<a bedae venerabilis>
<t in marci evangelivm expositio- liber ii>
et ait il+
lis illa die cum sero esset factum: transeamus contra.  et dimittentes +
durbam adsumunt eum ita ut erant in naui et aliae naues erant cum illo.+
  in hac nauigatione dominus utramque unius eiusdemque suae personae na+
turam dignatur ostendere dum ipse qui ut homo dormit in naui furorem ma+
ris uerbo compescit ut deus.  porro iuxta allegoriam mare quod cum suis+
 transire desiderat tenebrosus amarusque saeculi praesentis aestus acci+
pitur.  nauicula autem quam ascendit nulla melius quam sacratissimae pa+
ssionis ipsius intellegitur arbor cuius beneficio quique deles adiuti t+
ranscensis mundi fluctibus ad habitationem patriae caelestis quasi ad s+
tabilitatem securi litoris perueniunt.  aliae autem naues quae fuisse d+
icuntur cum domino nec tamen in altum ductae uel aliquid tempestatis pe+
rtulisse narrantur illos nimirum significant qui ita fide dominicae cru+
cis inbuti sunt ut necdum turbine tribulationum pulsati tantum in pace +
ecclesiae suscepta fidei mysteria conseruent uel certe eos qui post cre+
bras temptationum procellas aliquantula ad tempus serenitate concessae +
pacis utuntur.  incertum namque est naues illae utrum nuper factae in p+
ortum deductae sint an post experta maris pericula ad portum reductae. +
 vnde utrosque recte possunt designare et eos uidelicet qui necdum sunt+
 temptationibus probati et illos qui post examinationem crebram tribula+
tionum pro christo aliquanta sopitis temptationibus sunt rerum tranquil+
litate potiti.  et facta est procella magna uenti et fluctus mittbat in+
 nauem ita ut impleretur nauis, et erat ipse in puppi supra ceruical do+
rmiens.  discipulis nauigantibus christus obdormiuit quia calcantibus s+
aeculum fidelibus futurique regni quietem animo meditantibus et uel sec+
undo spiritus sancti flatu uel remigio proprii conatus infidos mundi fa+
stus certatim post terga iactantibus tempus subito dominicae passionis +
aduenit.  vnde bene hoc sero facto gestum fuisse perhibetur ut ueri sol+
is occubitum non sola domini dormitio sed et ipsa decedentis lucis hora+
 significet.  ascendente autem illo puppim crucis qua somnum mortis cap+
eret fluctus blasphemantium persecutorum daemonicis excitati procellis +
assurgunt.  quibus tamen non ipsius patientia turbatur, sed discipuloru+
m imbecillitas concutitur trepidat periclitatur.  et excitant eum et di+
cunt ei: magister non ad te pertinet quia perimus?  excitant dominum di+
scipuli ne eo dormiente fluctuum feritate dispereant quia cuius mortem +
uiderant maximis uotis resurrectionem quaerebant ne, si diutius ipse mo+
rte carnis sopiretur, eorum mens spiritali in perpetuum morte periret. +
 vnde bene sequitur: et exsurgens comminatus est uento et dixit mari: t+
ace obmutesce.  et cessauit uentus, et facta est tranquillitas magna.  +
vento quippe exsurgens comminatus est quia resurrectione celebrata diab+
oli superbiam strauit dum per mortem destruxit eum qui habebat mortis i+
mperium.  mare quoque silere praecepit ac tranquillitatem reduxit quia +
uesanam iudaeorum rabiem quae caput quatiens clamauerat, si filius dei +
est, descendat nunc de cruce, et credimus ei, mortem superando ac de se+
pulchro resurgendo deiecit.  vbi notandum iuxta litteram quod omnes cre+
aturae sentiant creatorem.  quibus enim increpatur et imperatur sentiun+
t imperantem non errore hereticorum qui omnia putant animantia sed maie+
state conditoris quae apud nos insensibilia illi sensibilia sunt.  et a+
it illis: quid timidi estis?  necdum habetis fidem.  recte arguuntur qu+
i praesente christo timebant cum utique qui ei adhaeserit perire non po+
ssit.  cui simile est hoc quod post mortis somnum discipulis apparens e+
xprobrauit incredulitatem illorum et duritiam cordis quia his qui uider+
ant eum resurrexisse non crediderunt iterumque dixit ad eos: o stulti e+
t tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt prophetae]  nonn+
e haec oportuit pati christum et ita intrare in gloriam suam, ac si per+
 metaphoram nauigii diceret, nonne oportuit christum soporari uerrentib+
us undique fluctibus nauem in qua dormiebat et ita expergefactum sedati+
s extemplo tumidis gurgitum aestibus diuinitatis suae cunctis patefacer+
e uirtutem?  et timuerunt timore magno et dicebant ad alterutrum quis p+
utas est iste quia et uentus et mare oboediunt ei?  matheus ita scribit+
: porro homines mirati sunt dicentes: qualis est hic, et cetera.  non e+
rgo discipuli sed nautae et ceteri qui in naui erant mirabantur et de e+
ius cui uentus et mare oboediret persona dubitabant.  sin autem quis co+
ntentiose uoluerit eos qui mirabantur fuisse discipulos, respondebimus +
recte homines appellatos quia necdum potentiam nouerant saluatoris.  et+
 nos quoque singuli cum signo dominicae crucis imbuti saeculum relinque+
re disponimus nauem profecto cum iesu conscendimus mare transire conamu+
r.  sed qui non dormitabit neque obdormiet israhel custodiens semper no+
bis tamen saepe nauigantibus quasi inter aequoris fremitus obdormit qua+
ndo crebrescente inter medios uirtutum nisus uel immundorum spirituum u+
el hominum prauorum uel ipso nostrarum cogitationum impetu fidei splend+
or obtenebrescit spei celsitudo contabescit amoris flamma refrigescit. +
 verum inter huiusmodi procellas ad illum necesse est gubernatorem curr+
amus illum sedulo excitemus qui non seruiat sed imperet uentis.  mox te+
mpestates compescet refundet tranquillitatem portum salutis indulgebit.+
  et uenerunt trans fretum maris in regionem gerasenorum.  gerasa est u+
rbs insignis arabiae trans iordanen iuncta monti galaad quam tenuit tri+
bus manasse non longe a stagno tiberiadis in quod porci praecipitati su+
nt.  significat autem nationem gentium quam post somnum passionis resur+
rectionisque suae gloriam missis praedicatoribus saluator est uisitare +
dignatus.  vnde bene gerasa siue gergesi ut quidam legunt colonum eicie+
ns siue aduena propinquans interpretatur uidelicet insinuans quia genti+
um populus et eum a quo nequiter incolebatur hostem suo de corde reppul+
erit et qui erat longe factus sit prope in sanguine christi.  et exeunt+
i ei de naui statim occurrit de monumentis homo in spiritu inmundo qui +
domicilium habebat in monumentis.  homo iste qui spiritu uexabatur immu+
ndo et domino uesanus sed mox curandus occurrit figuram habet populi ge+
ntilis qui usque ad tempora dominicae incarnationis daemonicis delusus +
doctrinis idola pro deo colebat.  qui domicilium habebat in monumentis +
quia in mortuis operibus, hoc est in peccatis, delectabatur.  quid enim+
 sunt corpora perfidorum nisi quaedam defunctorum sepulchra in quibus n+
on dei habitat sermo sed anima peccatis mortua recluditur?  et neque ca+
tenis iam quisquam eum poterat ligare quoniam saepe compedibus et caten+
is uinctus disrupisset catenas et compedes comminuisset, et nemo potera+
t eum domare.  catenis et compedibus graues et durae leges significantu+
r gentium quibus et in eorum re publica peccata cohibentur.  ruptisque +
catenis, ut lucas scribit, agebatur a daemonio in deserto, qui etiam ip+
sis transgressis legibus ad ea scelera cupiditate ducebatur quae iam uu+
lgarem consuetudinem excederent.  et semper nocte ac die in monumentis +
et in montibus erat et clamans et concidens se lapidibus.  semper nocte+
 ac die furebat daemoniosus quia gentilitas siue aduersis rerum casibus+
 laboraret seu pax et prosperitas aliqua mundi blandientis adrideret ne+
quaquam a seruitio malignorum spirituum collum mentis excutere nouerat +
sed per operum foeditatem quasi in monumentis iacebat per fastum superb+
iae in montium iugis errabat per uerba durissimae infidelitatis quasi a+
rreptis furibunda cautibus se ipsam concidebat.  sed adtestante iohanne+
 baptista dominus de lapidibus suscitauit filios abrahae cum dura infid+
elium corda ad gratiam pietatis conuertit.  videns autem iesum a longe +
cucurrit et adorauit eum et clamans uoce magna dicit: quid mihi et tibi+
 iesu fili dei altissimi?  quanta arrii uesania iesum creaturam et non +
deum credere quem filium dei altissimi daemones credunt et contremescun+
