduing, a bringing under.
Gormeilo, gorchfygu, trechu: to Conquer or overcome, to subdue, to bring under, to controul.
Gormant, dieithraid: strangers.
Gormes: a trespass, an incroachment, an over-reaching.
Gormesu: to trespass, to oppress, to be burdensome.
Gormesol: burdensome, given to trespass. oppressive.
Gormod, gormodd, mwŷ na digon: too much, more than needs, super fluity.
Gormwŷth, trymder meddwl, alaeth, Trymder calon: heaviness, sadness, grief, perplexity.
Gorne, edrŷch gne.
Gorober, Ober, anober, gwaelbeth, Pêth diwres: a thing of nothing, a sorry or inconsiderable thing, a trifle.
Goror, cwrr, ymmŷl, mant, yftlŷs, mîn: a coast, a consine, an edge, a brim, a border.
Gorpo, gorpho, gorfyddo gorfod, trechu: to Vanquish, to Overcome, to Subdue, to Conquer, to bring under.
Gorphell, ymhell, ymhell oddiwrth: afar off, at a distance.
Gorphen, dibennu, diweddu: to end, to finish, to conclude, to make an end, to accomplish.
Gorphenhàf, gorphen hâf: the Month July, the fifth Month.
Gorpherchi, perchi, anrhydeddu: to honour, to reverence, to respect.
Gorpherŷgl, peryglus: dangerous, very dangerous, dubious, doubtful.
Gorphwŷll, cynddaredd, cynddeiriogrwŷdd: rage, madness.
Gorphwŷllog. cynddeiriog: Mad, Lunatick.
Gorphwŷso: to rest, to repose one self, to leave off, to desist.
Gorphwysfa: rest, a place of rest, a desisting.
Gorsaf, safle, sefŷll-lê: a Station.
Gorsefŷll, sefyllian, aros, sefyll yn ei lê: to subsist, to continue.
Gorsedd, eisteddle: a Seat, a Throne, a Tribunal.
Gorseddu, eistedd: to sit.
[Page] Gorseddog, yn perthyn i Orsedd, neu eisteddle: pertaining to a Seat or Throne.
Gorsin, (pôst) drws, Rhinniog: a Door-post, a Door-sill.
Gorthîr, y tîr uchaf: the highest ground.
Gortho, Cronglwŷd: the roof of a House or Building.
Gerthaw, distawrwŷdd: silence.
Gorthoi, tôi: to Thatch, to Tile or Slate.
Gorthorch, Torch, Cadwŷn, Tid: a Collar, a Chain.
Gorthorri, torri ymmaith: to break or cut off.
Gorthorriant, torriad, adwŷ, bwlch: a fraction, a breach.
Gorthrech, trais, gorescynfa, trechiad: Oppression, Extortion, Victory, Conquest.
Gorthrechu, gwasgu ar, trechu: to oppress, to overcome.
Gorthrŷch, gorthrychiad, delw, eulun: a Statue, or Image.
Gorthrwm, trwm iawn: very heavy.
Gorthrymmu, gormesu, trallodi: to wax heavy, to afflict, to oppress.
Gorthrymder, trallod, blinder, helbub: heaviness, affliction, trouble, sorrow.
Gorthywŷs, tywŷs, twŷsennau ŷd: Ears of Corn.
Goruch, goruwch, Uwchlaw, uchach: above, higher.
Goruchel, uchel: high
Goruchaf, uchaf: highest.
Goruchelder, uchder: greatness, loftiness.
Goruchafiaeth: Supremacy.
Gorug, gwnaeth: he made.
Gorugaw, gorchfygu: to overcome, to stifle.
Gorun, uwch nag: higher than, superior to.
Gorwaered, gowaered, gwaered, goriwared: a descent, a precipice, a down-hill.
Gorwag, ofer, gwàg: vain, empty.
Gorwagedd, gorwaeder, gwagedd, oferedd: vanity.
Gorwagclod, gwâg-ogoniant: vain glory.
Gorwedd: to lie down.
Gorweddiad: a lying down.
Gorwŷ, gorfu, gorchfygodd, trechodd: he overcame.
Gorwŷd, gorfuost, trechaist: thou hast overcome.
Gorwŷdd, gorwŷddawd, ceffŷl: a Horse, a Nag.
Gorwŷn, go wŷn, llwŷdwŷn: somewhat white, grey.
Gorwŷrain, Arwŷrain, cysodi, esgŷn, codi: to rise, ascend, exalt.
Gorwŷthawg, digllon: angry.
Gorymdaith, ymdeithio: to Travel.
Gorymddwŷn, deall: to comprehend, to perceive.
Gorŷn, llinorŷn, pilorŷn: a pimple or wheal.
[Page] Gorysgwr, trais, gwasgfa: a pressing, a straining; also oppression, trespass.
Gorŷw, gorfu, gorchfygodd, trechodd: he overcame, he subdued.
Gorŷw, gwnaeth, efe a wnaeth: he made, he did.
Gosail, sylfaen: a Foundation.
Goseilio, seilio, sylfaenu: to lay a foundation.
Gospaith, paith, wedi ei adael, wedi ei anrheithio: forsaken, spoiled.
Goseb, gwoseb, rhodd tuag at fwyniant crefyddol: a Gift or Present bestow'd for holy use.
Gosgedd, ffurf, gwêdd, ystŷm: a form, a figure.
Gosgeddig, prydferth, hardd: beautiful, handsom, amiable.
Gosgo, gwosgo, osgo: oblique, crooked.
Gosgordd, ceidwadaeth. (sir:) a Guard, a Train, a County, a Shire.
Gosgrŷn, gwosgrŷn, crynfa: a trembling.
Gosgymmon, peth i ddechreu ac i gadw tân: Tinder, Small-coal, or anything for the kindling of a Fire.
Gose, goslef, oslef: a voice or tone.
Gosod: to set, lay, or place.
Gosod, Deddf, Ordinhâad, cyfraith: a Statute, a Constitution, Ordinance.
Gosodau Dynion, Dynol Ordinhâdau: humane Ordinances.
Gosod, cyrchu am benn un: an assault, also to insult.
Gosod, gosodiad: scituation, position.
Gosodedigaethau, deddfau, cyfreithiau: Constitutions, Laws.
Gosper: Evening-prayers.
Gosson, gô son, brith sŵn: an uncertain sound.
Gosteg, disdawrwŷdd: silence.
Gosdeg mewn cerdd, cweiriad tannau: the assay or tryal that Musicians use to make before they play.
Gostegu: to silence.
Gostegwr, yr hwn a archo osdeg: a Cryer that demands silence.
Gostwng: to descend, to humble, to make a Curchy.
Gostyngiad: humiliation, a Curchy.
Gosymddaith, gosymmaith, lluniaeth, ymborth: food, victuals.
Gosymddeithio, gosymmeithio, rhoddi ymborth: to Victual, to afford Provision.
Got, goth, balchder, hefŷd godinebwr: Pride; also an Adulterer.
Gothus, balch: proud.
Gottoŷw, (yspardun:) a Spur.
Gowheress, gorphenhâf: the [Page] Month July.
Gowenu, gwenu: to smile.
Gowni: a basting stitch.
Gowrni, Mâb y Nai: a Nephew's Son.
GR.
GRadell: an iron Plate to bake Cakes upon.
Gradur, Iôr, Arglwŷdd: a Lord.
Grâdd: a Degree.
Graen, graendde, galarus, prudd: lamentable, mournful.
Graesaw, croesaw: welcome.
Graian: gross Sand or Gravel.
Graid, llòsg: a burning.
Graiff, Trugar, Trugarog: merciful.
Grain, crain, gorwedd: to lye down.
Gramadeg, llyfr (gramer:) a Grammar.
Gramadegwr, a ddeallo'r (gramer:) a Grammarian.
Gran, Amrant y llygad: the Eye-lid.
Grâ,) Rhâd, Rhâd Duw: Grace.
Grasol,) grasus, grasusol: gracious.
Grawn, gronŷn: a Grain.
Grawnwin, eirin gwîn: Grapes.
Grawŷs, garawŷs: Lent, or the 45 days before Easter.
Gre, greon, diadell neu Lû o feirch neu gesig: a Herd of Horses, or Stud of Marts.
Greawr, ceidwad gyrr neu fintai o Ynifeliaid: a Herdsman.
Grêal, llyfr yn cynnwys amrŷw (Historiau:) a certain Historical Book containing various Histories.
Gweddf, (Natur,) Athrylith: Nature, Disposition.
Greddfu, cŷd-tyfu, cyd-eni: to grow together with one, to be born with one.
Gregar, Clwccian fal iâr: to Clock or Cackle as a Hen.
Greilidiaw, germeilo, gorchfygu: to overcome.
Grelŷnn, llŷnn i ddyfrhau Enifeiliaid: a Pool to water Cattle.
Grem, grwgnach, Rhingcian dannedd: a murmuring; also a crashing or gnashing of the Teeth.
Gromial, Grymial, ymsennu, grwgnach: to scold, to murmure or mutter.
Gresŷn, tosturŷs: miserable, doleful.
Gresŷndod, tosturi: pity, compassion.
Gresynu, tosturio: to pity, to commiserate.
Griddfan, ochain, galaru: to groan, to moan, to lament; also a groaning.
Griff, Arglwŷdd: a Lord.
Grifft: a Tadpole.
Griffwn), màth ar Aderŷn, dŷn [Page] trwŷngam fel pig gwalch: a Griphin; also a Man having a crooked Nose like a Hawk's Bill.
Grill, Trwst hefyd Gridill: a Noise; also a Gridiron.
Grillian, synnio wrth daro y naill wrth y llall: to crack or crash.
Grisial, Grisiant maen gwerthfawr: Chrystal.
Grô, grauan: Gravel, course Sand.
Gronŷn: a Grain.
Grudd: a Cheek.
Grûg: Heath or Ling.
Grug i àr, Grug i air, Iâr y mynnŷdd: a Heath-Hen.
Grugionŷn, mywionŷn: an Ant, a Pismire.
Grut, grûd: Grit.
Grwgach, grwgnach: to murmure; also murmuring.
Grwnn▪ Cefn o dir: a Butt, a Ridge, a Land lying between two Furrows.
Grŵn, ochen, Cwŷnfan Colommen: Groaning, the Cooing of a Dove.
Grwndwal, sylfaen: a Foundation.
Grwŷth, grwŷtho, grwgnach, gwneuthur Trŵst: a murmuring, a making a noise.
Grŷd, Ymdrech, Ymladd: a Conflict or Battle.
Grydian, Erthychen: to grunt.
Grydwst, edrych grydian.
Grŷm: force, strength.
Grymio, bód yn gallu: to be able, of force and power.
Grymiol, grymmus: strong, vigorous.
Grymial, ymremial, ymsennu, grwgnach: to scold, to murmure, to mutter.
Grymialog, Grymialus, grwgnachus: scolding, murmuring.
Gryngian, grwgnach, sibrwd: to gruntle, to mutter.
Grŷr, Crŷr glàs, Crŷr llwŷd, gwddw grug: a Bird called a Heron, a Hearn or Crane.
Grŷw, Groaeg, iaith y groegwŷr: the Greek Tongue.
GW.
GWagelŷd, gochelŷd: to avoid, to shun.
Gwachul, go-achul, go-gul: somewhat lean.
Gwâd, Nâg: a Denial.
Gwadu: to deny.
Gwàdn: a sole or bottom.
Gwadn Efgid: the sole of a Shooe.
Gwadn Troed: the sole of the Foot.
Gwadnu: to set soles, to sole.
Gwâdd, Twrch daiar: an Earth-Mole.
Gwaddod: Lets or Sediment, Dregs.
Gwaddol, Cynhysgaeth; a Dowry.
Gwae: woe.
[Page] Gwaed; Blood.
Gwaedu; To bleed.
Gwaedlŷd; Bloody.
Gwaedling; a flux of blood, also bleeding at the Nose.
Gwaedogen, Pennygen; a Tript, a Chitterling.
Gwaederw, Erw'r gwaed; the field of blood.
Gwaed-raidd, Gwauwffon waedlud; a bloody Spear.
Gwaedd; a cry or shout.
Gwaeddi; to cry or shout.
Gwaeddolef, crochlef, bonlles; clamour, exclamation.
Gwâeg, a (Bwccl, Clasp:) a Buckle, a Clasp.
Gwael; vile, ignoble, poor.
Gwaelbeth; a trifle, of small value.
Gwaelod; a bottom, also the Dregs.
Gwaelodi; to bottom, also to settle or grow thick at the bottom.
Gwaell, gwahell, gwaell bren, a Skewer.
Gwaered, gorwared, gorinared; a discent, a down hill.
Gwaesaf, arwaesaf, (gwarant,) Cymmorth; a Warrant, also help.
Gwaeth; worse.
Gwaethaf; worst.
Gwaethu, gwaethâu, gwaethygu; to grow worse, to make worse.
Gwaethl, cywaethl, cynnen, ymrysson; strife, debate.
Gwâg; empty.
Gwagedd; emptiness.
Gwâghâu; to grow empty.
Gwagelyd, gochelyd; to avoid, to shun.
Gwagelawg, pwŷllog, Call; wary, circumspect.
Gwaglwŷf, mâth ar bren; Linden, or Teil tree.
Gwagonedd, Gwagconedd, Gwagedd; vanity, emptiness.
Gwagr, Gogr; a sieve.
Gwagsaw; vain, light, immodest, also careless.
Gwhadd; invitation, also to invite.
Gwahan, Gwahanieth; distinction, separation.
Gwahanu; to separate, to distinguish.
Gwahardd; to forbid.
Gwahell, gwaêll; a skewer, also a knitting-needle.
Gwahennu, gwahynnu, tywallt, gwâghau; to pour out, to empty.
Gwahawdd, gwahadd; to invite.
Gwain; a sheath, a scabbard.
Gwair; Hay.
Gweirio, Cyweirio gwair; to make hay.
Gweirglodd, gwerglodd; a Meadow.
Gwais, gweision; Men-servants.
Gwaisg, gwisgi; quick, ready.
Gwaith; work.
Gwaith, neu amser; a time,
Unwaith; once, one time.
Gweithio: to work.
Gweithiwr: a workman.
Gwaith-fuddig, Gorescynnwr, (Concwerwr:) a Conqueror.
Gweithred; a deed, a fact, an Action, an act.
Gweithrediad, gwaith; working [Page] or labouring.
Gwâl, Ile i orwedd; a place littered to lie upon.
Gwal;) a wall.
Gwala; enough, sufficiency.
Gwaladr, Arglwydd; a Lord.
Gwalc;) a Cock in the hat, a Gwalck.
Gwalch; a Hawk.
Gwales, gwelu; a Bed.
Gwall, Eisiau; defect, want, indigence.
Gwallaw, gwallawf, tynnu, tywallt allan; to draw, to pour out.
Gwallawgair, yw'r hawlwr a gollo ei hawll o wall; a Plaintiff that loseth his Cause by reason of want.
Gwallofiad, Gwallawfwr, Trulliad, Gollyngwr Diod; a Drawer, a Butler, a Topster.
Gwallofain, Angen; penury, need, want.
Gwâllt; the hair of the head.
Gwalltog; hairy.
Gwammal, anwastad, anwadl; unstable. wavering, inconstant.
Gwammalder, anwastadrwydd; inconstancy.
Gwân, piggiad, brâth; a prick, a piercing, a stab.
Gwânu, Trywanu, brathu trŵodd, pigo; to pierce or run through, to prick.
Gwann; weak.
Gwander, gwendid; weakness.
Gwanhâu; to weaken.
Gwànaf; a Row.
Gwanafog, gwŷnafog, (sur) digllon; morose, froward, angry.
Gwanas, Gorphwysfa; a rest.
Gwaneg, dull neu ffŷrf; a figure or form.
Gwaneg, tonn dwfr; a wave.
Gwanegu, ffrydio, llifo; to spring up, to issue out, to flow.
Gwangc; voracity, greediness.
Gwangcio; to eat greedily.
Gwangcŷs; ravenous, greedy.
Gwanwyn; the spring-quarter.
Gwâr; gentle, courteous, tender, mild.
Gwâredd, gwâreidd-dra; clemency, mildness, tenderness.
Gwaredigenus, gwareddawg, trugarog, tyner; merciful, tender, mild.
Gwareddowgrwydd, gwareidddra; clemency.
Gwarr; the noddle, the nape of the neck.
Gwarrog, Jau; a yoke.
Gwaradwydd, gwradwydd, cwilidd, anglod; a disgrace.
Gwaradwyddo, cywilyddio; to disgrace.
Gwarafun, gorafun; to grudge, to forbid.
Gwarandaw, gwrando; to hear.
Gwarrant,) Awdurdod; authority, a warrant.
Gwaranrwŷdd, cytrundeb, tystiolaeth; agreement, assent, witnessing, avouching.
Gwarau, gware, chware; to play.
Gwarchad; to keep at home, to observe.
[Page] Gwarcheidwad; a keeper, a guardian.
Gwarchodaeth, gwiliadwriaeth, cadwriaeth; watch and ward, custody.
Gwarcheu; to shut in or pound
Gwarchen le; a pound for cattle.
Gwared, gwaredu; to deliver or defend.
Gwared, gwarediad, Prynedigaeth; deliverance, redemption.
Gwaradigenus, gwâr; mild, tender.
Gwareddawg, gwâr; mild.
Gwargred, gweddill; relicks, residue.
Gwario; to spend.
Gwarogaeth, gwriogaeth, ymrôad, ymistwng; Homage.
Gwarth, gwradwŷdd, cywilŷdd, anglod; disgrace.
Gwarthâu, cywilyddio; to disgrace.
Gwarthaf, coppa, uchder, trosben; the top or height, over head.
Gwarthaf helm, crib (helm,) (top) yr hwylbren; the top of a Helmet, also the top of a Mast.
Gwarthalf, gwarthol; a Stirr up.
Gwartheg; Oxen, Cows, Neats.
Gwarthflawdd, blawdd, buan chwimmwth; nimble, quick, swift.
Gwarthrudd, cywilydd; disgrace.
Gwarthruddio, cywilyddio; to disgrace.
Gwâs; a man-servant.
Gwasaidd, gweinidogawl; servile.
Gwasanaeth; service.
Gwasaneuthu; to serve.
Gwasaneuthwr; a man-servant.
Gwasgwŷchder, gwrolder; valour, stoutness, manliness.
Gwasarn; a litter.
Gwasarnu; to litter.
Gwasg; the wast of the middle.
Gwasgu; to squeeze.
Gwasgar; dispersion, a scattering.
Gasgaru; to disperse, to spread abroad.
Gwasgod, cysgod; a shadow.
Gwasgodi, cysgodi; to shade, to shelter.
Gwasgawdwŷdd, cysgod; the shade.
Gwasod, buwch yn gofyn Tarw; a Cow that takes a Bull.
Gwastad; even, also constant.
Gwastadedd, cyfiawnder; a plain ground, also equity.
Gwastad wŷdd; constancy.
Gwastadfod, cartref; a constant habitation.
Gwastadhau; to make plain.
Gwasdatta, to rest, or leave off.
Gwastraffu gwasgaru, tanu; to dissipate, to disperse.
Gwastrawd, un yn Edrych ar ôl Ceffylau; a Groom, an Hostler.
Gwastrawd afwyn, Un yn rheoli y flrwyn; he that ruleth the Bridle, a Foot man, a Laqucy, a Page of honour, a Postilion.
Gwatwar, gwatwor; to mock, to scoff at.
[Page] Gwatwargerdd, dychan; a laughing-stock, a scoff, a scurrillous song.
Gwau; to weave.
Gweŷdd, gweliydd, Gwŷdd; a Weaver.
Gwaudd, merch ynghyfraith; a Daughter-in-law.
Gwaun; a Plain, a Meadow.
Gwawd, Câno ganmoliaeth; Encomium, an Elegy, a Song of praise. Dr. Davies.
Gwawdŷdd, Un yn Canmol arall ar air neu gân; he that praiseth another by word or song. Dr. Davies.
Gwawl, gelau: a Light.
Gwawl, (gwal,) à Wall, a Trench, a Bulwark.
Gwawn, gwaith, y Pryf Coppyn; the Spider's web.
Gwawr, torriad y wawr; the break of day.
Gwawr, Gwr breiniol o ragorawl Rinwedd; a Noble Gentleman of excellent vertue.
Gwaŷw; a stitch or disease so called.
Gwaywawr, gŵr yn dwyn Gwaywffon neu (beic,) a Spearman, a Pikeman.
Gwaywffon; a Spear.
Gwccw; the voice of the Cuckow.
Gwden; a Wythe.
Gwddf, Gwddwf; a neck.
Gwddi, bilwg; a Hedging-Bill.
Gwê; a web of Cloth.
Gwê 'r Coppyn, gwehydercop; the Spider's web.
Gweccrŷ, gwan, methiant; weak, feeble.
Gwedi, Gwedy; after.
Gwêdd; form, likeness, favour, complexion, also a Team of Oxen or Horses.
Gweddaidd; decent seemly, handsom, courteous, friendly, familiar.
Gweddi; a Prayer.
Gweddio; to pray.
Gweddill; Reliques, also to leave or spare.
Gweddw; a Widower or Widow.
Gweddwi; to become a Widower, or Widow.
Gwefl; a blubber Lip.
Gwefr, ysdor; Rosin.
Gwefus; a Lip.
Gwegi, Gwagedd; vanity.
Gwegil; the nape of the neck.
Gwegilsyth; stiff neck'd.
Gwehelyth, pen conedl; the stock of any Tribe, the top of a Family.
Gwehilion; refuse, sweepings, the worst of Corn.
Gwehydd, gwŷdd; a Weaver.
Gwehŷn, glanhâu, gwaghau; emptying, cleaning.
Gwehynnu, glanhau, tywallt; to empty, to pour out.
Gweiddi; to cry.
Gweilgi, y cefnfôr, cenllif; the Ocean, a Stream, a Flood
Gweilging, ffonn hîr; a long flaff.
Gweilig, gwîn-wrŷf, gwasgbren i wasgu grawnwîn; a Wine press.
Gweilŷdd, gweili, gwâg, dirann; empty, void.
[Page] Gweini, gweinyddu, gwasanaethu; to serve, to minister.
Gweinydd, gweiniad, gweinidog; a Minister, one that serveth.
Gweinidog Daiar, llafuriŵr; a Husbandman.
Gweinidogaeth; Ministry.
Gweis, gweision; Men-servants.
Gweisgion, Blîsg enauneu bŷs; the husks or shells of Nuts or Pease.
Gweithred; an Action, an Act, a Deed, a Fact.
Gweled; to see.
Gwelediad; a sight.
Gweledigaeth; a Vision.
Gweli, briw; a wound.
Gwelw, lliw gwan; pale.
Gwelu; a Bed.
Gwelyddon, gwelygordd, Penn Cenedl; the Stock of a Family, the Top of a Kin.
Gwelyfan, Gwelyfod, ystafell gwelu; a Bed-chamber, also a Coach.
Gwelygordd, Penn y Genedl; the Top of the Tribe.
Gwell; better.
Gwella, gwellau; to grow better.
Gwellhâd; amendment.
Gwellwell; better and better.
Gwellaif; a pair of Shears.
Gwellig, gwall, angen; want, defect.
Gwêllt; Straw.
Gwellt y Ddaiar, glaswellt; green Grass.
Gwellŷg, gwall, angen; want, need.
Gwellygiaw, goddeu gwall neu angen; to suffer want.
Gwellyniawg, llwyddiannus; prosperous.
Gwên; a smile.
Gwenu; to smile.
Gwendid; weakness.
Gwener, Duwies Trythŷllferch, un o'r planedau; Venus.
Dŷdd Gwener; Friday.
Gwenfa, Genfa, gênddalfa; a Barnacle to set on a Horse's Nose.
Gwenith; Wheat.
Gwennol; a Swallow.
Gwennol y gwŷdd; a Weaver's shuttle.
Gwengolo, mis medi; the month September.
Gwenuer; Jonawr; the month January.
Gweniaith; Flattery.
Gwenheithio; to flatter.
Gwenheithgar, gwenheithus; flattering, given to flatter.
Gwenwîsg; a Surpliss.
Gwenwyn; Poison.
Gwenŵyno; to poison.
Gwenwynig, gwenwynllŷd; venomous, poisonous.
Gwenhwyseg, Jaith-Gwent; the Dialect of Chepstow formerly, and now of all South-Wales.
Gwenhwyson, gwŷr-Gwent; the Inhabitants of South-Wales.
Gwenyg, gwaneg, tonnau; Waves, Billows.
Gwenŷn; Bees.
[Page] Gwenynen; a Bee.
Gwenŷnllestr, Cŵch gwenyn; a Bee-hive.
Gwep, wyneb, pig; countenance, face, bill.
Gwepia, llymysden; a Sparhawk.
Gwêr; Tallow.
Gwêrllyd; tallowish.
Gweren; a Cake or lump of melted Tallow.
Gwerbl, Mesen, Castan gneuen; an Acorn, a Chesnut.
Gwerchyr, Caead; a Cover, a Lid.
Gwerddyr, cylch yr arffed; the Groin.
Gwerin, pobl gyffredin; the common people.
Gwerlin, Arglwydd; a Lord.
Gwern; Alder-trees.
Gwern, gwernlle; a Grove of Alders.
Gwernenllestr, hwylbren llong; the mast of a ship.
Gwers; a verse, a lesson.
Gwersig; a little verse or lesson.
Gwersu; to versifie, to repeat verses.
Gwersŷll, Gwersŷllt, ymgasgliad llu o filwŷr, a hefyd bythau milwyr a wneler o Liain ar bolion, i letteua ynddynt ar y meusŷdd; a Camp, also a Tent to lye in.
Gwerth; price, value.
Gwerthu; to sell.
Gwerthedigaeth; the Sale.
Gwerthŷd; a Spindle.
Gweruel, galw; to call.
Gweryd, daiar wedi ei chloddio i fynu; Earth cast up.
Gwerydre, Tîr, gwlâd; Land, Country.
Gwerŷre, tiroedd; Lands.
Gweryru; to neigh or bray as a Horse.
Gwesgryn, gosgryn, crynn; to shake.
Gwest, llettu cyffredin, llettu; an Inne, a Lodging.
Gwestai, lletteuwr; a Guest, a Lodger.
Gwestfa, gwestle, llettŷ; a Lodging.
Gwestwr: a bold Guess, a smellfeast.
Gwestifiant, llettŷ i geraint a chythrachwŷr; a Lodging for Friends and Kinsmen.
Gwestl, gwystl; a Pawn, a pledge.
Gwestŷng, thwymedigaeth; subjection.
Gwesŷn, gwâs; a Man-servant.
Gwêus, gwefus; a Lip.
Gwewŷr, gwaŷw; a Disease called a Stitch.
Gŵg, dîg. cuchiad; wrath, anger, frowning.
Gygus, digllon, cuchiog; angry frowning.
Gwial, gwialen; a Rod.
Gwialennod, (chwippio) a whipping.
Gwîb, myned o lê i lê; a wandering.
Gwibio, to wander, to go astray.
[Page] Gwibiad, gwibiadr, gwîbddyn, Rhodiennwr; a vagabond.
Gwîch, gwichian; a squealing, a squeeking.
Gwichio; to squeek.
Gwichiad, mâth ar bysgodyn; a fish called a Periwinkle.
Gwichet, drŵs cefn; a back door, a postern Gate.
Gwiddon, cawres, (wits;) a Witch, a Sorceress, a Giantess.
Gwîf, trosol haiarn: an Iron Bar.
Gwifr, (weir:) a wire.
Gwig, gwigfa, llwŷn o goed; a Grove or Wood.
Gwigyn, un yn bŷw yn y coed; one that lives in the Wood.
Gwîl, gwilff, gwilog, caseg; a Mare.
Gwilio, gwylio; to watch.
Gwilym, mâth ar Aderyn; a certain Bird.
Gwilwst; to be rampish.
Gwill, gwilliad; a Lurker, a night Thief.
Gwillmer, môr leidr; a Pyrate.
Gwimpl, Rhyw ddilledyn pen; a kind of veil or covering.
Gwîn; Wine.
Gwinau; Bay-coloured.
Gwinegr, (finiger;) Vinegar.
Gwingo; to kick, spurn, winch, or flinch.
Gwingog; winching, spurning, kicking.
Gwingafn, gwinsang, gwinwrŷf; a Wine-press.
Gwintas, esgudiau uchel; High shoes.
Gwîn-wrŷf, gwîn-wasgbren; a Wine-press.
Gwinwŷdd, Coed grawn gwin: Vines.
Gwinllan, perllan o goed grawn-Wîn; a Vineyard.
Gwipia, llymysten; a Sparrow-hawk.
Gwîr; true.
Gwiredd, gwirionedd; truth.
Gwirio; to verifie, to assert.
Gwirion; innocent, guiltless.
Gwiriondeb, gwirionedd; innocence, truth.
Gwîrod; Wassail.
Gwîsg; a dress or apparel.
Gwisgo; to dress or deck.
Gwisgad; a dress.
Gwisgadur, gwisg; a dresser, also a dress.
Gwisgi; expedite.
Cnau gwisgi; brown or ripe Nuts.
Gwisgîo; to shell Nuts, &c.
Gwiw; worthy, also to purpose.
Gwiwdab, teilyngdod; Dignity, pertinacy, a purpose.
Gwiwair; a Squirrel.
Gwiwne, gre, lliw; Colour.
Gwlâd; a Country.
Gwladaidd, gwledig, gwladog; Country like, rustick, homely, bashful.
Gwladeiddio, gwladyddu, gwrido; to blush.
Gwladeidd-dra, gwladeiddrwŷdd, gwŷldra; clownishness, rusticity, bashfulness.
Gwladŵr; a Country man.
[Page] Gwladychu, gwladyddu, teyrnasu, hefyd aros mewn gwlâd; to Reign, also to stay in a Country.
Gwledŷch, Teyrnasiad, llywodraeth, Reign, Government.
Gwleiddiadon, Cywleiddiadon, Cydwladwŷr; Country People, or of the same Country.
Gwlân Wool.
Gwlanen; (flannel.)
Gwledig, Brenin, gwr enwog; a King, also a Peer.
Gwlêdd; a Feast, a Banquet, most commonly used for Christning dainties.
Gwledda; to feast.
Gwlf, gwlw, bwlch saeth neu fwa; the notch of an Arrow, the nib of a Pen.
Gwlîth; Dew.
Gwlitho; to dew.
Gwlithen; a Fellon or Whitlo.
Gwlŷb, gwlybanniaeth, gwlybwr; wet.
Glybyrog; wettish.
Gwlŷchu; to wet, or moisten.
Gwlŷdd, llarriaidd, gwâr; mild, gentle, tender.
Gwlŷdd pen y tŷ; a herb called Chick-weed.
Gwmmon; Reets or Sea-weed.
Gŵn) a Gown.
Gwnn, gwŷbyddaf; I know.
Gwn) i Seithu; a Gun.
Gwnedd, Urddas; Dignity, Honour.
Gwneuthur; to do, to make, to commit.
Gwneddwyf, gwnaethum; I did do, I have done.
Gwneddyw, gwnaddoedd, gwnaeth; he made, he has done.
Gwneddwŷnt, gwnaethant; they have made.
Gwnî, gwnîad; a seam, a sowing.
Gwnîo; to sow.
Gwniadur; a Thimble.
Gwniedŷdd; a sower or stitcher.
Gwniedyddes, gwniadwraig; a Stampster.
Gwnnod, gwŷnnod, gwŷnnder; white, whiteness.
Gwnnon, gwŷnnon, Pillwydd onn; dry Ash cut in splinters.
Gwobaith, gwober, gwodrudd, Gobaith; Hope.
Gwp, pîg Aderyn; the Bill of a Bird.
Gŵr a Man, also a Husband.
Gŵra; to seek or marry a Husband.
Gŵr nôd, Gŵr Enwog; a man of note or fame.
Gŵr Dinod; a man of no account.
Gŵr-Rhîf, gŵr mewn Rhîf; a man Registred or Enrolled.
Gŵr pŵŷs, gŵr newŷdd brîodi; a Bridegroom.
Gŵrol, gŵraidd; manly, valiant.
Gwroliaeth, gwreiddrwydd; manliness, valour.
Gŵraf, yn llê gwrolaf; most valiant, most manly.
Gwriawr, gwrol; manly.
Gwrhàu, ymroddi, ymosdwng, ymillwng; to surrender himself, to make homage, to promise fealty.
[Page] Gwriogaeth, ymddarostyngiad; Homage.
Gwrial, chwarae'r gŵr; to play the man.
Gwrab, eppa (siacanâp;) an Ape.
Gwrâch: an old woman.
Gwrachîaidd; like an old woman, doting.
Gwrâch y lludw: a Cheslib or kitchin bob, a wood-lowse.
Gwradwŷdd, gwaradwŷdd, diystyr, lliwied gorafŷn, Cywilŷdd; a Reproach.
Gwradwyddo, Cywilyddioarall, goganu; to reproach.
Gwragen, dôl, dolen, dylystig; any thing that bends like a Bow.
Gwraig; a wife.
Gwraig pwŷs, priodferch; a Bride.
Gwrageddwr, putteinwr; a whoremonger.
Gwreigea; to seek or marry a Wife.
Gwreignith, gwraig fechan dlws; a pretty little Wife.
Gwraint; the worms in a hand.
Gwreinyn; a worm in the hand.
Gwrando, gwrandaw; to hear, to hearken.
Gwrcath, Càth ŵrŷw; a be-Cat.
Gŵrda; a good man, a noble man.
Gwŷrda; noble men, good men.
Gŵrdâeth, enwogrwŷdd; Nobleness.
Gwrdd, crŷf, gwrol; stout, strong.
Gyrdd-der, gwrolder, calondid; valour, stoutness.
Gwregŷs; a Girdle.
Gwregysu; to gird.
Gwreictra, Tynerwch, moethusdra, tryrhillwch; tenderness, delicateness, wantonness.
Gwreichion; sparkles of fire.
Gwreichioni; to sparkle.
Gwraidd; Roots.
Gwreiddŷn; a Root.
Gwreiddio: to take root, to be rooted.
Gwrêng; vulgar, common.
Gŵr-Eang, gŵr Rhydd; a Free-man.
Gwrengyn, dŷn o isel râdd; a mean man.
Gwrês; Heat.
Gwresog; Hot.
Gwresogi; to wax hot.
Gŵrhŷd, gwrŷd; a fathom.
Gŵrhydri, gorhydri, Gwroldeb, Calondid; Manliness, Stoutness. Animosity.
Gwrîd; Blushes, Flushes, high Colour in the Face.
Gwrido; to blush.
Gwridog; Cherry Cheeks, Red Cheeks.
Gwringell, Aml Symmudiad; often motion or moving.
Gwringhellu. Symmudo 'n Aml; to move often.
Gwriog, priodol serch; a married woman.
Gwriogaeth, edrych gwrhau;
Gwrm, gwrwm, gwineulwŷd: dark-gray.
[Page] Gwrwmdde, galar-wisg; a mourning dress.
Gwrogaeth, ymddarostyngiad; homage.
Gŵron, gŵr campus iawn; an Hero.
Gwrrŷw; the male-kind.
Gwrtaith; dung, lime, or marle for Lands.
Gwrteithio; to dung, lime, or marle Land.
Gwrth neu wrth; by.
Gwrth neu gwrthwŷneb; contrary-wise in opposition.
Gwrthafl, gwarthol; a stirrup.
Gwrth-ddywedyd; to contradict.
Gwth-hoel; a wedge.
Gwrth-aing, gaing, cûn, a wedge.
Gwrthban; a blanket.
Gwrthbwŷth, talu ynôl, dial am ddial; like for like, as evil for evil.
Gwrth-drennydd, echdoe; the day before yesterday.
