I THeologia cum multipliciter dicatur: aliaque sit increata, quae essentialis est ipsius Dei, de se rebusque omnibus sa­pientia: alia creata, quae intelligentibus creaturis communica­tur, vel secundum naturae lumen integrae aut corruptae; vel su­pra naturam in hac aut altera vita: nobis in hoc terrestri taber­naculo necessaria ac salutaris ea, quam Deus in Christo trans naturalem revelavit.

II Christiana haec & nostra Theologia est sapientia rerum divinarum, secundùm veritatem divinam à Deo inspirata, & per enuntiatiuum sermonen in Christo commissa servis ejus, & in T.V. & N. per Prophetas, Apostolos & Evangelistas con­signata, quantum ejus expedit hîc revelari, ad gloriam ipsius, & electorum bonum.

III Sacra haec scriptura est perfecta, in se perspicua, sui ipsi­us interpres, sūmus omnium controversiarum Iudex, divinae authoritatis, in libris Canonicis & [...] V. & N. T, com­prehensa, Hebraicis & Graecis literis conscripta, quarum aedi­tiones solae sunt authenticae, à quibus ad Latinas vel vernaculas in controversijs provocare stultum iuxtà ac impium est.

IV Deus in Scriptura proponitur Spiritus & infinitè sim­plex, & simpliciter infinitus, immensus, aeternus, immutabilis, vita, sapientia, bonitas, potentia, à se, in se, per se, & ex se, [...] [Page] atque perfectus. Item Pater, Filius, ac Spiritus Sanctus, quae omnia his duobus vocabulis Iehoua Elohim Scriptura com­plectitur: altero vnitatem Essentiae, plurium attributorum va­rietate passim explicatam, altero personarum in vna divina essentia Trinitatem & distinctionem significans.

VI Proprietas divina aut essentialis est aut personalis: Essen­tialis autem vel [...] ad Dei [...] 2. Pet. 1. vel [...] ad Es­sentiam declarandum: vtraque trium personarum communis. Personalis, [...] Patris, [...]; Filij, [...] Spiritus Sancti, vnaquaeque incommutabilis in se: & inter se incom­municabilis. Hinc operatio ad intra & ad extra essentialis quidem à communi essentia communis, personalis vero à personae cujus (que) incommunicabili proprietate, incommunica­bilis. Nam vt Essentia divina cujus (que) proprietas omnis com­munis est tribus personis, ita ijsdem communis est essentialis operatio. Itidē vt persona indivinis, ejus (que) proprietas est, incō ­municabilis, ita incōmunicabilis est personalis omnis operatio.

VII Cum operationum essentialium communium sit es­sentialis; Operationum vero personalium distinctio personalis, regula Augustini pervulgata; divinitatis opera, ad intra sunt divisa: ad extra sunt indivisa, minùs planè & non satis plenè quod docendum fuit, docet.

VIII Cum nihil sit in Deo, quod non sit Deus, nec Deus ipse dicatur propriè opus suum, & operationes in Deo diffe­rant plusquam toto genere ab operibus extra Deum aeditis, ne­cessariò sequi videtur, neque decretum Dei aeternum, neque providentiam, aut praedestinationem inter opera Dei, praesertim extra Deum aedita, censeri posse.

IX In decernendo sapientia Dei maximè spectabilis: In exequendo potentia Dei maximè spectabilis: vtrobique Vo­luntas Dei etiam spectabilis.

X Necessitas Providentiae non tollit rerum contingentiam, ne (que) ad peccandum cogit intelligentis creaturae voluntatem,

XI Electionis hominum causa est nullius hominis ne [Page] Christi quidem ipsius qua homo praevisa aut voluntas, aut dig­nitas, aut meritum, aut fides, aut opera quantumvis bona, sed vna vnius Dei gratiosissima [...]. Reprobationis item causae non est praevisa infidelitas, aut vllum peccatum, quamvis et hoc & illa sit causa damnationis.

XII Opera Dei sunt quae Deus ab aeterno sapienter prae­scivit & in tēpore facere liberrimè decrevit: & sicut ab aeterno sapienter praescivit et liberè decrev it, ita eadem in tempote po­tenter facit, nulla sua ipsius actione inter se operantem, & opus suum interveniente.