t]  quae impietas iudaeorum eum dicere in principe daemoniorum eiecisse+
 daemonia quem ipsa daemonia fatentur nihil secum habere commune]  qui +
hoc ipsum quod tunc per daemoniaci clamauere furorem postmodum in delub+
ris idolorum dicere et confiteri non cessarunt iesum uidelicet esse chr+
istum filium dei altissimi nec se aliquid cum illo pacis aut societatis+
 habere.  adiuro te per deum ne me torqueas.  dicebat enim illi: exi sp+
iritus inmunde ab homine.  hostis humanae salutis non exiguum sibi duci+
t esse tormentum ab hominis laesione cessare quantoque diutius possider+
e solebat tanto difficilius consentit.  vnde studendum summopere est ut+
, etsi quando ut homines a diabolo superemur, mox eius laqueos euitare +
satagamus ne, si aliquanto tardius eius iuri resistatur, laboriosius qu+
andoque pellatur.  et interrogabat eum: quod tibi nomen est?  et dicit +
ei: legio mihi nomen est quia multi sumus.  non uelut inscius nomen inq+
uirit sed ut confessa publice peste quam furens tolerabat uirtus curant+
is gratior emicaret.  sed et nostri temporis sacerdotes qui per exorcis+
mi gratiam daemones eicere norunt solent dicere patientes non aliter ua+
lere curari nisi quantum sapere possunt omne quod ab immundis spiritibu+
s uisu auditu gustu tactu uel alio quolibet corporis aut animi sensu ui+
gilantes dormientesue pertulerint confitendo patenter exponant.  quod u+
ero dicebat spiritus, legio mihi nomen est quia multi sumus, significat+
 populum gentium non uni cuilibet sed innumeris ac diuersis idolatriae +
cultibus esse mancipatum.  cui contra scriptum est quod multitudinis cr+
edentium erat cor et anima una.  vnde bene in babilonis constructione l+
inguarum unitas per spiritum superbiae scissa in hierosolima est per gr+
atiam sancti spiritus linguarum uarietas adunata et illa confusio haec +
uisio pacis interpretatur quia uidelicet electos in pluribus linguis et+
 gentibus una fides ac pietas toto orbe pacificando confirmat reprobos +
autem plures sectae quam linguae dissociando confundunt.  et precabatur+
 eum multum ne se expelleret extra regionem.  in euangelio lucae ita sc+
riptum est:  et rogabant eum ne imperaret illis ut in abyssum irent.  s+
ciebant ergo daemones aliquando futurum ut per aduentum domini mitteren+
tur in abyssum non ipsi futura praediuinantes sed prophetarum de se dic+
ta recolentes ideoque gloriam dominici aduentus quam mirabantur ad suam+
 pertimescebant tendere damnationem.  erat autem ibi circa montem grex +
porcorum magnus pascens.  et deprecabantur eum spiritus dicentes: mitte+
 nos in porcos ut in eo s introeamus.  et concessit eis statim iesus.  +
ideo permisit quod petebant daemonibus ut per interfectionem porcorum h+
ominibus salutis occasio praeberetur.  pastores enim ista cernentes sta+
tim nuntiant ciuitati.  erubescat manicheus.  si de eadem substantia et+
 ex eodem auctore hominum bestiarumque sunt animae, quomodo ob unius ho+
minis salutem duo milia porcorum suffocantur?  in quorum tamen interitu+
 figuraliter homines immundi uocis et rationis expertes indicantur qui +
in monte superbiae pascentes lutulentis oblectantur in actibus.  talibu+
s enim per cultus idolorum possunt daemonia dominari nam, nisi quis por+
ci more uixerit, non in eum diabolus accipiet potestatem aut ad proband+
um tantum non autem et ad perdendum accipiet.  et exeuntes spiritus inm+
undi introierunt in porcos, et magno impetu grex praecipitatus est in m+
are ad duo milia, et suffocati sunt in mari.  significat quod iam clari+
ficata ecclesia et liberato populo gentium a dominatione daemoniorum in+
 abditis agunt sacrilegos ritus suos qui christo credere noluerunt caec+
a et profunda curiositate submersi.  et notandum quod spiritus immundi +
nec in porcos irent, nisi hoc illis benignus ipse saluator petentibus q+
uos certe in abyssum posset religare concederet rem necessariam docere +
nos uolens ut scilicet nouerimus eos multo minus posse sua potestate no+
cere hominibus qui nec pecoribus qualibuscumque potuerunt.  hanc autem +
potestatem deus bonus occulta iustitia nobis dare potest iniusta non po+
test.  qui autem pascebant eos fugerunt et nuntiauerunt in ciuitatem et+
 in agros.  quod pastores porcorum fugientes ista nuntiant significat q+
uosdam etiam primates impiorum quamquam christianam legem fugiant poten+
tiam tamen eius per gentes stupendo et mirando praedicare.  et egressi +
sunt uidere quid esset facti et ueniunt ad iesum et uident illum qui a +
daemonio uexabatur sedentem uestitum et sanae mentis et timuerunt, et c+
etera.  in euangelio lucae scriptum est, sedentem ad pedes eius.  signi+
ficat autem multitudinem uetusta sua uita delectatam honorare quidem se+
d nolle pati christianam legem dum dicunt quod eam implere non possint +
admirantes tamen fidelem populum a pristina perdita conuersatione sanat+
um.  sedere namque ad pedes domini est eum a quo daemonia exierant eos +
qui a peccatis correcti fuerint fixa mentis intentione uestigia sui sal+
uatoris quae sequantur intueri.  vestitum resumere est uirtutum studia +
quae uesani perdiderant iam sana mente recipere.  cui figurae apte cong+
ruit illa domini parabola in qua rediens ad patrem filius luxoriosus et+
 prodigus mox stola prima cum anulo induitur manifeste insinuans quia q+
uisquis uero corde de admissis paenituerit potest donante christi grati+
a prima iustitiae opera de quibus ceciderat cum anulo inuiolatae fidei +
recuperare.  et rogare eum coeperunt ut discederet a finibus eorum.  co+
nscii fragilitatis suae geraseni praesentia se domini iudicabant indign+
os non capientes uerbum dei nec infirma adhuc mente pondus sapientiae s+
ustinere ualentes.  quod et petro ipsi uiso piscium miraculo contigisse+
 legitur.  et uidua sareptena beati heliae cuius se sensit hospitio ben+
edici nihilominus se putauit praesentia grauari,  quid mihi et tibi, in+
quit, uir dei?  ingressus es ad me ut rememorarentur iniquitates meae e+
t occideres filium meum?  cumque ascenderet nauem coepit illum deprecar+
i qui a daemonio uexatus fuerat ut esset cum illo, et non admisit eum s+
ed ait illi: vade in domum tuam ad tuos et adnuntia illis quanta tibi d+
ominus fecerit et misertus sit tui.  haec ex illa apostoli sententia re+
cte possunt intellegi cum ait, dissolui et esse cum christo multo magis+
 optimum manere in carne necessarium propter uos, ut sic quisque intell+
egat post remissionem peccatorum redeundum esse sibi in conscientiam bo+
nam et seruiendum euangelio propter aliorum etiam salutem ut deinde cum+
 christo requiescat ne cum praepropere iam uult esse cum christo negleg+
at ministerium praedicationis fraternae redemptioni accommodatum.  quod+
 uero matheus duos dicit a daemonum legione curatos marcus autem et luc+
as unum commemorant intellegas unum eorum fuisse personae alicuius clar+
ioris et famosioris quem regio illa maxime dolebat et pro cuius salute +
plurimum satagebat.  hoc uolentes significare duo euangelistae solum co+
mmemorandum iudicauerunt de quo facti huius fama latius praeclariusque +
flagrauerat.  sed et allegoriae summa concordat quia sicut unus a daemo+
nio possessus sic et duo gentilis populi typum non inconuenienter expri+
munt.  nam cum tres filios noe generauerit unius solum familia in posse+
ssionem adscita est dei, ex duobus reliquis diuersarum nationum quae id+
olis manciparentur procreati sunt populi.  et uenit quidam de archisina+
gogis nomine iairus et uidens eum procidit ad pedes eius, et cetera.  i+
n hac lectione ubi archisinagogus saluare filiam petit suam sed pergent+
e ad domum eius domino praeoccupat emorousa mulier praeripit sanitatem +
 ac deinde filia archisinagogi ad optatam peruenit sanitatem immo de mo+
rte reuocata est ad uitam salus ostenditur generis humani quae domino i+
n carne ueniente ita dispensata est ut primo aliqui ex israhel ad fidem+
 uenirent deinde plenitudo gentium intraret et sic omnis israhel saluus+
 fieret.  quis ergo archisinagogus iste qui ad dominum pro filia rogatu+
rus aduenit melius quam ipse moyses intellegitur?  vnde bene iairus, id+
 est inluminans siue inluminatus, uocatur quia qui accepit uerba uitae +