Gwrtheb, atteb; to answer.
Gwrthferu, gwrthfrŷd, adferu edfrŷd, dychwelyd; dychweliad; to restore, to return, also Restauration.
Gwrthfyn, derbyn; to receive.
Gwrthgrî, dadl wrthwŷnebus; a contradiction, a gain-saying.
Gwrthgrîst, yn erbŷn crist; Antichrist.
Gwrthgrwydr, herwa; a straying about.
Gwrthiaith, gwrthwynebus barabl; a contradiction.
Gwrthlâdd, sefyll yn erbyn; to resist.
Gwrthladd, rhwŷstr; resistance, hinderance.
Gwrthmin, gwrthminiog, peth a blaen camm; having a crooked or bended point.
Gwrthneu, gwrthod; to resist, to reject.
Gwrthnysig, refractory, obstinacy.
Gwrthnysigrwydd, cyndynrhwydd; obstinacy.
Gwrthod; to refuse, to reject.
Gwrthôl, yn ôl; backwards, retrograde.
Gwrthrawd, llu'r gelynion; the Army of Enemies.
Gwrthrêd, rhedeg yn ôl; a running backward, a recourse.
Gwrthrin, gwrth-ryfel; Rebellion.
Gwrthrych, gwrthrychiad, delw neu eulun: an Image, Statue or Effigies.
Gwrthryn, llestŷr, rhwystro: to resist, resistance.
Gwrthun: deformed, ugly, unseemly, ill-favoured.
Gwrthuni, hylldra: deformity, ugliness.
Gwrthuno: to deform or disfigure.
Gwrthwyneb: against, contrary, adversity, an opposition.
Gwrthwynebu: to be against, to resist, to oppose.
Gwrthŷf, wrthŷs: to me, by me.
Gwrŷch y cae: a hedge.
[Page] Gwrŷch môch: Hogs bristles.
Gwrychîo, codi gwrŷch fel mochŷn: to raise up the bristles.
Gŵrŷd, gŵrhŷd: a fathom.
Gwrŷgio, gŵrygio. angwanegu, tyfu, cryfhau: to increase, to grow, to strengthen.
Gwrŷm: a seam.
Gwrymio; to make seams.
Gwrym, grymmŷs: strong, valiant.
Gwrymfeirch, tresi ceffŷl: the harness of a Horse.
Gwrŷs, ymrafael: contention, strife.
Gwrysio, ymryson; strife.
Gwrŷsg: Boughs.
Gwrysgen: a bough.
Gwrysgryn crynu: to shake.
Gŵst, Clefyd, dolur: a disease, a sickness.
Gŵth: a thrust, a push.
Gwthio: to thrust or push.
Gŵyach. mâth ar for aderyn; a certain Sea-bird.
Gwyar, gwaed: Blood.
Gŵyarllyd, gwaedlyd: bloody.
Gwŷbed; flies.
Gŵybod: to know.
Gwybodaeth: knowledge.
Gwybodus: knowing.
Gŵybedydd, un yn gwybod pethau i ddyfod: one that knews things to come.
Gwŷbyddiad, tystiolaeth am y peth a welodd: an Eye witniss.
Gwŷch; neat finely dressed brave, gallent, also healed or grown well.
Gwŷchder; gayness in attire, neatness, also valour.
Gwychr, gwychyr, hoenus, llawen, calonnog: cheerful, couragious, stout.
Gwŷd, bai, pechod: vice, sin.
Gwŷdio, pechu: to commit fin.
Gwydŷs, beius, pechadurus; vicious, sinful.
Gwŷden, gwden; a Wythe.
Gwydn, gwedn, gwydŷn: tuff.
Gwydnedd; tuffness.
Gwydnhâu: to wax tuff.
Gwydr: Glass.
Gwydro: to glase.
Gwydrŵr: a Glasier.
Gwŷdrol, fel gwŷdr, gwydrog: glasly like Glass.
Gŵydd neu tîr gŵydd: pasture ground that has been formerly plowed.
Gŵyddfil, gŵyddlwdn, anifail gwyllt; a wild beast.
Gŵyddo, gadel yn dîrgŵydd: to rest Land, or leave it unploughed.
Gŵydd neu ŵydd bluog: a Goose.
Gŵydd neu o flaen llygaid; presence.
Gwŷdd neu coed: wood.
Gwydden, pren, coeden: a tree.
Gwŷdd i wau ynddo, a Weaver's Loome.
Gŵydd neu gweuwr, gwehydd; a weaver.
Gwŷddbed, edrych gwybed,
[Page] Gwŷddbwyll, gwyddbwll, mâth o chwaryddiaeth; Chess, a play at Draughts.
Gwyddel; an Irish man.
Gwyddeleg; Irish.
Gwyddfa; Bêdd, carfiedig waith uwch ben bêdd; a tomb, a monument.
Gwyddi, gwddi, a hedge-bill.
Gwyddi, gwydding, gwrŷch: a Hedge.
Gwŷddgŵn, cenawon llwynog neu flaidd: young Wolfs, or Foxes.
Gwyddwal, gwŷddweli, gwyddeli, twmpathau: Bushes.
Gwŷddwydd, gwyddfid, llysiau'r mêl: hony-suckle.
Gŵŷfŷn: a moth.
Gŵŷl neu swil: bashful.
Gŵŷl neu ddŷdd gŵŷl; a holy day, a fast.
Gŵŷlan; a Sea Gull, or Sea Goose.
Gwyledd, gwylder: bashfulness.
Gwŷlio: to watch, to expect, to wait, to beware.
Gŵŷlfa; a watch.
Gŵŷliadwriaeth: watchfulness.
Gwŷliadwrus: watchful.
Gwŷll, gwàg ysprŷd: a Hag, Goblin or Ghost.
Gwŷll, tywyllni; Darkness, Dark, Duskie.
Gwŷll y nos: the Dusk of the Evening.
Gwŷllon, gwâg ysprydion: walking Spirits, Goblins,
Gwyll, blodau mês: the blossoms of Acorns.
Gwŷll Coed, Cysgad Coed: the shade or darkness of Trees.
Gwyllt; wild.
Gwylltineb: wildness, madness.
Gwylltio; to grow wild, to make wild.
Gwymmon, gwmmon, llysiau'r mòr; Sea weed, or weed.
Gŵymp, tegwedd, hawddgar, glân iawn; fair, beautiful.
Gwŷn, anlladrwydd, gofid; lust, an itching desire, also pain or trouble.
Gwŷnio, gofidio; to torment, to pain, to grieve or anguish.
Gwynn; White.
Gwynnder; whiteness.
Gwynnu; to whiten.
Gwynn y llygad; the white of the Eye.
Gwyn wy; the white of an Egg.
Gwyniâs, gwresog, poeth; hot.
Gwynafog, edrych gwanafog;
Gwynndwn, gwynndonn, gwndwn, tir heb erioed ei aridig; laid-ground, or Land never ploughed.
Gwŷnnyfŷdu, dedwydd-fŷd; Blessedness, happiness.
Gwynfydu, cynfigennu; to envy, saith Dr. Dav.
Gwynfydedig: blessed, happy.
Gwynfydedigrwydd: Blessedness.
Gwyniad, mâth ar bysgodyn; [Page] a Fish called a Whiting.
Gwŷnedd: North-wales.
Gwyniar, gwynt: wind.
Gwyngen, gwên: smiling, a smile.
Gwynnygiaw, tywynnu: to wax clear, to shine, to appear.
Gwynt: wind.
Gwyntog, gwynnog: windy.
Gŵŷr, cam: crooked, warped.
Gŵyro: to warp.
Gŵyran, gwair yrail cnŵd: hay the latter crop.
Gwyrain, màth ar ŵydd: a kind of Goose.
Gwŷrdd: green.
Gŵyrennig, bywiog, blodeuog, iraidd; lively, florid:
Gwŷrn, clefyd y pryfed, cnofa: a disease caused by worms, the Colick.
Gŵyros, mâth a'r bren plann: a plant called private or prime print.
Gwyrth, gwrthiau: Vertue, a miracle.
Gwrydri, gwroldeb: manliness, stoutness, animosity.
Gwyryf, gwŷrf, newydd: fresh, new, whole, incorrupt.
Gŵŷrŷf, morwyn: a Virgin.
Gwŷryfdawd, morwyndod; Virginity.
Gŵyryng, llau ynifeiliaid; Lice or Worms that Oxen breed.
Gwyryre, gweryre, tîroedd; Lands.
Gwŷs, gwahoddiad; invitation.
Gwŷsio, gwahadd; to invite.
Gwŷs neu gŵyddys; 'tis known.
Gwŷstl: a pledge, a pawn.
Gwystlo: to pledge, to pawn.
Gwystleidiaeth, gwystloraeth: a pledge or pawn.
Gwŷstn, llacc, egwan, diffrwyth: feeble, weak.
Gwystno, llaccàu, diffrwytho; to grow feeble or weak.
Gŵyth, gwythawd, gwythlonedd, gwythaint. dîg: anger, wrath.
Gwythawg, gorwythawg, digllon: angry, wrathful.
Gwythen: a vein.
Gŵythennog, gŵythennus: full of veins.
G. Y.
GYfarwydd: a Glow-worm.
Gyfarystlys, ar ystlus: sideways.
Gyferbyn: over against.
Gygus, edrych gŵg;
Gylf, gylfin, pig aderyn: the bill of a Bird.
Gylfant, durŷn: a snout.
Gylfln hîr, a Bird called a Curlew.
Gynneu: a little while ago.
Gynnifio: to bellow or low.
Gynt: of old, in times past.
Gŷrr: a drove.
Gyrru: to drive, to compel.
Gyrfa: a race.
Gyrfeydd, Rhedwŷr gyrfa; Runners of a Race, a Post or [Page] Letter-Carrier.
Gyrriad: a course, a forcing or driving.
Gyrth, a fô wedi eu gyrru neu curo; driven, beaten.
Gyrthiaw, cornio, hyrddio; to push, or butt like a Ram.
Gŷsp, cynddaredd ymmhen ceffyl: a Disease in a Horses head, the staggers.
HA.
HA! there! well done!
Habrsiwn, pais ddur i rytolwr: a coat of Fence, a coat of Maile.
Hacnai,) a ollynger am gyflog i bawb: a hackney.
Hâd; seed.
Hadu: to bring forth seed.
Hadef neu haddef, machlŷd: to set, or go down as the Sun.
Hadl, ar syrthio, braenllyd, llygredig, ruinous, decayed, rotten, corrupted.
Hadlu, pydru, braenu: to wax Rotten, to decay, to ruin.
Hadledd, llygredigaeth: rottenness corruption.
Haddef, cartref: a home or habitation.
Haeach, Hayach, agos; almost, well nigh.
Haearn, Haiarn: Iron.
Haeddel, hegel gam: the ploughhandle.
Haeddu: deserve.
Haeddedigaeth, haeddiant: merit, desert, also demerit.
Hael: liberal bountiful.
Haelder, Haeledd, Haelioni▪ Liberality, munificence.
Haelbŷrrlawiog, Rhy-hael, afradlon: prodigal, lavish.
Haen, Crychni mewn wyneb, a wrinkle in the Face.
Haerllug, rhŷdaer, taer ddigwylidd: Importunate saucy, impudent.
Haerllugrwydd, taerni: Importunity.
Haeru, taeru, to affirm, to assert.
Hâf; Summer.
Hafaidd: lightsom, summer-like, pleasant.
Hâfâr, branar hâf: Land followed in Summer.
Hafarch, crŷf, gwrol: Strong, Stout, Lusty.
Hâsgan, carol hâf: a Sumner-Song a May-Song.
Hafdŷ, tŷ hâf: A Summer-House.
Hafal, cyflelŷb, or un râdd; like, equal.
Haflug, llawnder, caffaeliad: abundance, plenty.
Hafn,) porth, llong-borth: a Haven. a Port.
Hafod, hafotŷ; a Summers-dwelling. a Dayry-House.
Hafodŵr: a Dayry-Man.
Hafog, difrawd, dinistr: devastation.
Hafr, hŷfr: a He-Goat that is gelded.
Hafren: the River Seavern.
[Page] Hafflau, edrych afflau:
Hagen, etto, er hyn, yn wîr: yet, nevertheless, truly.
Hagr: ugly ill-favoured.
Hagrwch, hagrwydd: ugliness.
Haha, da a gwnaed: well done.
Hai: hasten, quickly.
Haiarn: Iron.
Haiarnu: to Iron.
Haiarnaidd: like Iron.
Haid; a swarm.
Haidd: Barley.
Hail, gweinidogaeth ar y bwrdd: Minister at the Table, waiting at Table.
Heilio, (offrymmu,) hefyd gollwng diod: to offer Sacrifice, also to draw drink.
Haint: a Disease, an Evil. Heinus heinllyd, clwyfus: diseased, sickly.
Haint y rhianedd, blodau gwragedd, mîs-lîf: monthly-terms.
Halawg, Halog, aflendid, anlladrwydd: defiled, polluted.
Hologi, llygru morwyndod: to disile.
Hald, tithiad: a trotting
Haldian, tithio, to trot, to shake, to jogg.
Halen: Salt.
Haliw, poeryn: a spittle.
Hâllt: salty powder'd.
Halltu: to salt.
Halltedd, helltni, halltineb: saltness.
Hamdden, gorphywysdra: remitting, deliberation, leisure.
Handym, ydym; we are.
Hanbŵyllo, sôn, dwyn ar gôs: to make mention, to reremember.
Handid, hanfydded, bydded: let it be.
Handoedd, hanoedd, bu, fe fu: it has been, it was.
Handyfŷdd, Hanffydd, bŷdd: it will be.
Hanfod, sylwedd, bod: essence, being, to be or exist.
Hanfydded, bydded: let it be.
Hanes; an intelligence, an account, History.
Hanffŷdd, bŷdd; it will be.
Hanoedd, bû: it was.
Hanŷw, henyw, ie, ydiw, yw: is.
Hanbŷch, hanpŷch, henffŷch, gadewch i hynnŷ fôd: let it be so.
Hanbo, bydded: let it be.
Hanner: half.
Hanneru: to divide in the middle.
Hanffo, bydded: let it be.
Hanffwyf, na bawn i: that I might be, would I was.
Hanner nôs: mid-night.
Hanner dŷdd: mid day.
Hanpwyf, na bawn i: that I was.
Hanffych neu hanphych well, jechyd, rhwydd-deb: hail, health, whole.
Happus:) happy.
Hardd: seemly, handsom, decent.
[Page] Harddu: to adorn, to beautifie, to dress.
Harddwch, comeliness, decency, neatness.
Hau: to sow.
Haul: the Sun.
Heulo: a sunning, or a setting in the Sun.
Heulrhôd, (hett,) (cap,) (perwig:) a Hat, a Cap, a Periwigg, a Bongrace.
Hawd clŷr, cleddyf: a Sword.
Hawdd: easie to do.
Hawdd ammor, edrych ammor:
Hawl: an action, a claim to a thing.
Hawlwr, holwr, hawlblaid, cwŷnwr: a Plaintiff.
Hawraig, ha wraig: O Woman.
Haŷach, yn agos, agos, almost, well nigh.
Haŷarn, haiarn: Iron.
H. E.
HE, heu hâu: to sow.
Heâr, Hyâr, hawdd ei aredig: easy to be ploughed, arable, plain.
Heb, eb ebŷr: saith he, said she.
Heb: without such, and such.
Hebog, gwalch: a Hawk, a Faulker.
Hebogŷdd, gwalch geidwad; a Hawkner, a Falconer.
Heboîr, hebohîr, yn ddi ymaros: sorthwith, without delay.
Hebrwng, hebrwn: to accompany some part of the way.
Hebryngiad; a guide.
Hebryngiaid; guides.
Hedeg, Ehedeg: to flie.
Hedion, ûs, peiswŷn; Chaff.
Hedŷdd: a Lark.
Hediad, Ehediad; a flight.
Hêdd, heddwch: Peace, Tranquillity.
Heddwch; Peace.
Heddychawd, heddwch: Peace.
Heddychu: to pacifie, to make peace.
Heddychol: peaceable.
Heddyw, heiddiw; to day, this day.
Hefelŷdd, Elfŷdd, tebyg, like, to be compared.
Hefelychu, tybygu: to imitate.
Hefis crŷs merch; a Smock.
Hefŷd: also, likewise.
Hegl, coes: a Lig.
Hegl gam: the Plough handle.
Hethio: bisides, or bye.
Myned heibio: to pass bye.
Heilio, heilin, edrych hail.
Heiliog, pen: a head.
Heinit, heini, hoenus: chearful, brisk.
Heiniâr, heniâr, Rhagddarpar neu arlwy o ŷd: provision of Corn.
Heislan, heisyllr, hessyllr, Rhesŷllt: a hatchel.
Heislanu, rynnu trw'r hessyle: to hatchel Flax, Hemp, or Cotton.
Hel, togather, or collect.
[Page] Heliad: a gathering, a collection.
Helu: to bunt.
Helwriaeth: a hunting.
Helaeth, Ehelaeth: spacious, large, plentiful.
Helaethrwydd: plenty, abundance.
Helaethu: to amplifie, to inlarge.
Helbul, adfŷd, blinfŷd: trouble, adversity, afflictions.
Helbulus, trallodus: full of troubles.
Heleŷd, helgud, hela 'n aml: to hunt often.
Heldrin, yr un a helbul.
Heledd: a Wich, or Salt pits.
Heli: brine, or dissolved salt.
Helm:) a Helmet or Head-piece.
Helmog, un yn gwisgo (helm:) that wears a Helmet.
Help,) cynorthwŷ: belp.
Helŷ), Hêla: to hunt.
Helŷg: Willow trees.
Helygen: a Willow-tree.
Helynt; a course, or condition of Life.
Hên: Old, Antient.
Heneiddio, henu: to grow old.
Henaidd: oldish, antient.
Henaint: old age.
Heneidd-dra: oldness.
Henefŷdd, henŷdd, cynghorwr, hefyd (aldremon,) henuriad: a Councellor, also an Alderman, an Elder.
Hendad: a Fore father.
Hendaid: the great Grand-father.
Hendref, trêshên: an old Town or Village.
Henfon, buwch: a Cow.
Heng, haing, taflodiad yn arwyddo bygythiad: an interjection of threatning.
Heniâr, arlwy O ŷd: a provision of Corn.
Heno, henoeth: this night.
Henuriad, uchel swyddog; an Elder.
Henŵr: an Old man.
Henw, Enw: a name.
Henwi, Enwi: to name.
Heol, buarth, ffordd fawr, hwŷlfa mewn Trêf: a Street, also a Court before a house.
Hepcor: to spare, to reserve.
Heppian: to nod, slumber, or take a nap.
Herr: to dare or challenge.
Heretic,) dŷn Cyndyn yn neilltuo oddiwrth yr yscrythŷr a chyfraith y deyrnas: a Heretick.
Herddyll, hardd: handsom, beautiful.
Hergod, Talp, Clap: a lump
Heroyd, Cyrheuddŷd: to reach, or extend.
Heri, Clôff, ammherffaith: lame, imperfect.
Herlod, bachgen bychan: a little Boy, a Lad.
Herlodŷn, dŷn-bychan: an Infant, a little Boy.
Herlodes, geneth fechan: a little Girl.
Herod, Cennad neu negeswr, Arwyddfardd: an Embassador, [Page] dor, a Herald at Arms.
Herodraeth, neges; embassy, negotiation.
Herw herwa, Rhodienna, o lê i lê: to ramble, to flie from place to place.
Herwlong, llong gwŷlliaid: a Priate-ship.
Herwr, Rhodiannwr: a Runnagate, a Eugitive.
Herwriaeth, ffo: a running away.
Herwth, coluddŷn: a Gut.
Herrwm, (graen lledr:) the grain of Leather.
Herwydd: for, because of.
Hêsg: Sedge-bushes, Flags.
Hêsglif, llif ddwylaw: a long or two-handed Saw.
Hêsp, hŷsp: dryed up, also not giving milk.
Hespen:) a Hasp.
Hespin: an Ewe-Lamb of a year old.
Hespwrn: a He-Lamb of a year old.
Hett:) a Hat.
Hetŷs, ychydig bâch: a crumb.
Heuelŷdd, hefelydd, elfydd, tebyg: alike, equal.
Heulor, preseb, Rhesel: a Manger, a Rack.
Heulrhod, (hett:) pŷst yr haul: a Hat, also the Sun-beams.
Heus, (bwttiasen:) a Boot.
Heusaff, gwisgo (bwtties:) to put on Boots.
Heusor, bugail gwartheg: a Herdsman, a Tender of Cattle.
Heusor môch, ceidwod moch▪ a Swine-herd, a Swine-driver.
H. I.
Hî: she.
Hidl i hidlo: a strainer, a cullender.
Hidl neu helaethrwydd: in abundance.
Hidlo: to strain through a strainer.
Hiddŷgl, huddygl: Soot.
Hifio: to pluck off Wooll, to make bare.
Hifflaid, llifo neu llenwi: to flow.
Hîl, Heppil: Off-spring, Progeny, Lineage, Posterity.
Hilio neu heppilio: to multiply or increase.
Hiliogaeth: Off-spring, Progeny.
Himp, Imp: a young graff or plant.
Hîn, Tywŷdd: Weather, Air.
Hîndda: good weather, dry weather.
Hiniog, Rhiniog: a Threshold, a Sill.
Hinon, hîn dêg: fair weather, dry weather.
Hinoni, goleuo: to clear up.
Hîr: long.
Hirder: longitude, length.
Hiriant, ymaros: delay, prolonging of time.
Hirio, aros, Estŷn yn hwŷ: to prolong, to delay, to lengthen.
Hiraeth: a longing for a thing.
Hiraethog: longing.
Hiraethu: to long for a thing.
Hîroeddius, hîrhoedlog: long-lived.
[Page] Hîriai, edrych Irai.
Hîriai, Climmach hir o ddŷn: a tall slim fellow.
Hîrsst, hir barhau: perseverance.
Hirwlŷdd, llarriaidd, tyner: mild, gentle, tender.
Hislan: Sheep's Lice.
Hispŷdd, hŷsp: barren, dryed up.
HO.
HO!) ho!
Hob, hobeu, môch: Swine.
Hôb, hobaid: a bushel.
Hobel, Aderŷn: a Bird.
Hobelu, Neidio: to hop or leap.
Hocced, Twŷll: Fraud, deceit.
Hoccedŷdd, dŷn twyllgar: a deceiver.
Hoccrell, geneth fechan: a little Girl.
Hoccrellwr, godinebŵr, a wnelo anlladrwŷdd: an Adulterer.
Hoed Edrych hiraeth.
Hoeden merch ysgafn (puttain:) a light Houswife, a Harlot.
Hoedl, Enioes: life, time of life.
Hoedlog, hîr hoedlog: long-lived.
Hoedli, hîr oesi: to live long.
Hoel: a Nail.
Hoelio: to nail.
Hoen, llonder: gladness, pleasantness.
Hoenus: glad, merry, pleasant.
Hoenŷn, hwŷnŷn, Rhownŷn: the Hair of the Tail.
Hoeth, Noeth: naked.
Hoewal, hoewel, dŵr arafedd: slow water.
Hôff: delightful.
Hoffi: to delight in, to love.
Hoffedd: delight, love.
Hoffiain, hoffi: to delight in, to love.
Hogg, hoggŷn: of an indifferent bigness.
Hogi: to whet.
Hogfaen, hogalen, ygalen: a Whetstone.
Holi: to examine, to question.
Holl, Oll: the whole, all.
Hôllt: a Clest, a split, a cragg.
Hollti: to eleave or split.
Hon: this female.
Honno: that female.
Honffest, pais: a Pettycoat.
Honnaid, Adnabyddus, Enwog: known, famous.
Honni, Cyhoeddi: to publish.
Honcian, hongcian: to wag or stir.
Honos, hîr: long.
Honsel:) a Hand-sail.
Hoppran:) a Mill-hopper.
Hôr, hoten, horod, llau môch: Swines Lice.
Hort, llashenw, hefyd bwraw bai heb achos: a nick-name, also a false accusation.
Hortio, gwradwyddo goganu: to revile, retract or reproach.
Hosan: a Stockin.
Hospyttŷ, lusendŷ: a Hospital.
Hott, hottan, (hetr, cap:) a Hat, a Cap.
Howni: Wolsted.
[Page] Hoŷw, tlŵs, tecclus, tresnus: pretty, neat. well-fashioned.
H. U.
HU, (Cap:) a Cap.
Huad, bytheiad: a Hound.
Hual, llyffethair, troedog: a Fetter.
Hualu, llyffetheirio: to fetter.
Hualawg, llyffetheiriawg: fettered.
Huelŷdd, yr hwn a lyffetheirio; he that fettereth.
Huan. yr haul: the Sun.
Hûc, hûg, hûgan: a Cloak, also a covering.
Huccan, gŵylan lŵyd: a Sea Mew, Cob, or Gall.
Hud neu hirder: length.
Hûd neu hudolaeth: delusion
Hudo: to entice, or delude.
Hudol: deceitful.
Hudoliaeth: delusion.
Hûdlath, gwialen Twyllwr neu hudolwr: a Jugler's Wand or Rod.
Hudnwy, hwyad: a Duck.
Hudwg, hugwd: a scare▪ crow.
Huddygl: Soot.
Huddyglyd: sooty.
Hufen: Cream.
Hufennu: to Cream or skim.
Hufŷll, Gostyngedig: humble.
Hufylltod, gostyngeiddrwydd: humility.
Hûg, hugan: a Cloak, also a covering.
Hugl groen: a Rattle to fright Horses, &c.
Humman, humig, hummog, (pêl denis:) a Tennis-ball.
Hummanŷdd, chwareŷdd (tennis:) a Tennis-player.
Hûn: a slumber or little nap.
Huno: to sleep or slumber.
Hundŷ, ystafell gwelŷ: a Bedchamber.
Hungôs, cosi drwy gŵsg: a clawing or scratching is a sleep.
Hunlle, hunllês: the night-mare.
Huppŷnt, byrr ruthr; a brunt, a sudden assault.
Hûr, cyflog: a reward, wages or hire.
Huriaw, talu cyflog: to reward.
Hutt: stupid, mopish.
Hurtio: to slupifie.
Hurthgen: a stupid man.
Hurtr, llawr byrddau: a boarded floor.
Husting, hustŷng, sisial: to whisper.
Huysgwr, edrych ysgŵr.
H. W.
Hŵch: a Sow.
Hwde, cymmer: take thou.
Hŵf, mâth ar (hwd:) a Hood, also a Cowle.
Hwn: this.
Hwnnw: that.
Hwntian, Rhodienna, herwa: to wander.
Hwpp, Prawf, Ymgais: an Attempt or Enterprize.
Hwrdd neu myharen: a Ram.
Hwrdd neu gwth: a jostling or thrusting.
Hyrddu: to thrust.
[Page] Hwre, edrych hwde.
Hwrrwg: a little swelling, a lump.
Hŵs: a Horse-cloath.
Hwsmon: a husbandman, also a thristy man.
Hwsmonnaeth: husbandry, also thristiness.
Hwstr, anynad, anhywaith, anhynaws: morose, froward.
Hwstredd, anynadrwydd, drŵg (natturiaeth:) frowardness.
Hoswi: a housewife, a thrifty woman.
Hwswiaeth: good housewifery, thrift.
Hwt, flei, i ffordd, ymaith: fie fie, away, get thee hence.
Hwttio: to hiss out.
Hŵy, hîrach: longer, more tedious.
Hwŷhâu, ystŷn: to lengthen.
Hwy neu hwŷnr, hwynt-hwy: they, them.
Hŵŷad, hwuad: a Duck.
Hwŷedig, estŷnedig: prolonged.
Hwyfell, Gleisiad: a Salmon.
Hŵŷl llong: the Sail of a Ship.
Hŵyl neu iechŷd: health, disposition of body.
Hwŷl, taith: a progress.
Hwylbren: the Mast of a Ship.
Hwylio: to direct.
Hwylus: right, apt, dexterous.
Hwylwynt: a prosperous wind.
Hwŷnŷn, hoenyn, Rhawnŷn: the hair of an Ox or Horses tail.
Hwŷr: late.
Hwyrhâu: to grow late.
Hwyrdrwm, trwm, arafedd: slow, heavy.
Hwyrfrydig, Aniben: slow.
HY.
Hŷ: bold.
Hŷdeb, hyfder: boldness.
Hyder: trust, confidence, dependance.
Hyderu: to trust, to confide.
Hyderus: adventurous, audacious, confident.
Hŷar, hêar, hawdd ei aredig: easie to be plowed.
Hŷawdl, ffraeth, Ymadroddus: eloquent.
Hŷawdledd, ffraethder: eloquence, readiness in speaking.
Hŷbarch, Sŷdd iw berchi: to be honoured or reverenced.
Hyblŷg, hawdd ei blygu, Ystwyth: flexible, apt to bend, tractable.
Hyblygedd, Ystwythdra: flexibility, tractableness.
Hyborth, hawdd ei borthi: easie to be fed.
Hybred, hybryd, hardd: neat, handsom.
Hybu: to recruit.
Hybwŷll, pwyllog: prudent.
Hychgrug, Clefyd gwddw: a Squinzy in the Throat.
Hŷd, neu hirder: Longitude.
Hyd neu hyd at: even to, until.
Hydawdd, a ellir ei doddi: that may be melted.
Hydr, hŷ, gwrol: bold, stout, valiant.
Hytrach: rather.
Hydraeth, a eller ei fynegi: that my be declared.
[Page] Hydraîdd, hawdd ei drwŷddo neu dyllu: penetrable, that may be pierced.
Hydraul, hawdd ei wisgo allan: that may be easily worn out.
Hydref: the month October.
Hydresn, wedi ei dresnu yn ddâ: well-order'd.
Hydrum, rhŷdd: free.
Hydŵf, un Jeuangc yn tyfu: a growing youth, or plant.
Hydwŷll, hawd ei dwyllo: apt or subject to be deceiv'd.
Hydwyth, edrych twyth.
Hydŷn, hylaw, hawdd: tractable, easie.
Hŷdd, carw: a Deer, a Buck.
Hyddal, hawdd ei gynnwys neu ddal: easie to be comprehended.
Hyddawn, hael: liberal, bountiful.
Hyddellt, hawdd ei ddelltu neu hollti: that which is easily slit or cloven.
Hyddestl, meothus: delicate.
Hyddfrê, hyddfrêf, hydref: the month October.
Hyddgan, hyddgant, carw: a Deer a Buck.
Hyddgen, croen y carw côch: the skin of a rid or fallow Deer.
Hyddaif, hawdd ei ddeifio: easily singed.
Hyddŷn, poblog; populous.
Hyddŷsg: teachable, easie to be taught.
Hyfaeth, hawdd ei faethu: easily nourisht.
Hyfed, hawdd ei fedi: easie to be reaped.
Hŷfedr, celfyddgar: skilful, expert, tractable.
Hyfriw, hawdd ei dorri, brau: easily broken or crummed.
Hyfrwŷn, trymder, prŷdd-der: sadness, pensiveness, heaviness.
Hyfrŷd: pleasant.
Hyfrydwch: pleasantness.
Hyffordd, skilful, dexterous.
Hyfforddi: to direct.
Hygar, hawddgar: amiable, lovely.
Hygaredd, hawddgarwch, hefyd duwioldeb: amiableness, also piety.
Hygawdd, hawdd ei ddigio: easily offended.
Hyglod, enwog: famous.
Hyglyd, hawdd ei gludo: easie to be carried.
Hygno, hawdd ei gnoi: easily chewed, or chammed.
Hygoel, hawdd yw goelio: credible.
Hygôf, cofus: memorable, what we well remember.
Hygrŷn, crynadwy, crynllyd: trembling.
Hygwŷmp, hawdd yw godymmu: apt to fall.
Hygŷrch, cyrchedigle, cynlleid-fawl-lê: a place much resorted.
Hyhud, hawdd ŷw dwyllo: easily deceived.
Hylaw: dexterous.
Hylithr, hawddlithr: apt to slide.
Hylosg, hawd ei losgs: combustible, easily burned.
Hylwgr, llygredig: corruptible.
[Page] Hylwybr, hyfford: expert, tractable.
Hylŵŷdd, llwŷddiannus; prosperous, fortunate.
Hylŷn, gludiog; sticky, glewy, tenatious.
Hŷll: horrid, cruel, also ugly or ill-favoured.
Hyllu: to disfigure or make ugly.
Hylldrawu, rhoi mewn dychryn: to put in a fright, to amaze.
Hylldrem, golygiad hull: a cruel aspect or look.
Hylldremmio, edrych yn wŷllt: to look wildly.
Hyn: thus much.
Hynny: that, that much.
Hŷn, heneiddiach: older, more antient.
Hynaf, heneiddiaf: most antient or oldest.
Hynefŷdd, hênuriad: a Senator, an Elder.
Hynaws, llariaidd, gwâr: mild, tender, indulgent, meek.
Hynawsedd, llarieidd-dra, gwârder: meekness, mildness.
Hynod: notable, notorious, remarkable.
Hŷnt, taith, a journey.
Hyrdd, hyrddau, hyrddod: Rams.
Hyrddu, hyrddio: to drive in with force, to thrust in.
Hysôn, nchel ei sŵn: loud, shrill, ringing.
Hŷsp: barren, dried up.
Hyspŷs: certain, sure, possitive.
Hyepyiu; to certifie, to manifest.
Hyttrach: greater, better, rather.
Hyttŷnt, taith, rhedfa, a journey, a course, a race.
Hyttynt y dwfr, rhedfa'r dwfr: Water-course.
Hywedd, dôf, hyweth: tame, accustom'd to the yoke.
Hyweddu, dofi: to tame, to pacifie.
Hywên, gwên: a smile.
Hywerth, hawdd ei werthu: vendable, easie to be sold.
Hywestl, edrych gwestl.
Hywiw, teilwng iawn: very worthy.
Hylŵydd, edrych gwlŷdd:
Hyŵredd, gwroldeb: manliness.
Hywŷstl, hawdd ei wŷstlo; easie to be pawn'd or pledg'd.
I. A.
I: to, also I or me.
Iâ: Ice
Iâen, ychydig iâ a little piece of Ice.
Iaccwn, arwydd Rhyfal, llumman: a warlike Ensign, a Standard.
Iâch neu iache: a pedigree.
Iâch neu iachus: sound or healthy.
Iachâu: to heal.
Iachaid, yr un ag iachawdr.
Iachawdwr, achubŵr: a Saviour.
Iachawdwriaeth, cadweidiaeth, [Page] achibiaeth: Salvation.
Iachus: wholesom, healthy.
Iâd: the Temple of the head.
Iaêth, Rhewlŷd: Icy.
Iaith: a Language.
Ieithydd: a Linguist, an interpreter.
Iangŵr, dangŵr, edrych gwrêng.
Iâr: a Hen.
Iâr Orllydd, iâr yn eistedd ar ŵyau: a Hen that sits on Eggs.
Iâr wŷnt, Aderyn paradwys: the Bird of Paradice.
Iâr goed, iâr wŷdd: a Pheasant.
Iarll: an Earlor Count.
Iarlles: a Countess.
Iarllâeth, a perthyno i Iarll: an Earldom.
Iarnadd, oddiarnodd, oddi uchod: above.
Iâs: a boiling or bubling, also violent cold.
Iassu, edrych assio:
Iau, iaun, iengach: Younger.
Ieuaf, ieuangaf, iengas: youngest.
Iâu: a yoke.
Ieuo: to yoke.
Ieuawr, ievog; yoked.
Iawl, gweddi: a Prayer.
Iawn: just, right, lawful.
Iawndar: equity, Justice.
Iawnweddawg, uniawn: right and just.
ID.
ID, edrych yd.