XIII Ante annos quinquies millenos, quingentos & quin­quies circiter quinos rerum hanc vniversitatem, cum loco & tempore, in pondere, numero & mensura à Deo creatam [...] nulla praeexistente (vt loqui doce­mur) materia, nulla privatione aut propensitione in materia, ad vllam formam sine labore, sine opera, sine ministris, sine in­strumentis vllis [...] & summatim docet Moses Genes. cap. 1. versu. 1. Deinde per partes explicat. E nihilo Ter­ram, Aquam. Spiritum diuinum & post Tenebras Lucem, die primo, Caelum siue Expansum, terrestrium, & caelestium aq­uarū [...] die secundo, Solem, Lunam, adeo (que) stellas ad lucem dispensandam & temporum spacia motu suo verius quàm orbium rotatu designanda die quarto, denique animam humanam cum Spiritibus Angelicis hominum custodiae de­mandatis die sexto ex nihilo creasse Deum ad similitudinē sui: Ex materia verò die primo creata, eaque perse sterili, & ad for­mas rerum ex se promendas in se impotens & inepta: Terra nimirum & aqua, herbas, arbores die tertio, & omne genus animantium die quinto, & sexto ad solius verbi imperium, pro­duxisse, Potest enim Dei [...] atque divinitas (quae vel Philosophis ethnicis, teste Apostolo, manifestè cognita fuit) non solùm ex quovis, quidvis, verumetiam ex nihilo omnia arbitratu suo efficere: plurimò magis, quam vel natura velars. (Vtraque nimirum causa finita) potest formam in substratam, [Page] & subactam materiam inducere.

XIIII Cum Dei nutu gubernentur omnia, quod nem [...] mentis compos negare potest, necessariò sequitur eundem om­nium fuisse effectorem: Nam si quem regit mundum non fecit Deus, ab alio factum acceperit, aut per se existere, aut extitisse olim priùs quam à Deo regeretur oportuit, quod vtrumque & vanum & impium est.

XV Ex omnibus, quae aspectu sentiuntur naturis, solus, homo ad imaginem Dei creatus dicitur, quae praesertim in ani­ma locum habet, praecipuè verò in primigenia illa mentis & vo­luntatis ac virium absoluta pro naturae humanae capta, integrita­te, vz. sapientia, Iustitia, sanctitate, &c. Non ergo in essentialibus animae facultatibus tres personas Trinitatis advmbrantibus, ne­que in ipsa animae essentia, nec in externo hominis imperio est posita, multo minùs per imaginem Dei justitia illa essentialis homini (vt voluit Osiander) infusa intelligi debet.

XVI Cum Deus Adamum ad Imaginem sui [...] cōdiderit, non nudum tantū intellectum ei dedisse, sed dotibus insuper naturalibus & [...] illustrâsse verisimile est, cu­jus notitiae specimen non obscurum dedit, tam imponendo no­mina bestijs pro cujusque natura, quàm agnoscendi Evam si­mul ac vidisset, simul (que) nomen secundùm originem, naturam, vsum indendo, sequitur, Ergo non adeo certum dogma illud Peripateticorū, nihil esse intellectu quod non priùs in fuerit sensu. Item, Adamo sensuum observationem aut longo rerum vsu & experientia vsque adeo opus non fuisse. Denique Adami mentem seminarium fuisse artium omnium & scientiarum, qua­rum inventio illi proximè secundum Deum debetur.

XVII Absoluta Creatione, quae prima Executione decreti pars est, sequitur gubernatio, quae vulgo Providentia appella­tur. Nam licet providentia, latius se extendat, adeo vt Creatio­nem, & ipsum Dei decretum in se includat: aliquando tamen strictius solet accipi, pro sola gubernatione, qua Deus res om­nes à se ab aeterno decretas, & in tempoere creatas potentiae suae nutu moderatur. Gubernat autem Deus sua providen­tia [Page] res omnes & singulas, & rerum omnium & singularum acti omnes & circumstantias, medijs interim interpositis, aliquādo omissis, non nunquam supra & contra media. Et quamvis me­dia diversa sint, atque opposita, alia Naturalia, alia necessaria, a­lia contingentia: Deus tamen non minùs ex contingentibus quam ex necessarijs medijs producit necessarios eventus, vt­cunque res ipsae, respectu ipsorum mediorum contigentium aliter atquealiter evenire possint.