dare nobis et per haec ceteros illuminat et ipse a spiritu sancto quo u+
italia monita scribere uel docere posset illuminatus est.  qui uidens i+
esum procidit ad pedes eius quia praeuidens in spiritu uenturum in carn+
e dominum humili corde se eius potentiae subdidit quem ita circa finem +
saeculi hominem incarnandum esse cognouit ut aeternum ante omne saeculu+
m deum existere non dubitaret.  si enim caput christi deus, pedes eius +
quid aptius quam assumpta humanitas qua terram nostrae mortalitatis tet+
igit accipiendi sunt?  et procidere archisinagogum ad pedes iesu est le+
gis latorem cum tota progenie patrum mediatorem dei et hominum longe si+
bi dignitatis gloria praeferendum esse cognoscere et confiteri cum apos+
tolo quia quod infirmum est dei fortius est hominibus.  et deprecabatur+
 eum multum dicens: quoniam filia mea in extremis est; ueni inpone manu+
s super eam ut salua sit et uiuat.  in euangelio lucae ita scriptum est+
:  quia filia unica erat illi fere annorum duodecim et haec moriebatur.+
  filia ergo archisinagogi ipsa est sinagoga quae sola legali instituti+
one composita quasi unica moysi nata erat.  et haec uelut duodecimo aet+
atis anno, hoc est tempore pubertatis appropinquante, moriebatur quia n+
obiliter a prophetis educata postquam ad intelligibiles annos peruenera+
t postquam spiritalem deo subolem generare debebat subito errorum langu+
ore consternata spiritales uitae uias ingredi desperabiliter omisit et,+
 si non a christo succurreretur, horrendam per omnia corruisset in mort+
em.  et abiit cum illo, et sequebatur eum turba multa, et comprimebant +
illum.  ad puellam pergens sanandam dominus a turba comprimitur quia ge+
nti iudaeae salutaria monita praebens quibus aegram uitiis eius conscie+
ntiam erigeret noxia carnalium populorum est consuetudine grauatus.  et+
 mulier quae erat in profluuio sanguinis duodecim annis, et cetera.  mu+
lier sanguine fluens sed a domino curata ecclesia est congregata de gen+
tibus quae ingenito carnalium delectationum polluta fluxu atque a coetu+
 iam fuerat segregata fidelium sed dum uerbum dei iudaeam saluare decer+
neret illa paratam iam promissamque aliis praeripuit spe certa salutem.+
  notandumque quod et archisinagogi duodennis sit filia et mulier haec +
ab annis duodecim sanguine fluxerit, hoc est eodem quo haec nata sit te+
mpore illa coeperit infirmari.  vna enim paene eademque saeculi huius a+
etate et sinagoga in patriarchis nasci et gentium exterarum natio per o+
rbem coepit idolatriae sanie foedari.  nam et fluxus sanguinis bifariam+
, hoc est et super idolatriae pollutione et super his quae carnis ac sa+
nguinis delectatione geruntur, potest recte intellegi.  et fuerat multa+
 perpessa a compluribus medicis et erogauerat omnia sua nec quicquam pr+
ofecerat sed magis deterius habebat.  medicos siue falsos intellege the+
ologos siue philosophos legumque doctores saecularium qui multa de uirt+
utibus uitiisque subtilissime disputantes utilia uiuendi credendique in+
stituta se mortalibus dare promittebant seu certe ipsos spiritus immund+
os qui uelut hominibus  consulendo sese pro deo colendos ingerebant qui+
bus certatim audiendis gentilitas quanto magis naturalis industriae uir+
es expenderat tanto minus potuit ab iniquitatis suae sorde purgari.  se+
d haec ubi populum iudaeorum aegrotasse uerumque de caelo cognouit ades+
se medicum coepit et ipsa languoris sui sperare pariter et inquirere re+
medium.  cum audisset de iesu uenit in turba retro et tetigit uestiment+
um eius; dicebat enim: quia uel si tetigero uestimentum eius, salua ero+
.  et confestim siccatus est fons sanguinis eius.  venit et dominum tan+
git ecclesia cum ei per fidei ueritatem appropinquat.  venit autem retr+
o siue iuxta id quod ipse ait, si quis mihi ministrat, me sequatur, et +
alibi praecipitur, post dominum deum tuum ambulabis, siue quia praesent+
em in carne dominum non uidens peractis iam sacramentis incarnationis i+
llius ad fidei et agnitionis eius gratiam peruenit secque dum participa+
tione sacramentorum eius saluari a peccatis meruit quasi tactu uestimen+
torum eius fontem sui sanguinis siccauit.  fons quippe sanguinis est or+
igo peccati cuiusque fons sanguinis est immundae primordium cogitationi+
s ex quo peccatum omne nascitur.  sed dominus cum uerbis euangelicis no+
n solum opera et uerba mala compescere sed et cogitationum nequam radic+
em extirpare curauit cum haec utraque sacramentis euangelicis emundari +
donauit quasi uirtutem exsiccandi fontis obsceni suis uestimentis indid+
it.  et statim iesus cognoscens in semet ipso uirtutem quae exierat de +
eo conuersus ad turbam aiebat: quis tetigit uestimenta mea?  non ut ips+
e quae nesciat doceatur interrogat sed ut uirtus quam bene nouerat immo+
 quam ipse dederat in muliere declararetur et declarata agnitaque uirtu+
te fidei multi ad salutem perueniant.  et dicebant ei discipuli sui: vi+
des turbam comprimentem te, et dicis: quis me tetigit?  quem turba pass+
im comitans comprimit una credula mulier dominum tangit quia qui diuers+
is inordinate glomerantium heresibus siue peruersis moribus grauatur so+
lo catholicae ecclesiae fideliter corde ueneratur.  nam sicut quidam ui+
dentes non uident et audientes non audiunt ita etiam tangentes non tang+
unt qui non simplici sed dubio uel simulato corde christum tangunt.  vn+
de cuidam amanti quidem sed nondum plene credenti dicit ipse, noli me t+
angere, nondum enim ascendi ad patrem meum, aperte docens quid sit ipsu+
m ueraciter tangere patri scilicet aequalem credere.  et circumspicieba+
t uidere eam quae hoc fecerat.  non obliuiscitur fidelium suorum dominu+
s nec in se sperantes intueri desistit sed omnes qui saluari merentur s+
uo dignos intuitu ac miseratione iudicat.  iste autem pauper clamauit, +
et dominus exaudiuit eum.  mulier autem timens et tremens sciens quod f+
actum esset in se uenit et procidit ante eum et dixit ei omnem ueritate+
m.  ecce quo interrogatio domini tendebat ut uidelicet confitente palam+
 muliere ueritatem suae diutinae infirmitatis subitae credulitatis diui+
nae propitiationis ac donatae sibi sanationis et ipsa certius confirmar+
etur in fide et pluribus salutis et uitae praeberetur exemplum.  deniqu+
e sequitur:  ille autem dixit: filia fides tua te saluam fecit uade in +
pace et esto sana a plaga tua.  ideo filia quia fides tua te saluam fec+
it.  nec dixit, fides tua te saluam factura est, sed saluam fecit;in eo+
 enim quod credidisti iam salua facta es.  adhuc eo loquente ueniunt ad+
 archisinagogum dicentes: quia filia tua mortua est, quid ultra uexas m+
agistrum.  saluata a profluuio sanguinis muliere mox filia archisinagog+
i mortua nuntiatur quia dum ecclesia a uitiorum labe mundata et ob fide+
i meritum filia est congnominata continuo sinagoga perfidiae simul et i+
nuidiae lege soluta est perfidiae quidem quia in christo credere noluit+
 inuidiae uero quia ecclesiam credere doluit.  scriptum namque est in a+
ctibus apostolorum: sequenti autem sabbato paene uniuersa ciuitas conue+
nit audire uerbum domini, uidentes autem turbas iudaei repleti sunt zel+
o et contradicebant his quae a paulo dicebantur maledicentes.  et quod +
aiebant nuntii archisinagogo, quid ultra uexas magistrum, per eos hodie+
que dicitur qui adeo destitutum sinagogae statum uident ut restaurari p+
osse non credant ideoque pro resuscitatione illius supplicandum esse no+
n aestiment.  sed quae inpossibilia sunt apud homines possibilia sunt a+
pud deum.  vnde apte sequitur:  iesus autem uerbo quod dicebatur audito+
 ait archisinagogo: noli timere tantummodo crede.  archisinagogus coetu+
s doctorum legis accipitur de quo dominus ait: super cathedram moysi sd+
derunt scribae et pharisaei.  qui si credere ipse uoluerit, etiam subie+
cta ei sinagoga salua erit.  et ueniunt in domum archisinagogi et uiden+
t tumultum et flentes et heiulantes multum.  et laetentur, inquit, omne+
s qui sperant in te in aeternum exultabunt, et inhabitabis in eis.  qui+
a uero sinagoga laetitiam hanc dominicae inhabitationis merito infideli+
tatis amisit quasi inter flentes et heiulantes mortua iacet.  nec tamen+