Iddew, neu iuddew: a Jew.
Iddo: to him, to himself.
Iddwf, tân iddwf: St. Anthonies fire.
IE.
IE: yes, yea.
Iechŷd: health.
Ien, oer: cold.
Ienhâd, oeri: to wax cold.
Ierthi, irai: a goad to drive Oxen or Cattle with.
Ierwŷdd, iâr y mynŷdd: a Moore-hen.
Iesin, têg, prydferth: fair, beautiful.
Iesu: Jesus.
Ieuangc, iefangc: young.
Ieuangach, iengach: younger.
Ieuangaf, iengaf: youngest.
Ieuengtyd: youth, or younger years.
Ieuthydd: a Linguist, an Interpreter.
Iewaint, ieuaint, ieuengtyd: youth, or youthful age.
Iewais, clywais, hefyd cefais: I heard, also I found, I had.
Ifynu: on high, up.
IG.
IGian: to yex or hick, the hick-cock.
ILL.
ILL, illdau, illdeuwedd: both.
IM.
IMp, Impŷn: a graff, a plant.
Impio: to graff, or plant.
IN.
INsêl, (sêl) a seal.
Ing, ingder, cyfing, cyfyngder. [Page] caethder, cledi: anguish, agony, misery, also narrow, strait.
IO.
IOli, gweddio: to pray.
Iolwch, diolwch, dyiolwch, gweddi, diolch: Thanksgiving, Prayer.
Iolwrch, gwŷdr, hefŷd Coed: Glass, also Wood.
Iôn. Arglwydd: the Lord, Jehovah.
Ior: Arglwydd, llywŷdd: the Lord, Governour.
Iorth, eorth, ystig, ystud, dyfal: studious, diligent.
Iorthrŷn, dyfalwch: diligence.
IR.
îr: green, fresh, sappy.
Iraidd: fresh, smooth, polished.
Ireiddio: to polish, to adorn or make smooth and fresh.
Irder. îreidd-der; greenness.
Irai, ire: a Goad or Rod to drive Oxen or Horses.
Iraid: grease.
Ireidlyd: greasie.
Iro: to grease or besmear.
Irdang, irdangc, syndod: astonishment, amazement, insensibleness.
Irdangu, synnu: to stupifie, to make senseless.
Irllawn, digllon: angry, wrathful.
Irllonedd, iredd, digllonrhwydd: anger, displeasure.
IS.
îs: lower, inferiour.
Isel: humble, low.
Iselu, ymostwng, gostwng: to humble, to bring down.
Isder, iselder, Goftyngeiddrwydd: humility.
Isaf: the lowest, meanest, or most base.
Isamer, dygiawdr arfau, hefyd (ysgwiar:) a Squire, also Armour-bearer.
Isarn, (holbart:) a Halbert.
Iscell: (Browes) Brows.
Isgîl, ysgîl, wrth ysgîl: behind a Horse-back.
Isgilio: to ride before one on the same Horse.
Isop: Hysop.
IU.
IUddew, iddew: a Jew.
IW.
IWrch, carw: a Roe-Buck.
IY.
IYrches, ewig: a Roe.
LA.
LAb, dyrnod: a stroke, a blow, a stripe.
Lafrwyn, llafrwyn: Bull-rushes.
Laig, edrych llaig.
Lamp) canwŷll: a Lamp.
Lamprai, edrych llamprai.
Larwm:) an Allarm.
Lattwm, (Coppor:) Lattin, or Copper metal.
Latmer, edrych llatmer.
LI.
LIfrai, lifre:) Livery.
Lindŷs: pryfed y dail: Caterpillars.
Lwfer, (simnai:) a Chimney.
LLA.
LLâ, llâw: a Hand.
Llabi, llabwst: a great clouterly fellow.
Llabir, cleddyf: a Sword.
Llabyddio, curo a cherig: to stone, or beat with stones.
Llacc, rhŷdd, hefŷd clâf; loose, slack, also sickly.
Llaccâu: to slacken, to grow loose, also to droop or decline.
Llachar, tywynnedig, disglaer: glittering, shining.
Llâd (grâs,) dawn, daioni: grace, gift, benefit, goodness.
Lladin:) (lading:) the Latine Tongue.
Lladinŷdd, ladingwr: a Latinist.
Lladmer, lladmerŷdd, cyfieuthŷdd, dehenglwr: an Interpreter.
Lladmeru, cyfieuthu, dehenglu: to interpret.
Lladrad: theft, robbery.
Lladratta: to steal, to rob.
Llâdd: to kill, to slay.
Lladdfa: a slaughter.
Lleiddiad, lladdwr: a slayer, a killer.
Llaes: deep towards the ground.
Llaesu: to let down lower.
Llaesder: the depth.
Llaesodr, llaesod: litter for Cattle to lye upon.
Llaeth: Milk.
Llaeth torr: the first Milk.
Llaetha: to beg Milk.
Llaethog: milky.
Llafar: a vowel, also a voice.
Llafaru: to speak, or make a noise.
Llafasu: to dare.
Llafasus: daring.
Llafn: a blade of a knife, sword, &c.
Llafrwyn: Bull-rushes.
Llafur: work, labour, study, business.
Llafurio; to labour, to work, to play the Husbandman, to till the ground.
Llafurus: laborious.
Llafurwr: a Husbandman.
Llaffethair, edrych llyffethair.
Llai: less.
Lleiaf: least of all.
Llai, lliw tywŷll-rŷdd: a Brown Colour.
Llaib, llyfiad: a licking or lapping.
Lleibio, llepian: to lick or lap.
Llaid, prîdd, tomm: clay, dirt, mud.
Llaid, clefyd ar draed ynifeiliaid: a Disease on the feet of Cattle proceeding from the dirt that flicks between their Claws.
Llaill: others, the rest.
Llain, lleinell: a narrow piece.
[Page] Llain, yn lle llafn, neu cleddyf: a Sword, a Sword-blade, a blade.
Llais: a voice, a sound.
Lleisio: to sound, to make a noise.
Llaith: moist or wet.
Lleithio: to grow wet or moist.
Llaith, angen: death.
Llall: the other.
Llallog, llallawg, anrhydedd: honour.
Llallogan, gwradwydd or tu ôl: a backbiting.
Llam: a leap, a stride.
Llammu: to leap, to stride.
Llamsach, llammu, (downsio:) to jump, hop or skip, to dance.
Llamfachus, tesach, mylystod: full of leaping and dancing.
Llamdwŷo, dwŷn pêth o lê i lê: to carry a thing from place to place.
Llamfa, llamfforch, camfa: a Style.
Llamhidŷdd, math ar bysgodŷn, hefyd downiwr ar Râff: a Lobster Fish or Crevis, also a Rope-dancer.
Llamhidŷddiaeth, gwneuthuriad mynudiau i ddynwared: a gesturing, acting after as an Ape.
Llamprai, llysywen bendoll: an Eel called a Lampril.
Llann: a Church or Temple, also a Church-yard, a yard.
Llannerch: a distinct place or piece of ground.
Llanestr, llanastr, dinistr: desolation.
Ar lanastr: scatteringly.
Llanastru, distrŷwio, chwalu: to wast, to disperse.
Llanw: fulness.
Llanw'r mor: Sea-flood.
Llenwi: to fill.
Llariaidd, mild, gentle, tender.
Llarp: a rag, a renteâ piece.
Llarpio: to tear in pieces.
Llarŷ, llariaidd: wild, gentle.
Llarŷaf, llareiddiaf, addfwynaf: mildest, meekest, gentlest.
Llarŷedd, addfwynder: meekness, gentleness.
Llasar, glâs: blue.
Llaswŷr, neu psallwŷr: the Psalter or Psalms.
Llâth i (fesur) tîr neu goed: a rod, perch, or pole to measure Timber or Land with.
Llathen: a yard containing three foot.
Llath, llathen, llathaid, un llathen o hŷd: a yard long, or one yard in length.
Llathlud, Llathrud, trais arferched: a violent taking away of Women, also a Rape.
Llathr, Llathraidd: lank, smooth.
Llathru, tywynnu, disgleirio: to shine, to glitter.
Llattai, un yn gwneuthyr lletteiaeth: a Pander, a Bawd, a Messenger between two Lovers.
Llatteirwŷdd, llatteiaeth: Rawdery, messages between Lovers.
[Page] Llaw: a hand.
Llaw-egor, hael: a liberal hand.
Llawch, llochi: a gentle entreating or handling.
Llawd, llodig: a Sow is so term'd when she seeks a Boar.
Llawdr, clôs: a pair of Breeches,
Llawdwn, llaw tan anaf: a lame or maimed hand.
Llawdd, moli: to praise.
Llawddeawg, hyffordd, Rhugl: dexterous.
Llawen: joyful, merry.
Llawenydd: joy, gladness, mirth.
Llawenu, llawenhau, llawenychu: to rejoice, to be merry.
Llawen-chwedl, newydd dâ yr Efengyl: Glad-tydings, the Gospel.
Llawer, llaweroedd: many.
Llawes: a sleeve.
Llawethair, llawethyr, llyffethair: Fetters.
Llawethan llywethan, llysywen: an Eel.
Llawgair, llŵ: an Oath.
Llawlŷw, hegl gam aradr: a plough-tail or handle.
Llawn: full.
Llawnaeth llawnder: fulness.
Llawn-lleuad: a full Moon.
Llawnllonaid: full Moon.
Llawr: a floor, also the face of the Earth.
Llawrfaes, llannercho dîr: a plat of ground.
Llawrodd, cyflog am waith wages for work.
Llawrwŷdd, math ar bren: the Laurel-tree.
Llawrŷdd, llofrŷdd (mwrdwrwr:) a murderer, a manslayer.
Llawruddiawg, gwaedlyd, chwanog i lâdd: bloody-handed, bloody-minded.
Llawruddiaeth, (mwrdwr:) a murder.
LLE.
LLê: a place.
Lleas, marwolaeth, hetvd lladdfa: death, also a flaughter.
Lleawdr, lleawr: darllenŷdd, darllenwr: a Reader.
Lleban: a Clown.
Llebanaidd: rustick, clownishly.
Llêch bobi: a baking-Stone.
Llêch neu bwrdd correg: a stone-table.
Llêch-Iafar, adlais carreg: an eccho from Rocks or Stones.
Llêch neu ymguddfa: a covert, or hiding-place.
Llechu: to hide ones self.
Llechfan, llechfod: a hiding-place.
Llechwedd: the side of a Hill.
Llêd: latitude or breadth.
Llêdu: to make wider, to grow wider.
Lled neu rhŷwfaint: somewhat.
Lled-wirion: somewhat simple.
Lledach, o genedl wael: of an ignoble Lineage or Descent.
Lledeŷnt, dîg: wrath, anger.
Lledechwŷrth, ynfyd, anfoesol: foolish, rude.
[Page] Lleden: a Plaise-fish.
Lledewigwst, clwy'r marchogion: Hammorrhoides or Piles.
Lledfegyn, annifail a wneir o wŷllt yn ddof: any wild creature that is tamed.
Lledfrŷd, lledfrydedd, ynfy. drwydd: dotage, solly.
Lledffed, uwdffon, mopbren, (ledl:) a ladle.
Lledffer, go grŷf: somewhat strong.
Llediaith: corrupt and defiled speech barbarism.
Lledlef gair amherffaith, an imperfect word.
Llednais: modest.
Lledneisrwydd: modesty.
Llednoeth: somewhat naked or bare
Lled-ofnog: somewhat fearful.
Lledpai, cam, gŵŷr, anwadal. askew, awry, oblique also unstable.
Lledpeio, gwaethygu, gogwyddo: to decay, to decline.
Lledpeirwŷdd, gogwyddiad, lle serth: declining, the steepiness or shelving of a hill.
Lledpen, ystlus y pen: the side of the head.
Lledr, lleder: Leather.
Lledrin, o ledr neu groen: of Leather, or of a Hide.
Lledrŷn: a little piece of Leather.
Lledrith, lled a rhîth: a phantasie, hypocrisie,
Lledrithiog, yn llawn twyll a rhagrith: full of deceitful tricks.
Lledrud, yr un a lledrith.
Lledrŷw, anfoneddigeiddrwydd: baseness of birth, ignobleness.
Lledw, cyfoethog: wealthy, rich.
Lledŵg, peth digter: some anger.
Lledwŷdd, coed diffrwŷth: unfruitful trees.
Lledfen: flat as a Cake.
Lleddf, gŵŷr, ar ŵŷrni: oblique, awry, askew, warped.
Lleddfu, gŵŷro: to warp or grow crooked.
Lleen, llên, darllen: to read.
Lleenawg, dysgedig: literate, learned.
Llêf: a voice, a cry, a shout.
Llefain: to cry, or bawl out.
Llefair, fe a sieryd, hefyd, siaradus: he will speak, also talkative.
Craig lefair, craig yn attebleisio: a Rock that ecchoes.
Llefaru: to speak.
Llefais, llefesyff: he dare.
Llefais, gweŷddais allan: I cryed out.
Lleferthin, lleferthin, diog, swrth: lazy, sluggish.
Lleferŷdd, harad: a voice, a talk.
Llefenau, llefnau, y lwŷnau: the loins.
Llefrith: sweet milk, new milk.
Llefrithen, llyfrithen: a kind of a swelling in the Eye-lid.
Lleflethair: a pair of fetters.
[Page] Llegach, lleges, egwan: weak, feeble.
Llegest, mâth ar bysgodŷn: a fish called Paurcontrell, or many feet.
Llegŷs, llegach, egwan: weak, feeble.
Llehâu, gosod mewn llê: to place.
Lleian, un heb golli morwyndod, y neb a gedwo ei forwyndod er duwiolder, hefyd eistedd-fa esgob, &c. a Vestal Virgin, a Nun, a Virgin for Religion sake, also a See, or the seat of a Bishop, &c.
Lleianaeth, byw yn unig heb priodi: the single life of Virgins.
Lleibio, llyfu: to lick, to lap.
Lleidr: a thief.
Lleiddiad, (mwrdwrwr:) a murderer, man-slayer.
Lleigiaw, diengŷd, ffoi: to fly or escape.
Lleigiad, un yn disgwyl ymddiffynfa: he that looks for refuge.
Lleihâu, gwneuthur yn llai, treilio: to lessen, to diminish.
Lleipr, edrych llipryn.
Lleisio: to make a noise, note or tone.
Lleisw: Lye to wash with.
Lleith, edrych llaith.
Lleithiar, lleithaawg: waterish, moist.
Llemmain, neidio: to leap.
Llên, dŷsg, dysgeidiaeth: learning, literature, discipline.
Gwŷr llên, gwŷr o ddŷsg, ysgolheigion: learned men, Scholars.
Llenn, hiliad uwchben, hefyd (cwrtens) a vail, also curtains.
Lleng, llû: a Legion.
Llenlliain: a Table-cloth, a fine sheet.
Llenwi: to fill.
Llepian: to lap or lick.
Llerr: a kind of weed is Corn.
Llerw, eiddil, lleges, diccra: slender, weak, puny.
Llês: good, profit.
Llêsu, lleshâu: to benefit, to profit, to do good.
Lleshâad: goodness.
Llêsg: desperately sick.
Llesgedd, llesgni: desperate sickness.
Llesgâu, llêsghau: to languish, to grow sicker and sicker.
Llesgethan, gwan: weak.
Llesmair: a trance, a swooning.
Llesmeirio: to fall into a trance, to swoon.
Llestair: to hinder.
Llestr: a Vessel.
Llergŷnt, dîg: anger, wrath.
Lletpai, gŵŷr, Camm: oblique, crooked, askew, awry, warped.
Llethr, llechwedd: the side of a Hill.
Llethrid. mellten: a flash of Lightning.
[Page] Llethu: to overlay, to press.
Llettring, lled-dring, gris, Cam. fform Ysgol: a stair or step, a step of a Ladder.
Llettŷ: a Lodeing, an Inn.
Llettyu, lletteua: to Lodge, to Inn.
Llettywr, lletteuwr: a Guest, a Lodger.
Llettywraig: a woman Lodger.
Llêu, darllain: to read.
Llêu neu gosod: to place.
Lleuad: the Moon.
Lleuen: a Lowse.
Lleuog: Lowfit.
Lleuer, lleufer, llefer, Goleu, Canwill: a Light, a Candle.
Lleueru, tywynnu, goleuo: to shine, to give light.
Lleurwŷdd, goleurwŷdd, Goleuad: Light, an Inlightning.
Llew: a Lion.
Llewes: a Lioness.
Llewpart:) the Female Leopard.
Llewa, bwyta neu yfed yn rheibus: to eat or drink greedily.
Llewych, llewyrch: light, brightness, a shining.
Llewychu, llewyrchu: to shine.
Llewychedig, llewyrchedig: shining, bright, splendid.
Llewŷg, llesmair: a trance, a swoon.
Llewygu, llesmeirio: to swoon, to fall in a trance.
Llewŷn, llawen: merry.
Llewyr, llefŷr, goleu: a light or shining.
Llewŷrn, rân ellŷll: Will-with-the-wish, a night walking fire.
Lleŷg, y nêb na bo ŵr eglwŷ. sig: a Lay-man.
LLI
LLiant, llîf: a Flood.
Lliain: Linnen cloth.
Lliain amdo: a shroud or winding-sheet.
Llieingig neu llengig: the midriff.
Lliainrhŵd: Lint.
Lliasu, llâdd: to kill.
Lliaws, llû: a multitude.
Llios, lliaws, tyrfa, llawer, llû: a multitude, also many.
Lliosddyblygu, lluosi, amlhau: to multiply.
Lliosawg: manifold, numerous.
Lliosowgrwŷdd, amlder: multitude.
Lliosi, lliosogi, lluosogi: to multiply.
Llibyn, llippa: limber, soft, drooping.
Llîd: envy, malice, fury.
Llidio: to envy, to bear malice, also to smart or ache.
Llidiog: malicious, spitiful, also very sore.
Llidiowgrwydd: envy, malice, also the torment in a sore.
Llidiart: a gate.
Llîf: a flood, a deluge, also a saw.
Llifddwr: llifeiriant: a Flood, an Inundation.
Llifeirio: to over-flow, or cover with water.
[Page] Llifo: to flow.
Llifo neu lliwo: to dye or colour.
Llifio: to saw.
Llîf ddûr: a file, a rasp.
Llifianu, llifio a llîf ddur: to file, to rasp.
Llifaid, llifed, wadi llifo neu mînlymmu: grounded or sharpened in the edge.
Llifiant, (consymsiwn:) Consumption.
Llillen, Gafr: a she-goat.
Llimp, llyfn: smooth, polished.
Llîn neu llinnyn: a Line or Coard.
Llinell, main Linnyn: a little Line.
Llinnellu, llainio, Rhigoli: to deliniate, to draw a Line.
Llinyn: a String, a Line.
Llinynio, llinnynnu: to string.
Llîn: Flax.
Llînhad, hàd-llîn: Flax-seed.
Llinagr, Clauar: Lukewarm.
Llindag, llindagu, Tagu: a choaking or hanging.
Llindagu: to choak.
Lliniaru: to wax mild or gentle.
Llinor, llinorŷn: a wheal, push or pimple.
Llinos, llinosen: a Goldfinch.
Llios, lliosŷdd, lliosog, Tyrfa: a multitude.
Llippa: soft, limber, flagging, hanging down.
Llippau: to flag, to grow limber.
Lliprŷn: a sni [...]le or flagging shrimp.
Llîth iw darllain: a Lessen to be read.
Llîth neu hudoliaeth: a Bait, an allurement, an enticement.
Llithio neu denu: to allure or entice.
Llithiog neu hudol: enticing, alluring.
Lîth neu fwŷd gwlŷb: a mash of wet Victuals.
Llithrig: slippery.
Llithro: to slide or slip.
Lliw: a Colour.
Lliwns a lliwiog: of a deep Colour.
Lliwŷdd: a Dyer.
Lliwyddiaeth: the Art of Dying.
Lliwio: To Die or Colour.
Lliwdŷ: a Dye-house.
Lliwed, Cenedl, popl, llu: a A Nation, a People; also an Army, a Troop, a Generation.
Lliwied, lliwio: to grudge, to upbraid.
Lliwiant, edrych lliwied.
LLO.
LLo: a Calf.
Llocc, Corlan: a Sheepcoat or fold.
Lloccio, gyrru i gongl neu gorlan: to drive into a corner or sold.
Lloches: a hole to bide in, a lurking-place.
Llochi: to stroke gently with the hand, to intreat kindly.
Llodig, hŵch Lodig: a Sow seeking a Boar.
Llodr, llawdr, Clôs: a pair of Breeches.
[Page] Lloer, lleuad: the Moon.
Lloergan, Goleu Leuad: Moon-light.
Lloeren, lleuad fechan: a small Moon.
Lloerig, gorphwyllog ar rŷw Amser or lleuad: Lunatick, Frantick.
Llofi, dylofi: to let or draw through the hand.
Lloflen, llawf fechan: a little band.
Llofres, mynwes: a bosom.
Llofrudd, llawrudd (murdwrwr:) a murderer, a man-slayer.
Lloffa: to glean.
Lloft:) a Loft or upper Room.
Llòg: Vsury.
Llogail, Y Logail tan y bargod: the Beam that is under the Eaves of a House.
Llogawd, Gwledd-dŷ, (Parlwr:) a Parlour.
Llogell, Cîst: a Chest.
Llogwrn, Corr: a Dwarf.
Llonn: merry, chearful.
Llonnder: mirth, chearfulness.
Llonni: to grow merry or chearful
Llonaid: full, fulness.
Llong: a Ship.
Llongwr: a Seaman, a Marriner.
Llongwriaeth, hwŷliad llong: Navigation.
Llongborth, Porth y môr: a Sea-Port.
Llonŷdd: quiet.
Llonyddwch: quietness.
Llonyddu: to make quiet, to grow quiet.
Lloppan, Esgid: a Shoo.
Llorf, llyrf, (Pibau, pibellau,) offerŷn Cerdd: a Pipe or Pipes, a Flute, a Musical-in-strument.
Llorfdant, Tant offerŷn Cerdd: a string of a Musical-instrument.
Llorp, Crimmog, Coes: a Shin, Shank or Leg.
Llôsg, llosgiad: a burning.
Llosgi: to burn.
Llosgach, Godineb neu aflendid anwllad-rwydd rhwng cerraint: Incest.
Llosgrâdd, grâdd O Angylion: Seraphim.
Losgwrn, Cynffon: a Tail.
Llosgyrnog, Cynffonog: tailed, or having a Tail.
Llost, yr un a gwauwffon: a Spear, a Lance, a Javelin.
Llostlydn, edrych Addangc.
Llowrydden, Llawrwydden, Llawr-wŷdd, mâth ar brenn the Laurel-Tree.
Lloweth, dòf: brought up by hand, tame.
Lloweth, llonaid llaw: a handfull.
Llowgist, Cîst Law: a little hand-chest.
Llowion, llofion, llywion llîn neu. gywarch: the refuse of Hemp or Flax.
LLU.
LLû: an Army.
Lluarch, edrych Gwersŷll: a Camp.
Lluch, gweddi: a Prayer.
[Page] Lhuchfa: a drift or heap of Snow.
Lluchio: to fall down plentifully as Snow or Hail.
Lluwch: heaps of Snow, fleaks of Snow.
Lluched, Mêllt: Lightning.
Lluchŷnt, Rhuthr disymmwth: a most sudden violence, an assault.
Lludw: Ashes.
Lludlŷd: full of Ashes.
Lludwawg, edrych lledw.
Lludded: wearisomness, heaviness.
Lluddieddig: weary, heavy.
Lluddias, lluddio, llestair, rhwŷstro: to hinder, to frustrate.
Llueddwr Lluyddwr, Milŵr, (Sawdwr:) a Souldier.
Lludst, bŵth Bugail, a hefyd Gwersŷll: a Shepherd's Cottage, also a Tent.
Llueslu, gosod gwersŷll: to pitch a Tent.
Llûg, goleu, hefyd y Cornwŷd: Light, also the Pestilence.
Llugis, y peth a rotho oleuni: that which gives light.
Llugorn, (Lantarn:) a Lanthorn.
Lluganu, tacclu arfan: to dress, amend or repair Armour.
Llugenŷdd, gwenuthurwr Arfau: a maker of Armour.
Llumman, (Baner) Milwŷr: a Standard, Banner, Ensign or Flag.
Llummanog, (Banerog:) decked with Flags or Banners.
Llumbren, Llumwydden, Troed neu ffon (Baner:) the Staff or bandle of a Flag.
Llummon, Mŵg: Smoke.
Llûn: an Effigy, Figure or shape.
Llunio: to form, figure, or cut out.
Lluniedŷdd, lluniŵr: he that fashioneth or cutteth out.
Lluniawd, Lluniodr, ffurf new Reol▪ a Form or Rule.
Lluniaidd: well-shaped.
Lluniaeth: necessary food.
Rhagluniaeth: Providence.
Lluniathu, darparu: to ordain or provide.
Lluosog: numerous, manifold.
Llurig, pais ddûr, gwîsg rhyfel: a Coat of Fence, a Shirt of Mail.
Llurigawg, mewn gwîsg lluryg: armed with a Brigandine or Coat of Mail.
Llûsg: a drawing after.
Llusgo: to draw after.
Lluttrod, Clai, Lludw, Lleisw: Clay, Ashes, Lye.
Lluttrodi, diwŷno: to soil, to wax dirty.
Lluŷdd, llû, Gwersŷll, arferiad i bêth: an Army, also a Camp, a Tent, an Exercise.
Llugg, mân bryfed mewn Caws: little Worms that breed in Cheese.
Lluydda, Codi Rhyfel: to levy War.
Lluyddwyr, Milwŷr, (Sawdiwr.) a Souldier.
LLW.
LLŵ: an Oath.
Llŵch: Dust.
Llychlyd: dusty.
Llŵch, sefydlŷnn, pwll: a Lake or standing Water.
Llwdn, llwdwn: the Young of any thing, a Foal.
Llwdn Hŵch: a Hog.
Llydnu: to foal.
Llwfr neu llwrf, digalon: sottish, heartless.
Llyfrder, digalondid, mŷsgrellni: heartlesness, sottishness.
Llyfrhâu: to become heartless or sottish.
Llwgr, llygredigaeth: a corruption.
Llygru: to corrupt.
Llygrawr, llygrwr: a Corrupter.
Llygredig a llygrawg: corrupt.
Llwmm: bare, naked.
Llwngc: a swallowing down.
Llyngeu: to swallow down.
Llwrw, Trêth, hefyd yn wŷsg: a Tax, also Forward.
Llwrŷ, yr un a llwrw.
Llwŷ: a Spoon.
Llwŷbr: a Path.
Llwŷoro, to path or track.
Llwŷbraidd, hylaw: dexterous.
Llwŷbreiddio, hwŷluso: to direct in the way.
Llwŷbro: to walk, to make paths.
Llwŷd: gray.
Llwŷdo: to wax gray, to make gray, to grow mouldy.
Llwŷdedd, llwydni: grayness, mouldiness.
Llŵŷdd, llwŷddiant: prosperity, happiness, good luck.
Llwyddiannu, llwŷddo: to prosper.
Llwyddiannus: prosperous, happy, lucky.
Llwŷf, llwŷfen, llwŷfanen, llwyfwŷdden: an Elm-tree.
Llwyfan Menn, llwyfan Certwŷn: the body of a Cart.
Llŵyfennau, llefanau, llyfenau, Lwŷnau: the Loins.
Llwŷgaw, diffygio, blino: to fail or be weary.
Llŵŷn o goed: a Wood or Grove.
Llwŷn, Lŵyn, aulod: a Loin.
Llwynog: a Fox.
Llwynoges: a She-Fox.
Llŵŷr: quite and clean.
Llwyrŵŷs, Cymmanfa Gyffredin: a common Assembly.
Llŵŷth neu dylwŷth: a Tribe.
Llwŷth neu gludeirfa: a Load.
Llwŷthog: loaded, burthened.
Llwŷtho: to load, to burthen.
LLY.
LLycheden: a fit of sickness.
Llychwin, wedi eu diwŷno: soiled, dustied.
Lliw llychwin: a dusty colour.
Llychwino: to dust, to soil.
Llydan: broad, wide.
Llydaw, henw man yn ffraingo lle y mac Cymru yn bŷw: [Page] Brittain in France.
Llydw, lledw, Cyfoethawg: Rich.
Llyfasu: to dare.
Llyfenau, llwŷfenau, Lwŷnau, aelodau: the Loins.
Llyfi, dŷn swga: a Sloven.
Llyfn: smooth, plain.
Llyfnhâu: to make smooth, to plain.
Llyfnu: to harrow.
Llyfr: a Book.
Llyfrŵr: a Scrivener, a Book-writer, a Register.
Llyfu: to sick.
Llyffant: a Frog.
Llŷffant melyn: a yellow Frog.
Llyffant du dafadenog: a Toad.
Llyfferthin, llefferthin, diog, llwrf: slothful, sluggish.
Llyffethair: a pair of Fetters.
Llŷg, lleŷg, pòb gŵr na bò ŵr eglwysig: a Layman.
Llŷg, lluŷg, mân bryfed mewn Caws: Worms in Chuse.
Llygad: an Eye.
Llygadog, llygeidiog: full of Eyes or holes.
Llygliw, lliw tywŷll: a dusky colour.
Llygod: Mice.
Llygoden: a Mouse.
Llygoden fireinig: a Rat.
Llygru: to corrupt.
Llŷmm: sharp.
Llymhàu: to sharpen.
Llymmeirch, pysgod Cregin: Oysters.
Llymmaid: a sup.
Llymmeittian: to sup often.
Llymrig: slippery like a Fish.
Llymru a llymruwd: flumry, sowings.
Llymfi, noethlud: naked, bare.
Llymysten: a Spar-bawk.
Llŷn neu pôb math ar Ddîod a sugn: any sort of Drink or Liquor.
Llynna, Diotta: to drink often.
Llynn o ddŵr: a Pool of Water, a Mare of Water.
Llynn-grangc, chwarren, dyfaden wŷllt: a Wen or the like swelling.
Llyngcoes, Yr ymgrafu at Anifeiliaid: the Scratches or Spaven on Cattle.
Llyngcu: to swallow.
Llyngŷr, llynger: the Worms in Children.
Llŷn, haint llun, Clefŷd hawdd ei Gael, Plâ, Cornwŷd: a contagious Disease, a Pestileuce, a Plague.
Llynwyn, llynn o ddŵr: a Damm, a standing Pool.
Llŷr, Mor: the Sea.
Llyrŷ neu llwrw, Trethu: to tax.
Llŷs neu dŷ Brenin: a Court, a Palace.
Llŷs neu llysieuyn: an Herb.
Llŷs. llysiant, Gwrthodiad: a rejecting, refusing or forsaking.
Llysu, Gwrthod: to reject, to refuse.
Llysdâd, Tâd ynghyfraith: a Step-father, or Father-in-law.
[Page] Llysenw, llasenw: a nick-name.
Llysenwi: to nick-name, to miscall.
Lysfab, mâb ynghyfraith: a Step-son or Son-in-law.
Llysfam, mam ynghyfraith: a Step-mother or Mother-in-law.
Llysdyn, llysdin, Dinas y Cedwir Brenhinllis ynddi: a City where a King's Court is kept.
Llŷsg, gwialen bâch: a little Rod.
Llysgbren neu llysbren, gwialen-ffon: a Rod or little Staff.
Llysieuŷn: an Herb.
Llysieua, hel llysie: to gather Herbs.
Llysnafedd: filthiness.
Llysnafeddog: filthy.
Llysywen: an Eel.
Môr-ly-sowen: a Conger, or a large Sea-Eel.
Llŷth, llêsg: dangerously sick.
Llythi, pysgod môr: a kind of Sea-Fish.
Llŷthr, llythŷr: a Letter, an Epistle.
Llythyr Cymmyn: the last Will and Testament.
Llythyren: a Letter or Character.
Llyu, llyfu: to lick or lap.
Llŷw llong, durŷn llong: the Stern of a Ship.
Llyw neu llywŷdd: a Ruler, a Governour.
Llywiawdr, Rheolŵr: a Ruler, a Governour.
Llyw neu lluniaeth: food, subsistance, necessaries.
Llywio neu llywodraethu: to Rule, to Govern.
Llywio neu brysuro: to hurry or rid away.
Llywio neu guro: to beat hastily.
Llywedyddiaeth, Rheolaeth: Rule, Government.
Llywodraeth: Rule, Government, also good ordering of matters.
Llyweth, edrych lloweth.
Llywethan, llysywen: an Eel.
Llywion, edrych llowion.
Llywionen, Cynfas: a Sheet.
Llywŷ, têg, gwŷn, disglaer: fair, white, splendid.
MA.
Mâb: a Son.
Maban, Baban: a little Child, an Infant.
Mâb-maeth: a nurst Son.
Mabawl, bachgenaidd: filial, boyish.
Mabanaidd, Mabinaidd, bachgenaidd: boyish, childish.
Mabolaeth, mebŷd, maboed Ifangc: infancy, childishness, youth.
Mab aillt, Caeth-wâs: a Captive, a Bondman.
Mabwŷs, Mabwysiad, Mabgynwŷs, Cymerŷd estron yn fàb: Adoption.
Mabiaith, Gweniaith: fair flattering words.
[Page] Mabcaingc, Caingc, Cangen: a Bough, a Branch.
Mabddŷsg, yr hyn a ddysog dŷn ôi Grŷd: that which one learns from his Cradle.
Mâblygad, Canwŷll y llygad: the Pupil or Apple of the Eye.
Mabddall, un a aned yn ddall: one that is born blind.
Mabcath, Câth bâch: a Catling oy young Cat.
Mabcorn, Mepcŷrn: the inward part of a Horn.
Mâbgynwys, edrŷch mabwŷs.
Mabsant, saint perthynol i blwŷf: a Saint proper to a Parish.
Mabŷs, moes: Courtesie, good manners.
Maccaid, prŷf a elwir Mîldroed: a Palmer-worm.
Mâch, Meichie: a Surety.
Mechni, Mechniaeth: Suretiship.
Mechnio: to be Surety.
Machdeŷrn, pen llywŷdd: a Monarch, an Emperour.
Machlud haul: Sun-setting.
Maccrell, pysgodyn mwŷ na phenhwŷgŷn: a Mackrel.
Macl, magl: a Snare.
Maccwy, bachgen: a Boy.
Mâd, dâ: good.
Y fâd felen, sarph wenwŷnllud iawn: a Basilisk, a Cockatrice.
Madarch, Madarchen, bwŷd y llyllon: a Mushroom or Toad-steel.
Madien, madiain, urddas: honour, honoured, also good, bountiful.
Madredd, pydriad, llygriad: putrefaction, corruption.
Madru, pydru: to putrifie.
Madron, Pen-ysgafn, ynfŷd: giddy-brain'd.
Madrondod, medrondod, mydrondod, madryndod, hurtni, syndod: giddiness, astonishment.
Madruddŷn, Modruddŷn: a Cartilage, a Gristle.
Madruddyn y Cefn: the Marow of the back.
Madwŷs, madws: compleat time, fulness of time.
Maddeu: to leave, to forsake, to spare, also to forgive, to pardon.
Maddeuant: remission, forgiveness.
Mae: where.
Mae ef: where is he.
Mae he: where is she.
Mae nhw: where be they.
I mae: there is, there be, there are.
Maeddu, Baeddu, taro: to smite.
Mael, enill: profit, gain.
Maelio, enill ar beth: to gain or make profit.
Maelier, (Marsiandwr,) ynnillwr: a Merchant, a gainer.
Mailieres, (Marsiandwraig:) a Merchant-woman.
Maeleriaeth, (Marsiandiaeth:) Merchandise.
Mael, Malen, dur, haiarn: Steel, Iron.