XVIII Gubernat Deus non tantùm bona, sed etiam ma­la, bona quidem conservando mala verò deserendo: vnde duae oriuntur providentiae species: Conservatio, & desertio. Vnde etiam efficitur, praeter res creatas, aliquo modo esse quod sub providentiam Dei cadat. Malum autem suapte natura Ens positiuum non est, sed mera privatio: Non enim malo invecto in mundum aliquod novum ens, rebus priùs creatis accessit, sed plurimum decessit, nimirum summa illa cum Deo conformitas & sanctimonia, quae in Angelis & ho­minibus fuit & etiamnùm inesse debet. Verùm, quanquam malum per se nihil est, tamen in subjecto quod aliquid est & per se bonum est, semper inhaeret (Malitia enim separata nulla est) nec id solùm, sed etiam malum ex Bono oritur, & ipsum Bo­num Mali videtur causa esse, idque per accidens. Verùm ipsa Bonitas Mali causa, quà malum est, dici non potest.

XIX Malum est aliud Culpae, aliud poenae. Malum Culpae seu peccatum ab Apost. Iohanne verbo vno definitur perfec­tissimè [...]. Peccatum propriè, qua peccatum est materiam et formam non habet, cum entitas ejus, si qua est, omnis in sanc­titatis privatione posita sit, tamen aliquid earū loco habere di­catur. Materiae loco, defectum obedientiae & sanctitatis. Pro forma Reatum, seu obligationem ad poenam. Quare cum iudicio & cautè legendi sunt qui peccatum substantiam vocāt vel positiuam Qualitatem, aut peccato tribuunt triplicem entita­tem triplici forma vestitam atque distinctam.

XX Peccatum vel est in Natura vel actione, vnde vel ori­ginale, [Page] vel actuale dicitur. Originale est illud quod omnes Adae posteri in ejus lumbis peccarunt, in quo concipiuntur & nas­cuntur peccatores & irae filij, quo denique omnes ab eo natu­raliter propagati, nisi Christo regenerentur, & vtrique morti obnoxij redduntur.

XXI Modus autem propagationis nec est per imitationem nec per infectionem animae à corrupto corpore, vt vnguenti à vase, atque haud scio, an per animae Traducem, sed cum Deus in corpus a parentibus propagatum creando animam infundit eandem infundendo deserit tanquam iustus Iudex, gratiam subtrahendo, vel non largiendo, ad quam cum creatura preser­tim nunc post lapsum rea continuandam vel communicandam nullo iure est obligatus.

XXII Inter omnia peccata Actualia gravissimū est illud quod in S.S. cōmittitur, quando scilicet, quis luce veritatis illumina­tus à Sp. Satanae agitur, & veritatem agnitam non modo perti­naciter abnegat, sed etiam eam summo odio & destinata ma­litia contra cōscientiam persequitur; vnde fit vt manifesta apo­stasia, Dei, veritatis, & Ecclesiae factus hostis, ex Iustitia Dei fi­nali caecitate puniatur, adeo vt hujus peccati poenitentiam age­re nullo modo possit.

XXIII Liberū arbitriū est libera animae facultas probandi vel improbandi eligendi vel respuendi sua proprio motu sine coa­ctione, id quod intellectus seu mens eligendūvel respuendū es­se dictat. Homini iam lapso dicimus superesse mentem, & vo­luntatem, earumque partes & facultates omnes, sed ita vt in re­bus divinis quae ad spirituale Christi regnum propriè spectant quo ad mentemprorsus caecutiat, eaque quo ad voluntatē om­nino aversetur: Licet autē quaedam Naturalia & moralia bona velle possit, tamen ne (que) eo modo nec fine ea vult aut velle potest quo debet: adeo vt quantum vis speciosa illa coram hominibus vide antur esse, coram Deo aetenam mortem mereantur.