 superna pietas funditus eam interire patitur quin potius circa finem s+
aeculi reliquias eius secundum electionem gratiae saluti et uitae resti+
tuit.  vnde apte subiungitur:  et ingressus ait eis: quid turbamini et +
ploratis?  puella non est mortua sed dormit.  hominibus mortua qui susc+
itare nequiuerant deo dormiebat in cuius dispositione et anima recepta +
uiuebat et caro resuscitanda quiescebat.  vnde mos christianus obtinuit+
 ut mortui qui resurrecturi esse non dubitantur dormientes uocentur sic+
ut apostolus, nolumus, inquit, uos ignorare fratres de dormientibus ut +
non contristemini sicut et ceteri qui spem non habent.  sed et in parte+
 allegoriae cum anima quae peccauerit ipsa moriatur tamen ea quam domin+
us resuscitandam atque ad uitam aeternam praeuidit esse uenturam nobis +
quidem mortua fuisse sed ei obdormisse dici non incongrue potest.  et i+
nridebant eum  ipse uero eiectis omnibus adsumit patrem et matrem puell+
ae, et cetera.  quia uerbum resuscitantis irridere quam credere maleban+
t merito foras excluduntur utpote indigni qui potentiam resuscitantis a+
c resurgentis mysterium uiderent.  item foras turba eicitur ut puella s+
uscitetur quia, si non prius a secretioribus cordis expellitur importun+
a saecularium multitudo curarum, anima quae intrinsecus iacet mortua no+
n resurgit.  nam dum se per innumeras terrenorum desideriorum cogitatio+
nes spargit ad considerationem sui sese nullatenus colligit.  et tenens+
 manum puellae ait illi: talitha cumi quod est interpretatum, puella ti+
bi dico surge.  quaerat diligens lector quare uerax euangelista dictum +
saluatoris exponens interposuerit de suo, tibi dico, cum in syro sermon+
e quem posuit non plus sit dictum quam puella surge, nisi forte propter+
 exprimendam uim dominicae iussionis hoc augendum putauit magis sensum +
loquentis quam ipsa uerba suis curans intimare lectoribus.  nam et fami+
liare constat esse euangelistis atque apostolis cum de ueteri testament+
o testimonia assumunt magis sensum propheticum ponere curare quam uerba+
.  tenens autem manum puellae dominus suscitauit eam quia, nisi prius m+
undatae fuerint manus iudaeorum quae sanguine plenae sunt, sinagoga eor+
um mortua non consurgit.  et confestim surrexit puella et ambulabat.  b+
ene surrexit et ambulabat.  quemcumque enim peccatis mortuum supernae m+
anus miserationis resuscitura tetigerit non solum a sordibus et ueterno+
 scelerum exsurgere sed et in bonis continuo proficere debet operibus u+
idelicet iuxta psalmistam ingrediens sine macula et opera exercens iust+
itiae  et obstipuerunt stupore maximo.  et praecepit illis uehementer u+
t nemo id sciret et dixit dari illi manducare.  ad testimonium quidem u+
erae resuscitationis dari puellae manducare praecepit ne non ueritas se+
d fantasma quod apparebat ab incredulis putaretur.  sed et si quis a sp+
iritali morte surrexerit, caelesti necesse est mox pane satietur et diu+
ini scilicet uerbi et sacrosancti altaris particeps effectus.  nam iuxt+
a moralem intellectum tres illi mortui quos saluator in corporibus susc+
itauit tria genera resurrectionis animarum significant.  siquidem non n+
ulli consensum malae delectationi praebendo latente tantum cogitatione +
peccati sibi mortem consciscunt.  sed tales se uiuificare significans s+
aluator resuscitauit filiam archisinagogi nondum foris elatam sed in do+
mo mortuam quasi uitium secreto in corde tegentem.  alii non solum noxi+
ae delectationi consentiendo sed et ipsum malum quo delectantur explend+
o mortuum suum quasi extra portas efferunt.  et hos, se si paeniteant, +
resuscitare demonstrans suscitauit iuuenem filium uiduae extra portas c+
iuitatis elatum et reddidit matri suae quia resipiscentem a peccati ten+
ebris animam unitati restituit ecclesiae.  quidam uero non solum cogita+
ndo uel faciendo illicita sed et ipsa peccandi consuetudine se quasi se+
peliendo corrumpunt.  verum nec ad hos erigendos minor fit uirtus et gr+
atia saluatoris, si tamen adsint cogitationes sollicitae quae super eor+
um salute uelut deuotae christo sorores inuigilant.  nam ad hoc intiman+
dum resuscitauit lazarum quattuor dies in monumento habentem et sorore +
attestante iam fetentem quia nimirum pessima noxios actus solet fama co+
mitari.  notandum autem quod quanto grauior animae mors ingruerit tanto+
 acrior necesse est ut resurgere mereatur paenitentis feruor insistat. +
 nam leuiores et cotidiani erratus leuioris paenitentiae possunt remedi+
o curari.  quod occulte uolens ostendere dominus iacentem in conclaui m+
ortuam facillima ac breuissima uoce resuscitat dicens, puella surge, qu+
am etiam ob facilitatem resuscitandi iam mortuam fuisse negauerat.  del+
atum autem foras iuuenem mortuum pluribus ut reuiuiscere debeat dictis +
corroborat cum ait: iuuenis tibi dico surge.  quatriduanus uero mortuus+
 ut longa prementis sepulchri claustra euadere posset fremuit spiritu i+
esus turbauit se ipsum lacrimas fudit rursum fremuit ac magna uoce clam+
auit: lazare ueni foras, et sic tandem qui erat desperatus discusso ten+
ebrarum pondere uitae lucique redditur.  sed et hoc notandum quod quia +
publica noxa publico eget remedio leuia autem peccata leuiori et secret+
a queunt paenitentia deleri puella in domo iacens paucis arbitris exsur+
git eisdemque uehementer ut nemini id manifestent praecipitur.  iuuenis+
 extra portam turba multa comitante atque intuente suscitatur.  lazarus+
 de monumento uocatus in tantum populis innotuit ut ob eorum qui uidere+
 testimonium plurimae domino turbae cum palmis occurrerent et multi pro+
pter illum abirent ex iudaeis et crederent in iesum.  quartum uero mort+
uum nuntiante discipulo dominus audiuit sed quia qui pro eius excitatio+
ne precarentur uiui defuerant, dimitte, inquit, ut mortui sepeliant mor+
tuos suos, id est mali malos noxiis laudibus grauent et quia non adest +
iustus qui corripiat in misericordia oleum peccatoris impinguet caput e+
orum.  et egressus inde abiit in patriam suam, et sequebantur illum dis+
cipuli sui, et facto sabbato coepit in sinagoga docere, et multi audien+
tes admirabantur in doctrina eius dicentes: vnde huic haec omnia, et qu+
ae est sapientia quae data est illi et uirtutes tales quae per manus ei+
us efficiuntur?  patriam eius nazareth dicit in qua erat nutritus.  sed+
 quanta nazarenorum caecitas qui eum quem in uerbis factisque ipsius, s+
i mens non laeua fuisset, christum cognoscere poterant ob solam generis+
 notitiam contemnant.  sapientiam autem ad doctrinam uirtutes referunt +
ad sanitates et miracula quae faciebat.  quae sollerti ac pulchra dista+
ntia commemorat apostolus dicens: iudaei signa petunt, et graeci sapien+
tiam quaerunt, nos autem praedicamus christum crucifixum iudaeis quidem+
 scandalum gentibus autem stultitiam ipsis uero uocatis iudaeis et grae+
cis christum dei uirtutem et dei sapientiam.  in qua nimirum sententia +
uirtutem ad signa retulit propter iudaeos sapientiam autem ad doctrinam+
 propter graecos, id est gentes.  nonne iste est faber filius mariae fr+
ater iacobi et ioseph et iudae et simonis?  nonne et sorores eius hic n+
obiscum sunt?  et scandalizabantur in illo.  scandalum et error iudaeor+
um salus nostra est et hereticorum condemnatio.  in tantum enim cerneba+
nt hominem iesum christum ut hunc fabrum et iuxta alium euangelistam fa+
bri clamarent filium fratres quoque et sorores eius secum esse testaren+
tur.  qui tamen non liberi ioseph aut mariae iuxta hereticos putandi se+
d potius iuxta morem sacrae scripturae cognati ipsorum sunt intellegend+
i quo modo abraham et loth fratres appellantur cum esset loth filius fr+
atris abrahae.  et multa habes huiusmodi.  non autem sine certi prouisi+
one sacramenti dominus in carne  apparens faber et fabri filius aestima+
ri ac dici uoluit quin potius etiam per hoc se eius ante saecula filium+
 esse docuit qui fabricator omnium in principio creauit deus caelum et +
terram.  nam etsi humana non sunt conparanda diuinis, typus tamen integ+
er est quia pater christi igni operatur et spiritu.  vnde et de ipso ta+
mquam de fabri filio praecursor suis ait: ipse uos baptizabit in spirit+