[Page] Maen: a Stone.
Maen blîf, (bŵlet, Bowl:) a Bullet, a Bowl.
Maen Clais, Maen mynor, Carreg nâdd frîth wenlas: a Marble-stone.
Maen Ehed, nen Ehedfaen, Carreg a dŷn atti: a Load-stone.
Maen melin: a Mill-stone.
Maen gwnn, (bwlet:) a Leaden Plummet with Iron Pikes.
Maen Cawod, pellen mellten: a Thunder-bolt.
Meinin, meinŷn, Carregog: story.
Maenol, maenor, Trêfrad, Arglwyddiaeth, Tyddŷn: a Possession or Inheritance, a Manner or Farm.
Maenglawdd, Clodfa gerrig: a Quarry of Stones, a Stone-wall.
Maeon maon, Deiliaid: Subjects.
Maer: a Mayor.
Maer y Biswail Hafodŵr: a Dairy-Man.
Maeres, Maerones, Maerwraig, hafodwraig, llaeth-wraig: a Dairy-Woman.
Maerdŷ, Hafodty: a Summerhabitation to make Cheese and Butter.
Maeronaeth, Maeroni, amser maer: Mayoralty.
Maer-dref: a Mayor-Town.
Maes: a Field.
Maesa, ymladd, rhyfela: to fight, to make War.
Maessing, myssaing, sathru: to tread.
Maeth: nourishment.
Maethu: to nourish, to nurse.
Maethgen, maeddu, Baergen, Curo: a beating.
Magad, bagad, rhai: some.
Magai, Mammaeth: a Nurse.
Magiaid, Maccaid, prŷfed a elwir mîl-droed: a Palmerworm.
Magl: a Snare.
Maglu: to ensnare.
Magl, mann dû, neu (blottŷn) Nôd i adnabod peth wrtho: a blot or blur.
Magnel, mangnel, offerŷn i ddinistrio Caerau Trefydd, &c. an Engine to batter down Walls.
Magod, pesgedig: fattened, crammed.
Magu: to bring up, to nurse up, to breed.
Magwŷ, yr hwn a fagwyd: what, which is nourished.
Magŵŷr: a Row, the Cuts of Hay in Reeks or Stacks.
Magwraeth, magiad: nourishment.
Maharen: a Ramm.
Mai: the month May.
Maidd: Curds and Whey.
Main, eiddil: small, slender.
Maingc: a Bench.
Maint: quantity, the bigness of a thing.
Maith: long, tedious.
Mal, fal neu fel: as, even as.
Mâl, darn o arian: a piece of Money.
[Page] Mâl, neu mâlu: a grinding at Mill.
Malc, grwnn o dîr, hefyd hŵch: A Ridge of Ground, two Furrows, also a Sow.
Malu: to grind in a Mill.
Malais:) malice, envy.
Maleisus: malicious, envious.
Malen, Dûr, haiarn: Steel, Iron.
Malur, Maluria, Malurio, prîdd y wâl: Hills cast up by Earth-Moles.
Malurio, neu wisgo allan: to wear, waste or consume.
Malwen Maswoden: a Snail.
Mall: corrupt, also blasted.
Mallder, malldod: imperfection, impurity.
Mallu: to corrupt or blast.
Mall haint, tristwch, helbul: sorrow, heaviness, vexation.
Mam: a Mother.
Mam, mammog, wâth ar glŵŷf: a Disease called the Mother.
Mammaeth: a Nurse.
Mammog neu dafad gyfeb: an Ewe with young.
Mamŵŷdd, hên ŵŷd: an old Goose.
Mamŵŷs, llestr Plant: the Mother or Matrice in a Woman, also Motherhood.
Mân: small, little.
Mân-blu: the Down-feathers.
Mân-goed: Shrubs or little Trees.
Manŷd: little small Grains of Corn.
Mann, llê: a place, also a Note or Mark.
Mannu, gwneuthur Argraffiad neu Nod: to make an impression.
Mann geni: a Mole on the body.
Mannog, edrych Bannog.
Mannad, Agalen o ymenyn: a Print of Butter.
Manegi, mynegi: to declare.
Manach, Mynach, gŵr yn bŷw yn neilltuol er mwŷn duwioldeb: a Monk.
Manaches, dyness yn bŷw yn unig ag yn neilltuol er duwioldeb: a Nun.
Monachdŷ, Monachlog, mynachlog! a Monastery.
Maneg: a Glove.
Mângant, mân-gann, peillied gwŷn: white or fine Flower.
Mangnel, offerŷn Rhyfel i ddryllio gwalie: a Ramm, or War-like Engine to batter down Walls.
Mangre, Pentre: a place, a poor little Village.
Manllwdn, llwdn dafad: a Sheep.
Manon neu Banon, Brenhines: a Queen.
Manrhed, Rhiain: a Maid or Virgin.
Manson, grwgnach: a murmuring, to murmure.
Manr: a Lip.
Manrach: Toothless.
Mantais:) an advantage.
Manteisio:) to make advantage.
[Page] Mantawl, mantol, Clorian:) Scales or Ballance.
Mantell simne:) a Mantle-tree.
Mantell gwraig: a Womans Mantle.
Mantell diod: the Mantle of Drink.
Mantellu: to mantle as Drink.
Manu, llwŷddo: to prosper.
Manwŷaidd, manwêaidd manweidd, dysgedig, doeth, Cyfrwys, hefyd Tenneu, main: subtle, also fine, small.
Manwl, manol, dyfal, gofalus: diligent, careful.
Manylwaith: a curious work.
Maon, Deiliaid: Subjects.
Maran, gleisiad, hefyd Maccrell: a Salmon, also a Mackrel.
Maranedd, Deiliaid: Subjects.
Marc:) a mark or note.
March: a Horse.
Marchŵr: a Horse-man.
Marchwriaeth: Horsemanship.
Marchog: a Knight.
Marchoges, merch yn marchogaeth: a Woman riding on Horse-back.
Marchogaeth: to Ride.
Marchawglu, llu o wŷr meirch: a Troop of Horse.
Marchgen, Croen Ceffŷl: a Horse's-Skin or Hide.
Marchnad: a Market.
Marchnatta: to merchandise, to buy, sell, a Chapman in a Market.
Marchwreinyn: a Ring-worm.
Marrian, graian: Gravel.
Marl) neu prîdd gwrteth: Marle.
Marron, Arglwydd: a Lord.
Mars, Terfynau gwlâd: Marches or Borders of a Country.
Marsdîr, Godre tîr: the bordering-parts.
Marsiandriaeth:) Merchandise.
Marw: to die or depart life.
Marwaidd: deadly.
Marweiddio: to mortifie.
Marwddŷdd, Dŷdd barn am glefŷd: a Critical day.
Marwfîs, mis marwol: a dead month.
Marwol: mortal, deadly.
Marwolaeth: Death.
Marwoldeb: Mortality.
Marwolaethu, marwhau, llâdd, marw: to kill, to mortifie, also to die.
Marwŷsgafn, Clâf-welu: a Death-bed.
Marwar, marwor: Coals of Fire.
Marwerŷdd, môrwerŷdd, môr y werddon: the Irish-Seas.
Marwŷdos, marwor: burning Coals.
Marwdonn, mardwn croen pen: the Scurf of the Head, Dandroff.
Marwnad, neu Cywŷdd marnad: an Epitaph, an Elegy.
Masarn: a Maple-tree.
Masnach, prynu a gwerthu: to merchandise, chapmanship.
Mastig, mestyg, gwlêdd: a feast.
Masw: soft in handling.
Maswedd neu esmwŷth: softness or smoothness.
[Page] Maswedd neu oferedd: wantonness, vanity.
Mathr: a trampling or treading.
Mathru: to trample or tread.
Mattras:) a Matress, a Flaggmatt, a Bed-matt.
Mau, yr elddo fi: mine, my.
Mawaid: the two hands full.
Mawl, moliant: Praise.
Moli: to praise.
Mawn: Turfs, Peaches.
Mawr: great, big.
Mawr bŷd, mawr Jawn: very great or large.
Mawredd: greatness.
Mawrhydi: Majesty.
Mawredigrwŷdd, gwroldeb, Calondid: valiantness of heart, magnanimity.
Mawreddog, uchel o râdd: great, noble, honourable.
Mawryddig, uchel-fawr, urddasol: noble, honourable.
Mawrfrydig, mawrfrydus, hŷ, wynebuchel: stout-hearted, magnanimous.
Mawrhau, mawrhygu: to magnifie.
Mawrth: the month March.
Mawrwrieth, gwasgwchder, Coegni: greatness of mind, magnanimity.
Maws, moesawl: courteous, mannerly.
ME.
MEbin, Mebvn, Jeuengctŷd: Youth.
Mechdeyrn, (Emprwr:) an Emperor, a Monarch.
Mechni, mechniaeth: Suretiship.
Medi: to reap.
Medi fîs: the month September.
Medel, llu o fedelwŷr: a company of Reapers.
Medelwr: a Reapen.
Mediad: a Reaping.
Medr, meidr, (mesur:) measure.
Medr neu medriff: he can, he knoweth how.
Medr neu Amcan: purpose, intent.
Ar fedr: designing or intending.
Medru, medryd: to understand how to do a thing.
Medrondod, synndod: Astonishment.
Medrus, o ddâ ymddygiad: mannerly, well accomplished.
Medrusrwŷdd, dâ ymddygiad: good manners.
Medwaledd, modwaledd, mydwaledd, Fraethder, hefyd Jaith: Eloquence, also Language.
Mêdd: Mead or Drink made of Honey.
Meddf, meddal: soft, delicate, effeminate.
Meddfaeth, moethus: Dainty.
Mêddgêll, (Seler) medd: a Mead-seller.
Medd ef: he saith.
Medaf: I say.
Meddi: thou sayest.
Meddant: they say.
Meddu: to possess, to enjoy, to own.
[Page] Meddiant: Possession.
Meddiannol: enjoying, possessing.
Meddiannu: to possess, to enjoy.
Mêddwr, meddianwr: a Possessor or Owner.
Meddal: soft.
Meddalu, meddalhau: to soften.
Meddalwch: softness.
Meddw: drunk, drunken.
Meddwi: to make drunk, to be drunk.
Meddwdod, meddwaint: Drunkenness.
Meddwl: a mind, thought or intention.
Meddylio, meddyliaid: to think, to suppose, to mind.
Meddylgar: mindful, thinkful.
Meddŷg: a Chyrurgeon.
Meddyginiaeth: Remedy by Chyrurgery.
Meddyginiaethu: to heal by Chyrurgery, also to play the Chyrurgeon.
Meddyglynn, Metheglŷn: a kind of drink made of Wort, Spices and Honey.
Meddygfŷs, bŷs modrwŷ: the Ring-finger.
Mest, Cywilŷdd: shame, disgrace, dishonesty.
Mefus: Straw-berries.
Mefusen: a Straw berry.
Megidŷdd, un yn magu: a Nourisher, a Feeder, a Nurser.
Megin: a Bellows.
Megis, megŷs, meis: as, even as, as it were.
Mehefin: the month June.
Mehin: the Fat properly of Bacon or Pork.
Mehinawr, llawn mehin neu frasder: Fat, full of Fatness.
Mehŷn, menn (Certwen:) a Cart.
Meichiad, un yn Cadw môch: a Swineherd.
Meidr, medr, (mesur:) a measure.
Meidradur, (mesurwr:) a Measurer.
Meidraeth, (mesur:) measure.
Meidrol, diwedd, gorffen, cyfamod: finite, limited, determined, finished, ended.
Anfeidrol, diddarfodedig, hefŷd di Rîfedig: infinite.
Meigen, Rhyfel: a War.
Meigrŷn, dolur mewn pen: the Meagrim.
Meilierŷdd, melierŷdd, hedŷdd neu Ehedŷdd: a Lark.
Meilwn, meinedd coes: the small of the Leg.
Meipen: a Turnep.
Meiri, mwŷnâg un maer: Rulers, Mayors.
Meiriol, dadmer: a Thaw.
Meirioli, dadmeru: to thaw.
Meiriones, llaethwraig: a Dairy-Woman.
Mêis, megis: even as, as it were.
Meisgyn, gwŷfyn, prŷf a fwytu ddillad: a Moth.
Meistr:) a Master, a Teacher.
[Page] Meistrolaeth:) Mastership, Rule, Authority.
Meistroli:) to master, to rule.
Meistces:) a Mistress.
Meithrin: to nourish, to bring up, to nurse.
Meitŷn, mitŷn, (mynud) o amser: a Minute of Time.
Meiwyr, arfogion, gwŷr arfog: Armed Men.
Mêl: Hony.
Melgawod, llwŷdni: a Milldew.
Melan, malen, dur: Steel.
Melierŷdd, Hedŷdd: a Lark.
Melerth, y gibws: a Kibe on the Heel, or Chilblane on the Hand.
Melfed:) Velvet.
Melgorn, melgrange, crachdardd pen: a scald in the Head.
Melin: a Mill.
Melinŷdd: a Miller.
Meilina, cerdotta o felin i felin: to beg from Mill to Mill.
Melrŷrch, y gibws: a Kibe or Chilblane.
Melŷs: sweet.
Melysder: sweetness.
Melyn: yellow.
Melynog, llinosen: a Goldfinch.
Melynwŷ: the yolk of an Egg.
Melldigo: to curse.
Mellt: lightnings.
Mellten: a Lightning.
Melltennu, saethu mellt: to lighten.
Melltith: a Curse.
Melltithio: to curse.
Melltigedig: cursed, accurst.
Memrwn, (parsmant:) Parchment.
Menn, mann: a place.
Menn, benn, (certwŷn:) a Cart.
Mennaid, (certwŷnaid:) a Cartload.
Menestr, profwr gwîn, yfwr gwîn: a Wine-Taster, a Wine-Bibber.
Menwŷd, llywenŷdd: joy, gladness, mirth.
Menybr, carn, troed neu ddwrn arf: the Hilt, Haft or Handle of a Weapon.
Meon, môr: Sea.
Mêr: Marrow.
Merion: the best or innermost Marrow.
Merinwr, moriwr: a Mariter, a Seaman.
Merch: a Daughter, also a Woman.
Merddŵr, dŵr sefydlog: standing water.
Mererid, maen gwerthfawr, (perl:) a Pearl.
Merf, diflàs: tastless, insipid, unsavoury.
Blâs merf: an unsavoury tast.
Mêrhelig: Willow twigs.
Merlŷs, mâth ar lysieuŷn yn tyfu yn y dwfr: an Herb growing in the water.
Merllŷnn, dwr safedig: a standing Lake or Pool.
Merolaeth, mammaeth: a Nurse.
Merthŷr: a Martyr.
[Page] Merthyru: to martyr.
Merthyrdod, merthyrolaeth: Martyrdom.
Merwerŷdd, Rhuad y môr: the great noise or raging of the Sea.
Merwin, merwindod: a smart in the Fingers end occasioned by a violent Cold.
Merwino: to ache or smart violently.
Merwys, Dû: black.
Merŷdd, Anifail tew: a fatted Beast.
Mêrddrain, drain a dyfo ar Lan dwfr: Thorns growing by the Water side.
Meryw, mâth ar bren: the Juniper-tree.
Mês: Acorns.
Mesen: an Acorn.
Mesbren, Derwen: an Oak tree.
Mesyrŷd, llawnder o fês: Plenty of Acorns.
Mestig, mastig, gwlêdd: a Feast or Banquet.
Mesur:) a Measure or Proportion.
Mesuro:) to meet or measure.
Mettel:) Metal.
Mettelus: what is good Metal, also metalsome.
Methl, magliad, twŷll: an ensnaring, a deceiving.
Methlu, maglu, twyllo: to intangle, to deceive.
Methu: to decay, to fail, also to perish.
Methedig, methiant: weak, feble.
Methineb, methiantrwydd: a defect, a decay.
Meu, mau, fy eiddo i: my, mine.
Meudag, edrych, Beudag.
Meudwŷ, gŵr unig crefŷddol: a Hermit.
Meuedd, meufedd, cyfoeth: Riches.
Mewian: to cry like a Cat.
Mewn: in.
Mewŷd, diogi: laziness.
MI.
MI, myfi: I or me.
Mic: a moment of time.
Micas, (Browes:) Brows.
Miccws, ffroen, neu gafn pistil: the cock of a spout, or waterpipe.
Mieri: Briers, Brambles.
Miaren: a Brier.
Mierinllwyn, llwyn mieri: a Bramble-bush.
Migas, edrych micas.
Mign, tomm: dirt, mire.
Migwrn: a Knuckle or Joint.
Mîl: a Thousand.
Mîlwaith: a thousand times.
Mîl ne anifel: a Beast.
Milŷn, anifel bychan: a little Beast.
Milain: froward, stubborn, sullen.
Mileinio: to wax stubborn or obstinate.
Mileindra: stubbornness, sullenness, obstinacy.
Milgi: a Gray-hound.
Miliâst: a Gray-hound bitch.
Milwr, Rhyfelwr: a Souldier.
[Page] Milwriaeth, Rhyfelwriaeth: Warfare, War-like Affairs.
Milldir: a Mile.
Milldir ffreinig, Tair milldir seisnig: a League.
Mîn: an Edge, also sharpness.
Miniog: edged, sharp.
Minws, mîndene: a little Lip or thin Lip.
Minial, symmud y gwefusau: to move ones Lips.
Mingam: a wry Mouth.
Mingammu: to make a wry Mouth.
Miod, Bara miod, Teisenau Tênneuon o fara (offrwm:) thin Cakes of Bread made formerly for Offerings.
Mirain, têg, hawddgar: fair, beautiful.
Mireinwch, tegwch, Glendid: beauty, fairness.
Mîs: a Month.
Misglwŷf, haint y Rhianod: the monthly Terms or Flowers of Women.
Miswrn, Cysgod dros wyneb: a Veil over the face.
Mitt, mŷdd: a Tub.
Miw, biw, Buwch: a Cow.
Miwail, Ysganf, Esmwŷth: light, soft.
MO.
MOccio:) to mock, to illude.
Môch: Swine.
Mochyn: a Hog.
Mochyria, hychian fal hŵch: to grunt as a Sow.
Moch, bŷan, prysur: quick, nimble.
Mochdyn, Gwyfyn, prŷf a fwŷrû ddillad: a Moth.
Modfedd: an Inch.
Modrwy: a Ring.
Modrwŷog: Ringed or duked with Rings.
Modruddŷn, madruddŷn, Gîe: a Gristle.
Modruddyn y Cefn: the Marrow of the Back.
Modrŷb: an Aunt.
Modrydaf, Cŵch gwenyn: a Bee-hive.
Modur, Brenin, llywydd: a King, a Ruler.
Modwaeledd medwaeledd, flraethder: Eloquence.
Môdd: a manner, form or fashion.
Moddus, moddgar, gweddol: courteous, mannerly.
Moech, Anfoes: ill manners, irreverence.
Moel: Bald.
Moel neu brŷn: a Hill.
Moeli: to wax bald.
Moelŷn: him that is bald.
Moelcen, moeledd, moelni: Baldness.
Moeldês, gwrês yr haul: the Heat of the Sun.
Moelystod: gadding.
Moelystorta: to gad.
Moelrhon, môrhwch, mâth ar bysgodŷn: a Sea-Fish called a Porpoise.
Moes neu dôd i mi: do thou give me.
[Page] Moes neu ostyngeiddrwydd: courtesie, manners.
Moesawg, moesawl: courteous, mannerly.
Moethus, mwythus: dainty, delicate, lushious.
Mogelŷd, Ymogelŷd, gochelŷd: to beware, to take heed.
Môl llygaid: the white scurf of the Eyes.
Moli llyged, to gather scurf in Eyes.
Molog: scurfy.
Moli neu molianu: to praise.
Molach, Clôd, mawl: Praise or Commendation.
Molawd, moliant: praise.
Molediw, Canmoladwy: laudable, praise-worthy.
Moliannus: praised, to be praised.
Moliant: praise.
(Mold, molt:) a Mould.
Moled, lliain pen: a Linnen-Hood, Veil or Cover for the Head.
Molest, helbul, niwaid: vexation, molestation.
Molestu, Aflonyddu: to vex, to trouble.
Moloch, aflonydd, helbulŷs: unquiet, troublesom.
Molwynog, Cyflawn: full, large, compleat.
Môllt: a Weather or Sheep.
Monochen, (pwdingen) hallt: the small Gut or Chitterling salted.
Monni, sorri: to be angry or displeased.
Monnŷn, cyndyn, pendew, gwrthnŷsig: morose, froward.
Mor: bow, so, as.
Gwelwch mor drŷgarog iw duw: see how merciful is God.
Mor ddâ: so good.
Mor fŷan: as soon.
Môr: the Sea.
Môr tawch, y Cefn-fôr: the main Sea, the Ocean.
Mor-rudd neu morudd, y môr côch: the Red Sea.
Morach, llawen: merry, pleasant.
Morad, môr-rad, Ardreth blynyddawl oddiar y môr: Customs or yearly Revenues by Sea.
Môrben, brŷn a sò a'i gornel yn y môr: a Hill lying out as an Elbow of Land in the Sea.
Mor câth, pysgodŷn môr: a Fish called a Ray, Sknit or Skate
Mordeiff, mordeat, moriŵr: a Seaman or Mariner.
Môrdrai: the Ebbing of the Sea.
Mordwy, Rhuad y môr: the noise or raging of the Sea.
Mordwyo, morio, (hwŷlio) llong: to sail a Ship.
Morddwŷd: a Thigh.
Moreb, (porth,) y môr: a Port or Heaven.
Môr-rŷd, caingc o fôr, traeth: an Arm of the Sea, a Channel or Ditch.
Morfa: a Moor or finnish place [Page] which the Sea over-flows.
Môrfarch: a Whale.
Morfil: a Sea Monster, a Whale, Job 7. 12.
Môr-forwŷn: a Mare-maid.
Môrfrân: a Cormorant.
Môrgerwŷn, llyngclŷnn: a Gulph in the Sea.
Môr-grangc: a Sea-crab.
Morymmlawdd, llonw'r môr: a Sea-flood.
Morgrug, mowion: Ants, Pismirts.
Morgrugŷn: an Ant.
Môr-hŵch: a Dolphin.
Mor-lô, glo'r môr: Sea-coals.
Morgyllell, mâth ar bysgodyn: a Sea Cut or Cuttle-fish.
Moron: Carrots, Parsnips.
Moron gwŷnnion: Parsnips.
Moron cochion: Carrots.
Mororen: a Parsnip, a Carrot.
Mortais,) Rhŵyll: a Mortice.
Morthwyl: a Hammer.
Morthwylio: to hammer, to beat with a Hammer.
Môr-wennol: a Martinet, the second kind of Swallows.
Môrwerŷdd, môr y werddon: the Irish Sea.
Morwŷdd, mwŷar-brenniau: Mulberry trees.
Morwŷdden: the Mulberry-tree.
Morwŷn: a Virgin, a Maid.
Morwŷndod: Virginity.
Morwŷnaidd: Maidenly, Virgin-like.
Morwŷsiaid, clŷch y dwfr: bubbles of water.
Motlai, mwttlai, o amrŷw Liwiau: of divers Colours.
MU.
MU, (mesur) yn Cynwys chwarter (Tunnell:) a certain Measure containing the fourth part of a Tun.
Muchudd, Carreg ddu: the Stone called Jeat.
Mûd: Dumb.
Mudan: a Dumb man.
Mudaniaeth: Dumbness.
Mûd neu gludiad: the carriage of houshold-goods upon removing from one house or place to another.
Mudo: to remove or carry house-hold-goods.
Mûl, gŵyl, anu, gwirion: bashful, modest, simple.
Mûl neu anifail a'i naturiacth rhwng Cestŷl ac Aslŷn: a Mule.
Mulfran: a little Diver or Didapper, also a Cormorant.
Mun, munaid, dyrnoid: a handful.
Muner Tywŷsog: a Prince, a Lord.
Munud, munudyn, amnaid: a Nod or Beck.
Munud awr: a Minute of an Hour.
Mur: a Stone-wall.
Murio: to build a Stone-wall.
Muriwr: a Wall-builder, a Brick-layer, a Mason.
Murddŷn: the Ruines of any old Building.
(Murmur,) grwgnach: murmure.
[Page] Murn, Cyfrsang, Cudd, (mwrdwr) Cuddiedig: a hidden Murder.
Murnio, Cuddio: to hide.
Mursen: a coy Dame.
Mursendod: Coyness, Quaintness.
Mursennaidd: effeminate, nice, delicate.
Musgrell: slothful, sluggish.
Musgrelli: slothfulness, sluggishness.
MW.
Mŵd, Crîb tŷ, Cronglwyd: the Roof of a House.
Mwdran, (ffyrmenti:) Furmity.
Mwdwl: a Cock or Stack of Hay, &c.
Mwdylu: to make a Cock or Stack.
Mŵg: a Smoak.
Mygu: to smoak.
Mygu neu attal anadl: to stop the Breath, stifle or smother.
Mwgdarth, mygydarth, mygdarth, Angar, Tarth, niwl: a Vapor, Smoak, a Fog.
Mwlwg, ysgubion: Sweepings.
Mwll: somewhat hot or warm.
Mŵn, Cran, hefyd maneg: a a Glove, also the Eye of a Needle, &c.
Mŵn: any sort of Metal that is digged, Mine of Metal.
Mwnai, Arian: Mony.
Mwng: the Mane of a Horse.
Myngog: having a great Mane.
Mwngial, grwgnach: to mutter, to murmur, to speak through the Teeth.
Mwnwgl, gwddwf: a Neck or Throat.
Mwnwgl y troad: the Instep of the Foot.
Mwrthwyl, morthwyl: a Hammer.
Mŵs, drewllŷd: stinking, ramish, goatish, rank.
Mwsogl:) Moss.
Mwsogli: to grow mossie.
Mwsoglŷd: mossie.
Mwstard:) Mustard.
Mŵth, Buan: quick, swift.
Mŵth y rhŷdd, Disymmwth: immediately, out of hand.
Mwtlai, o amrŷw Liwiau: of divers Colours.
Mwŷ: greater.
Mwŷedig: increased, multiplied.
Mwŷedigaeth: an auction, also multiplication.
Mwyhau: to increase, to make greater.
Mwŷadau, Gwerthiadau Cyhoeddedig: Auctions.
Mwŷalch, Mwŷalchen: a Blackbird.
Mŵŷd: moistening, or steeping in Water.
Mwydo: to moisten or steep in Water.
Mwŷdion, mwŷddionŷn: the pith or heart of Herbs or Shrubs.
Mwŷdion Bara: crumbs of Bread.
Mwŷgl: warm, hot.
Mwŷglen, puttain: a Harlot.
Mwŷglo: to grow warm or hot.
[Page] Mŵŷn: meek, gentle, kind, loving.
Mwŷnen: a kind loving Female.
Mwŷnder: familiarity, civility, gentleness.
Mŵŷn, meddiant: fruition, enjoyment, use.
Mwynhâu, meddiannu: to enjoy.
Mwyniant: enjoyment.
Mwŷn, mŵn: any Metal that is digged out of the Earth, a Mineral.
Mwŷn Côch: Red Oaker.
Mwŷnglawdd: a Mine.
Mwŷnglawdd aur: a Gold-mine.
Mwŷs neu amwŷs, amheuŷs, gair dau dewll: doubtful, equivocate.
Gair mwys neu Amwys: equivocation.
Mŵŷs, Rhŷw fâth ar lestr, hefyd Rhŷw (fesur:) a certain Vessel, also a kind of measure.
Mwys bara, (basged i gario) neu i gadw bara: a Basket to keep or carry Bread In.
Mwŷth, meddal, moethus: soft, delicate.
Mwŷthau, moethus bethau: Dainties, Delicates.
Mwŷthus, moethus: dainty, delicate.
MY.
MYchdeŷrn, (Emprwr,) llywŷd: a Monarch or Emperor.
Mydr, Cysondeb: a Meeter.
Mydrwr, Bardd, Pydŷdd: a Poet.
Mydrondod, hurmi, syndod: astonishment.
Mydwaledd, Cymhendod, doethder, Jaith: Eloquence, also a Speech or Language.
Mŷdwraig, Bŷdwraig: a Midwife.
Mŷdd, mitt: a Tub.
Myfŷr: to be pensive.
Myfyrdod: meditation.
Myfyrio: to meditate.
Mŷg, Anrhydeddus, bendigaid: honoured, glorious.
Myged, Urddas: Honour.
Mygedawg, Urddasol: honoured.
Mygr, hardd, hyfrŷdd, Tegwiadd: fair, splendid, beautiful.
Mygu: to smoak, also to flifle or smother to death.
Mygŷdarth, Mygdarth, mŵg Tarth, niwl, angar: a Vapor or Smoak, a Fog.
Mympwŷ (ypiniwn,) Amcan, barn: Arbitration, Judgment.
Mymrŷn: the least that may be.
Myn: an Adverb, of swearing, by.
Mynn: a Kid.
Mynnŷn: a little He-Kid.
Mynnen: a little She-Kid.
Mynag, adroddiad, mynegiad, Cyhoeddiad: a Narration, a Report of a thing.
Mynegi: to declare or inform.
Mynegai, dangoswr, dangoseg: he that declareth or reporteth, also an Index.
Mynagfŷs, Bŷs yr uwd: the Fore-finger.
[Page] Mynach; edrych manach: a Monk.
Mynawg, mwŷn, llednais: courteous, generous, mild.
Mynawgrwŷdd, mynogi, mwŷnder: courteousness, generosity, mildness.
Mynawŷd: an Awl.
Mynci: a Horse-Collar made of Wood.
Myngod, Grûg: Heath or Ling.
Myned: to go.
Mynestr, Menestr, llymeitiwr gwîn: a Wine-taster or Bibber.
Myngog: having a Mane.
Myngus, dywedyd Trwŷ'r trwŷn: speaking through the Nose.
Myngial, mwngial, mwmlian: to speak through the Teeth or Nose, to mutter.
Mynnu: to be willing, also to seek, to have or get a thing.
Mynudrwŷdd, moesau: manners.
Mynwair, Myngwair, Mynwaur: a Horses Collar made of Hay, Straw, Leather or Linnen.
Mynŷch: often, frequently.
Mynychu: to frequent.
Mynudd: a Mountain.
Mynyddir: mountany ground.
Mynyglog, Clefŷd gwddw: a Disease in the Throat called the Quinzy.
Mŷr, mor, hefŷd morgrugun: Sea, also Ant or Pismire.
Mŷrdd, deg-mîl: ten thousand.
Myrŷdd, merŷdd, ynifail tew: a fat Beast.
Mŷsg, Cymysg: a mixture, mixt.
Ymŷsg: among, amongst.
Mysgu, Cymysgu: to mix.
Mysgu, dattod, gillwng: to unbind, to loose.
Mŷsp, môr: a Sea.
Myssaing, sathru, mathru: to tread or trample upon.
Mystrŷch, mîs-ddrŷch, bloder merched, hefyd un o un mîs o oedran: the monthly Terms or Flowers, also of a month old.
Mylwŷnog: a Cow that gives no Milk.
Mywion, morgrug: Ants, Pismires.
Mywionŷn: an Ant or Pismire.
NA.
NA, nac: not, neither, no, than.
Naccau: to deny, to refuse.
Nad: not.
Nâd: a noise, a sound, a cry.
Nadu: to make a noise, to cry.
Nadolig, natalig: Christmas.
Maddu, naddial: to cut, hew or chop.
Nâf, Arglwydd greawdwr: Lord Creator.
Nag: than.
Nag ê: no, not, neither, in no wise.
Mâg, nagca, maccâd: a denial, a refusal.
[Page] Negŷdd, negŷf, yr hwn a wado, neu a wrthodo: a Denyer, a Refuser.
Negyddiaeth, negyfaeth, gwrthodiad, naccâd: a denial, a refusal.
Nai: a Nephew.
Naid: a Leap or Jump.
Neidio: to leap, to jump.
Naid, nawdd: Refuge, Protection.
Naill: other one or the other.
Nailldŷ: one of two sides.
Neillduo: to separate, to singular.
Neillduol: separated, unsociable.
Nain: a Grand-mother.
Nam, bai, Camwedd: a fault, a sin.
Nam: exception.
Dinam: without exception, certain.
Namyn, namn, onid, oddigerth: unless, except, wanting but.
Nannaill, nid yr un orddau: neither.
Nâr, Corr: a Dwarf.
Nattur:) nature, genius.
Natturiaeth:) Nature.
Natturiol: natural, ingenious, good humoured.
Naw: nine.
Nawais, Naw o weision: nine male Servants.
Nawed, nawfed: the ninth.
Nawdd, maddeuant: Protection, Refuge, Pardon.
Nawd, nawdd: Refuge.
Nawd neu nâd: a cry, a noise.
Nawf, nofiad: a swimming.
Nawn, prŷdnawn: the Afternoon.
Naws: Nature.
Nawsaidd: Natural, Ingenious.
Nawsio, (naturioli) to naturalize.
NE.
NE, Gne, lliw: a colour.
Nêb, nebawd: no body, also any body.
Nêbdŷn,) nid nêb: no man.
Neblech, nid yn unlle: no where.
Nebun, rhywun: some one, a certain one.
Nêdd: Nits:
Nedden: a Nit.
Neddai, neddŷf, neddu: a crooked Hatchet.
Neddair, dwylaw: Hands.
Nêf: Heaven.
Nefol: heavenly.
Nefolder, nefol feddylian: heavenly thought.
Neges: a Message, a Business.
Negesweision: Messengers.
Negŷdd, negŷf, negŷfaeth: gwadwr, yr hwn a wado: a Denier.
Neidio: to leap or jump.
Neidr: a Snake, an Adder.
Neidr y dŵr: a Water snake.
Neifion, môr a dŵr: Seas and Waters.
Neithior: a Wedding.
Neithiwŷr, neithiwr: last night, yesterday in the evening.
[Page] Nemmawr: as much, not many.
Nenn: the Roof of an House.
Nenbren: the uppermost Beam in a Roof.
Neodr, nid yr un o'r ddau: neither.
Nêr, yr Arglwydd: the Lord.
Nerth: strength, force, fortitude.
Nerthog, nerthol: strong, mighty, potent.
Nerthu: to strengthen.
Nês: nearer.
Nessu, nessâu: to draw near, to approach.
Neu: or.
Neu'r: or the.
Neuad, Cyweth: Wealth, Riches.
Neuadd: a Hall.
Neued, neuedd, neufedd, hiraeth: a longing or earnest desire.
Neuo, hiraethu: to long, to covet, to desire earnestly.
Newid neu cyfnewid: a changing.
Newidio: to change.
Newid neu fychan (brîs:) cheapness, cheap.
Newidwriaeth: a Commerce or Exchange.
Newidiol: changeable, mutable.
Newŷdd: News.
Newŷdd: new, fresh.
Newŷdd tanlliw: bran-new.
Newyddien, diweddar: lately.
Newŷn: Hunger.
Newŷndod, newyn: Hunger, Scarcity, Famine.
Newynllŷd: Hungry.
Newynu: to hunger.
NI.
NI, ni's, nid: not.
Ni, nyni: we, our selves.
Midr, nidri, attal, Rhwystr: intangling, hindering.
Nidro, Rhwŷstro: to intangle, to incumber.
Nidrŵr, Rhwystrwr: one that incumbreth.
Nifer, Rhifedi: a number.
Nifwl, Niwl: a Fog, a Mist.
Nifwlog, niwlog: foggy, misty.
Nigus, crŷch, crychog, ffrwmpiedig: wrinkled, crumpled, rivled.
Nîth: a Neece.
Nithio: to winnow.
Nithlen, Cynfas nithio: a Fan or Sheet to winnow Corn with.
Niweid: harm, hurt or damage.
Niweidio: to hurt, to damnifie.