XXIIII Per legem peccati agnitio, & ad querendum contra vim morbile thalis salutare in Christo remediū in citatio. Est au­tē lex rationis ordinat [...]o ab eo qui curā communitatis habere [Page] cum jis qui jus communicationis habent communicata ad commune bonum.

XXV Est (que) [...] nimirū aeterna in Deo summa ac recta ratio, id est, rationis ordinatio: vel [...] in tempore informata & creaturis ratione praeditis communicata: Eaque vel ingene­rata à natura, vel adventitia: Et hoc rursum vel insusa a Deo, di­vina: vel adnata ab homine, humana.

XXVI Lex Naturalis notionibus natura communi­bus naturaliter informat via naturali ad finem naturalem obti­nendum, Divina notionibus supra naturam & communibus & singularibus informat divinitus, quos Deus sua gratia dignatut ad finem transnaturalem via transnaturali obtinendum; Vtrius­que veluti partus est lex humana, quanquam ab vtraque non parum deficiat ob humanam infirmitatem.

XXVII Lex Mosis est naturalis & divinae legis exemplum [...] humanae verò [...]: omnibus omnium, humana­rum legum exemplis anteponendum. Nam Morali Natura­lem, Ceremonia adjuncta ad gratiae documenta, divinam, Iudi­ciali humanam exprimit & declarat.

XXVIII Estque lex haec vel mutabilis vel immutabilis: haec semper obligat: illa non semper. Immutabilis, est quae per omnia aeternae legi conformis est & fundamento vnde est pu­ro, & objecto, circa quod est debito: et fine, cujus causa est, iusto talis esse cognoscitur. Cujusmodi est moralis tota: Principia e­nim in rebus moralibus tria necessariò cōjungenda, terminus à quo, sive fundamentvm, vnde existit actio: Terminus in quo, si­ve objectum, in quo terminatur actio, & terminus ad quem si­ve finis, in quo terminatur praecipientis legis, aut agentis ho­minis intentio.

XXIX Mutabilis verò contrà, quae vel fundamento vel objecto, vel sine aeternae legi conformis non est, cujusmodi sunt leges pleraeque omnes humanae. Iudicialis lex M. licet ortu divi­na, non est tamen modis omnibus divina: sed à Deo ad modū humanum attemperata, ac proinde Iudicialium Mosis pars im­mutabilis, [Page] divino; pars mutabilis, humano modo: Principij & finis respectu divina & immutabilis: respectu verò materiae & formae, vnde modus existit, mutabilis & humana. Forma autem est duplex, Externa, variabilis, & interna, Immobilis quia haec essentialis, illa adventitia:

XXX Iudiciales Mosis partim mutabiles, partim immuta­biles sunt propter modum eorum, quae illis subsunt, vel com­munem vel singularem, vnde jus lege constitutum vel commu­ne vel singulare: Hoc mutabile, illud immobile, quod aeternae Legi conforme alterum sit, alterum verò non sit. Subsunt autē his legibus, Personae, Res, quibus actiones includimus; & perso­narum rerumque circumstantiae, quarum conditioni jus lege accommodatur. Idque est vel jubendo, vel vetando, vel permit­tendo, vel munerando, vel puniendo, quibus mutatis, mutari le­ges vel possibile vel necessarium.

XXXI Divinam verò legem non secus ac moralem seu naturalem, imò magis necesse est inviolabilem permanere, quanquam leges ceremoniales sive substantia, id est princi­pio, objecto, fine: siue circumstantijs, quaecunque iuris particu­laris sunt in ritibus ac ceremonijs positae, omnes fuerint muta­biles; pleraeque iam mutatae sunt etiam reipsa, vt futurorum vm­brae.

XXXII Quae verò compositam ex Morali, Iudiciali & Ce­remoniali jurae rationem habent eae mixti generis sunr. In ijs quod morale est permanet, quod judiciale, mutatur personae circumstantijs, quod ceremoniale, perit.