u sancto et igni.  qui in domo magna huius mundi diuersi generis uasa f+
abricat immo uasa irae sui spiritus igne molliendo in misericordiae uas+
a commutat.  sed huius sacramenti iudaei ignari diuinae uirtutis opera +
prosapiae carnalis contemplatione despiciunt.  et dicebat eis iesus: qu+
ia non est propheta sine honere nisi in patria sua et in cognatione sua+
 et in domo sua.  prophetam dici in scripturis dominum iesum christum e+
t moyses testis est qui futuram eius incarnationem praedicens filiis is+
rahel ait: prophetam uobis suscitabit dominus deus uester de fratribus +
uestris, tamquam me ipsum audietis.  non solum autem ipse qui caput et +
dominus est prophetarum sed et helias hieremias ceterique prophetae min+
ores in patria sua quam in exteris ciuitatibus habiti sunt quia prope m+
odum naturale est ciues semper ciuibus inuidere.  non enim considerant +
praesentia uiri opera sed fragilem recordantur infantiam quasi non et i+
psi per eosdem aetatis gradus ad maturam aetatem uenerint.  et non pote+
rat ibi uirtutem ullam facere, nisi paucos infirmos inpositis manibus c+
urauit.  et mirabatur propter incredulitatem illorum.  non quo etiam il+
lis incredulis facere non potuerit uirtutes multas sed quo ne multas fa+
ciens ciues incredulos condemnaret.  potest autem et aliter intellegi q+
uod iesus despiciatur in domo et in patria sua, hoc est in populo iudae+
orum, et ideo ibi pauca signa fecerit ne penitus excusabiles fierent.  +
maiora autem signa cotidie in gentibus per apostolos facit non tam in s+
anatione corporum quam in animarum salute.  quod autem mirari dicitur d+
ominus incredulitatem illorum non quasi inopinatam et improuisam miratu+
r qui nouit omnia ante quam fiant sicut nec fidem centurionis quasi nou+
am et ante incognitam mirari tunc coepit quando audiens uerba piae conf+
essionis eius ait, quia nec in israhel tantam fidem inueni, sed qui nou+
it occulta cordis quod mirandum intimare uult hominibus mirari se corma+
 hominibus ostendit.  miranda enim erat fides centurionis qui sine homi+
ne doctore sine eloquiis scripturarum sine oraculis angelorum tantum na+
turali sensu diuinitus illuminato cognouit per miracula deum esse uerum+
 quem per humanae fragilitatis infirma hominem esse uerum nouerat.  at +
contra non minus admiranda nazarenorum infidelitas qui et doctoribus ab+
undantes et eloquiis diuinis in quibus christi praedicabatur aduentus i+
psum etiam praesentem habentes christum agnitionem sui illis et uerbis +
ingerentem et signis nihilominus increduli durabant.  sed in uno eorum +
iudaeorum miranda notatur caecitas qui nec prophetis suis credere de ch+
risto nec ipsi inter se nato uoluerunt credere christo, in altero fides+
 coronatur gentium qui inter iudaeos natum sed expulsum ipsi cum oracul+
is sacris mediatorem dei et hominum hominem iesum christum suscipere me+
ruerunt.  et circumibat castella in circuitu docens.  et conuocauit duo+
decim et coepit eos mittere binos et dabat illis potestatem spirituum i+
mmundorum.  benignus et clemens dominus ac magister non inuidet seruis +
atque discipulis uirtutes suas et sicut ipse curauerat omnem languorem +
et omnem infirmitatem apostolis quoque suis dedit potestatem ut curent +
omnem languorem et omnem infirmitatem.  sed multa distantia est inter h+
abere et tribuere donare et accipere, iste quodcumque agit potestate do+
mini agit, illi si quid faciunt, imbecillitatem suam et uirtutem domini+
 confitentur dicentes: in nomine iesu surge et ambula.  et praecepit ei+
s ne quid tollerent in uia nisi uirgam tantum non peram non panem neque+
 in zona aes sed calciatos sandaliis et ne induerentur, duabus tunicis.+
.  tanta praedicatori debet in deo esse fiducia ut praesentis uitae sum+
ptus quamuis non praeuideat tamen sibi hos non deesse certissime sciat +
ne dum mens eius occupatur ad temporalia minus aliis prouideat aeterna.+
  solet autem quaeri quomodo matheus et lucas commemorauerint dixisse d+
ominum discipulis ut nec uirgam ferrent cum dicat marcus: et praecepit +
eis ne quid tollerent in uia nisi uirgam tantum.  quod ita soluitur ut +
intellegamus sub alia significatione dictam uirgam quae secundum marcum+
 ferenda est et sub alia illam quae secundum matheum et lucam non est f+
erenda sicut sub alia significatione intellegitur temptatio de qua dict+
um est, deus neminem temptat, et sub alia de qua dictum est, temptat uo+
s dominus deus uester ut sciat si diligitis eum,  illa seductionis est +
haec probationis.  vtrumque ergo accipiendum est a domino apostolis dic+
tum et ut nec uirgam ferrent et ut non nisi uirgam ferrent.  cum enim s+
ecundum matheum diceret eis, nolite possidere aurum neque argentum, et +
cetera, continuo subiecit, dignus est enim operarius cibo suo.  vnde sa+
tis ostendit cur eos haec possidere ac ferre noluerit non quo necessari+
a non sint sustentationi huius uitae sed quia sic eos mittebat ut eis h+
aec deberi monstraret ab illis quibus euangelium credentibus adnuntiare+
nt.  claret autem haec non ita praecepisse dominum tamquam euangelistae+
 uiuere aliunde non debeant quam eis praebentibus quibus adnuntiant eua+
ngelium alioquin contra hoc praeceptum fecit apostolus qui uictum de ma+
nuum suarum laboribus transigebat ne cuiquam grauis esset sed potestate+
m dedisse in qua scirent sibi ista deberi.  cum autem a domino aliquid +
imperatur, nisi fiat, inoboedientiae culpa est.  cum autem potestas dat+
ur licet cuique non uti et tamquam de suo iure cedere.  hoc ergo ordina+
ns dominus quod eum ordinasse dicit apostolus his qui euangelium adnunt+
iant de euangelio uiuere illa apostolis loquebatur ut securi non possid+
erent neque portarent huic uitae necessaria nec magna nec minima ideo p+
osuit, nec uirgam, ostendens a fidelibus suis omnia deberi ministris su+
is nulla superflua requirentibus ac per hoc addendo, dignus est enim op+
erarius cibo suo, prorsus aperuit et inlustrauit unde haec omnia loquer+
etur.  hanc ergo potestatem uirgae nomine significauit cum dixit ne qui+
d tollerent in uia nisi uirgam tantum ut intellegatur quia per potestat+
em a domino acceptam quae uirgae nomine significata est etiam quae non +
portantur non deerunt.  hoc et de duabus tunicis intellegendum est ne q+
uisquam eorum praeter eam quam esset indutus aliam portandam putaret so+
llicitus ne opus esset cum ex illa potestate posset accipere.  proinde +
marcus dicendo calciari eos sandaliis uel soleis aliquid hoc calciament+
um mysticae significationis habere ammonet ut pes neque tectus sit nec +
nudus ad terram, id est nec occultetur euangelium nec terrenis commodis+
 innitatur.  et quod non portari uel haberi duas tunicas sed expressius+
 indui prohibet dicens, et ne induerentur duabus tunicis, quid eos ammo+
net nisi non dupliciter sed simpliciter ambulare?  aliter.  in duabus t+
unicis uidetur mihi duplex ostendere uestimentum non quo in locis scyth+
iae glasciali niue rigentibus una quis tunica debeat esse contentus sed+
 quo in tunica uestimentum intellegamus ne alio uestiti aliud nobis fut+
urorum timore seruemus.  allegorice autem per peram onera saeculi per p+
anem deliciae temporales per aes in zona occultatio sapientiae designat+
ur.  qui enim sapientiae uerbum habet sed hoc erogare proximo neglegit +
quasi pecuniam in zona clausam tenet.  et scriptum est: sapientia absco+
ndita et thesaurus occultus quae utilitas in utrisque?  non ergo pera a+
postolis non panis non aes in zona ferendum est quia quisque officium d+
octoris accipit neque oneribus saecularium negotiorum deprimi neque des+
ideriis carnalibus resolui neque commissum sibi talentum uerbi sub otio+
 debet lenti torporis abscondere.  et dicebat eis: quocumque introierit+
is in domum illic manete donec exeatis inde.  in matheo ita scriptum es+
t:  in quamcumque ciuitatem aut castellum intraueritis interrogate quis+
 in ea dignus sit et ibi manete donec exeatis.  dat constantiae general+
e mandatum ut hospitalis necessitudinis iura custodiant alienum a praed+
icatore regni caelestis adstruens cursitare per domos et inuiolabilis h+
ospitii iura mutare.  nec otiose secundum matheum domus quam ingrediant+
ur apostoli legenda decernitur ut mutandi hospitii necessitudinisque ui+