Niweidiol: hurtful.
Niwlen, niwl: a Mist or Fog.
Niwlog: misty, foggy.
NO.
NObl, Aur: Gold.
Nôd: a Mark.
Nodi: to mark.
Nodol, hynod: notable, marked.
Nodwŷdd: a Needle.
Nodd, sugŷn coed neu Lysiau: the Sap or Juice of Trees or Herbs.
Nodded, nawdd, ymddiffynfa: Refuge, Protection.
Noddi, ymddiffŷn, gwared: to protect, or defend.
Noddfa, nawddlê, ymddffynle: [Page] a Refuge, a Sanctuary.
Noeth: bare, naked.
Noethi: to make bare or naked.
Nofio: to swim.
Nô: Night.
Nosi: to grow night.
Nôs-ŵŷl: the Eve of a Feast.
Noswŷlio: to leave work for that day, also to keep the Eve of a Feast.
NW.
NWŷf: vigour, lustiness, wantonness, lust, amour.
Nwŷfys: amorous, wanton.
NY.
Nŷch, nychdod: Consumption, languishing, pining away.
Nychlŷd: faint, weak, feeble.
Nychu: to pine away, to languish.
Nycha, Edrych, wele: behold.
Nyddu: to spin.
Nŷf. Nêf: Heaven.
Nyth: a Nest.
Nythu: to nest.
Nythlwyth, nythed: a Nest full.
OB.
O: Of, from.
Obediw, perthŷnasau Claddedigaeth: Funeral Rites and Ceremonies.
Ober, gober, gwober, Cyflog: a Reward.
Obleid, oblegid: for, because, because of.
Obrŷ, draw: below, underneath, also there, at a distance.
OC. OCH.
OCcr, Occraeth, Llôg, Vsury.
Och! alas! woe!
ôch: a groan.
Ochain: to groan.
Ochan, edrŷch och.
Ochi: to groan.
Ochenaid, uchenaid: a sigh.
Ochr: an Edge or Rim of any thing, also the side of a Hill.
Ochri: to make a Rim or Edge.
Ochrog: edged, sharpened or rimmed.
OD.
ôd: the falling Snow.
Odi: to snow.
Od, os: if.
Odfa, Cyfleusdra, ennŷd: opportunity.
Od, odiaeth, odiaethol: excellent.
Odid: rare, scarce, not frequent.
Odidog: excellent, also rare.
Odl, Cysondeb: a Meeter.
Odli, Cysoni, Cŷdleisio: to sound alike.
Odŷn: a Kill, a Melting-house.
Odŷndŷ, Tŷ pobbi: a Bakehouse.
Oddf, oddfyn, hwrtwg, hefŷd siobŷn: a Wheal or Pimple, a Bunch.
Oddieithr: without, except, unless.
Oddifrif: in earnest.
Oddiwrth: from.
OE.
OEd, oedran: Age, an Age.
Oedi: to delay or defer.
Oediog: aged, antient.
Oedrannus: aged, antient.
Oedd: it was, was, were.
Oen: a Lamb.
ŵŷn: Lambs.
Oenyn: a little Lamb.
Oenig: a little Ewe-Lamb.
Oer: Cold.
Oerchwedl, drŵg newŷdd: an ill news.
Oerder: coldness.
Oerfa: coldness.
Oerfelog, oer: cold.
Oerni, oerfel: coldness.
Oeri: to grow cold, to cool.
Oernad: Lamentation, a lamentable Cry.
Oes neu ydiw: there is, also is there.
Oes neu enioes: an Age or term of life.
Oesog, oedranus: long-llved, antient.
Oesŷdd, oeswr, henawgŵr: an Antient man.
OF.
OFer: vain, idle.
Ofera: to be idle, to follow vanity.
Oferddŷn, oferwr: an idle drunken sottish fellow.
Oferedd: vanity, idleness.
Ofergoel, ofer goel: Superstition.
Oferwaith: a vain work, labour in vain.
Ofn: fear.
Ofnog, ofuus: fearful.
Ofnadwy, dychrynllŷd: terrible, frightful.
Ofni, ofnhau: to fear.
Ofregedd: playing the fool, acting as a Child.
Ofynag, Gofynag, dymmŷno bôd, ewillysio bôd: a desire or wish.
Offeiriad: a Priest.
Offeiriadaeth: Priesthood.
Offeren, gwasanaeth yr Eglwys: a Mass, the Service of the Church.
Offer: Instruments or Tools.
Offeryn: an Instrument or Tool.
Offeru: to make Instruments, to furnish with Instruments.
Offrwm) an Oblation or Sacrifice, an Offering.
Offrymmu: to offer or sacrifice.
OG.
ôg: a Harrow.
Ogau: Harrows.
Ogawr, gogawr, ŷd neu wair addfedd a pharod iw dori: standing Corn or Hay &c. ripe and ready for cutting.
Ogfaen, ogfaenen, Grawn y drain gwŷnion: the Berries of white Thorns.
Ogof: a Cave.
OI.
OI, oian, (o brâf:) beiday, well done.
Oio, ow: O! alas!
OL.
ôl: the pit or impression of any thing laid on.
ôl Traed: the tract or impression of the feet.
Olaf: hindmost or last of all.
Arôl: after.
Ynôl: after or accordingly.
Olew: Oyl.
Olewŷdden, math ar bren: the Olive Branch or Tree.
Olo, golo, Cyweth: Wealth, Riches.
Olpai, Tylle holpe: Eylet-holes.
Olrhain: to seek out as a Hound doth, to follow or pursue the Tracks.
Olrhewr, Olrhenŷdd, olrhenwr: a diligent Searcher or Seeker out, one that follows the Tracks.
Olwch, Golwch, Gweddi: Prayer.
Olwŷn: a Wheel.
Olwynog: having Wheels.
Olwŷnn, agos i wŷn: almost white, short of white.
OLL.
OLl: all, the whole.
Ollalluog: Omnipotent, Almighty.
Ollgyfoethog: Almighty, allpowerful.
ON.
ONnen: an Ash-tree.
Onnaddŷn, Onaddŷnt,
O honŷnt: from them, of them, out of them.
Onest:) Honest.
Ongl, Congl. an Angle or Corner.
Ongŷr, pastwn, Trostan, ffon fawr bigog: a Spear.
Oni, os ni: unless.
Onid, ond: unless, but, if not.
OR.
ôr, brô: a Coast or Border.
Or, os: if.
Orddew, Tew: thick.
Orddod, edrych gorddod.
Orgraph, y Gelfyddŷd o ysgrifenu yn gywir: Orthography.
Oriau, nâd, gwaedd, Trŵst: clamours, also hours.
Orian, oriain, goriain, mynŷch weiddi: to cry often.
Orig, awr fach: a short hour
Oriog, anwadal: inconstant.
Orlais, (Clocc:) a Clock.
Orlludd, y Cŷw yn yr wŷ: the Chick in the Egge.
Orn, ofn, dychyndod: fear, terrour.
Ornest, ymladd rhwng dan: a Duel or Fight between two.
Ornestwr, ymlladdwr, ymgampwr: a Champion.
Orohian, Gwaedd: a cry.
Orpai, Olpai, tylle holpe: Eylet-holes.
Orsin, bache drŵs neu Lidiatt: the Hinge of a Door or Gate.
Orun, gorun, uwch, amgenach: superiour, higher.
Orwŷrain, Arwyrain, derchafu: to ascend.
Osb, llu, hefyd llettenwr: an Hoast, also a Guest or Lodger.
[Page] Osbion, ysb, llettuwr, gwestwr: a Guest.
Osbarth, Dosbarth, gwahan, chwâl: distinction, division.
Oseb, Rhôdd i dduwiol ddeunydd: a Gift properly given to Holy Vse.
Osgedd, Gosgedd, Trefn, harddwch: from, semblance, favour.
Osgl, Cangen. deilen: a Bough, also the Leaf of a Tree.
Osglog, Canghenog, deiliog: full of Leafs or Boughs.
Osgo: oblique, crookedness.
Osgoi: to go afide, to withdraw.
Osgŷd, Osged, Osgud, nou, phîol, Cawg: a Bason or Bowl.
Oslef: a Voice.
Osôn, Goson, sŵn bychan: a little sound.
Oswydd, Gelynion, Caseion: Enemies, Adversaries.
OW.
OW! a doleful word, alas! woe is me!
Owmal, Tân-waith: Enamelling.
PA.
PA: which, who.
Paun: whether, who, which.
Pa am, paham: why, wherefore.
Pâb: a Pope.
Pabaeth pabyddiaeth: the Papacy or Popes Dignity.
Pabell, (caban) o liain ar bolion: a Tent or Pavilion.
Pabl, barnadigaeth: judgment.
Pablu, barnu: to judge.
Pabŵyr: Rushes.
Pabwyren: a Rush.
Pabŷddiaeth: Popery.
Padell: a Pan.
Padell-ffrio: a Frying-pan.
Paeled, (plaster:) a Plaister.
Paentio: to Paint.
Paeol, (Tangeed:) a Tankard.
Pafais, edrych tarrian.
Paham: why, wherefore.
Paidio, peidio: to cease, to leave off.
Paill, peillio: to flower or sist Meal.
Pair, padell fawr: a Caldron.
Pais: a Petticoat, also a Doublet.
Paiswŷn: Chaff.
Paisg, pesgift: he shall or will feed.
Paith, peithiawg, anrhaith, gwall, iwŷn: deserted, spoiled, wasted, destroyed.
Peithwŷdd, peithŷn: a Weavers Reed.
Pâl, rhaw: a Spade, a Shovel.
Palu: to dig up Earth with a Spade.
Paladr, padal, cŷff o bren, bonŷn llysieuŷn, pŷst yr haul: a Spear, staff, also the Trunk of a Tree, also the stalk of a Flower, also the Sun-beam.
Paledrŷdd, un a wnelo saethau: a Fletcher.
Palalwŷ, palawŷs, math ar [Page] bren: a Linden or Teil-tree.
Palas.) lius brennin: a King's Court, a Pallace.
Paled, pêl ddwylo: a Handball.
Palf, cledr llaw: the palm of the hand.
Palfais: the Shoulder-blade.
Palfod, dyrnod a chledr llaw: a stroke with an open hand.
Palfu, palfalu, teimlo tan ddwlo: to handle gently, to stroke, to feel with the hand.
Palffrai. tŷ têg, plasdŷ, a Palfrey or stately House.
Pali, fidan, lliain main: Silk, or very fine Linnen-cloth.
Palmant:) a Pavement.
Palmidwŷdd, palmwŷdd, math ar goed: Palm-trees.
Palmwydden, palmidwydden, math ar bren: a Palm-tree.
Palu: to dig the Earth with a Spade.
Pall, llygredigaeth: lack, failing, defect, an Eclipse.
Pallu: to fail.
Pall, eisteddle brennin: a Throne.
Pân neu fân flew: Furr.
Pan neu pa amser: when, what time.
Pann, Bann, (Cwppan:) a Cup.
Pann brethŷn: a Fulling of Cloth.
Pannu, to Full Cloth.
Pannu, pannylu: to be made lower, to dent, to indent.
Pannwr: a Fuller of Cloth.
Pandŷ: a Fuller's Work-house.
Pant: a Valley or Bottom.
Pannwl: a lower ground, a hollowness or bottom.
Pannylu: to be made lower or hollower.
Pannŷs, moron: Parsnips, Carrots.
Pantri:) a Larder or Pantry.
Papir, pappŷr:) Paper.
Pâr, ffon hîr, pastwn: a Spear, a Lance.
Pâr, dau gymar: a pair or couple.
Pâr; darpar: provided, effected.
Para, parhau: duration, perseverance.
Parhâu: to persevere, to last and endure.
Parhaus: during, lasting.
Parabl: a Speech.
Parablus: Eloquent.
Paradwys: lle difyrrwch: a Paradice, a place of Pleasure.
Paradwysaidd, nefawl: Heavenly.
Parag: rhag pabeth: because of what.
Pared: a Wall of an House.
Parwŷdŷdd: Walls of a House.
Parwyden: a Wall, also the thin Flank.
Parddu: Collow.
Parlŵr:) a Parlour.
Parlŷs, dolur siglog: the Palsey.
Parod: ready, quick, expedite.
Parotoi: to prepare, to make ready.
Parri, llu o ddefaid neu o enifeiliaid: [Page] a Flock, a Herd.
Parth, parthed, parthred, perthrŷd, rhan: a part.
Parth a, parth ar, tua: towards.
Parthu, rhannu: to divide or part.
Parsel, nôd i saethu atto: a mark to shoot Arrows at.
Pâs, peswch: a Chin cough, a Cough.
Pesychu: to Cough.
Pasawl: how many.
Pâsc: Easter.
Pâsg, bwŷd pesgi: the food for fattening of Cattle.
Pesgi: to fatten, to feed.
Pasgwch, llwdnhwch tew: a fat Hog or Swine.
Pasgedig: fatted, fatten'd, cramned.
Pasgadur, pesgwr: a feeder.
Passio:) to pass.
Pastwn: a long Club.
Pathew, math ar lygoden: a Dormouse.
Paun: a Peacock.
Peunes: a Peaben.
Paunŷdd, beunŷdd: daily.
Pauo, peuo, torri yn fŷr: to break short, to aspire to.
Pawb: every body.
Pawl: a stake, post or prop, also a pile.
Polioni: to sit stakes or piles in the ground.
Pawen: a Hand, also the Paw or Foot of a Beast.
Pawr, pori: the feeding of Cattle.
PE.
PE: if.
Pebŷll, bythau o liain ar bolion: Tents, Pavilions.
Pebylliaw, gosod pebbŷll, lluedda: to Encamp, to pitch Tents.
Peccaid:) a Peck.
Pechod: a sin, also pity.
Pechu, to sin.
Pechadur: a Sinner.
Pechadures: a Woman Sinner.
Ped: if.
Pedestr, peddestr, gŵr traed: a Footman.
Pedestrig, peddestrig, a berthyno i ŵr traed, hefŷd, myned neu rodio: belonging to a Footman, also a going or walking.
Pedol: a Horse shoo.
Pedoli: to shoo a Horse.
Pedolog: having Iron shoos.
Pedrain, cluniau: the Buttocks or Hanches.
Pedrogl, pedrongl, pedwar cornelog: having four Angles or Corners, a Quadrate.
Pedror, pedwaraidd, pedwarochor: squared, four-square.
Pedryael, brô, godre gwlàd, ochor, ymmul, mîn: a Coast, or Borders, a Ridge, an Edge.
Pedrŷddog, gŵr traed: a Footman.
Pedrysal. petrual, pedwar ochrog, pedwar cornelog: a square Valley, any thing that is four-square.
[Page] Pedryfan, pedryfannoedd bŷd, pedwar rhan bŷd: the four parts of the World.
Pedryging, y tû mewn ir llaw, cleder y llaw: the Palm or Inner part of the Hand.
Pedrylaw, hylaw, deheuig, (sgwâr:) handy, dexterous, square.
Pedrylêf, eglur-lais: a clear voice.
Pedryliw, perffeithliw: a perfect colour.
Pedryollt, pedwar hôllt, pedair dellten: cleft or split into four parts.
Pedwar: four.
Pedwerŷdd: fourth.
Pedwaredd: the fourth.
Peddestr, gwr traed: a Footman.
Peddestres, merch draed: a Foot-woman.
Peddŷd, gwr traed: a Foot-man.
Pefr, (pur,) têg, gwŷch: fine, fair, pure.
Pefredd, tegwch, glendid, harddwch: Fairness, Beauty, Elegancy.
Pefren, go dêg: somewhat fair.
Pefychu, caeth anadlu: to breath short, to aspire.
Pefŷr, cyfarth fel cî neu lwynog: to bark, yelp or cry like a Dog or Fox.
Pegor, corr: a Dwarf.
Pegwn, ecstro: an Axle-tree.
Peidio: to cease, to leave off, to desist.
Peillio, to sift the Flower out of Meal.
Peilliaid: the Flower of Meal.
Peinioel, bara peinioel, bara ammŷd, bara gwenith trwyddo: Houshold-Bread made of Wheat.
Peiriane, offerŷn, (organ:) an Instrument, an Organ.
Peiswŷn: Chaff.
Peithŷn, peithynen, ysglatas: a Slate or Tyle.
Peithŷn y gwŷdd: the Weaver's Reed.
Pêl: a Ball.
Pelen, pêl fechan: a little Ball.
Pelgip, ysgrafell i daro pêl: a Battle-door, a Racket.
Pelrhe, helbul, (busnes:) trouble, business.
Pelŷdr yr haul, pŷst yr haul: the Beams of the Sun.
Pell: far, remote.
Pellder: long distance of place, length of time.
Pellennig, pellynnig, pell: far, remote.
Pellennigrŵydd, pellter: long distance of place.
Pellhâu: to remove afar off, to prolong.
Pellen: a bottom of Yarn, a Clew, a Ball, a Pill.
Pen: a Head.
Pen yn erfid, ymryfusedd, anghydfod: contention.
Pennain, pennau: Heads.
Pennarth, pennardd, brŷn a'i gornel yn y môr: a Promontory.
[Page] Penbleth: with plaited Hair or Head.
Pencais, Arglwŷdd trysor: Lord-Treasurer.
Pen oenedl: the top of the Kin.
Pencerdd, pen cerddor: Chief Musician.
Penci, pysgodŷn môr, môr gî: a Dog-fish.
Penciwdod, (duwe, capten,) swŷddog (ledio:) a Captain, a General of an Army, a Leader, a Duke.
Penclwm, carn arf: a Hilt, Haft or Handle.
Pencnaw, pencno, clymiad yr esgŷrn, gîe'r cymmalan: the Joynts of the Bones, where they are joined together with Sinews.
Pencnud, twyswr bleiddied: the leader of Wolves.
Pency feistedd, ucha eisteddfa: the Chief Seat or Palace.
Pendefig: a Prince, Primate or Noble-man.
Pendefigaeth: Primacy, Principality.
Pendodi, gosodiad wrth, rhoddiad at: added or join'd to.
Pendoll, pendyllog: having a Head full of holes.
Pendramwnwgl: head-long, topsy-turvy.
Pendro: Giddiness or Dizziness in the Heads of Beasts, which cause 'em to whirle, rowl and turn round.
Penddar, penddaredd, clefŷd pen: a Disease which causes a swimming of the Head with a kind of mistiness or sparkling of the Eyes.
Pendduŷn: a Boyle or Botch.
Penelin: an Elbow.
Penelino: to push or beat with the Elbow.
Penfar, pennor, penwer: a little Gate, a Postern, also a Muzzle.
Penfeddw: Giddy-headed.
Penfeddwi: to grow Giddyheaded.
Penfeddwdod: a Giddiness or Dizziness in the Head.
Penffeftr, arad, hefŷd rheffyn twŷso: a Plough, also a Collar or Halter for a Horse.
Penffestin, gwîsg haiarn i ben gŵr: a Helmet or Head-piece.
Penffestiniawg, a wisgo benffestin: that weareth a Helmet.
Penffrwŷn: an Ornament for a Horses Head, an Head stall.
Penglog: a Scull.
Pengrych: Curl'd headed.
Pengrychedd, pengrychni: Curlness of the Hair.
Penguwch, gwallt gosod: counterfeit Hair, a Top-knot, a Periwig.
Penhwŷad, pysgodŷn dŵr crouw: a fish called a Pike.
Penial, cyfrwys, gwerth-fawr: subtile, precious.
Penioel, bara penioel, bara tylwyth: Houshold Bread.
Penigamp, odiaethol, clyfyddgar: Excellent, Skilful.
[Page] Penllad, llâd, y dâ pennaf: the chiefest good.
Penloŷn: a little Bird called a Titmouse.
Penlliain, gwîsg pen i ffeiriadau gŷnt: an Ornament which of old time Priests did wear on their Heads.
Penllinin, cynflon: a Tail.
Penllwŷd: Grey-headed.
Penllwydni: horiness or whiteness of Hair.
Pennaig, goreuon y llu: the chief or best of the Flock.
Pennadur: a Prince, a Primate.
Pennaduriaeth: Primacy, Principality.
Pennawr, pennor, gwîsg pen: an Ornament wore on the Head.
Pennill: a pannel of Grass, a slave of a Song.
Pennod: a Chapter, also a certain mark made in the end of any thing.
Pennodi: to appoint, also to mark the end of any thing.
Pennor, penfar, penwar, (mwsel,) stôl ben: a Head-stall, a Muzzle.
Pennŷg: fat Tripes or Chitterlings.
Penrhaith, y tyngwr penaf neu gyntaf: he that takes first an Oath, the Foreman of a Jury.
Penrhe, penrhwym, gwîsg pen merch: a Hood or Veil that Women wore on their Heads.
Penrhŷn, brŷn a'i ymul yn y môr: a Promontory.
Pensêl, twŷsog, pendefig: a Prince, a Primate, he that has the great Seal.
Pentan: the Chimney-corner, the back of the fire.
Penteulu: the Chief or Head of a Family, also a Steward.
Pentref: a Village.
Pentwrr: a great heap.
Pentytru: to heap together.
Pentŷ: a Pent-house, or a Shed added to a House.
Penwag: a Herring.
Penwisg, gwisg pen: an Ornament or Dress for the Head.
Penwn, (baner:) a Banner, Standard, Ensign or Flag.
Penŷd: Pennance, a Punishment.
Peppreth, peppru, rhonsach, dwndrio: to babble or that, to chirp as Birds.
Pêr: sweet or mellow.
Peraidd: sweet, mellow.
Pereiddio: to sweeten or grow mellow.
Peren, peranen, gerllygen, rwnningen: a Pear.
Perced, rhwyd pysgotta: a kind of Net for Fishing.
Perchen, perchennog: the Possessor or Owner of any thing.
Perchenogi: to possess, to own.
Perchenogaeth: Propriety, Possession.
Pererin, dŷn dieithr ar ei swrneu: a Pilgrim.
Pererinbren: a Pine-tree.
Pererindod, (trafel:) Pilgrimage.
[Page] Perfedd: Entrails, Guts and Garbage.
Y pwynt perfedd, canol, canol-flaen: the Center, or middle Point.
Y berfeddwlâd, cannolwlâd: the middle Country.
Perfigedd, pryfigedd, enofa ar ynifeilied: a Disease with Worms in Cattle, a vehement ach in wringing of the Guts, as if they were gnawn with Worms.
Perffaith: perfect, compleat.
Perffeithio: to perfect, to compleat.
Perging, uchel: high.
Peri: to make, also bidding.
Periddaint, parasant: they made, they bid.
Periglor, gŵr eglwysig: a Parish-Priest or Curate.
Perigl: peril, danger.
Peryglu: to endanger.
Peryglus: dangerous.
Pêrlewig, llesmair trwy lawenŷdd: a pleasant Extasie.
Perllan: an Orchard.
Person:) a Parson.
Personawl:) personal.
Persondod, personoliaeth: a Rectory, a Benefice, also personality.
Pert:) dapper or delicate, fine, gallant, brisk.
Perth: a Bush.
Perthynu: to belong or appertain.
Perthynas: Relations, Appurtenance.
Perthynol: pertaining, belonging.
Perwŷl, amcan, bwrriad, llawn frŷd: a resolution, purpose or intent.
Perŷf, Perŷd, Brenin, Arglwŷdd: a King or Lord.
Perŷddon, afon Ddyfrdwŷ: the River Dee.
Peryglor, gŵr Eglwfig: a Parish Priest.
Pes, os: if.
Pesawl: how many.
Pesgi: to seed, to make fat.
Peswch: a Cough.
Pesychu: to cough.
Pestel:) a Pestle to bray in a Mortar.
Pet, ped: if.
Pettris, petrisied:) Partridges.
Petrual, (sgwâr:) a square plat of ground, also any square thing.
Petrus, amheus: doubtful.
Petruso, ammeu, ofni: to doubt.
Pêth: a part, a thing.
Rhyw bêth: some thing.
Peuo, deheuo, anadlu: to breathe out, to pant.
Peu, peues, man, llê, Trigfa, gwlâd: a Habitation, a Dwelling, a Cottage, also a Country.
Peusŷd, peusŷth, Clymiad neu asiad Coed ynghŷd: a fastning of boards together, called in Joyner's Craft, a Swallow, Dove or Culver tail.
Pewtner, (pwrs:) a Purse.
PI.
PI, Piogen: a Magpie.
Piod, piogod: Magpies.
Piau, Biau, mi bian: 'tis mine.
[Page] Ti biau: 'tis thine.
Pîb, pîbell: a Pipe, a Flagellet, also looseness in the Belly.
Pibo: to purge or have thin Stools.
Pibŷdd: a Piper.
Pibŷdd Côd: a Bag-piper.
Piplŷd: given to looseness or purging.
Pibonwy: an Icikle.
Piccel, pîg saeth, hefyd magwŷr: a Dart, a Pile.
Piccio:) to cast or shoot Darts to pick.
Pîg aderŷn: the Bill of a Bird.
Pig neu flaen llymder: the point or nib of any thing.
Pigŷn, piccyn: a Noggin.
Pigo: to prick, to peck.
Pigfforch: a Pitchfork.
Piglaw, gwlaw mawr: a heavy Rain or Shower.
Pîl: a rind, bark, shell or pill.
Pilio: to pill.
Pilionen: a thin rind, pill or bark.
Pildin, bildin: a galling between the Legs.
Pilen, pilionen, brettyn: a Rag or Clout.
Piler, Colofn: a Colum, a Pillar.
Pilig, Cawg, golch-lestr, ffroen padell yr ymmenydd: a Bason, a Laver, the Brain Tunnel, a Funnel.
Pilŷn, pilys, Cerpyn, brettyn: a Rag, a Clout.
Pilwrn, saeth fain hîr: a Javelin or Dart of five foot long and a half, having a Steel head nine Inches long.
Pill, Cadernid: a Fortress, a place of defence.
Pill, boncŷff, Cŷff, pawl: a Log of a Tree, a Stock of a Tree, a Stake.
Pinner:) a Pinner.
Pinn:) a Pen, also a Pin.
Pinagl:) a Pinnacle.
Pipre, pibiad: the loosness of the Belly.
Pisgen, pisgŵŷdden, math ar bren: a Linden or Teil Tree.
Piso:) to make water, to piss.
Pision:) Urine.
Pistŷll: a Water-cock or Spout.
Pistyllio: to spout.
Piw, bron, Têth, pwrs llaeth: a Breast, Teat, Pap or Udder.
PL.
PLa, Cornwŷd, aflwŷdd: a Plague.
Plâau, Cornwŷdau, aflwŷddiannau: Plagues.
Plâu, Cystuddio: to plague.
Pladur: a Sithe.
Pladurwr: a Mower.
Plaid: a part or party.
Pleidio: to take part with one side or other.
Plann: a Plantation.
Plannu: to plant.
Planhigŷn: a Plant.
Plangc:) a plank.
Plant: Children.
Planta: to get Children.
Plantos: little small Children.
Plâs: a Hall-house.
[Page] Plastr:) a Plaister.
Plegŷd, plaid: part, side or party.
Plêth: a plaiting or braiding.
Plethu: to plait or braid, also to extangle.
Pliant, bliant, lliain main: fine Linnen Cloth.
Plîsg, Blîsg: Shells.
Plith: among, mixed.
Plû: Feathers.
Pluŷn, pluen: a Feather.
Pluccan, mân blu: fine Feathers or Down.
Plûo: to pluck off the Feathers.
Pluor, (dŵst, powdr:) Dust, Powder.
Plwcca, (Clai,) tom: Dirt or Clay.
Plwm: Lead.
Plymmen, llester plwm: a a Leaden Vessel, a Mass of Lead, a Cistern.
Plwŷf: a Parish.
Plyccrôth morwŷn, Rhan or bol: part of the Belly.
Plŷg: a wrinkle or fold, a bending.
Plygu: to fold, to bend.
Plygain: the break of day.
Plŷmlwŷd, plymnwŷd, Rhyfel, ymladd: a War, Battle or Conflict.
PO.
PO, gan ba faint: by how much.
Pob: all, every.
Pobi: to bake.
Pobŷdd: a Baker.
Pobyddiaeth: the Art of baking.
Pobtŷ: an Oven, a Bakehouse.
Pobl:) people.
Poccŷn, (Cusan:) a kiss or buss.
Poed, boed, bydded: let it be, so be it.
Poen: labour, torment.
Poeni: to labour.
Poenedigaeth: torment, labour.
Poenus: laborious.
Poer, poerŷn: a Spittle.
Poeri: to spit.
Poeth: hot.
Poethi: to wax hot.
Poethni, poethineb: a heat.
Pôl, pŵl: blunt.
Ponar, ffauen: a Bean.
Pôr, Arglwŷid: a Lord.
Porchell: a Boar-pig.
Porchelles: a Sow-pig.
Pori: to feed, to grase.
Porfa: a Pasture.
Porphor, lliw asgell y chwîl: Purple.
Por treiad, (patrwm:) a Pattern, a Portraicture, a Specimen, à Model.
Porth, ymborth, porthiant: assistance, also subsistence.
Porthorddwŷ, (swccwr, Rhymedi:) succour, supply, remedy.
Porth, Ilidiart, drŵs: a Gate, a Door.
Porth y môr: a Sea-port.
Porthewlis, Cwŷmp dŵr: a great fall of Water from an high place.
Porthor: a Door-keeper, a Porter.
Porthoriaeth: the Office of a Door-keeper, Porteridge.
[Page] Porthlâdd, porthfa, porth: a Port or Haven.
Porthwŷs: a Ferry-man, a Landwaiter, a Tide-waiter.
Porth, porthiant, ymborth: a subsistence, food.
Porthi: to feed.
Porthi, (Cario:) to bear or carry.
Porthmon: a Drover, also a Merchant.
Porthmonna: to merchandize.
Pormonnaeth: Merchandize.
Posiâr, Jâr dew frâs: a fat Hen.
Pôst:) a Post.
Postolwŷn: a Horse-crupper.
Potten: the belly or panch.
Pothan, pothon, Cenau blaidd: a young Wolf.
PR.
PRâff: thick or gross.
Praffder: grosness or thickness.
Praidd, llu o ddefaid, hefyd (ysbail:) a Flock of Sheep, also a Spoil.
Preiddio, (ysbeilio:) to spoil or rob.
Preiddiawr, preiddiwr, (ysbeiliwr:) a Robber, a Spoiler.
Preiddiad, dwŷn neu lladratta: a spoiling, robbing or forraging.
Prain, llŷs Brenin: a King's Court or Palace.
Prawf, praw: a proof, an experience.
Profi: to prove, to try.
Pregeth: a Sermon, an Homily.
Pregethu: to preach.
Pregethol: pertaining to an Assembly, meet to preach.
Pren: a Tree.
Prenfol, prennol: a little Coffer or Casket, a Deal or Wainscotbox.
Prennial, (Ysgrin:) a Skrein.
Prentis:) an Apprentice.
Prês: Brass, also hast and speedmaking.
Preseb: a Manger.
Presen, Cydrycholdeb, gŵŷdd neu oflaen wyneb: presence.
Presen, yr oes bresennol: the present Age.
Presennawl, Cydrychiol: present.
Presennoldeb, Cydrycholdeb: presence.
Prestl, doeth, Cyfrwŷs: subtle, witty.
Prestledd, doeth ymadrodd: a a subtle point of reasoning, witty sayings.
Preswŷl, Cartref, Annedd: habitation, dwelling.
Preswyliaw, aros, Tario, Trigo: to dwell, to stay.
Prew, gwlâd: a Country a Province.
Prîd: dear.
Pridwerth, (prîs:) a price.
Prîd, gwŷstl: a pledge.
Prido, gwystlo: to give a pledge.
Prîdd: Earth-mould.
Priddo: to cover with Earth.
Priddell, Tywarchen: a hard Clod, a Clod or Lump of Earth.
[Page] Priddfaen: a Brick or Tile of that nature.
Priddgist, pot prîdd: an Earthen Vessel.
Priddlestr: a Potter's Vessel.
Prîf, permaf, Cyntaf, goref: first, principal.
Prîf, y dŷdd Cyntaf or lleuad, yr euraid Rifedi: the first day of the Moon, the Golden Number.
Prifio:) to grow, to thrive.
Prin: rare, scarce, sparing.
Prin: scarcely, sparingly.
Prinder: scarcity, need, want.
Prinhâu: to grow scarce, to decrease, to diminish.
Prinpan, Dadleu: to reason, to dispute, to argue.
Print:) Graving, also Print.
Printio:) to engrave, to print.
Priod: proper, particular, private, married.
Priodi: to marry.
Priodas: Marriage or Wedlock.
Priodfâb, priodasfab: a Bridegroom.
Priodferch, priodasferch: a Bride.
Priodol: proper, also the Married state.
Priodoli, meddianu: to possiss or make a thing one's own.
Priodoldeb, priodoledd, meddiant, hawl; propriety.
Prîs:) a price.
Prisio:) to prize.
Profi:) to tast, to prove.
Profiad:) probation, proof.
Profadwy:) proved, approved, provable.
Proffes:) geilwad, Celfyddŷd, Cymeriaeth: profession.
Prol:) rhag y madrodd chawryddiaeth: a Prologue.
Proliad, ye hwn a ddywedo'r prol: he that speaks the Prologue.
Prophwŷd:) a Prophet.
Propr:) proper, elegant, neat, handsom.
Propriaid, Gwŷbed mân: little Flies like Gnats.
Prûdd: prudent, grave, serious, also heavy, sad, melancholy.
Prudd-deb, doethineb, Callineb: prudence.
Prudd-der: heaviness, or sadness, melancholy.
Pruddhâu: to mourn, to grieve.
Prŷd, gwêdd, môdd, ystŷm: form, shape, countenance, also beautiful
Prydus, lluniaidd, hawddgar: specious, beautiful.
Prydwen, llun, delw: a figure, image, form or shape.
Prŷd, amser, cyfleu: time, season, also opportunity.
Prŷd o fwŷd: a meal's meat.
Prydlawn: in good time, seasonable.
Pryder, gofal: care, pensiveness.
Pryderu, gofalu: to cark and care.
Pryderi, gofal: care, pensiveness.
Prydu, prydyddu: to make Versis, to play the Poet.
Prydŷdd: a Poet.
Pryddest, Cerdd gyson: a Poem
Prŷf: a Worm.
Pryfedog, pryfedus, llawn o bryfed: full of Vermine or Worms.
Pryfedu, magu pryfed: to breed Worms.
Prŷf Cadachog: a Palmer-worm.
Prŷ'r Dail: a Palmer or Cankerworm.
Prŷf Clustiau: an Earwig.
Prŷf Dillad, Gŵyfyn: a Moth.
Prŷf Penfrith: a Badger.
Prŷ'r Ganwyll: a Candle-worm.
Prŷf Goleuad: a Candle-worm.
Pryfigedd, persigedd, gwŷrn, llynger, pryfed y perfedd: the Worms in the Guts.
Pryffwnt, pryffynt, enwedig, penaf: especial, chiefest.
Prŷn, pryniad: a buying.
Prynu: to buy, also to redeem.
Prynwr, pryniawdr: a Redeemer, a Buyer.
Prynedigaeth: Redemption.
Prŷs, prysg, prysgoed, coedwig, coedfa coedlwŷn, coed plann, plan goed: a Grove, a Nursery of young Trees.
Pryseddu, aros. trigo: to dwell, to stay.
Prysur: busie.
Prysuro: to basten.
Prysurdeb: hast, business.
Pryswylio, preswŷlio, aros, tario: to dwell.
PU.
Pûch, ewyllus, dymmuniad: a desire, a wish.
Pucho, dymmuno, ewŷllysio: to wish or desire.
Puchiant, dymmuniad: a desire.
Pump: five.
Pummed: fifth.
Pumllyng, pumlleng, pumllong: five Ships.