XXXIII Lege Morali Deus praescripsit officia omnia tum pietatis in Deum, tum Charitatis in proximum, cujus verus & genuinus sensus exmente Legislatoris meti [...]ndus est, qui vt ip­se spiritualis est, ita spiritualem obedientiam requirit.

XXXIIII Lex haec praeter communem reprobis & Electis vsum, quod freni instar sit ad externam disciplinam regendam, diversum etiam in reprobis vsum, & electis, ante regeneratio­nem habet. Illis enim retegit miseriam sub peccato, eosque re­darguit [Page] & condemnando ad desperationem adigit. His verò etsi peccatum retegat & irritet, miseriamque ob oculos ponat, ante regenerationem tamen praeparatio est ad Christum, retun­dendo virium nostrarum praefidentiam, & meriti persuasionem discutiendo. Post regenerationem verò vitae regula, & grati­tudinis norma est.

• 1 AN aliquid Ceremoniale praecipiatur in lege Morali?
• 2 An fides lege praecipiatur?
• 3 An fides in intellectu solùm, an etiam in voluntate?
• 4 An omne peccatum lege prohibeatur?
• 5 An liceat cultui Idololatrico, salva conscientia, interesse?
• 6 Sitne vna Religio vera, an multiplex?
• 7 An falsa Religio aut Antichristiania etiam ferenda in Rep. Christiana?
• 8 An tolerandaein templis Imagines?
• 9 An juramentum vi, metu, aut dolo malo extortum, serva­ri debeat?
• 10 An fides Infideli est servanda?
• 11 An Iosephus per Pharaonis vitam impiè iuravit?
• 12 An aliquando caelanda veritas? an simulatio omnis aut dis­simulatio damnanda?
• 13 An Sabbathum institutum ante lapsum?
• 14 An opus omne [...] Sabbato fieri prohibeatur?
• 15 An [...] per omnia, semper & sine exceptio­ne parendum?
• 16 An Papanus aut Antichristianus verè Christiano Magistra­tui cliens fidelis aut Christianae Reip. bonus ciuis sit tan­tisper dum Romanam Antichristum verniliter colit?
• 17 Sunt ne haeretici morte plectendi?
• 18 Quid sagae & sortilegi, quique eos consulunt, sunt ne vlto­re gladio coercendi?
• 19 Quid probatio per aquam, aut stigma quod vocant diabo­licum, [Page] siue in oculo aut alla quacunque exprompta, vel ab­dita corporis parte, & an ad fidem faciat satis?
• 20 An vi sortilega aut diabolica sagarum, aut strigum, corpora transportentur, aut tranformentur, aut animae corporibus solvantur ad tempus & haec transportatio aut transforma­tio corporum, aut instar cadaveris projecti, sine sensu sine motu, quasi exulante aut saltem feriante anima, veternus & lethargia aspectabilis satis ne firmum & evidens sit istius execrandae [...] argumentum.
• 21 An vim vi repellere licet expediendae salutis causa?
• 22 An lex duelli legitima?
• 23 An privatam vindictam damnet etiam ratio naturalis?
• 24 An vindex sanguinis apud Mosem privatam, an publicam gerit personam?
• 25 An divini, an humani juris, an ecclesiastici, an civilis, an vtri­triusque Matrimonium fuerit?
• 26 An nuptiae in comprivignis legittimae?
• 27 An nuptiae cum vidua ex priori marito gravida, aut vlla preg­nante faciat vllam sanguinis propinquitatem?
• 28 An fidelis cum Infideli nuptiae legittimae?
• 29 An justa divortij causa desertio?
• 30 An furtum privatum sine vi, sit capitale?
• 31 Quid peculatus aut sacrilegium, an morte vindicandum? Nam de raptu & plagio jure gentium constat [...].
• 32 Vnus, ne ac solus testis in vllo crimine plenam faciat fidem?
• 33 An aliquod peccatum sit involuntatium, quod lege prohi­betur?
• 34 An peccatum in Sp. S. cognosci possit in hac vita?
• 35 An ex lege Naturali gentilium, aut ex lege Mosaica Iudaeo­rum quisquam verae iustitiae apud Deum laudem, aut salu­tem consecutus est?

Soli Deo Gloria.