olandae causa non subpetat.  et quicumque non receperint uos nec audier+
int uos exeuntes inde excutite puluerem de pedibus uestris in testimoni+
um illis.   puluis excutitur de pedibus in testimonium laboris sui quod+
 ingressi sint ciuitatem et praedicatio apostolica ad illos usque perue+
nerit siue excutitur puluis ut nihil ab eis accipiant ne ad uictum quid+
em necessarium qui euangelium spreuerint.  et exeuntes praedicabant ut +
paenitentiam agerent et daemonia multa eiciebant et ungebant oleo multo+
s aegrotos et sanabant.  dicit apostolus iacobus: infirmatur quis in uo+
bis inducat presbiteros ecclesiae, et orent super ipsum ungentes eum ol+
eo in nomine domini et, si in peccatis sit, dimittentur ei.  vnde patet+
 ab ipsis apostolis hunc sanctae ecclesiae morem esse traditum ut energ+
umeni uel alii quilibet aegroti ungantur oleo pontificali benedictione +
consecrato.  et audiuit herodes rex, manifestum enim factum est nomen e+
ius, et dicebat: quia iohannes baptista resurrexit a mortuis et propter+
ea inopinantur uirtutes in illo.  quanta iudaeorum inuidia qui contra d+
ominum malitiae furor extiterit ex omnibus paene locis euangelii docemu+
r.  ecce enim iohannem de quo dictum est quia signum fecit nullum a mor+
tuis potuisse resurgere nullo attestante credebant iesum autem uirum ad+
probatum a deo uirtutibus et signis cuius uidelicet mortem elementa tre+
muerunt resurrectionem uero atque ascensionem angeli apostoli uiri ac f+
eminae certatim praedicabant non resurrexisse sed furtim esse ablatum c+
redere maluerunt.   qui cum dicerent iohannem resurrexisse a mortuis et+
 propterea uirtutes inopinatas siue operatas esse in illo bene omnimodi+
s de uirtute resurrectionis senserunt quod maioris potentiae futuri sin+
t sancti cum a mortuis resurrexerint quam fuere cum carnis adhuc infirm+
itate grauarentur.  sed et ipsum resurrectionis miraculum non esse incr+
edibile docuerunt quod nullo docente sponte crediderunt qui tamen se ip+
sos rem credibilem in domino non credidisse suae merito caecitatis et i+
nuidiae probarunt.  quo audito herodes ait: quem ego decollaui iohannem+
 hic a mortuis resurrexit.  lucas de his ita scribit: audiuit autem her+
odes tetrarcha omnia quae fiebant ab eo et haesitabat eo quod diceretur+
 a quibusdam quia iohannes resurrexit a mortuis a quibusdam uero quia h+
elias apparuit, et cetera.  intellegendum est ergo aut post hanc haesit+
ationem confirmasse eum in animo suo quod ab aliis dicebatur cum ait, q+
uem ego decollaui iohannem hic a mortuis resurrexit, aut ita pronuntian+
da sunt haec uerba ut haesitantem adhuc indicent.  si enim diceret, num+
quidnam hic est, aut numquid forte hic est iohannes baptista, non opus +
esset ammonere aliquid de pronuntiatione qua dubitans atque haesitans i+
ntellegatur.  nunc quia illa uerba desunt utroque modo pronuntiari pote+
st ut aut confirmatum eum ex aliorum uerbis credentem dixisse accipiamu+
s aut adhuc sicut lucas commemorat haesitantem.  ipse enim herodes misi+
t ac tenuit iohannem et uinxit eum in carcere propter herodiadem uxorem+
 philippi fratris sui quia duxerat eam.  dicebat enim iohannes herodi: +
non licet tibi habere uxorem fratris tui.  vetus narrat historia philip+
pum herodis maioris filium sub quo dominus fugit aegyptum fratrem huius+
 herodis sub quo passus est christus duxisse uxorem herodiadem filiam r+
egis arethae postea uero socerum eius exortis quibusdam contra generum +
simultatibus tulisse filiam suam et in dolorem mariti prioris inimici e+
ius nuptiis copulasse.  qui sit autem hic philippus euangelista lucas p+
lenius docet: anno quinto decimo imperii tiberii caesaris procurante po+
ntio pilato iudaeam tetrarcha autem galileae herode philippo autem frat+
re eius tetrarcha ituriae et traconitidis regionis.  ergo iohannes bapt+
ista qui uenit in spiritu et uirtute heliae eadem auctoritate qua ille +
achab corripuerat et hiezabel arguit herodem et herodiadem quod inlicit+
as fecerint et non liceat fratre uiuente germano illius uxorem ducere m+
alens periclitari apud regem quam propter adulationem esse immemor prae+
ceptorum dei.  et cum dies oportunus accidisset herodes natalis sui cae+
nam fecit principibus et tribunis et primis galileae,  et cetera.  soli+
 mortalium herodes et pharao leguntur diem natalis sui gaudiis festiuis+
 celebrasse, sed uterque rex infausto auspicio festiuitatem suam sangui+
ne foedauit.  verum herodes tanto maiore impietate quanto sanctum et in+
nocentem doctorem ueritatis et praeconem uitae ac regni caelestis occid+
it et hoc pro uoto ac petitione saltatricis neque eum caput occisi ante+
 conuiuas inferre puduit.  nam pharao nil talis uesaniae commisisse leg+
itur sed tantum peccantem sibi eunuchum uita priuari iubens quo longius+
 a uerae cultu religionis aberat eo leuius in uiolatione suae festiuita+
tis deliquit.  at tamen ex utriusque exemplo probatur utilius esse nobi+
s diem mortis futurae timendo et caste agendo saepius in memoriam reuoc+
are quam diem natiuitatis luxoriando celebrare.  homo enim ad laborem n+
ascitur in mundo, et electi ad requiem per mortem transeunt e mundo.  c+
umque introisset filia ipsius herodiadis et saltasset et placuisset her+
odi simulque recumbentibus rex ait puellae: pete a me quod uis, et dabo+
 tibi.  et iurauit illi, et cetera.  non excusatur herodes quod inuitus+
 et nolens propter iuramentum homicidium fecerit quia ad hoc forte iura+
uit ut futurae occisioni machinas praepararet alioquin, si ob ius iuran+
dum fecisse se dicit, si patris, si matris postulasset interitum, factu+
rus fuerat annon?   quod in se ergo repudiaturus fuit contemnere debuit+
 et in propheta.  quae cum exisset dixit matri suae: quid petam?  et il+
la dixit: caput iohannis baptistae, et cetera.  herodias timens ne hero+
des aliquando resipisceret uel philippo fratri amicus fieret atque inli+
citae nuptiae repudio soluerentur monet filiam ut in ipso statim conuiu+
io caput iohannis postulet digno operi saltationis dignum sanguinis pra+
emium.  et contristatus rex propter ius iurandum et propter simul recum+
bentes noluit eam contristare sed misso speculatore praecepit adferri c+
aput eius in disco, et cetera.  consuetudinis scripturarum est ut opini+
onem multorum sic narret historicus quo modo eo tempore ab omnibus cred+
ebatur sicut ioseph ab ipsa quoque maria appellatur pater iesu ita et n+
unc herodes dicitur contristatus quia hoc discumbentes putabant.  dissi+
mulator enim mentis suae et artifex homicida tristitiam praeferebat in +
facie cum laetitiam haberet in mente scelusque excusat iuramento ut sub+
 occasione pietatis impius fieret.  quod autem subicit, et propter simu+
l recumbentes, uult omnes sceleris sui esse consortes ut in luxorioso i+
mpuroque conuiuio cruentae epulae deferrentur.  et attulit caput eius i+
n disco et dedit illud puellae, et puella dedit matri suae.  hoc iuxta +
litteram factum sit.  nos autem usque hodie cernimus in capite iohannis+
 prophetae iudaeos christum qui caput prophetarum est perdidisse.  alit+
er.  decollatio iohannis minorationem famae illius qua christus a popul+
o credebatur insinuat sicut exaltatio in cruce domini saluatoris profec+
tum designabat fidei qua ipse qui prius a turbis propheta esse putabatu+
r dominus prophetarum et christus dei filius a cunctis fidelibus est ag+
nitus.  minutus ergo capite iohannes exaltatus est in cruce dominus qui+
a sicut idem iohannes ait, illum oportebat crescere iohannem autem minu+
i.  illum autem qui propheta aestimabatur christum cognosci et eum qui +
christus prae uirtutum sublimitate putabatur christi esse prophetam et +
praecursorem decebat intellegi.  quod ipsum quoque distinctione tempori+
s quo uterque illorum natus est satis aperte signatum est quia iohannes+
 quidem quem oportebat minui cum diurnum lumen decrescere incipit natus+
 est dominus autem qui uera lux mundi est eo anni tempore quo dies cres+
cere incipit luciflua nobis suae dona natiuitatis exhibuit.  quo audito+
 discipuli eius uenerunt et tulerunt corpus eius et posuerunt illud in +
monumento.  narrat iosephus uinctum iohannem in castellum macherunta ab+