Punt: a pound or twenty shillings.
Puntr, puntur (pensel:) the Pen or Pencil of a Painter.
Puppur:) Pepper.
Pûr:) pure, clean, undefiled.
Purdeb:) purity, sincerity.
Purdan: Purgatory.
Puro:) to purifie.
Puror, peraidd-leisiwr: an harmonious or pleasant Tuner.
Puroriaeth, pereiddlais: harmony, melody.
Puttain:) a Harlot, an Adulteress.
Putteindra: Fornication. Adultery.
Putteinio: to play the Whore, to play the Rogue, to commit Adultery or Fornication.
Putteindŷ: a Bawdy-house.
PW.
PWding:) Pudding.
Pwdr: rotten, corrupt, putrified.
Pydrni: rottenness, putrefaction.
Pydru: to putrifie, to rot.
Pŵl: blunt.
Pylu: to wax dull or blunt.
Pŵll: a Pit, a Lake.
Pwmpa: a great Apple.
Pwmpl, pen hoel: a Boss of a Nail or Bridle.
Pwnn: a pack or burden.
Pynnau: burdens or packs.
Pwngi, pelorŷn, chwsigen: a [Page] push or blister, also a pock.
Pwngc, blaen, (nôt:) a point, a note.
Pyngcio: to sign descantly, to joyn in harmony.
Pwrcas, amcan, bwriad: a Purchase.
Pwrs:) a Purse.
Pwŷ: who, what person.
Pwŷ-bynnag: whosoever.
Pwŷll, synwŷr, doethineb: sense, discretion, prudence.
Pwŷllo, ystyried: to consider, to deliberate.
Pwŷllog, synhwŷrol, gwaredd: prudent, discreet.
Pwŷnt, jechŷd: health.
ammhwynt, afiechŷd: weakness, sickness.
Pwŷntio, pesgi: to make fat, or to be fatted.
Pwŷnel: an Aglet or Tag of a Point.
Pwŷo: to beat or stripe.
Pwŷs: a pound weight, a weight.
Pwŷso: to weigh.
Pwŷth, cyflog, gwerth: a reward or price.
Pwyth: a stitch.
Pwytho: to stitch or sew.
PY.
PYbl, pobl: a people.
Pybŷr: strong, stout, strongly made.
Pybyrwch: strength, valour.
Pŷch, Clefyd: a Distemper.
Pŷd, enbŷdrwŷdd, perŷgl: danger.
Pydio, peryglu: to be in danger, to encounter.
Pydew: a Pit, a muddy Water.
Pŷg: Pitch.
Pygu: to pitch.
Pŷg-Liain: a Searcloth.
Pŷgliw: black as Pitch.
Pylgain, plygain neu Canniad y Ceiliog, hefŷd gwahaniad ŷ dŷdd ar nôs: Cocks-crowing, also the Twilight.
Pylor, pluor, (powdr gwnn:) Gun-powder.
Pyllawg, pyllog: Leaky or full of Leaks.
Pymtheg: fifteen.
Pynner, pwŷs, baich, pwn: a weight, burden or pack.
Pynnoreg, ystrodur bwnn: a Pannel, a Pack-saddle.
Pynnorrio: to pack up.
Pynfarch, march pwn, hefyd syrthiad dŵr: a Portcullis, also a Pack-horse.
Pŷr, Arglwyddi: Lords.
Pyrnhawn, prŷdnawn: Noon, Evening.
Pŷs: Peas.
Pysen: a Pea.
Pŷsg, pysgodun: a Fish.
Pysgod: Fishes.
Pysgodlŷn: a Fish-pond.
Pysgotta: to fish.
Pythefnos: a fornight.
RA.
RHaclŷd, rhagluniaeth: providence.
Rhâd, (Grâs:) Grace.
Rhâd neu yn rhâd: gratis.
[Page] Rhâdlawn: gracious, also meek, gentle.
Rhaff: a Rope.
Rhag: from, also before.
Rhagbron, gerbron: before or in presence.
Rhagddant, daint-blaen: a Fore-tooth.
Rhagddor: a Hatch.
Rhagddŷdd, rhagddŷnt: from them.
Rhagflaenu, achub y blaen: to prevent.
Rhagfŷr: the month December.
Rhaglaw, penadur, llywodraethwr: a Ruler, Governour or President.
Rhaglawiaeth, penaduriaeth, Rheolaeth: Government, Rule or Presidency.
Rhaglith, Rhagymadrodd, y llith flaena: a preface.
Rhacgno, Cyngor, hefyd Rhybŷdd: Advice, Counsel, also premeditation.
Rhagod, attal, rhwystro: to hinder, to stay, also an impediment.
Rhagodion, ymaros, ymoedi: delaies.
Rhagor, rhagoriaeth: preheminence, difference, exceeding, excellence.
Rhagorol: excellent.
Rhagori: to excel.
Rhagorfraint, braint uwchlaw eraill: prerogative.
Rhagorgamp: a perfect work of Vertue, a Deed well done.
Rhagre, rhedeg: to run.
Rhagtal, ffunen, gwîsg talcen: a Frontlet, or Forehead-cloth.
Rhacter, sefŷll yn erbŷn: resisting.
Rhagu, gwrthwŷnebu, gwadu: to contradict, also to deny.
Rhagwŷs, rhybudd: forewarning. premonition.
Rhai: some, some few, several.
Rhaiadr, ffrŵd chwyrn, syrthiad dŵr: a Cataract or great downfal of Water.
Rhaiadru, syrthio i lawr yn erchill: to fall down violently.
Rhaib: greediness.
Rheibio: to eat greedily.
Rhaid: needful, necessary.
Rheidus, tylawd, anghenus: needy, poor.
Rheidwŷ, angen: necessity.
Rhaidd, ffon hîr bigog: a Spear, a Lance.
Rheiddiawr, Cariwr rhaid: he that carries a Spear.
Rheiddun, yr un a rhaidd: a Spear.
Rhain, edrych torslain.
Rhaith, Twng, llŵ, adduned: an Oath, a Vow.
Rheithiwr, Tyngwr: a Swearen
Rhammant, thammanta: devination by simple Ceremonies.
Rhan: a part or portion.
Rhannu: to part or divide.
Rhannog: a partaker.
Rhandir: a Lot or Hereditary part.
Rhandwy, rhan: a portion or part.
[Page] Rhafgl: an Instrument to shave Wood with, also a Grater.
Rhaw: a Spade, a Shovel.
Rhawd, (Trŵp,) Cynŷlleidfa: a Troop, a Company.
Rhawter, yr un a rhawd.
Rhawn, rhownyn: the Hair of a Horse's Tail.
Rhawth, rheibus: greedy.
RHE.
RHe, rhedeg: to run.
Rheawdr, rhedwr: a Runner.
Rhebŷdd, jor, Llywŷdd, Arglwydd: a Governour, a Lord.
Rhêch: a Fart.
Rechain: to fart.
Rhedeg: to run.
Rhedegwr, rhedwr: a Runner.
Rhedfa: a Race.
Rhedegfain, rhedegfan: to run up and down.
Rhedweli, gwythen fawr y gwddw: the great Throat-Veins.
Rhedŷn: Ferns or Brakes.
Rhedynen: a Fern or Brake.
Rhedyneg, rhedynog dir: Ferny ground.
Rhêf, praff, mawr: thick, great.
Rhefawg, gwden, Tîd, Cadwŷn: a Wythe, a Chain.
Rhefedd, Cyfoethogrwŷdd: Riches, Wealth.
Rheflog, (yspail, Trais:) spoil.
Rhefr, Twll tîn: the Fundament or Arse-hole.
Rhefrwŷm, caledwch yn y bol: a hardness or binding in the body, Costiveness.
Rheffŷn: a Halter, a Cord.
Rheffyn pen bawd: a Thumbband.
Rhêg, neu rhoddiad: a Gift.
Rhêg, neu rhegfen: a Curse.
Rhegu, rhegi: to curse.
Rhegain, sisial: whisper.
Rhegen, sofliar: a Quail.
Rheiddiawr, a gafio ffon hîr: a Spear-man, a Pike-man.
Rhelŷw, gweddill: a Relick.
Rhemp, drygioni: wickedness.
Rhemmwth, dŷn rheibus: a Glutton, a greedy Fellow.
Rhên, Arglwydd: a Lord, a Peer.
Rhen, rhennaid (chwart:) a quart measure.
Rheng, (rhengc,) gwana: a Rank.
Rhengcio, gwanahau: to make into Rank.
Rhent,) ardreth: Rent.
Rheol: a Rule or Government.
Rheoli: to rule or govern.
Rhês: a Row, a Rank.
Rhesel: a Rack or Manger.
Rhestr: a Row or Rank.
Rheswm:) a Reason.
Rhethr, rhethren, pastwn, ffon ddwylaw: a Spear, a Lance.
Rhethrawr, yr hwn a gario bastwn: a Spear-man.
Rheufedd, rhefedd, cyfoeth, galluogrwŷdd: wealth, riches, ability, plenty.
Rhew: Frost.
Rhewi: to freeze.
[Page] Rhewin, dîg, a hefyd anhrheithio: anger, also to ruine.
Rhewiniaw, anrhaith: a ruine.
Rhewŷdd, Anllad, anlladrwŷdd: Leachery, Lascivious.
Rhî, Arglwŷdd, gwr enwog: a Lord, Peer, Baron.
Rhiaidd, rhieddawg, uchel, boneddigedd, hael: noble, generous.
Rhial, rheiol, perthynol i frenin, Breiniol: Royal, Noble.
Rhiain: a Virgin, a Maid.
Rhiallu, y rhifedi 100000. sef Can-mîl: a hundred thousand.
Rhiawdr, Arglwŷdd, gŵr mawr: a Lord, a Baron.
Rhiccian, rhingcian: to gnash.
Rhidels, rhidens, ridens: a Fringe.
Rhidio, ymgymharu rhwng ceirw: to rut in Rutting-time.
Rhidŷll: a course Sieve.
Rhieni: Parents, Ancestors, also an Off-spring, Posterity.
Rhîf: a number.
Rhifo: to number.
Rhifed, rhifedi: a number.
Rhifwnt, melynliw, aurliw: a yellow or golden Colour.
Rhigal, edrych rhial.
Rhigod, (pylori:) a Pillory.
Rhigol: a Trench.
Rhigoli: to trench.
Rhigwm: a long Tale or Story.
Rhill, gwana, rhês, rhester: a Rank or Order.
Rhimŷn: a Rime.
Rhîn, rhinwedd, rhyfeddod, dirgelwch: a secret, a mystery.
Rhiniau, swŷnau, cyfareddion: Enchantments, Charms.
Rhingc, rhingcŷn: a noise, a crashing, a gnashing.
Rhingcian, rhiccian: to make a noise, to crash, to gnash.
Rhingŷll, swŷddog: an Officer, a Sergeant, a Pursevant, a Common Cryer.
Rhiniog, hiniog: a Threshold.
Rhintach, mantach: Toothless, without Teeth.
Rhinwedd: Vertue.
Rhinweddol: gentle, meek.
Rhisg. rhisgl: Barks of Trees.
Rhisgŷn, rhisglyn: the Bark of a Tree.
Rhistŷll, Crîb i gribo Ceffŷl: a Horse-comb, a Curry-comb.
Rhistyllio, Cribo Ceflŷl: to curry a Horse.
Rhîth: an Apparition, a form, also a pretence, the genital seed.
Rhithic, ymddangos: to appear.
RHO.
RHoccas, llangc: a young Man in his growing years.
Rhôch, bonlle, bloedd, oernad: a noise, a rearing.
Rhôd, olwŷn: a Wheel.
Rhodio: to walk.
Rhodiad, rhod-ddŷn, rhodienwr: a Walker, also a Vagabond.
Rhodienna: to walk about, to range.
Rhodiennwr: a Walker about, a Ranger.
[Page] Rhodl, rhodol, rhwŷf i rwyfo Cafn ar ddŵr: an Oar.
Rhodoli, rhwŷfo: to Row.
Rhodres: pomp, vain-glory, boasting.
Rhodresu: to boast, to brag.
Rhodresus, rhodreslud: given to boasting or bragging.
Rhodreswr: a boaster.
Rhôdd: a gift.
Rhoddi: to give or bestow.
Rhoddiad: a Largess, Liberality.
Rhoddwr, a giver.
Rhoesaw, croesaw, welcome.
Rhoesawu, croesawu: to welcome.
Rhol, (Rowl:) a Roll.
Rholbren: a Rolling-pin.
Rhôn, ffon hir bîgog: a Spear, a Lance.
Rhonell, rhawn, cynffon: a Tail.
Rhongca, rhŷdd, pannylog: loose, hollow.
Rhôs:) Roses.
Rhosŷn:) a Rose.
Rhôst:) Roasted.
Rhostio:) to Roast.
RHU.
RHuo: to roar.
Rhuad: a roaring.
Rhuadŵr: a Roarer.
Rhuchen, croen teneu: a thin Skin, also the Web in the Eye.
Rhuchio, gogrynu: to sift or sieve.
Rhuedd, digrifwch: mirth, pleasure.
Rhudd: Red, Ruddy.
Rhuddo: to grow Red or Ruddy.
Rhuddell, rhuddel, nôd, llythrenau cochion: a Rubrick, so called, because printed in Red Letters: a Ruddy Stone to mark Sheep with, Red Oaker.
Rhudden, nôd côch: a Red Mark.
Rhuddennau, nodau cochion: Red Marks.
Rhuddin, rhudding, calon pren: the heart or soundest part of a Tree.
Rhuddfa, daear gôch: Red Earth.
Rhuddion gwenith: Wheat-brann.
Rhuddfaog, rhuddfawg, rhuddfoawg, côch, o liw gwaedlud: Reddish, of a bloody colour.
Rhufain: Rome.
Rhufaog, ymladdwr: a fighter.
Rhugl groen, Hugl groen: a Rattle made with Stones in a dry'd undressed Skin to fright Horses, &c.
Rhuglo: to shovel Dirt or Mire together.
Rhull, hael, bŷan, amhwyllog liberal, swift, hasty, rash.
Rhummen, bol, potten, cîlsafn: the Paunch, also the Cud.
Rhuon, rhufon, (sawdwr:) a Souldier.
Rhuppai, Heislan, rhesullt: an Iron Comb to kemb Flax or Hemp with.
Rhûs, mynediad yn ôl: a leaping or skipping back.
Rhuso: to leap or skip back, to [Page] stand still as an ill qualified Horse will do in defiance of his Rider.
Rhut, mâth ar Lysieun: the herb Rue.
Rhuthr: an assault or leaping upon.
Rhuthro: to assault or rush upon.
Rhuwch, gogr rhuwch: a Sieve, a Sierce, a Colander or Strainer.
RHW.
RHŵd: Rust.
Rhydu: to rust.
Rhydlŷd: rusty.
Rhwmp, Taradr, ebill: an Auger or Wimble.
Rhwng: between.
Rhangc, chwrniad mewn cwsg: the Snoar that one makes in his sleep.
Rhwning, rwning, gerllig: Pears.
Rhwningen, rwningen, gerllygen: a Pear.
Rhwnsi, math ar geffyl: a kind of Horse.
Rhŵth: wide, open.
Rhythu: to make wide or open.
Rhwŷ, rhwyf, llawer iawn, gormodedd, Brenin, penandur: a King, a Chief Commander, a General of an Army, abundance, too much.
Rhwŷd: a Net.
Rhwydo: to ensnare.
Rhwydd: prosperous, ready, easie.
Rhwydd-deb: prosperity, good luck.
Rhwyddhâu: to prosper, to make ready or easie.
Rhwŷf, rhwŷf-ffon. rhwyf-lath, rhwyf i rwyfo cafn ar ddŵr: an Oar to row a Boat.
Rhwyfo: to Row.
Rhwyfwr: a Water-man, one that Roweth.
Rhŵyg: a Rend.
Rhwygo: to rend, to tear.
Rhwŷl, llŷs neu dŷ mawr: a Vallace.
Rhwyll, (mortais:) a Mortess.
Rhwŷllog, Tyllog: Latticewise, like a Net or Window.
Rhwŷm: a Bond.
Rhwymo: to bind.
Rhwymedi: Remedy.
Rhwŷsg, Awdurdod: Authority, Rule.
Rhwystr: hinderance.
Rhwystro: to hinder.
Rhwystrŷs: entangled.
RHY.
RHŷ, gormod: too much.
Rhybuch, enwyllus, dymmuniad: a desire, a wish.
Rhybucho, ewyllysio, dymmuno: to desire, to wish.
Rhybuched, rhôdd: a Gift.
Rhybwŷth, pwŷth, cystog, gwerth, (prîs:) wages, reward, the price or value of a thing.
Rhybudd: warning.
Rhybuddio: to warn or admonish.
Rhybŷdd, bŷdd: it will be.
Rhŷch: a Furrow, a Rean between two Butts of plowed Land.
[Page] Rhychdir, Tir a ellir ei Aredig: Arable-ground.
Rhychor: the Right hand Ox that draweth.
Rhychwant, (yspon:) a span.
Rhŷd, rhydle: a Ford.
Rhydain, carw ieuaingc: a Hind Calf, a young Deer.
Rhyderig, Hwch ryderig neu Lodig: a Sow that desires the Boar.
Rhŷdd: free, loose.
Rhyddedawg, rhŷdd: free, loose.
Rhyddid, rhydid, rhydd-did: Liberty, Freedom.
Rhŷddhau: to set free, to set at liberty, also to loose, undo or untie.
Rhyddŷn, rhyngthŷn, rhyngddŷnt: between them.
Rhyfedd: wonderful.
Rhyfeddod: a wonder, a miracle.
Rhyfeddu: to admire, to wonder.
Rhyfel: War.
Rhyfela, rhyfelu: to war, a a warring.
Rhyfelwr: a Warriour.
Rhyferig, edrych rhyderig.
Rhyferthwy, dryccin, llifeirion: a Storm or Tempest, also a Deluge or Inundation.
Rhyfŷg, balchder, Coegni, gormod o hyfder: Pride, Arrogance, Presumption.
Rhyfygu, balchio, coeghau, mynd yn rhŷ hŷ: to presume.
Rhyfygus, balch, coeglud, rhŷ hŷ: proud, presumptuous, arrogant.
Rhŷg: Rye.
Rhygen: one grain of Rye, or one standing corn of Rye.
Rhyged, rhŷ hael: liberal, prodigal.
Rhygiŷdd, rhygluddiant, rhygluddiad, haeddedigaeth, haeddiant: merit.
Rhyglyddu, haeddu, rhyngu bôdd: to deserve, also to give content.
Rhygoll, coll: loss, damage.
Rhygn, nôd i goffa neu i gadw Cyfri: a Score made with Chalk, or the like.
Rhygnbren, pren hacciog i gadw cyfri: a piece of Board to score upon, a Score.
Rhygnu: to saw.
Rhygŷlch, Cylch: a Compass, a Course.
Rhygŷng: an ambling or pacing.
Rhygyngog: given to amble or pace.
Rhygyrgu: to amble or pace.
Rhylâdd. llâdd: to kill.
Rhylŷw. rhelyŵ, gweddill: a Relick.
Rhymanta: to follow Soothsayings, to divine by gathering of Water and Sand on a certain night.
Rhŷn, brŷn: a Hill.
Rhŷnn, rhyndod: a very great Cold, extremity of Cold.
Rhynnu: to suffer extreme Cold, to be frozen with Cold.
Rhynnawd, rhynnawdd, ychydig: some, a few, not many.
[Page] Rhyngu bôdd: to please, to give content.
Rhynion: great Oat-meal, Groats.
Rhŷodres, rhodres: a babling or prating.
Rhyred, rhêd: Run.
Rhysgŷr, rhuthr, cais: an assault, an endeavour.
Rhŷsedd, llawer: abundance.
Rhysod, marwor: Coals of fire.
Rhysodŷn, marworŷn: a Coal of fire.
Rhyswr, Campwr: a Champion, a Wrestler, a Heroe.
Rhŷw: somewhat, something, some body, some one.
Rhŷw, rhywogaeth: a Stock, Race or Lineage.
Rhywiog: generous, mild, gentle, fine, not course.
Rhyweilydd, gweilydd, ofer, gwâg: vain, empty.
SA.
Sâch: a Sack.
Sachlen, sachliain: Sackcloth.
Sadell, ystrodur bwn: a Pannel or Pack-saddle.
Sadwrn: Saturn. Saturday.
Saen, (plaster:) plaister.
Saer Coed: a Carpenter.
Saer Maen: a Mason.
Saerniaeth: Building, Architecture.
Saeth: an Arrow.
Saethu: to shoot with an A row.
Saethŷdd: an Archer.
Saethyddiaeth: the Art of Shooting or Arching.
Safn: a Mouth.
Safnaid: a Mouth-full.
Safn-rhwth: having a wide Mouth.
Safnrhythu: to extend or dilate one's Mouth.
Safnog: having a great or wide Mouth, mouthed.
Saffrwm:) Saffron.
Saffrymmu: to stain with Saffron.
Saffrymmog: of or like Saffron, yellow.
Saffwy, ffon hîr bigog: a Lance, a Spear.
Said, seidŷn: a Tang, or that part that goeth into the Hast of any Weapon or Tool.
Saig: a Dish or Mess of Meat.
Seigio: to provide and dress Dishes of Meat.
Sail, sylfaen: a Foundation.
Seilio, sylfaenu: to lay a Foundation.
Seilddar, cynhalbren, polŷn: a prop, also a pile driven into the Earth.
Saim: Goose-grease.
Seimlŷd: greasy.
Seimio: to yield Grease.
Sain, sŵn: a sound.
Seinio, synio: to sound.
Sais: a Saxon, an English-man.
Saith: seven.
Seithfed: seventh.
Sâl, salw: vile, ignoble, sorry.
Salwedd: vileness, sordidness.
[Page] Sallwŷr, Llaswŷr, Psallwŷr, Psalmau: Psalms.
Sann, Syndod: amazement, astonishment.
Sannu, synnu: to be stupified or amazed.
Sang: a pressing, a straining, a treading.
Sengi, sangu: to press, to strain, to tread.
Sant: a Saint.
Santes: a Shee-saint.
Sanctaidd: Holy.
Sancteiddio: to sanctifie.
Sancteiddrwydd: Sanctification, Holiness.
Sardio, rhoddi sen: to chide.
Sarrhaâd, anglod, cywilŷdd: disgrace.
Sarhâu, cywilyddio, anglodi: to disgrace.
Sarritt, anghwanegiad, yr hŷn fo tros ben: an addition, the overplus, what is given over and above weight or measure.
Sarllach, llywenydd: joy, gladness, mirth.
Sarn: a Causey, a Pavement.
Sarnu: to pave.
Sarph: a Serpent.
Sarrug: obstinate, dogged, stubborn.
Sarrugrwŷdd: obstinacy, doggedness, stubbornness.
Sarrugŷn, go sarrug: somewhat obstinate or stubborn.
Sâs, mawr, uchel, enwog: great, eminent.
Sathar, seri sathr, anghenaifîl ai gorph fel dŷn, a'i draed fel traed gafr, a chŷrn ar ei ben: a Satyre.
Sathr: a treading or trampling.
Sathru: to tread or trample.
Sathrfa: a trodden place.
Saw, sâf, safiad, sefydle: a station.
Sawd, rhyfel, ymladd: War, a Conflict or Battle.
Sawdiwr: a Souldier, a Warriour.
Sawdl, sowdwl: the heel of the foot.
Sawdurio, asio ynghŷd: to joyn or fasten together, to solder.
Sawdd, suddiad, myned tan ddŵr: a plunging or dipping into, a sinking under water.
Soddi, suddo: to plunge or dip into, a sinking dead.
Sawell, Cêg (limneu:) the passage of a Chimney.
Sawl: whoever.
Sawr, safr, sawŷr, rhogleu, hefŷd blâs: savour, tast, also a smell.
Sawrio: to savour or tast, also to smell.
Sawrus, blasus: well seasoned, savoury.
Saws, sos:) sauce.
SE.
SE, edrych ys ef.
Sebach, bychan Jawn: very small or little.
Sebon: Sope.
Seboni: to lather with Sope.
Sebonlŷd: be daubed with Sope.
Sêch, sŷch: dry.
Sechi, sachu: to stuff or fill up a sack.
[Page] Sêf, ys êf: to wit, that is.
Sefnig: the Weasand-pipe, the mouth of the Wind pipe.
Sefŷll: to stand.
Sefyllfa: a standing place, a station.
Sefyllian: to stand-still.
Sefydlu, gosod, gwastatau: to place, to establish.
Sefydlog: constant, firm, sure standing, established.
Dŵr sefydlog: standing-water.
Sefrdân, syfrdan, peuffol, ynfŷd: giddy-brain'd, stupid.
Segŷr, segŷrllŷd: slothful, idle.
Segurŷd: idleness, leisure.
Seibiant, segura: ceasing from labour or business.
Seimio: to yield Grease, to drop Grease.
Seinio, synio: to make a sound.
Seirch, offer Ceffyl, Cyfrwŷ: the Harness of a Horse, a Saddle.
Seithug, ofer: in vain, void.
Seithugio, gwneuthyr yn ofer: to disappoint, to frustrate, to do in vain.
Seithugiaeth, oferedd, aflwyddiant: disappointment, a frustrating.
Sêl, gwiliad, edrychiad: an espying, a Watch.
Selu, edrych, gwilio: to espy, to watch.
Sêl:) a Seal.
Selio:) to seal.
Selwr, Gwiliwr, edrychwr, golygwr: an Espyer, a Scout-watch, also a beholder or viewer.
Seliad: crafty, quick-fighted.
Seldrem, dyrnaid, polltid: a handful, a bundle.
Seler:) a Celler.
Selgyngian, isel gyngian, siarad yn arafedd, grwgnach: to speak softly, also to mutter or murmur.
Selsig, (pwding:) Sausages or Puddings.
Selsigen, (pwdingen:) a Sausage or Pudding.
Selwedd, salwedd, sâl: vileness, baseness.
Seml, syml, (simpl:) simple.
Semlant, symlant, wŷneprŷd, golygiad: countenance, aspect.
Senn: a rebuke. a chiding.
Sennu, rhoddi, senn: to chide.
Seneddr, Tyrfa, hefyd penaduriaeth yr iddewon: a Synod, an Assembly, also the Sanhedrim amongst the Jews.
Seneddwr, uchel gynghorwr: a Senator or high Councellor.
Sengi, sang: to press, to tread or trample.
Sengl:) single.
Senw, anrhydedd, budd, Cynnudd: honour, also profit, benefit.
Sêr: Stars.
Seren: a Star.
Serr, Cleddŷf: a Sword.
Serch: love, affection.
Serch, puttain, Godinebydd: a Concubine, also an Adulterer.
Serch, tros: for, over, above.
[Page] Serchog: kind, loving, amorous, affectionate.
Serchu: to love, to affect or fancy.
Seri, meirch: Horses.
Serfŷll, dibŷn, siomgar, ar syrthio: like to fall, decay or perish.
Setrigl, sienigl, drylliedig, rhwygiedig: torn, broken or bruised small.
Serth: steep, dangerous, also lend.
Serthallt: a precipice or great downfall.
Serthedd, gwrthŷn eiriau, diflasdod: leudness, vain or leud discourses, also steep, dangerous, ready to fall.
Serthair, Cabledd, dywedyd yn ddrwg am dduw: Blasphemy.
Serthog, edrych seithug.
Sew, isgell, Cawl, bresŷch,
(Browess:) Broth. Pottage.
SI.
SI, sŵn: a noise, a hissing.
Siad, Iâd: the Head, the top of the Head.
Siaff, mâb Arglwydd: a Lord's Son.
Siambr:) a Chamber.
Siamp, man geni, nôd ar gorph, brychni Croen: a Mark, a Mole, a Freckle, also a blemish on the body.
Siampl:) an Example.
Siampler, patrwm: a Pattern, a Sample.
Siapri, Cellwer: merry words or conceits, a Jest.
Siarad: to speak, talk or discourse.
Siarad: a talking.
Siaradus: talkative, full of words.
Siaradwr: a talkative Man, of many words.
Siâs: a Chace at Tennis-play.
Sibrwd, sisial, grwgnach yn isel: a low burring noise.
Siccio: to stir or rub Linnen in the Lather or Washing-Tub.
Siccr: sure, firm, stable, safe.
Siccrwŷdd: security, certainty.
Siccrhau: to confirm, to establish, to assure, to certifie.
Sidan: Silk.
Sidell, olwŷn: a Wheel.
Sider, Ridens, hefyd Carpiau o frethŷn: Fringe, also Wollen Rags.
Sideru, brwŷdo, dryllio, rhwygo: to make holes, to make a thing all to Rags.
Siderog, tyllog, rhwyllog, sitrachog: full of holes or Fringes.
Sieff, nai fâb chwaer: a Sister's Son.
Sienigl, edrych serrigl.
Siffrwd, edrych sibrwd.
Sigl: a shaking.
Siglo: to shake.
Siglen: a Bogg.
Sigo, yssigo: to crush or bruise.
Sîl, silŷn, hepil: an Off-spring.
Silophr, plwm coch: Red-lead or Vermilion.
[Page] Sillaf, cyswllt llythyrenau: a syllable.
Sillafu, cysylltu sillafau: to joyn syllables.
Silltŷdd, Essilldydd, heppil: an Off-spring.
Simmant, (Morter:) Mortar, Cement.
Simmera: to play, to trifle away one's time.
Simnai:) a Chimney.
Simmwr, math ar ddilledŷn gŵr enwog: a Mantle such as Knights of the Garter wear.
Sin, Teml lle 'Cleddir brenhinoedd, hefyd luseni: a Temple where Kings are buried, also Alms.
Sinidr, sinidro, baw gefail: Dross or Refuse of Metal tryed by the fire.
Sinobl, plwm Côch, mwŷn Côch: Red-lead or Vermilion.
Sinsir:) Ginger.
Sio: to hiss.
Siobŷn: a tuft, a bunch.
Siomm:) a deceit, a shamm.
Siommi:) to deceive or shamm.
Siomgar: deceitful.
Sirian: Cherries.
Sirig, sidan: Silk.
Sisel, rhuddion: Bran.
Sisyfwl, sibrwd, sisial. grwgnach: whispering, muttering.
Sittrach: Raggs, as Fringe.
Siwrnai:) a Journey.
SO.
SOccŷn, hoccŷn, hogŷn: one of an indifferent bigness, something under the middle stature.
Soddi, suddo: to sink down.
Soeg: Grains.
Soegen, soeglud, mwydlud: moist, that is steeped or watered.
Sofl:) Stubbles.
Soflyn: a Stubble.
Sofliar: a Quail.
Solas,) Cysur: comfort.
Somm, siom: a shamm or deceit.
Sommi, siommi: to shamm or deceive.
Somgar, siomgar: deceitful, diverse in conditions.
Somgarwch, siomgarwch: peevishness, diverseness to please, waywardness.
Somgaru: to be angry.
Sommedigaeth, siomder: In posture, Deceit.
Sôn: a sound, a rumour, also mention.
Sonio, synio: to sound or make a noise.
Soniawr, syniog: loud, making a great noise.
Soppen, (bwndel:) a bundle of. Straw or Hay, &c.
Sorr, soriant: wrath, anger, indignation.
Sorri: to be angry or displeased.
Sorriad: angry, moved.
Sorod: Dross.
Sos:) a Sauce.
Sothach: Dross, sweepings.
SU.
SUecan: the smallest Drink made of Maide, also a Drink [Page] made of Vinegar and Water.
Sûd, sutt: a form, shape, fashion, method.
Sûdd, sugun: Juice, Sap.
Suddo: to sink or drown.
Suddiant, suddiad, boddiad: a drowning or sinking.
Sûg, sugun: Sap or Juice.
Sugaethan, pugliain: a Poultice.
Sugn: a suckling.
Sugno: to suck.
Sung-for: Quick-sands or Shelves in the Water.
Sûl: Sunday.
Summ, swm:) a sum.
Summio, (cyfri) (swm:) to sum up.
Sûo: to bring asleep, to lull asleep.
Sûr: sour.
Suro: to grow sour.
Surni: sourness.
Surdoes, (Lefen:) a Leaven.
Surdrwnge, (pission:) Vrine, Piss or Stale.
Surig, sirig, sidan: Silk.
Sut: form, fashion, manner, method.
Suwgr, siwgwr:) Sugar.
SW.
Sŵch: The Plow-share, or Plow-succ.
Swga: filthy, sluttish.
Sŵllt: a shilling.
Swllr, Trysor y Brenin: a King's Exchequer or Treasure.
Swlldŷ, sylldŷ, Trysor-dŷ'r Brenin: the Exchequer.
Swmbwl: a prick or point set in a Goad to prick Oxen forward.
Symbylu, symlu: to prick or spur.
Sŵn: a sound or noise.
Synio: to make a sound.
Swp: a heap.
Syppio: to make a heap.
Syppyn: a little heap.
Swrn, morthwŷl bychan, blagurŷn o goed, egwŷd y Troed: a little Hammer, a little twig of a shrub, the Lock of the foot.
Swrn, tippŷn, ychydig, pêth: somewhat, a little while, a little.
Syrnŷn, ychydig amser: a little while.
Swrth: sleepy, sluggish, also suddenly.
Syrthni: a slothful heaviness or dulness.
Swrwd, sorod: dross.
Swtta, diswtta: sudden, suddenly.
Swŷdd: Office, Magistracy.
Swŷddogaeth: an Office.
Swŷddog, swŷddwr: an Officer, a Magistrate.
Swŷddwial, Teyrnwialen: a Scepter.
Swŷf, swŷfen, hufen, (burum:) Cream, Barm, Yest.
Swŷn: an Inchantment, a Remedy by Inchantment.
Swŷno: to enchant, also to bless, to heal.
Swŷnogli, swŷno: to inchant.
SY.
Sŷ, sŷdd: is, or that which is.
Syberw, (sobor,) balch, hael: sober, also proud, liberal, bounteous.
Syberwŷd: liberality, bounty.
Sybwb, ys wb wb, (ffei ffei:) [Page] fit, fie, away, get thee hence.
Sybwch, bŵch: an He-goat.
Sybwll, pwll: a Woirlpit, a Gulph.
Sŷch: dry, barren.
Sychder: dryness, barrenness.
Sychu: to dry, to wax dry, to wither.
Syched: thirst.
Sychedu: to thirst.
Sychedig: thirsty.
Sychedfod, syched mawr: a great thirst.
Sŷdd: is, or that which is.
Syddŷn, Essyddŷn, Yssyddŷn, Tyddŷn: a Tenement.
Syfi, mefus: Strawberries.
Syfien, mefusen: a Strawberry.
Syflyd, sylfyd: to move or to be moved.
Syfrdan, hurt, sŷnn: dull, stupid.
Syfrdandod, syndod, hurni: a dulness or stupidity.
Syfrdanu, synnu, hurtio: to stupifie.
Sŷg, Cadwŷn, Tîd: a Chain.
Syganai, efe a ddywedodd: he said.
Sygn, arwŷdd nefawl: a Coelestial sign.
Sylw, sulw, golygiad: sight, a vision.
Sylwedd: substance.
Sylweddawl: substantial.
Syllu, sylliaw, craffu, gweled: to behold, lo regard.
Syll-tŷ, edrŷch swllt.
Swml, seml, ynfŷd, gwirion: simple.
Symlant, edrych semlant.
Symlyn, Cydafel, (ffŵl:) a Fool, an Idiot.
Symlen, ffolog: a She-fool or Idiot.
Symlogen, putain fechan: a little Harlot.
Symlu, symbylu: to prick or spar.
Symmud: to move.
Symmudiad: a moving, a motion.
Symmudo: to move.
Synnio:) to sound or make a noise.