ductum ibique truncatum.  narrat historia ecclesiastica sepultum eum in+
 sebaste urbe palestinae quae quondam samaria dicta est at tempore iuli+
ani principis inuidentes christianis qui sepulchrum eius pia sollicitud+
ine frequentabant paganos inuasisse monumentum ossa dispersisse per cam+
pos et rursum collecta igni cremasse ac denuo dispersisse per agros; ad+
fuisse tunc temporis ibidem de hierosolimis monachos qui mixti paganis +
ossa legentibus maximam eorum partem congregauerunt et ad patrem suum p+
hilippum hierosolimam detulerunt, at ille miserit ea beato athanasio al+
exandriae episcopo ibique seruata usque ad tempora theophili eiusdem ur+
bis episcopi quando iubente theodosio principe omnia gentium fana destr+
ucta sunt; tunc expurgato a sordibus templo serapis ibidem illata et ba+
silicam pro aedicula serapis in honorem sancti iohannis esse consecrata+
m  lege undecimum historiae ecclesiasticae librum.  et conuenientes apo+
stoli ad iesum renuntiauerunt illi omnia quae egerant et docuerant.  no+
n solum quae ipsi egerant et docuerant apostoli domino renuntiant sed e+
tiam quae iohannes eis in docendo occupatis sit passus uel sui uel eius+
dem iohannis ei discipuli renuntiant sicut matheus describit.  vnde hoc+
 quod sequitur.  et ait illis: venite seorsum in desertum locum et requ+
iescite pusillum, et cetera, non solum tantum causa facit requietionis +
ipsorum sed et mysticae gratia significationis quia uidelicet derelicta+
 iudaea quae prophetiae sibi caput non credendo abstulerat in deserto e+
cclesiae quae uirum non habuerat uerbi esset cibaria credentibus quasi +
epulas panum largiturus et piscium.  ibi etenim praedicatores sancti qu+
i apud iudaeam non credentem et contradicentem aliquamdiu graui tribula+
tionum sarcina premebantur requiem nacti sunt de collata gentibus grati+
a fidei.  quae autem necessitas fuerit concedendae requiei discipulis s+
ubsequenter ostenditur cum dicitur  erant enim qui ueniebant et redieba+
nt multi, et nec manducandi spatium habebant.  vbi magna temporis illiu+
s felicitas de labore docentium simul et discentium studio demonstratur+
 quae utinam nostro in aeuo rediret ut tanta ministris uerbi frequentia+
 fidelium insistat auditorum quae nec liberum eis curandi corporis spat+
ium concedat.  nam quibus necessaria curandi corporis hora negatur quan+
to minus illecebris animae siue carnis studendi facultas adest quin pot+
ius a quibus uerbum fidei et salutare ministerium oportune importune ex+
igitur horum animus consequenter ad agenda semper et cogitanda caelesti+
a succenditur ne ea quae uerbis docent factis impugnent.  et ascendente+
s in naui abierunt in desertum locum seorsum.  non discipuli soli sed a+
ssumpto domino ascenderunt in nauem et locum petiere desertum ut euange+
lista matheus aperte demonstrat.  et uiderunt eos abeuntes et cognoueru+
nt multi et pedestres et de omnibus ciuitatibus concurrerunt illuc et p+
raeuenerunt eos.  dum pedestres eos praeuenisse dicuntur ostenditur qui+
a non in aliam maris siue iordanis ripam nauigio peruenerunt discipuli +
cum domino sed transito naui aliquo freto aut stagno proximos eiusdem r+
egionis locos adierunt quo etiam indigenae pedestres peruenire poterant+
.  et exiens uidit turbam multam iesus et misertus est super eos qui er+
ant sicut oues non habentes pastorem et coepit docere illos multa.  quo+
modo misertus sit super eos matheus exponit plenius dicens: et misertus+
 est eius et curauit languidos eorum.  hoc est enim ueraciter pauperum +
et non habentium pastorem misereri et uiam eis ueritatis docendo aperir+
e et molestias corporales medicando auferre sed et ieiunos reficiendo a+
d laudem supernae largitatis animare.  quod etiam sequentia lectionis h+
uius eum fecisse commemorant.  temptat autem fidem turbarum et probatam+
 digna mercede recompensat.  petendo enim solitudinem an sequi curent e+
xplorat.  illae sequendo et non in iumentis aut uehiculis diuersis sed +
proprio labore pedum iter arripiendo deserti quantam salutis suae curam+
 gerant ostendunt.  rursum ipse ut potens piusque saluator ac medicus e+
xcipiendo fatigatos docendo inscios sanando aegrotos recreando ieiunos +
quantum deuotione credentium delectetur insinuat.  iuxta uero leges all+
egoriae petentem deserta gentium christum multae fidelium cateruae reli+
ctis moenibus priscae conuersationis neglectoque uariorum dogmatum prae+
sidio sequuntur et qui pridem notus in iudaea deus postquam dentes iuda+
eorum arma et sagittae et lingua eorum machera acuta facta est exaltatu+
s est super caelos deus et super omnem terram gloria eius.  et cum iam +
hora multa fieret accesserunt discipuli eius dicentes: desertus est loc+
us, et iam hora praeteriuit; dimitte illos ut euntes in proximas uillas+
 et uicos emant sibi cibos quos manducent.  horam multam uespertinum te+
mpus dicit luca teste qui ait: dies autem coeperat declinare, et accede+
ntes duodecim dixerunt illi: dimitte turbas, et cetera.  die autem decl+
inata turbas saluator reficit quia uel fine saeculorum propinquante uel+
 cum sol iustitiae pro nobis occubuit a diutina spiritalis inediae sumu+
s tabe saluati.  et respondens ait illis: date eis manducare, et cetera+
.  prouocat apostolos ad fractionem panis ut illis se non habere testan+
tibus magnitudo signi notior fiat simul insinuans quia cotidie per eos +
ieiuna nostra sunt corda pascenda uidelicet cum eorum uel exemplis uel +
litteris ad amanda caelestia suscitamur.  notandum autem quod hoc mirac+
ulum panum scripturus euangelista iohannes praemisit quia proximum esse+
t pascha dies festus iudaeorum matheus uero et marcus hoc interfecto io+
hanne continuo factum esse commemorant.  vnde colligitur iohannem immin+
ente eadem festiuitate paschali fuisse decollatum et anno post hunc seq+
uente cum denuo tempus paschale rediret mysterium dominicae passionis e+
sse completum, et propterea quod in libro sacramentorum natale eius qua+
rto kalendarum septembrium die notatum est et in martyrologio quod euse+
bii et hieronimi uocabulis insignitum est legitur, quarto kalendas sept+
embres in emissa ciuitate foenicae prouinciae natale iohannis baptistae+
 die quo decollatus est, non specialiter ipsum diem decollationis eius +
sed diem potius quo caput eius in eadem emissa ciuitate repertum atque +
in ecclesia est conditum designat.  siquidem ut chronica marcellini com+
itis testantur tempore marciani principis duo monachi orientales uenera+
nt adorare in hierosolimis et loca sancta uidere quibus per reuelatione+
m assistens idem praecursor domini praecepit ut ad herodis quondam regi+
s habitaculum accedentes caput suum ibi requirerent et inuentum digno h+
onore reconderent.  quod ibi ab eis inuentum et assumptum sed non multo+
 post culpa incuriae perditum perlatum est emissam ab aliis et in quoda+
m specu in urna sub terra non pauco tempore ignobiliter reconditum done+
c denuo idem iohannes sese suumque caput ostendit marcello cuidam relig+
ioso abbati ac presbitero dum in eodem specu habitaret.  quod uidelicet+
 caput sub vranio eiusdem episcopo ciuitatis per praefatum presbiterum +
constat inuentum.  ex quo tempore coepit in eadem ciuitate beati praecu+
rsoris decollatio ipso ut arbitramur die quo caput inuentum siue eleuat+
um est celebrari.  de quibus latius in praefato chronicorum libro scrip+
tum repperies.  et dicit eis: quot panes habetis?  ite et uidete.  et c+
um cognouissent dicunt: quinque et duos pisces.  per quinque panes apos+
tolorum et duos pisces tota testamenti ueteris scriptura signatur.  per+
 quinque uidelicet panes quinque mosaicae legis libri quibus diuinae ae+
ternitatis cognitio mundi creatio procursus saeculi labentis et uera de+
o seruiendi religio generi humano innotuit; per duos uero pisces psalmi+
 sunt et prophetae figurati qui eruditum in lege dei populum de promiss+
ione dominicae incarnationis noua gratiae dulcedine pascebant.  qua tri+
na scripturae sacrae distinctione totam ueteris instrumenti seriem comp+
rehendi dominica auctoritate docemur.  apparens enim post resurrectione+
m discipulis ait dominus ipse quia oportebat impleri omnia quae scripta+