Sŷnn, hurt: dull, stupid.
Synnu: to amaze, to wax dull or stupid.
Synnedigaeth, syndod: amazement, dulness.
Synna, wele, creffwch, gwelwch: behold, to.
Synniaw, gweled, teimlo, deall, diodde: to perceive, to ful, to suffer.
Syndal, lliain main: fine linnen Cloth.
Synwŷr: sense, discretion.
Synhwyrbell, doethineb: prudence.
Syppio: to heap together.
Syppŷn: a little heap.
Sŷr, sêr: Stars.
Sŷrch, serch: affection.
Syr, Syre, Arglwydd: a Lord.
Syrth, y perfedd, y Coluddion: the Bowels, Inwards or Intrails.
Syrthio: to fall.
Syrthni, diogi: drousiness, sluggishness.
Sŷth: stiff, sturdy, also bolt upright.
[Page] Sythu: to grow stiff, also to erect upwards.
Syth, (stiffning:) a stiffning.
Syw, hardd, gwŷch, hefyd doeth, dysgedig: elegant, handsom, also wise, learned.
Syweddŷd: an Astrologer.
Sywidw, Yswidw, Yswigw, Aderŷn bychan, gwâs y drŷw: a little Bird called a Titmouse or Nunn.
TA.
TAbar, hugan neu golch laes: a long Coat or Cloak.
Tabl, bwrdd:) a Table.
Tabwrdd, offerŷn Cerdd: a Timbrel, a Taber.
Taccl, saeth: an Arrow, Shaft or Dart.
Tacclau, saethau, harddiadau: Darts, also Ornaments.
Tacclu, taccluso: to adorn, also to amend.
Tachwedd neu twysgen, rhŷw faint: a quantity, a residue, something.
Tachwedd fîs: the month November.
Tachweddu, diweddu, gorffen: to consummate, to end.
Tâd: a Father.
Tadog, tadol: fatherly.
Tadogaeth: fatherhood, paternity.
Tadogi, tadu, gwared rhai oddiwrth gam: to protect or defend them that are falsly accused, also to father.
Tadwys, tâd, a enillo enifail: a Father, or that which begets among Beasts.
Tailiwr:) a Taylor.
Taen, taenell, taniad glybaniaeth: a sprinkling about.
Taenellu, tanu glybaniaeth: to sprinkle.
Taenu, tanu: to scatter or spread abroad.
Taeog, afreolus, creulon: rude, inhumane, villanous, sullen.
Taer: importunate, earnest, instant.
Taeredd, taerni, taeri: importunity, earnestness.
Taer-wrŷs, ymryson: a great Conflict or Contention.
Tafarn,) (tafarndŷ,) gwîndŷ: a Tavern.
Tafarnwr:) a Vintner, also an Ale-house-keeper.
Tafell: a piece or slice of any thing.
Tafellu: to cut to slices or pieces.
Taflu: to throw, cast or fling.
Taflod: a Garret, a Loft or Scaffold.
Taflod y genau: the roof or pallat of the mouth.
Taflodiad: an Interjection, a part of speech.
Tafod: a Tongue.
Tafodiog, a fo Rhŷgŷl ei dafod: that is well spoken, or hath skill in several Languages, [Page] also a Pleader or Solicitor.
Tafodogaeth,) dadleuaeth: Advocature, or the Office of a Pleader.
Tagfa: a strangling.
Tagu: to strangle.
Tagell: a double Chin.
Taid: a Grandfather.
Taig, hoel: a Nail.
Tail: Dung.
Teilo: to dung.
Tain, Afon: a River.
Taiog, edrych taeog.
Tair: three Females.
Taith: a Journey.
Teithio: to take a Journey, or ride a Circuit.
Tâl, talcen: a forehead.
Talog, talcen uchel: having a large forehead.
Talfort, y bwrdd ucha mewn neuodd: the upper Table in a Hall or Room.
Tâl, taliad, taledigaeth: a payment.
Talu: to pay.
Talawdr, Talwr: a Paymaster.
Tal:) tall, high of stature.
Talaith, coronbleth o Lysiau gerddi, &c. a Garland, a Coronet.
Taleithio, Coroni, hardd drwsio'r pen: to Crown, to set a Garland on.
Talar: a headband.
Talbos, edrŷch tarian: a Shield or Buckler.
Talch, rhynion: Groats or great Oat-meal.
Talediw. edrych Telediw.
Tâl, dŷn. Cudŷn talcen: a Top-knot, a Womans Tower.
Talm, rhan pêth, (sbâs:) a space, some, a part.
Talmu, dyfod yn agos, tynnutua'r diwedd: to approach, or draw near the end.
Talmithr, talmyrth, ebrwŷdd, disymmwth: suddenly.
Talp, telpŷn: a lump.
Talwas, edrych tarian: a Shield or Buckler.
Talwrn, llawr bychan, gwelu gardd: a little floor, a bed in a Garden.
Tam, tammaid: a bit or mouthful.
Tammeidio: to cut in morsels or bits.
Tân: Fire.
Tanbaid: hot, fiery.
Tandawd, eiries o dân: a great fire or flame.
Tandde, llîd tanbaid, tardd o wrês: an Inflammation.
Tanlliw, newydd, hefŷd poethi: growing hot, also new.
Tanllwyth: a great fire.
Tan: under.
Tanodd, odditanodd: below.
Tancwd, croen cŵd y dirgelwch: the outward skin of a man or beasts Cods.
Tange, heddwch: Peace.
Tangnef, tangnefedd: Peace.
Tangnefeddu, heddychu: to make peace, to reconcile.
Tangnefeddus, heddychol: [Page] peaceable, quiet.
Tant: a bow string, the string of a musick Instrument.
Tanter, carwr merched: a Wooer or Suiter to Women.
Tanu: to spread.
Taniad: a spreading.
Tansadd, rhan fechan: a little pot.
Tapin, tapina, hiliad, brethŷn lluniog i wisgo (siambrau:) Tapestry, also a covering.
Tapinwr, cwrlidwr: a Tapestry Weaver.
Taradr, ebill carn trô: a wimble or piercer.
Taran: a Thunder.
Tardd: a breaking out.
Tarddu: to break out.
Tarddellu, berwi megis dŵr y môr ar wynt uchel: to boil or bubble up like the Seas in a storm.
Tarf, chwaliaid: a scattering.
Tarfu, chwalu, tanu: to scatter or disperse.
Tarfuran, gwâg ysprŷd, bwbach: a Vision, a Phantasie.
Tarrian, pren crwn megis caead crochan a drantol wrtho, iw ddal mewn llaw asswf i dderbŷn neu droi heibio ddyrnodiaur gelŷn wrth ymladd: a Shield or Buckler.
Tario: to dwell, to stay, to remain.
Tarleisio, atebleisio: to eccho, or sound again.
Tarlwng, tarlwngc, darlwngc, traflwnge, trangcell, llwngc: a draught, a draught of drink.
Tarlyngcu: to swallow down.
Taro, taraw: to strike.
Tarth: a Pog, an Exhalation.
Tarw: a Bull.
Tâsg:) a task.
Tasgu:) to tax, to task.
Tau, eiddo ti: thy, thine.
Tau, tewi a wna ef, efe a daw: he will hold his peace.
Tauog, edrych taeog.
Taw: hold thy peace.
Tewi: to hold ones peace, or be silent.
Tawedog, distaw: silent.
Tawch, môr tawch, y môr côch: the Red Sea.
Tawdd: a melting, also it will melt.
Toddi: to melt.
Tawel: silent, quiet.
Tawelwch, distawrwŷdd, llonyddwch: silence, tranquillity.
Tawl,) toll, hefŷd gadawiad heibio: a Tole, also a Cessation.
Toliant, edrych tawl.
Toli, tolio, tolli, treilio: to make less, to wax less.
Toliad, arbedus, eiriachol, cynnil: hard, niggard, near.
Tolo, pwŷs o bwŷsau: a pound weight.
Tawlbwrdd, bwrdd o faen, bwrdd cyfrif: a Table of Stone, a counting Table.
Tawr, edrych dawr.
Tayog, edrych taeog.
TE.
TEchu, llechu: to lie hid.
Têg: Fair, Beautiful, Serene.
Tegan: a Jewel, also a bauble or toy for Children.
Tegwch: beauty, clearness, serenity, fairness, fair weather.
Tegychu: to beautifie, to adorn, also to clear up, or become fair weather.
Teghau: to beautifie, &c. also to pacifie.
Teilo: to dung the ground.
Teilwng: worthy.
Teilyngdod: dignity, worthiness.
Teilyngu: to vouchsafe, to think worthy.
Teimladwy: palpable, that may be handled, or felt with the hand.
Teimlo: to feel with the hand.
Teisban, brethŷn llawn lluniau' hefyd y madrŷddun rhwng y ffroenau: a Tapestry, also the Gristle that parts the Nostrils.
Teisen: a Cake.
Teithi, (prîs,) gwerth: a price.
Teithi gwraig, misglwŷf merch: the monthly flowers of women.
Teithiawg: movable, unstable.
Teithio: to take a Journey, to travel.
Têl, telaid, mesur o ŷd vn Neheubarth, o wŷth (chwart) Cymreig, neu 16 seifnig: a certain measure of Corn in South-Wales containing sixteen English quarts.
Telaid, telediw, haeddedigawl, hardd, hawddgar: worthy, fair, beautiful, comely.
Telediwrwŷdd, teilyngdod, hawddgarwch, uchel-fraint: dignity, comeliness, sightliness.
Teledo, henw Dinas yn hysbaen: the City Toledo in Spain.
Telging, cwymp: a fall.
Telm, llyflether, magl: a snare.
Telpŷn: a Lump, a Mass.
Telŷn: a Harp.
Telyniwr: a Harper.
Teml:) a Temple.
Tenau: thin, slender, lean, also rare.
Teneuder: slenderness, also rarity.
Teneuhâu: to make thin or slender, also to make scarce.
Tenewŷn: the Flank.
Tenllif, gwe o Lîn a gwlân: Linsie-Wolsie.
Tennŷn: a Cord, a String, a Halter.
Têr, glân. hardd, (pûr:) pure, clean, neat.
Teru, glânhau, (pûro:) to purifie, to make clean.
Terŷdd, bŷan, chwimmwth, hefŷd llŷm: swift, nimble, also sharp.
Terch, torch: a Collar, a Chain.
Terfenŷdd, gwasod: a Cow desiring a Bull.
Terfŷn: a Land-mark, a Bound, a Partition.
Terfynu: to sit a Bound, to limit, [Page] to partition between, also to end.
Terfysg, helbul, Cyffro, Cythryfwl: a Tumult, an Insurrection, Disturbance.
Terfysgu, Cyffroi: to disturb to make a Sedition or Tumult.
Terment, claddiad: a hurying.
Termud, distaw: very silent.
Terrig, creulon, garw: rough, severe.
Terrig ar fodlau: Dirt on one's beels.
Terrwŷn, crŷf, hŷ, poethlud: strong, bold, also hot.
Terrwynnu, poethi: to grow hot.
Terŷdr, pust yr haul: the Sun beams.
Terŷdd, edrŷch Têr.
Terŷll, cuchiog, yfrywiog ei olwg: of a frowning and cruel looks.
Tês: the heat of the Sun-shire.
Tesog: hot by the Sun-shine.
Tesach: to sport and play the wagg, gadding.
Tesgŷll, (ystacc:) a stack.
Testyn: an Epigraph, an Inscription or Title, also an Argument, a scoff or mocking-stock, a Text.
Têth: a Teat or Pap.
Teulu: a Family.
Teuluaidd: familiar, domestick, hospitable.
Teuluwriaeth, trefn lusendai: houshold order or government.
Teuluwas: a servant, an houshold-servant.
Teuluedd, teluedd, heddwch, Cyttundeb: peace, concord.
Tew: thick, gross, fat.
Tewder, tewdwr, tewedd: thickness, grosness, fatness.
Tewhâu, tewychu: to fatten or wax fat, to thicken.
Tewdws, y twrr Tewdws: the seven Stars called Pleiades.
Tewi: to be silent, to hold one's peace.
Teyrn, brenin, hefyd gorthymŵr: a King, a Tyrant.
Teŷrnaidd, Brenhinol: Royal, Kingly, Imperial.
Teŷrnas: a Kingdom.
Teŷrnasu: to rule or govern a Kingdom.
Teŷrnwialen, gwialen Brenin yn arwyddo Brenhinfraint: a Scepter.
TI.
TI, di, dydi: thou.
Tîd a Chain.
Tîn: Brich or Fundament.
Tinbais, pais merch: a Petticoat.
Tingc:) a tinkle or blow on a Bell, Pot or Kettle.
Tingcian:) to ring or tinkle.
Tindroed, henw aderŷn bychan: a little Bird called a Diver, Didapper, Arsefoot.
Tinfoll, edrych Mwll.
Tinfigl y gŵys, sigl tîn y gwŷs: a Bird called a Wagtail.
Tiol, diol, ol: a track or footstep.
Tîr: Land, an Inheritance, a Farm or Tenement.
[Page] Tiriog, cyfaethog o dîr: rich in Land.
Tiriogaeth, y tîr a berthyno i drê neu ddinas neu lus: a Territory.
Tirio, dyfod i dîr: to land or come ashore.
Tirio fel mochŷn: to dig up the Earth like Swine.
Tirf, bywiog, buan, tew: lively, quick, fat.
Tirion: gentle, courteous, pleasant.
Llê tirion: a pleasant place.
Gŵr tirion: a courteous man.
Tiriondeb: courteousness, mildness, also pleasantness.
Tirionwch, edrŷch tiriondeb.
Tissio: to sneeze.
Titten, diden: a Breast or Tett.
Titiaid, propriaid, gwŷbed mân: little Flies like Gnats.
Titl,) testŷn, neu henw llyfr: a Title or Inscription.
Titriwr, Didryfwr, dŷn neilltuol er mwŷn duwioldeb: a Religious man, a Hermite.
T. L.
TLawd: poor, needy.
Tlodi: poverty, need.
Tlodi neu gwneuthur yn dylawd: to impoverish.
Tlŵs, Tegan Clust: a Jewel.
Tlŵs neu proppor: pretty, pleasant, amiable.
TO.
Tôo: the Tyle or Thatch of a House.
Toi: to thatch, to tyle.
Toŵr: a Thatcher, a Tyler.
To ysgafn, magwŷr: a Lay or Pile.
Tocc: immediately.
Tocc, (het, capp:) a Hat or Cap.
Toccio: to clip or shear.
Toddi: to melt.
Toddaid, math ar gerdd: a kind of Verse.
Toes: Dough.
Toes-dwrr: a mass or lump of Dough.
Toesi: to become doughy, to make Dough.
Toli, gwareddu, lliniaru: to asswage.
Tolbwrdd, bwrdd chwaryddiaeth: a pair of Tables or Chesboard.
Tolo, pwŷs o bwŷsau: a pound weight.
Tolc: a hollowness or dent.
Tolcio: to make bollow, to dent.
Tolcio fel hwrdd: to butt like a Ram.
Tolchen: a Clot.
Tolchen o waed: a clot of blood.
Tolgorn, mâth ar ffon gam: a crooked staff that the Auguns used in pointing the Quarters of the Firmament.
Toll: a Toll or Custom.
Tolli: to take Toll or Custom.
Tom: Dirt, Mud, Mire.
Tommawg, tomlud: dirty, muddy, miery.
Tommi, gwneuthŷryn domlud: to bespatter with dirt, to dung.
[Page] Tommen: a Dunghill.
Tôn: a note, tune or accent.
Tonn: a wave, a surface, an outside.
Tonnog: full of surges or waves, also heady, dogged.
Tonnen: the skin, also a shell, or outside of any thing.
Tonn, edrych twnn.
Tonniar, (plangc,) ton dwr: a Board or Plank, also a Wave.
Topp:) a Top to play with.
Topp:) the height or top of any thing.
Toppyn: the hair or foretop.
Tor, toron, toryn, cochl, hugan: a Cloak, a Coat, a Mantle.
Toronog: wearing a Coat or Cloak.
Torr, torriad: a fraction, breaking or dividing, a cut, a cessation, education, also a taming or breaking of a Horse, also the belly.
Torrdŷn: full bellyed.
Torri: to break, to cut.
Torrog: gore bellied, great with young.
Torrogi: to conceive, to become with young.
Torrogen, edrych trogen.
Torch: a Collar, a Chain.
Torchi: to wreath, twist or wrap.
Torchog: wreathed, having a Chain.
Toreth: increase.
Torf, llu, cynnŷlleidfa: a multitude.
Torrfynyglu, torri pen oddiar gorph: to behead or cut off the head, also to hurl or throw down headlong.
Torrgoch, math ar bysgodŷn: a Fish called a Rochet.
Torrllwŷth: a Litter of Piggs, or Puppies, &c.
Torpell, tolchen: a lump or clot of any thick matter.
Torredwynt, troedwŷnt, trowŷnt: a Whirlwind.
Torth: a Loaf.
Torstain, boliog, cestiog: gross about the middle.
Tôst: hard, severe.
Tostedd: severity, also a Disease called the Stone.
Toster, surni, creulondeb: sourness, severity.
Tostur, tosturus: to be pitied.
Tosturi: pity, compassion.
Tosturio: to take pity.
Toŵr: a Thatcher.
Towarch, edrŷch tywarch.
Towŷn, edrŷch tywŷn.
Towŷdd, edrŷch tywŷdd.
T. R.
TRa: while, until, above, beyond.
Trâ, edrŷch traha.
Trablawdd, bywiog iawn: very swift or nimble.
Trabludd, cyffro, cythryfwl: disturbance, tumult, war, conflict.
Trachefn, trachgefn, drachefn. again.
Trachwrês, tragwrês, gormod gwrês: too much heat.
[Page] Tradwŷ: three days hence, three days after.
Traenter, darllawŷdd: a Brewer.
Traensiwr:) a Trencher.
Traeth: the Sands bordering upon the Sea.
Traethell, edrŷch traeth.
Traethu, mynegi: to declare.
Traethawd, ymadrodd: a Treatise or Discourse.
Trafael, trafferth, poen: labour, endeavour.
Trafaelu, poeni, gweithio; to labour, to work.
Traflwng, traflwnge, llwngc mawr: a great draught or swallow.
Traflŷngcu, mawr lyngcu: to swallow extreamly.
Trafod, helbul, poen, ymladdfa: labour, trouble, also a conflict or battle.
Trafodi, ymryson, ymladd: to strive, to fight.
Trafferth: trouble, concerns and business.
Trafferthu: to trouble or be troubled, to cark and care.
Trafferthus: full of troubles and business.
Tragor, llawer iawn, gormodedd: superfluity, excessiveness, abundance.
Tragywŷdd. tragywŷddol: eternal. everlasting.
Tragywŷddoldeb, tragywyddolder: eternity.
Tragywŷddoli: to perpetuate, to make immortal or eternal.
Traha, balchder, coegni, diffeithwch: contempt, arrogance, pride, the highest injury.
Trahaus, trahawg, balch, coeglud, diystur o eraill: proud, that despiseth others.
Trahausder, edrŷch traha.
Trai: a decrease, also the ebbing of the Sea.
Treio: to decrease, to diminish, to ebb.
Traian: a Joynture, or third part.
Traidd, mynediad heibio, trwodd neu trosodd: a carrying or conveying over, a passing by.
Treiddio, myned heibio, trwodd neu trosodd: to pass, to convey over.
Traill, treigl, treingl: a Revolution.
Treillio, ymgreinio, rholio: roll or tumble.
Train, buchedd, (cwrs) bŷwoliath dŷn, llercian: conversation, also a lingring or delaying.
Trais: oppression, rapine, a ravish, a rape
Treisio: to ravish, to commit a Rape, to oppress.
Traith, ymadrodd: a Treatise or Discourse.
Trallod: adversity, trouble.
Trallodi: to disturb, to vex or trouble.
Trallodus: troubled, vexed, troublesom, vexatious.
[Page] Tramgwŷdd: a slip, slide or fall, a misfortune.
Tramgwŷddo: to fall, slip or slide, to meet with misfortunes.
Tramor, tros y môr: beyond Seas.
Tramwŷ: to frequent, to go often.
Trang, trangc, trangcadigaeth, marwolaeth: End, Death.
Trengi, trengu, marw: to end, to die.
Trangcell, (dracht:) a Draught in drinking.
Trannoeth, y foru mêdd Dr. Davies: to morrow, the day following.
Trâs, trasau, carenŷdd, ceraint: Kindred, Alliance.
Trasol, yn deirŷd i lawer: having many Kindred or Alliance.
Traserch, gormod serch, colledig serch: too much love, lost love.
Traseifiad, yn parhau, yn aros yn ddiysgog: abiding still or firmly, perpetual.
Traul, (Côst:) expence, charge, cost.
Treulio, gwario: to spend, to wast or consume.
Treulfawr, (costus:) sumptuous, chargeable, costly.
Treulgar: lavish, prodigal.
Trawd, trawdd, cerddediad, troediad: a walking, a pace.
Traws, tros, trosodd: over.
Traws, trawsedd, yr hyn sŷdd ar draws: cross, overthwart.
Trawsedd, trawsder, trawsineb: oppression, iniquity.
Trawsglwŷdd, edrŷch Trosglwŷdd.
Trawst: a Beam.
Trawswch, blew'r welfl uchaf: the Mustache, the hair on the upper lip.
Trebl,) trifflŷg: threefold, also the Treble in Musick.
Trecc, offerŷn, hefyd taclusrwydd: an Ornament, also an Instrument or Tool.
Treccyn: an Instrument or Tool.
Trêch: stronger, mightier.
Trechaf: strongest, mightiest.
Trechu: to overcome or subdue.
Trêf: a Town.
Trefan: a little Town or Village.
Trefad, trigfa, annedd, hefyd aros: an abode or dwelling, a House or Cottage, also to dwell or abide.
Trêftâd, treftadaeth, etifeddiaeth, cynhysgaeth: Patrimony, Inheritance.
Treftadol, etifeddol, perthŷn i etifeddiaeth: pertaining to Inheritance or Succession.
Trefred, trefad, cartref: one's house or abode.
Trefn: Order.
Trefnid, trefn, (ordinhâd:) ordination, disposition.
Trefnu: to order, direct or dispose.
[Page] Trefnus: well appointed, decent, in good order.
Treigl, treingl: a Revolution, a Rolling or Tumbling.
Treiglo, treinglo: to roll or tumble.
Treiglad, treigl ddŷn, treingl ddŷn: a Vagabond, a Wanderer.
Treisiad, bustach, hefyd gorthrymwr: a Bullock, also an Oppressor.
Treisig, trais: oppression, extortion.
Trem, drem, golygiad, craffiad: an aspect or countenance.
Tremud, edrŷch termud.
Tremŷg, dirmŷg: contempt, reproach.
Tremŷn, tremynt, edrŷch trem.
Tremyniad, delw neu lun ysbrŷd, ellŷll: a Vision or Phantasie.
Trennŷdd, tranoeth: two days hence, the next day after tomorrow.
Três, poen, helbul: labour, business, trouble.
Três, carr ceffŷl: a Drag.
Trestl: a Dresser or Kitchin-Table, any small movable Table.
Trew, tissiad: sneezing.
Trewi, tissio: to sneeze.
Trewyn, athrywŷn: to part or separate them that fight.
Trî: three.
Trioedd: we three, they three.
Triagl:) Treacle.
Trî dyblig: threefold.
Trifyfig, tair modfedd: three Inches.
Trigo: to dwell, to stay, to remain, also to starve or die.
Trigiâs, trigiant, cartref, trigfa: habitation, abode.
Trimud, termud, distaw: silent.
Trîn: to handle, to do one's business, to dress or order, to tend or nurse.
Trined, edrŷch trîn.
Trindod: Trinity.
Trippa, y perfedd, coluddion: the Entrails or Bowels.
Trîst: heavy, mournful, sad.
Tristwch, tristyd: heaviness of heart, sadness, sorrow.
Trislâu: to grow sad or heavy, to mourn, also to make sad or heavy.
Tro: a change, a turn.
Troad, troead: conversion, a turning.
Troi: to turn, to convert, also to roll.
Trôch, trŵch: deep through.
Trochfa: a bathing or dipping.
Trochi: to dip, to bathe, also to baptize.
Troed: a foot, the foot of any thing.
Troediog: having feet, also a Footman or Page.
Troednoeth: barefooted.
Troedfedd: a foot or twelve Inches.
Troedog: any thing wherewith the foot is tied, a snare or fetter.
[Page] Troedlath, troedlas, troad bren gwŷdd: the Treadle of a Weaver's Loom.
Troell: a Spinning-wheel.
Troellog: round as a Wheel.
Troethi, pîso: to make water.
Trogen: a Vermine called a Tyke that annoyeth Dogs, Sheep and Oxen.
Tros: for, above, over.
Trosedd, camwedd: transgression.
Troseddu: to transgress.
Trosglwŷdd, dygiad neu bwtiad trosodd: a carrying over, a transportation.
Trosglwŷddo, dwŷn neu bwrw. trosodd: to carry over or transport.
Trosi: to turn, tumble or disquiet.
Trosol: a Barr.
Trostan: a long Poll or Spear.
Trotterth, tuthiwr: a Trotter, or he that trots.
Trotian,) tuthio: to trot.
Trothwŷ, rhiniog: a Threshold or Groundsil.
Trowŷnt: a Whirlwind.
Trû, truan: poor, weak, helpless, miserable.
Truaf, truanaf: most miserable, most wretched.
Truenŷn, dŷn truan: a poor miserable man.
Truanu, truanhau, trugarhau: to have pity or compassion.
Trugar, trugarog: merciful, compassionate.
Trugaredd: mercy.
Trugarhau: to have mercy, to take pity.
Trul, rholbren i lyfnhau tîr, neu rhol garreg: a Roller.
Trull, (bwtri,) (seler:) a Buttery or Cellar.
Trulliad, (bwtler:) a Butler.
Trullio, gillwng dîod: to draw drink.
Trum, brŷn, pen brŷn: the top of a Hill, also a Hill.
Trum, grwn, cefn, o dîr: a a Balk or Ridge between two Furrows or Reens.
Trummain, trimiog, yn llawn cefnau fel tîr llafur: ridged as plowed Land.
Trûth, gweniaeth: fawning, flattery.
Truthio, gwenheithio: to fawn or flatter.
Truthain, gwenheithiwr: a Flatterer.
Trwccio, methu, gwŷfo, syrthio: to fail, to flagg, also to fall.
Trŵch, toriad, agen, fôs: a Cut, a Trench, a gash.
Trŵch, torredig, drylliedig, clôff, anafus: broken, maimed, lame.
Trychu, torri trwodd: to cut asunder, to gash.
Trŵch, dŷn annedwŷdd, neu aflwŷddianus: an unhappy or unfortunate man.
Trychni, trychineb, drychinneb: mishap, misfortune, calamity.
[Page] Trwm: heavy, weighty, also sad, sorrowful.
Trymder: heaviness, weightiness, also sorrow, sadness.
Trymhâu: to wax heavy or burdensom, also to be sad, or to make sad.
Trwmluog, trymluog, swrth, lludded: dull, heavy, sluggish.
Trwmpl,) utcorn: a Trumpet.
Trwp, cŷnnog odro: a Milkpail.
Trwsa) (bwndel,) (ffardel:) a Truss, a Pack or Fardel.
Trwsgl: clumsie, untrimmed, ill proportioned.
Trwsio: to dress, also to amend or repair.
Trwsiad: apparel, decking, triming.
Trwsiadu: to cloath, to trim, to deck.
Trwsiadus: well cloathed, decked or trimmd.
Trwŷadl, parod, hylaw, deheuig: ready, quick, dexterous.
Trŵst: a sound, a noise.
Trystio: to make a noise or sound.
Trwstan, twrstan: unhappy, unfortunate.
Trwŷ: by, through.
Trwŷdded: license, liberty, freedom, also a Lease, also a hot Iron to bore holes.
Trwŷddedawg, a ryddhawŷd, a gafodd rydd-did: one that is made free, also one having free admission.
Trwyddew, ebill: a Wimble or Piercer, an Augre.
Trwŷn: a Nose.
Trwŷno: to smell with the Nose close to a thing.
Trwŷth: Lye made with Ashes.
Trwytho: to lye or wash with Lye.
Trybedd: a Brand Iron.
Trybaeddu: to be daubed with dirt or blood, &c.
Trybelid, trybelydr, parod, bŷan, prysur: ready, quick, also busie.
Trybestod, prysurdeb, trafferth: business, great travail or busie work.
Trychni, trychineb, drychineb: mishap, misfortune.
Trychu, tori trwodd: to cut asunder, to gash.
Trychŵŷdd, tramgwyddus, serfŷll, brau: like to ruine, decay or perish, frail, brittle.
Trylar, sibrwd, singrig: to chirp or chatter as a Bird, also the chattering of Birds.
Trydwll, tyllog trwodd: bored through.
Trydedd, trydŷdd: the third.
Trŷfal, trî chornelog: a Triangle.
Tryfer: a Trident or three forked Dart or Spear to take Eels or Fish.
Tryfrith: garnished with divers Colours, full of spots or blots, plenty or numerous.
Tryleu, glythau, sypiau, Cidu: Heaps, Bundles, Faggots.
[Page] Trylew, cryfa, gwreiddiaf: most strong or valiant.
Tryliw, o'r un lliw: of one and the same Colour.
Trylwŷn, bŷon, parod: quick, ready.
Trymbar, trwm bastwn: a heavy Lance or Spear.
Trymder: heaviness, weightiness, also sorrow, grief, sadness.
Trymdde, trymbyrddig, trwm, trîst, prûd: weighty, heavy, sad, melancholy.
Trymfrŷd prudd-der: sorrow or heaviness of heart.
Trymluog, lludded: slow, dull, drowsie.
Trymyniad, baedd: a Bore, a Bore-pig.
Trysor: Treasure.
Trŷth, trêthi: Taxes.
Trythŷll: lascivious, letcherous.
Trythyllwch: lust.
Trywanu, brathu trwodd: to pierce, or stab.
Trywedd: the track or scent.
TU.
TU ystlus: a side.
Tuedd: a Coast, also an Inclination.
Tueddu: to incline, to draw or levil at a thing.
Tuchan: to lament or groan.
Tuchan: a groaning.
Tuchanllŷd: given to repine, or groan.
Tûd, daiar: the Earth.
Tudfach, ystrŷdfach, ystrŷdfachan: a Stile, Stilts.
Tudwedd, tudwed, daiar, tîr: Land, or Soil.
Tudlath, llathen dîr, neu trostan o bum llâth a haner o hud i fesur tîr: a Perch or Pole.
Tudded, cwrlid, hŵs, hiliad: a Cover or Coverlet.
Tuli, amdo, hŵs ceflŷl: a Shroud, a Horse cloth.
Tunnell, 2000 o bwŷsau'r ewŷr, hefyd (mesur) gwlŷb yn cynwŷs 252 (galwŷn:) a Tun.
Turio: to root up the Earth as Hogs, also to land or come ashore.
Turn:) a Turn that Turners use.
Turnio:) to turn the Turners work.
Turnen,) llestr neu degan o waith (Turniwr:) a turned Vessel or piece of work.
Turs, durun: a Nose or Bill.
Turtur, mâth ar golomen garedig, yr hon pan fo farw ei chymhares ni chymhara bŷth mwŷ agun arrall: a Turtledove.
Tusw: a gripe or handful, also a Painter's Pensil.
Tuth, tuthiad: the trotting of a Horse, &c.
Tuthio: to trot, or run.
Tuthiog: given to trot.
TW.
TWcca, (cwllewr:) a Coulter, a Knife, a Tuck.
Twddf, attwf, tyfiad: a growing, [Page] a thriving.
Tŵf, tyfiad, tyfiant: growth, increase.
Tyfu: to grow.
Twlc, tŷ bychan: a little Cottage.
Tylciau, tai bychain: Cottages, Booths, Sheds.
Twll: a Hole, a Cave, a Den.
Twlly llumman, twll y mŵg: the Trunk or passage of a Chimney.
Tyllu: to pierce or bore a hole.
Tyllog: having holes.
Twmpath: a Bush.
Twn, tonn. toriad: a rend, a cut, a breach.
Twnn, drylliog, candrell: broken, rent, torn.
Twng, llŵ: an Oath.
Tyngu: to swear.
Tyngu anudon: to forswear or perjure.
Twngc, twng, than o ŷd yn perthŷn i (feister) y tîr: a certain share of the standing Corn due to the Landlord.
Tŵr:) a Tower, a Castle.
Twrr: a heap, a pile.
Tyrru: to heap or pile together.
Twred, tŵr bŷchan: a little Tower.
Twred, twred tyline: a Kneading-trough.
Twrch: a Hog.
Twrch daiar: an Earth-mole.
Twrf, twrdd, trŵst, taran: a noise, a stir, a thunder.
Twrf, tyrfiad: a wresting of a Sinew, a sprain.
Tryfu: tosprain, to wrest aside.
Twrlla, llygoden fawr y mynudd: a Hill Mouse.
Twrllaes, torllaes: panch-bellyed,
Twrn dâ: a good turn, profit, benefit.
Twrn drŵg: disprofit, harm, a bad turn.
Twrstan, trwstan: unhappy, unfortunate.
Twt, twtti, tewch: hold your peace, silence.
Twtnai, lliw llwŷd, llwŷdrudd: an Iron gray colour.
Twtnais, tacclus: neat, handsom, well decked.
Twŷg, gwîsg, dilledŷn: a garment, apparel.
Twŷl, ofn, arswŷd: fear.
Twŷll: deceit, fraud.
Twyllo: to deceive.
Twyllodrus: deceitful.
Twyll-gynghanedd, cân anghywir: a false Concord in a Verse.
Twŷlluan, dylluan: an Owl.
Twyll-odl, odl anghyson: an improper meeter.
Twŷmn, twŷmmun: warm.
Twŷmno: to heat or warm.
Twŷmder: heat, warmth.
Twŷmdwŷro, twŷmno: to make hot or warm.
Twŷsg, than, rhŷwfaint: some, part, or some portion.
Twŷsgen: a small part or portion.
Twŷsgo, cynill, hel, pentyru: [Page] to gather or heap together.
Twŷso: to lead.
Twŷsog: a Prince.
T. Y.
Tŷ: a House.
Tŷaid, tylwŷth tŷ, llonaid tŷ: a family, a house full.
Tŷb: opinion, esteem, suspition.
Diletrŷb, heb lêd tybio: free from suspition.
Tybiaid, tybio, tybygu: to esteem, to think, to suppose, to suspect.
Tydi, dydi: thou.
Tygcio: to profit, to prosper.
Tycciant: prosperity, good luck.
Tyddŷn: a Farm or Tenement.
Tyfod, tywod: Sand.
Tyfu: to grow.
Tŷle, lle ty, llawr tŷ: Ground whereupon a House stood, also a convenient place to build on.
Tylino: to knead.
Tylwŷth: a Family, a Tribe, also Kindred.
Tylwythog: that has a great Family, or many Kinsmen.
Tŷlath: a Fafter.
Tylofi, edrych dylofi.
Tyluŵr, telu-ŵr, pen teulu: the Father or Master of a Family.
Tylluan, dylluan: an Owl.
Tymmestl: a Storm, a Tempest.
Tymmhestlog: tempestuous, stormy.
Tymmig, pigiad, pigo, symbylio, myned ymblaen: a pricking or slinging, also moving or sailing forwards.
Tymmhigo: to prick forwards, to pinch.
Tymmer: a temperate measure, a due proportion.
Tymmheru: to temper.
Tymmherus: temperate.
Tymmor: a season or time convenient.
Tymmhoraidd: seasonable, also meet, decent, convenient.
Tymmhoreiddrwŷdd: decency seasonableness, fitness of time, conveniency.
Tymp, amser pwŷntiedig, cyfamser: a space of time, a certain time, an appointed time, a Term time.
Tŷnn: stretcht, tite drawn, also stubborn, sullen.
Trnnder: straitness, also stubborness.
Tynnhau: to make strait or tite.
Tynn, tyniad: a draught, a pull.
Tynnu: to draw.
Tynniar, clŷch suddas: a kind of Bells called Judas Bells.
Tyner: tender, gentle.
Tynerwch: tenderness, gentleness.
Tynewŷn, tenewŷn: the flank.
Tynged, tynghedfen: fortune, fate, destiny.
Tynghedu gorchymmŷn yn enw Dnw: to adjure, to command in God's name.
Tyngu: to swear.
Tyno, llanercho dîr, pant o dîr: [Page] a little Valley, a green plat of ground.
Tyrfa: a multitude.
Tyrfu: to sprain, to wrest a sinew.
Tysmwŷ, Cystudd, Cryndod: affliction, trembling or shivering.
Tysmwŷo, crynnu: to quake or shiver.
Tŷst: a witness.
Tystio, tystiolaethu: to testifie or bear witness.
Tytmwy, derbyniad, pen Cengel, modrwŷ yn dal pwrs wrth wregys: a Buckle, a Clasp.
Tytmwyo, (bwcho, clysbysu:) to tye, to buckle, to clasp.
Tywallt: to pour out.
Tywarch: green Turfs or Clods of Earth.
Tywarchen: a green Turf or Clod of Earth.
Tywarchawr, ŷch, buwch, eidion: an Ox, a Cow, a Neat.
Tŷwâs, gwâs tŷ: a Houshold man servant.
Tywod: Sand.
Tywodlyd: sandy.
Tywŷdd, hia: the weather.
Tywŷll: dark, obscure.
Tywyllu: to darken.
Tywyllwg, tywŷllwch: darkness.
Tywyn, tywŷniad, goleuni: brightness, or shining.
Tywŷnnu: to shine.
Tywŷn, glan y mâr: the Sea Shore, or Sea Land.
Tywŷs, twysenau ŷd: Ears of Corn.
Tywŷsen: an Ear of Corn.
Tywŷso: to lead.
Tywŷsog: a Prince.
Tywysogaeth: a principality.
UB. UCh.
UBain, uban, udo, gweiddi: to howl or make a noise.
Uen, uwch, uchach: above, higher, superiour.
Uchaf: highest, chiefest, supreme.
Uchafiaeth, penaduriaeth: supremacy, height or top.
Uchedd, wŷneb, croenen: the top or surface.
Uchel: high.
Uchder, uchelder: height, or high.
Uchelfa, lle uchel: a high place.
Uchelfaer, (sirri,) (Cwnstabl:) a Sheriff, a Constable.
Uchenaid: a sigh.
Ucheneidio: to sigh.
Ucher, yr hwŷr, Prydnhawn: the Evening.
Ucheru, hwŷrhau: to grow late, or draw towards the Evening.
Ucho, uchod: above, on high.
UD.
UDo: to howl like a Dog.
Udfa: a howling.
Udcorn: a Trumpet.
Udd, Arglwydd: a Lord.
Uddudd, iddŷnr: to them, unto them.
UF.
UFel, uwel, ufeliar, Tân: a fire.
Ufelŷdd, aelwŷd: a fire-hearth.
Ufelltawd, ufylltawd. gostyngeiddrwŷdd: humility.
Ufudd: obedient, humble.
Ufuddod: obedience.
Ufuddhâu, gwneuthur er: to obey.
UFF.
Uffern: Hill.
Uffernol: hellish.
UG. UL.
UGain, ugaint: twenty.
Ulw: hot Embers.
UN.
UN: one.
Uno: to unite, to appease.
Undeb, cyttundeb: unity, concord.
Unoliaeth, cyttundeb meddwl, unfrud: unanimity, concord of heart and mind.
Un ar ddêg: eleven.
Unfed arddêg, undegfed: eleventh.
Unben, Unbŷn, penadur, llywŷdd, Brenin: a Monarch, an Emperour, a Prince.
Unbennes, Brenhines, &c. an Empress, Queen or Princess.
Unbennaeth, Brenhiniaeth, &c. Monarchy.
Undrâs, undylwŷth, drydu: of the same kindred or family.
Unddull, unfâth, yr un fâth: uniform, alike.
Unffurf, yr un fâth, fel en gilŷdd: uniform, all alike.
Ungor, heb gyrdeddu: single or untwisted.
Edeu ungor, edeu-ddi gyhydedd: untwisted Thred.
Uniawn: right, streight.
Uniawni: to rectifie, to direct, to streighten.
Unllawiog: one handed.
Unlliw: of one and the same colour.
Unllygeidiog: one eyed.
Unoed, o'r un oed, cysoedion: of the same Age.
Un-tri, trî unwaith: one time three.
Unwaith: once, one Time.
Ûnon, unofn, ofn, arswŷd: fear.
Untrew, trew, tissio: sneezing.
Untuog, a fo yn pleidio: partial.
Untyrch, entyrch, uchder, brigyn: the height, the top.
UR.
URael, mâth ar lîn: a kind of Flax.
Urdd, Urddau, urddas, grâdd eglwŷswr: Order; holy Order.
Urddo: to admit into Orders, to ordain at Vniversities.
Urddol, parchus, graddol: honoured with some Degree or Order.
Urddedig, parchedig: that is in honour, honourable.
Urddas, anrhydedd: Honour, Dignity.
Urddasol, anrhydeddol: honourable, worshipful.
[Page] Urdden, urddain, urddŷn, urddol, parchus, graddol: honoured with some Degree or Order.
Urdduniant, anrhydedd: honour, reverence.
Uriad, henuriad, hên-ŵr, heneddwr: an Elder, a Senator, an Old man.
Us: Chaff.
Usŷn: a Chaff.
Ust, ys taw: hold thy peace, silence.
Usuriwr, Occrwr, Llogwr Arian: an Vsurer.
Usuriaeth, Occreth, Llôg Arian: Vsury.
Uswŷdd, yn ddarnau, yn ddrylliau: to pieces.
UT.
UTcorn, Corn prês: a Trumpet.
Uthr, rhyfeddol: wonderful.
Uwd: a Hasty-pudding, a Stir-about.
Uwd Peilliaid: Pap, or meat made of milk and Wheat flower.
Uwd Sugaethan. uwd a Rodder wrth friw iw sugno: a Poultise.
WE.
WEdi: after.
Weithian, bellach: now, now at length.
Weithion, edrich weithian.
Weithiau: sometimes.
Wele, gwelwch, deuellwch, gwŷbyddwch: behold.
Weldymma, wele dymma: behold here.
Weldyna, wele-dyna: behold there.
Weldaccw, wele daccw: behold there.
Welducho, gwelwch i fynn: behold above.
Weldiso, gwelwch islaw: behold below.
Wfft, herr: a word of difiance, or sometimes upbraiding.
WI.
WI. dâ iawn: heiday, well done!
Wibwrn, Rhŷw ydafedd glas: Coventry Blue.
Wihi, gwyryriad Ceffylau: the Voice of Horses when they neigh.
Y Wilammeg, huchen ar Lygad: the Web in the Eye.
WN.
WNs,) yr unfed ran ar bymtheg or pwŷs: an ounce.
Wng, yn agos: near, hard by.
ŵo, llais bytheied yn helŷf. the voice of Hounds a hunting.
Wrlŷs, Rhŷw Lysiau: a kind of Herbs.
Wrth: by, hard by.
WT.
WTtra, prîf-ffordd, ffordd y
Brenin: the high-way.
Wttres, chwant y Cnawd, anlladrwŷdd, afradlonrhwŷdd: Luxury, Prodigality.
Wttreswr, gŵr afradlon, gŵr [Page] mllad: a prodigal man, a luxurious man.
Wŷ: an Egg.
Wŷbr, wŷbren, awŷr: the Firmament, the Air, the Sky.
Wŷbrŵr, ŵŷbrŷdd, sêrŷdd: an Astronomer.
Wŷf, ydwŷf: I am.
Wŷlo: to weep or shed tears.
Wŷlofain, gwŷlofain: to lament, to weep bitterly.
Wŷlofedd. galarnâd, cwŷnfan: Lamentation.
Wŷlofus, a wŷlo ac a gwŷno lawer: that weepeth or bewaileth much.
Wŷll, yr hunllef: a Hag or Night-mare.
Wŷneb: face, countenance.
Wŷnebol, golygus: beautiful goodly to behold.
Wŷnebu: to behold, to face.
Wŷnebwerth, iawn, diwygiad: satisfaction.
Wŷr: a Grand-son or Daughter.
Wŷsg, ynwŷsg: forward.
Wỿth: eight.
Wŷthfed: the eight.
Wŷthnos: a week.
Y.. Ch.
Y, yr: the.
ŷch: an Ox.
Ycha, gwelwch, dyma, dyna wele: to, behold.
Ychenawg, anghenawg: needy.
Ychryn, dychryn, crynfa, achreth: fear, trembling, quivering.
Ychwaith, chwaith: neither.
Ychwerig, ychydig: a little.
Ychidigyn, y lleiaf a all fod: the least that may be, a Mote.
YD.
ŷd: Corn.
Yden: a grain of Corn.
Ydlan: a Yard made for Ricks of Corn or Hay.
Yd-tir: Corn-land.
Yd, ydd, y, yr: the.
YF.
YFed: to drink, also a drinking.
Yfwr: a drinker.
Yfettri. llymmeittian: to tipple or drink often.
Yforu: to morrow.
Ygor, egor: to open.
Ygŷs. gygŷs, cuchiog: frowning
Yleni, eleni: this present year.
Ylltŷr, man-geni, dyfaden: a Mole or Wart.
YM.
YM, myn: an Adverb of swearing, by.
Yma, yman: here.
Ymachlud, ymachludd, cuddio, ymguddio, cuddiedig: to hide, to hide himself, also hidden.
Ymadael: to depart.
Ymadferth: activity, defence.
Ymadolwŷn, atolygu yn fynŷch, dymuno yn daer ag yn aml: to beseech or intreat earnestly and often.
[Page] Ymadrodd, parabl: a speech.
Ymadroddi: to make a speech.
Ymadroddus: well spoken, eloquent.
Ymadrawddlŷm, ffraethder: sharpness in speaking.
Ymaes, allan: without, out of doors.
Ymafael: to lay hold, to wrestle.
Ymaelŷdd, ymafaelŷdd, ymeulwr: a Wrestler.
Ymaith: away, hence, out of the way.
Ymandaw, gwrandaw: to hear, to hearken.
Ymannos, annos: to set on or encourage.
Ymannos, ymannog, ymgynghori: to exhort one another mutually.
Ymarddelw, gofŷn am eu heiddio eu hun: to claim.
Ymarwar, ymrafael, ymryson: discord.
Ymatcor, edrych Atcor.
Ymbil, erfyn, dymmuno: to implore, to beseech.
Ymborth: food, nourishment.
Ymborthi: to feed one's self.
Ymbyngcio: to concord in harmony.
Ymchwelŷd, dymchwelud: to turn away, to turn aside.
Ymdaeru: to stand in controversie.
Ymdaith: to travel.
Ymdiro, ymdwymno with y tân: to warm one's self by the fire.
Ymdrafodi, ymrysson: to fall out, to strive.
Ymdrech: contention, debates.
Ymdraffullio, prysuro: to hasten.
Ymdrin, ymrafael: debate, variance.
Ymdwymno: to warm one's self.
Ymdynnu: to strive, to contend also to pull at each other.
Ymdywŷnnygu, tywynnu, disgleirio: to shine.
Ymddangos: to shew one's self, to appear.
Ymddibynnu wrth, crogi wrth, disgwŷl wrth: to hang by, also to depend upon.
Ymddifad: Fatherless, Motherless, an Orphan.
Ymddifadu, dwyn oddiar: to deprive, to bereave one of a thing.
Ymddifedi, anetifeddiad: orbity, privation.
Ymddifustlo, ymsennu: to scold.
Ymddifregu a Duw, attolygu i Dduw: to beseech God.
Ymddiffŷn: to defend, also a defence.
Ymddiffynfa: a defence, a safeguard.
Ymddihafarchu, ymdrechu: to strive or contend.
Ymddihattru, ymddiosg: to undress or strip one's self.
Ymddiodi: to guzzle or drink lavishly.
[Page] Ymddioli, Dilêu, crafu ymmaith yr ôl traed: to blot out the tracks or footsteps.
Ymddiried: to trust or confide in.
Ymddiriedgwbl, flyddlona: most trusty, most faithful.
Ymddirgelu, ymguddio: to hide one's self.
Ymddiwad, gwadu, gwrthod, hefyd cyhoeddi: to deny, to refuse, also to report.
Ymddrychioli, ymddangos: to appear.
Ymddwŷn: to behave one's self well or ill.
Ymddwŷn, beichiogi: to conceive or go with young.
Ymddyfoli, cegu, ymrythu: to devour or ravine gluttonously.
Ymddywedŷd, cŷd-ymddiddian: to discourse or dispute.
Ymegnio: to endeavour, to strain or strive hard.
Ymeirio, ymremmial: to quarrel in words.
Ymennŷdd: the brain.
Ymmennydd-dro, pendro: a Disease called a Vertigo.
Ymenŷn: Butter.
Ymestyn: to stretch one's self.
Ymfyddino, ymgafglu ynghŷd: to encamp.
Ymffrost, ffrŵst: a boasting.
Ymffrostio: to boast.
Ymgael, cymwŷs gymharu: to be well met, or well matcht.
Ymgattewrach, ymladd: to fight, to skirmish.
Ymgipprŷs, edrych cipprŷs.
Ymgeinio, rhegu, melldithio: to curse.
Ymgeledd: diligent overseeing, cherishing, attending.
Ymgeleddu: to cherish, to take care of or look after.
Ymgeleddwr: an Overseer, a Tutor, a Guardian.
Ymgroest: to mark with the sign of the Cross, and so to bless one's self.
Ymgyfredeg, ymgyfarfod: a meeting.
Ymgyllellu, ymladd â chleddŷfau neu gyllill: to fight with Swords or Knives.
Ymgynnal: to help or support one another.
Ymgynnal, diweirdeb, dianlladrwŷdd: continence, chastity, forbearance from lust or pleasure.
Ymgreinio: to roll or tumble one's self on the ground.
Ymgyfarfod: a meeting, also to meet together.
Ymgyhydu: to joyn or twist together.
Ymgŷrch: a coming together, an assault.
Ymgyrchu: to come together, to make an assault.
Ymgystlwng, edrych cystlwng.
Ymhonni, taeru, ficcrhau: to assert, to vindicate.
Ymhwrdd: a butting or pushing.
Ymladd: to fight, a fighting.
Ymlâdd, i lâdd ei hun: to commit self-murder.
[Page] Ymladdgar: much given to fighting, quarrelsom.
Ymlaesu, diffygio, pallu: to fail, to decay.
Ymleflef, ymsennu, ymremial: to contend in words, to scold.
Ymlochlach, llochi, gwenheithio: to flatter.
Ymlŷferŷdd: to rave or talk madly.
Ymlŷniad, erlidiwr, ymlidiwr: a Persecutor, a Pursuer.
Ymmerodr, penadur, llywŷdd, (Emprwr:) an Emperour.
Ymmerodres, panadures, &c. an Empress.
Ymmerodraeth, penaduriaeth: an Empire.
Ymiachau, jachâu eu gilydd, cymerŷd eu cennad: to heal one another, also to take their farewell.
Ymmod, symmŷd: to remove.
Ymnoddi, cymerŷd noddfa, llechu: to take a Refuge.
Ymodwrdd, terfysgu, cyffroi: to make a tumult.
Ymogelyd: to take heed, to beware.
Ymogor, tŷ, trigfa: a House, a Habitation.
Ymoleithio, gwenheithio: to flatter.
Ymoleithŷdd, gwenheithŷdd: a Flatterer.
Ymmorchestu, ymaelud Codymmau: to wrestle.
Ymorchuddio, ymguddio: to hide one's self.
Ymornest, ymladd: to fight a Duel.
Ymorol, ymoralw: to enquire.
Ymorugo, ymlewhau: to be fierce.
Ymorwst, ymaelŷd codymman: to wrestle, to strive.
Ymosgryn, ymysgrain, edrych Crain.
Ymrain, hâdu, enill plant: to bring forth seed.
Ymread, ymrewŷdd, cymhariad y gwrŷw a'r banŷw: copulation.
Ymrwyllo, ymddiffŷn: to shake off or deliver one's self.
Ymryson: a strife.
Ymrysongar: contentious.
Ymsang, ymwâsg: a pressing, a straining.
Ymserthu, ymsennu, ymgeccru: to scold.
Ymsorllach, gwenheithio, pratio: to flatter.
Ymswrn, gwasgfa: a pressing or squeezing.
Ymswyno, ymgroesi: to bless one's self with the sign of the Cross.
Ymsywŷn, ymsennu: to scold, to cavil.
Ymswan, ymaelyd codymmau, ymryson: to strive, to wrestle.
Ymwadu: to deny.
Ymwad: a denial.
Ymwasgn: to embrace, to hugg or clip close.
Ymweddu, cyttuno: to agree [Page] together, to accord.
Ymwngc, agos, cymydog: near, a Neighbour.
Ymwneuthyr, cyttuno i ddyreidi: to conspire together.
Ymwr, rhuthr, hwrdd: violence, assault.
Ymwrio, ymryson, ymladd: to strive, to fight.
Ymwrando: to hearken.
Ymwrdd, ymhwrdd, ymhyrddio: to strive, to contend, to thrust or push against.
Ymwrwst, edrych ymorwst.
Ymwŷbod, cydnabod, ystyried: to acknowledge, to consider.
Ymylgŷlch godre dilledŷn: the Borders or Fringe of a Garment.
Ymynhêdd, ymbil, dymmuno: to implore, to intreat.
Ymysgar, ymysgaroedd, perfedd, coluddion: the Entrails or Gutts.
Ymysgrain, ymosgrain, ymosgrŷn, ymgreinio: to tumble upon the ground.
Ymystwŷro: to stretch one's self.
YN.
YN: in.
Ynad, Barnwr: a Judge.
Yn awr, yr awron, yrowan: now, at this present.
Yncil, encil, ffo, cîlio: a flight, a retreat.
Ynfŷd: foolish, mad, simple.
Ynfydrwŷdd: folly, madness.
Ynfydu: to grow foolish or mad.
Yngan, yngenŷd, sôn: to speak, to mention.
Ynglef, ynglais, gwaedd, crî, bonllef: a great cry or noise, a screik.
Yngnad, Ynad, Barnwr: a Judge.
Yngneidiaeth, Barnedigaeth: Judgment.
Yngrês, rhwng: between.
Yngwrth, yngyrth, yn ddisymmwth, chwŷppŷn: suddenly, presently.
Ynial, anial, rhyfeddol, hefŷd gwedi ei adel, anghyfanedd: wonderful, also forsaken, unhabitable.
Yn lleigys, tua'r hŵŷr: towards the Evening, in the Evening.
Ynni, nerth, gwrŷm, pybyrwch, gwroldeb: courage, strength, valour.
Ynnill: gain, profit, also to gain or profit.
Ynnyl, edrych annel.
Ynnyn, ennyn, cynneu: to kindle.
Yno: there, in that place, then.
Ynteu, yntef: he himself.
Ynŵŷsg, edrych ŵŷsg.
Ynwst, gwlŷb, llaith: moist, wet.
Ynŷd: Shrovetide.
Ynŷs: an Island.
Yr: the, that.
Yressu, croesawu: to welcom.
Yrf, Eirf, Arfau: Weapons, Arms, Tools.
Yrthiaw, edrych Gyrthiaw.
YS.
YS, yn wîr, yn wîrionedd: truly, verily.
Ys êf, sêf, hynnŷ ydiw: to wit, that is.
Ysb, lletteuwŷr: Guests.
Ysbaid, ennŷd, ehengder lle, hefŷd peidio: a space, a while, also to cease or leave off.
Ysbâr,) ffon fawr i ryfela: a Lance, a Spear.
Ysbleddach, difvrrwch: delight, recreation pastime.
Ysbonge: a jostle, a jerk, a spurt.
Ysborthion, porthiant anifeiliaid: Fodder.
Ysbrigŷn,) blagurŷn: a sprig, a twig.
Ysbrychu, llychwino: to freckle, to break out into Pimples, also to soil or besmear, to mildew.
Ysbwrial, y perhau a fwrier ymmaith: Sweepings, Reffuse, Rubbige.
Ysbwrn, mwswgl y môr: a Spunge.
Ysbbŷd, efbŷd, edrŷch ysb.
Ysbyddad, ysbyddawd, ysbyttŷ, luseni: Hospitality.
Ysbyddad ddrain: white Thorns.
Ysbyddaden: a white Thorn.
Ysbydŵr, Lletteuwr, a dderbynnio ddiethred: an Host, an hospitable man, that receives stranges.
Ysbŷs, hysbŷs: sure, certain, positive.
Yscenn, marwdon, mardwn y pen: the Dandroff of the head.
Ysgablar, ysgwyddwîsg, (ysgarff:) a Scarfe.
Ysgaen, edrych Caen.
Ysgafael, ysgafeth, ysgafell, ysglyfaeth, a ddyccer oddiat eraill: a prey.
Ysgafala, ysgyfala, diofal, diogel: careless, negligent, safe.
Ysgafalhawch, diofalwch: carelesness, leisurely, vacancy, negligently.
Ysgafn: light, easie.
Ysgafnhâu: to ease, to lighten.
Ysgafn o ŷd ueu wair: a heap of Corn or Hay piled up and trodden hard.
Ysgafnu: to heap or set up Corn or Hay.
Ysgafnder: lightness.
Ysgai, ewŷn: foam, froth, scumm.
Ysgain, taenel, caeuen: a sprinkling.
Ysgeinio, ysgeinti, taenello: to sprinkle.
Ysgal, (Cwppan.) cawg: a Cup, also a Bason.
Ysgâr, rhan, hefŷd (Tasg:) a part or portion, also a Task.
Ysgar, ysgyren: a Splinter.
Ysgar, gwahanedig: separated, divorced.
Ysgar, ysgariaeth, llythŷr ysgar: Divorcement.
Ysgarant, edrŷch Esgar.
Ysgardde, gwasgarfa. chwalfa: a dispersion a scattering.
Ysgarlad:) Scarlet
Ysgarm, gwaedd, bloedd: a clamorous noise, an out cry.
[Page] Ysgarmes,) curo ymaith, trechu: a Skirmish.
Ysgarsŷdd: it may be, perhaps.
Ysgaw: Elder-trees.
Ysgawen: an Elder-tree.
Ysgeinio, edrych ysgain.
Ysgeler, diried, echryslon, barus: wicked, villanous, ungratious, leud, mischievous.
Ysgemmŷdd, maingc: a Bench.
Ysgenn, edrych yscenn.
Ysgerbwd, Burgŷn: a Carrion, a dry Carcase.
Ysgewŷll, blagur, twf blwŷddŷn: young sprigs or twigs.
Ysgidogŷll, Aderun tebig i linosen: a Bird called a Siskin.
Ysgien, cyllell, cleddŷf: a Knife, also a Sword.
Ysgîn, gwisg-laes: a long Gown or Robe.
Ysginawr. (Taeliwr:) a Taylor.
Ysginyddiaeth, (Taelwriaeth:) Tayloring, or the Taylors Trade.
Ysginŷdd-dŷ, tŷ (Barcer:) a Tanner's Work-house.
Ysginen, modrwy glust: an Ear-ring.
Ysgippio, cippio: to snatch.
Ysgippiol, rheibus, gwangeus: snatching, devouring.
Ysglawring, ysglowring: Glut.
Ysglem, clemm, (blottŷn,) naid ŷn ol: a blot or stain, also a rebound.
Ysglen, ystlen, rhywogaeth, rhîth: a kind, a sex.
Ysglent, neidiad yn ol: a rebounding.
Ysglentio, naidio yn ôl: to rebound.
Ysglodion: Chips.
Ysglodioni: to chip or cut into Chips.
Ysglodŷn: a Chip.
Ysglŷf, yr hyn a ddyger oddiar eraill: a prey, a spoil.
Ysglyfio, dwŷn oddiar eraill: to spoil, to make a prey.
Ysglyfaeth, ysbail, trais: a spoil, a rapine.
Ysglywŷn, esglywŷn ymdiffynnu, gwared: to defend.
Ysgobell, Cyfrwŷ: a Saddle.
Ysgod, Cysgod, hefŷd ŵŷll: a Shadow, also a Hag.
Ysgodigaw, bod mewn dychrŷn, gwingo o ddychryndod: to be frighted, to winch and kick as a frighted Horse.
Ysgoewan, ysgafn, anwadal: Light inconstant.
Ysgoi, osgoi: to lean or yield unto, to go aside.
Ysgol, ysgoldŷ: a School, a School-house.
Ysgolhaig:) a Scholar.
Ysgolheigtod:) Scholarship, Learning.
Ysgol ddringo: a Ladder.
Ysgolp, Aseth. a Lath to fasten Thatch.
Ysgor, esgor: to bring forth, to be delivered.
Ysgoren, Ysgorawg, Cwrwgl: a Boat made of Twigs and Horse-hide.
Ysgorddion, estronion, estroniaid: [Page] strangers, people not related.
Ysgort, twrf, trŵrst: a noise, the report of a Gun.
Ysgothi, ysgythi, cachu: to go to stool.
Ysgothfa, gau-dŷ, cach-dŷ: a House of Office.
Ysgrafell: a Curry-comb.
Ysgraff: a Ferry-boat.
Ysgraffinio: to scratch, also to lance a sore.
Ysgrawen, crawen: a crust, a rind or skin.
Ysgrawling, ysglowring: Glue.
Ysgrawlingo, ysglowringo: to glue or fasten with Glue.
Ysgre, march: a Horse.
Ysgreppan, (sarsial,) (gwaled:) a Satchel, a Wallet.
Ysgrî, Cri, gwaedd, bloedd: a great Cry or Noise.
Ysgrifen: a Writing.
Ysgrifennu: to write.
Ysgrîn:) a Skreen.
Ysgrogell, pont godi, pont windio: a Draw-bridge.
Ysgrubl. enifail gweithio: a labouring or working Beast.
Ysgrŵd, Corph marw: a Carcase.
Ysgrŷd, crynfa: a trembling, a quivering.
Ysgrydu, crynnu: to shake, to tremble.
Ysgrŷnedig, siglog, crynllud: trembling.
Ysgrythur:) Scripture.
Ysgrythar Lân:) the Holy Scripture.
Ysgŷb: a Broom, a Beesom.
Ysgŷb o ŷd: a Sheaf of Corn.
Ysgybell, ysgŷb: a Sheaf of Corn, a Broom or Beesom.
Ysgubo: to sweep.
Ysgubion: sweepings.
Ysgubor: a Barn.
Ysguthan: a Ring-Dove.
Ysguttyll, Cudyll, Barcŷd: a Kite, a Glide.
Ysgwâr:) square.
Ysgŵd, gŵth: a jostle, a thrusting, a push.
Ysgwfl, ysbail, anrhaith: a prey▪ or spoil.
Ysgwîn, ysgraff: a Ferry-boat.
Ysgwier, Arfog, (Harneisiog:) armed, harnessed, also an Esquire.
Ysgwîr, os gwîr: if true.
Ysgwn, esgwn, nerth: strength.
Ysgwr, rhuthr: violence, an ansault, a force.
Ysgwthr, Argraffiad, ysgythriad: an Engraving or Carving, also a Lopping.
Ysgythru: to Lop.
Ysgwŷd, ysgydwŷd: to shake.
Ysgwŷdd, Bronddor, tarrian: a Shield, a Buckler.
Ysgwŷdd: a Shoulder.
Ysgwŷddo: to jostle or rush with the Shoulder.
Ysgwŷddog: broad shoulderd.
Ysgydigaw, edrych ysgodigaw.
Ysgydio, ysgyttio: to shake violently.
Ysgyfaint: the Lungs or Lights, also a Disease in Horses called the Glanders.
[Page] Ysgyfeinwst, tristwch, cledi, clefŷd: grief, sorrow, affliction, sickness.
Ysgfaeth, edrych ysgafaeth.
Ysgyfala, edrŷch ysgafala.
Ysgyfar, Clust: an Ear.
Ysgyfarllynig, brithion glustiau: having speckled Ears.
Ysgyfarn, Clust: an Ear.
Ysgyfarnog: a Hare.
Ysgyflu, cippio ymmaith, difetha: to take or snatch away, to devour.
Ysgyflgar, rheibus, awŷddus, cybbyddaidd: greedy, ravenous, covetous.
Ysgylfu, rheibio, cyppio ymaith, difetha: to devour, to snatch away.
Ysgymmun: excommunicated, accursed, also quarrelsome, morose.
Ysgymmundod: an Excommunication, a cursing, also frowardness, or peevishness.
Ysgymuno: to excommunicate, to curse, also to provoke unto anger and fury.
Ysgymmodi, cymmodi: to reconcile▪ to re-create friendship.
Ysgymmŷdd, edrŷch ysgemmŷdd.
Ysgyren: a Shingle, a Plank, a Board, a Splinter.
Ysgyrioni: to cleave into Shingles or Splinters.
Ysgyrŷd, garw, gerwin: rough, cruel.
Ysgythru: to lop or cut the Branches.
Ysgythu, edrych ysgothi.
Ysgyttio: to shake violently.
Ysgywŷll, edrŷch Esgewŷll.
Yslacc, llacc: loose, slack.
Ysleppan, (Trap,) magl: a Trap, a Snare, a Gin or Pitfall.
Ysmachd, dryg-waith, twrn drŵg: an ill deed, an ill turn, malefaction.
Ysmala: waggish, careless, also unconstant.
Ysmalhawch, ysmaleidd-dod: levity, lightness, inconstancy, carelesness.
Ysmalhau: to wax careless and slighty.
Ysmwccan, cwmmwl, mŵg: niwl: a Cloud, a Smoak, a Fog.
Ysnid, cyffylog bychan, (Sniten:) a Snite or Snipe, or a little Woodcock.
Ysnoden, (Lâs, Rŷban:) a Hairlace, also any Lace, or Ribbon.
Ysnodennog, (Lasiog, Kŷbbanog:) Laced, or Ribboned.
Ysp, edrych ysb.
Yspagau, edŷn olwŷn, hefyd ewinedd aderŷn: the spoaks of a Wheel, also the claws of a Bird.
Yspail:) a spoil, a prey.
Yspailio:) to spoil, to make a prey.
Yspardun:) a Spur.
Ysparduno:) to spur or prick forwards.
Yspelwi, bildino, cael y bildin: [Page] to gall, to chafe.
Yspêr,) ffon Ryfelu: a Lance or Spear.
Yspio: to observe, to espy.
Yspienddŷn, yspiennŵr, yspîwr:) a Spy, a Spyer.
Yspios, ysbiwŷr, gwisiadyddion: Spies, Scout-watches.
Ysplennŷdd, disglaer: bright, glittering.
Yspodol, cleddŷf dwylaw, (ysglis) i danu eli: a two-handed Sword, also a Spatula that Chirurgeons spread their▪ plaisters with.
Yspodoli, curo a ffon: to beat with a Staff or Cudgel.
Yspred, a wrthodwŷd, a fwriwŷd ymaeth: that which was cast away, or worth nothing.
Ysprigŷn, edrych ysbrigŷn.
Ysprŷd:) a Spirit.
Ysprydol:) Spiritual.
Ysprydoliaeth: Inspiration.
Yspûr: a short post or pillar to set things upon.
Yspurlâth, pren cynal: a rafter, also a prop.
Yspwrn, mwswgl y môr: a Spunge.
Ystâd,) cyflwr, a State, Condition, or Constitution.
Ystaen,) Llychwin: a stain.
Ystaenio.) llychwino: to stain.
Ystagiad, tagiad: a strangling, or choaking.
Ystagu, tagu: to choak or strangle.
Ystalwŷn,) a stone Horse, a Stallion.
Ystâng, trostan, pastwn: a perch or long rod, a pole.
Ysdelst, edrŷch delff.
Ystels, croen llwŷnog: a Fox's skin.
Ystên: a Pitcher.
Ystîd, Ystidwm, tîd, cadwŷn: a Chain.
Ysdiferion, diferion bargod tŷ: the dropping of the Eaves of an House.
Ystiffio, edrŷch ysgothi.
Ystig. ystigrwŷdd: Diligent, Inoustrious, also Lusty.
Ystîl, dull ymadrodd neu ysgrifen: a Stile or Method of Speaking or Writing.
Ystinos, edrŷch urael.
Ystifflog. mâthar bysgodŷn: a Cuttle-fish.
Ystle, perthynas, ceraint, cyfathrach: Kindred, Affinity.
Ystlen, Rhŷwogaeth: a Sex, a kind.
Ystlommi, pîbo: to have thin stools by looseness.
Ystlum: a Bat.
Ystlŷs: a side.
Ystlysu: to go aside, to make a side.
Ystof: the warp of a Cloth.
Ystofi. dylifo: to warp Cloth, &c.
Ystofi, dofi: to tame.
Ystod: a lay of Hay or Corn laid with a Sithe, a Swath.
Ystol:) a stool or seat.
Ystor:) a Store or Treasure.
Ystordŷ: a Store-house.
[Page] Ystor: Rozen.
Ystori:) a History.
Ystoriaŵr, a ddywedo neu a ysgrifeno hên chwedlau: a Historian.
Ystorm:) a Tempest, a Storm.
Ystrad,) heol, dyffryn rhwng bryniau: a Street, a Valley between two Hills.
Ystrangc, cyfrwŷs ddichell mewn Rhyfel: a Stratagem or Policy in War.
Ystref, cartref: a Habitation or Dwelling.
Ystrês, edrych três.
Ystrewi, tissio: to sneeze.
Ystrîn, ymryson, Ymrafel, ymladd: a Battle, a Fight, also Contention.
Ystrŷ, edrych ystrêf.
Ysteŷd,) heol, priffordd: a Street, a High-way.
Ystrodur: a Pack-saddle, a Horse Cart Saddle.
Ystrŷw, dichell: Industry, Discretion, Skill, Wit.
Ystrywgar, ystrywus: Crafty, full of Tricks or Inventions.
Ystrywiaw, myfyrio castie: to think of or devise some Tricks.
Ystŷm: figure, shape, form.
Ystummio: to bend, to shape, or figure, to frame or form.
Ystumgar: Well-shaped.
Ystŷdfach: a Stilt.
Ystuno: to vex, trouble or move, to drive away, to beat away.
Ystwcc, crwcc: a Bucket, a Pail.
Ystwffwl, mwrthwŷl drŵs: the clapper of a door.
Ystwŷth: limber, pliable.
Ystwythder: limòerness, pliableness.
Ystwytho: to make limber or pliable, also to wax limber or pliable.
Ystyfnig: stubborn, dogged.
Ystyffylog, cîst ystyffylog: a great Chest with a round lid like a Trunk.
Ysstyllen: a board or plank.
Ystŷn, estŷn: to reach, or lengthen.
Ystywanu, digio, cythruddo, blino: to vex, to trouble.
Ystŷr: consideration.
Ystyrio, ystyried: to consider.
Ysu: to devour.
Yswain, arfog: Armed, Armoured.
Ys, wb wb, edrych sybwb.
Yyswidw, yswigw, edrych sywidw.
Yswil: bashful.
Yswilio: to be astonished, to blush.
YT.
YTewŷn, etewŷn, pyntewŷn o dàn: a Firebrand.
Ytŷw, ydŷw: is.
Ytroedd, ydoedd: was.
YW.
YW, ydŷw: is.
ŷw, ywen-bren: an Yew-tree.