 sunt in lege moysi et prophetis et psalmis de me et cum aperuit illis +
sensum ut intellegerent scripturas et intellecta spiritaliter fidelibus+
 traderent auditoribus quasi benedicens panibus apostolicis ac piscibus+
 hosque internae suauitatis dono multiplicans turbis dispertiri praecep+
it  bene autem iuxta euangelium iohannis panes qui legem designant hord+
iacii fuisse referuntur qui iumentorum maxime rusticorumque est cibus s+
eruorum quia incipientibus necdumque perfectis auditoribus asperiora et+
 quasi grossiora sunt committenda praecepta.  animalis enim homo non pe+
rcipit ea quae sunt spiritus dei.  atque ideo dominus pro suis cuique u+
iribus dona tribuens semperque ad perfectiora prouocans primo quinque p+
anibus quinque milia secundo septem panibus quattuor hominum milia refi+
cit tertio discipulis suae carnis et sanguinis mysterium credit ad ulti+
mum magno munere dat electis ut edant et bibant super mensam suam in re+
gno.  et praecepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubern+
ia super uiride faenum.  et discubuerunt in partes per centenos et per +
quinquagenos.  diuersi conuiuantium discubitus distinctos per orbem ecc+
lesiarum conuentus quae unam catholicam faciunt designant.  quos bene d+
ominus quinquagenos per turmas uel centenos discumbere praecepit ut uid+
elicet turba fidelium escam suam et locis distincta et moribus coniunct+
a perciperet.  iubelei quippe requies quinquagenarii numeri mysterio co+
ntinetur et quinquagenarius bis ducitur ut ad centenarium perueniatur. +
 quia ergo prius a malo quiescitur opere ut post anima plenius quiescat+
 in cogitatione alii quinquageni alii autem centeni discumbunt quoniam +
sunt non nulli qui a prauis actibus habent requiem operis et sunt non n+
ulli qui a peruersis cogitationibus habent iam requiem mentis  bene eti+
am super uiride faenum discubuerunt.  scriptum quippe est: omnis caro f+
aenum.  et illi super uiride faenum discumbentes dominicis pascuntur al+
imentis qui per studium continentiae calcatis illecebris carnalium conc+
upiscentiarum audiendis implendisque dei uerbis operam impendunt.  et a+
cceptis quinque panibus et duobus piscibus intuens in caelum benedixit +
et fregit panes et dedit discipulis suis ut ponerent ante eos et duos p+
isces diuisit omnibus.  turbis esurientibus saluator non noua creat cib+
aria sed acceptis eis quae habuerunt discipuli benedicit quia ueniens i+
n carne non alia quam praedicta sunt praedicat sed legis et prophetarum+
 scripta quam sint mysteriis gratiae grauida demonstrat.  intuetur in c+
aelum ut illuc dirigendam mentis aciem ibi lucem scientiae doceat esse +
quaerendam.  frangit et ante turbas ponenda distribuit discipulis quia +
sacramenta prophetiae sanctis doctoribus qui haec toto orbe praedicent +
patefacit.  et manducauerunt omnes et saturati sunt, et sustulerunt rel+
iquias fragmentorum duodecim cophinos plenos et de piscibus.  quod turb+
is superest a discipulis sustollitur quia sacratiora mysteria quae a ru+
dibus capi nequeunt non neglegenter omittenda sed sunt inquirenda perfe+
ctis.  nam per cophinos duodecim apostoli et per apostolos cuncti seque+
ntium doctorum chori figurantur foris quidem hominibus despecti sed int+
us salutaris cibi reliquiis ad alenda humilium corda cumulati.  constat+
 enim cophinis opera seruilia geri solere, sed ipse cophinos panum frag+
mentis impleuit qui infirma huius mundi ut fortia confunderet elegit.  +
erant autem qui manducauerunt quinque milia uirorum.  quia quinque sunt+
 exterioris hominis sensus quinque milia uiri dominum secuti designant +
eos qui in saeculari adhuc habitu positi exterioribus quae possident be+
ne uti nouerunt.  qui recte quinque panibus aluntur quia tales necesse +
est legalibus adhuc praeceptis institui, nam qui mundo ad integrum renu+
ntiant et quattuor sunt milia et septem panibus refecti, hoc est et eua+
ngelica perfectione sublimes et spiritali sunt gratia intus eruditi.  e+
t statim coegit discipulos suos ascendere nauem ut praecederent eum tra+
ns fretum ad bethsaidam dum ipse dimitteret populum.  quare coegerit di+
scipulos ascendere nauem et ipse mox dimisso populo in montem oraturus +
abierit iohannes manifeste declarat qui completa refectione illa caeles+
ti continuo subiecit: iesus ergo cum cognouisset quia uenturi essent ut+
 raperent eum et facerent eum regem fugit iterum in montem ipse solus. +
 vbi necessarium nobis uiuendi monstrat exemplum ut in bonis quae agimu+
s humani fauoris retributionem uitemus neque nos operatio uirtutum spir+
italium ad concupiscentiam reflectat temporalium uoluptatum.  non nulli+
s etenim contigit ut dum ob meritum uitae sublimioris mirandi minoribus+
 ac laudabiles existerent et iure honorandi putarentur acceptis pecunii+
s siue praediis inchoata iustitiae rudimenta perderent et cum carnalibu+
s sese illecebris atque auaritia incauti corrumperent ipsis etiam a qui+
bus honorabantur pro bonis denuo pro malis actibus non solum in fastidi+
um uerum etiam deuenirent in odium.  minusque multo periculosum est in +
his quae recte agimus aduersantium nos improbitate fatigari quam honora+
ntium fauore demulceri; hic etenim securiorem saepe corrumpit animum, i+
lla circumspectum semper reddit et cautum.  vnde dominus uiam nobis uit+
ae quam sequamur initians cum hi qui uirtutes eius ammirabantur regem e+
um facere uellent fugit in montem orare cum uero illi qui uirtutibus ei+
eius inuidebant eum morti tradere disponerent occurrit promptus et uinc+
iendum se crucifigendumque furentibus obtulit euidenti nos informans ex+
emplo ut parati simus ad aduersa saeculi toleranda cauti ad blandimenta+
 cum forte arriperint declinanda et ne nos prospera mundi, si adfluant +
emolliendo decipiant crebris a domino precibus imploremus.  praecedeban+
t autem dominum discipuli trans fretrum ad bethsaidam quae est in galil+
ea ciuitas andreae et petri et philippi apostolorum prope stagnum genne+
sareth ut in locorum libris inuenimus.  vbi merito mouet quomodo dicat +
marcus peracto discipulis miraculo panum uenisse trans fretum ad bethsa+
idam cum uideatur dicere lucas quod in locis bethsaida factum fuerit mi+
raculum illud memorabile et refectio caelestis.  ait enim, assumptis il+
lis secessit seorsum in locum desertum qui est bethsaida, quod cum cogn+
ouissent turbae secutae sunt illum, et excepit illos, et cetera quae se+
quuntur usque ad completam illam sacrae refectionis historiam.  nisi fo+
rte intellegamus in eo quod lucas ait, in locum desertum qui est bethsa+
ida, non ipsius uicinia ciuitatis sed loca deserti ad eam pertinentis e+
sse designata.  marcus enim dicit aperte quod praecederent eum ad beths+
aidam ubi ipsius fines ciuitatis constat esse notatas, lucas uero qui n+
on dicit, in locum desertum quae est bethsaida, sed qui est bethsaida, +
potest, ni fallor, recte intellegi quia non ipsam ciuitatem uoluerit in+
tellegi sed locum desertum ipsius, id est ad eius confinia pertinentem.+
  narrat autem euangelista iohannes manducasse panem turbas iuxta tiber+
iadem et ascendentes nauem discipulos uenisse trans mare in capharnaum +
quae ambae sunt ciuitates in galilea iuxta stagnum gennesareth quod eti+
am tiberiadis a ciuitate tiberiade uocatur.  et cum dimisisset eos abii+
t in montem orare.  non omnis qui orat ascendit in montem.  est enim or+
atio quae peccatum facit.  sed qui bene orat qui deum orando quaerit hi+
c a terrenis ad superiora progrediens uerticem curae sublimioris ascend+
it.  qui uero de diuitiis aut de honore saeculi aut certe de inimici mo+
rte sollicitus obsecrat ipse in infimis iacens uiles ad deum preces mit+
tit.  orat autem dominus non ut pro se obsecret sed ut pro me impetret.+
  nam etsi omnia posuerit pater in potestate filii, filius tamen ut for+
mam hominis impleret obsecrandum patrem putat esse pro nobis quia aduoc+
atus est noster.  aduocatum enim, inquit, habemus apud pairem iesum chr+
istum.  si aduocatus est, debet pro meis interuenire peccatis.  non erg+
o quasi infirmus sed quasi pius obsecrat.  vis scire quam omnia quae ue+
lit possit?  et aduocatus et iudex est.  in altero pietatis officium in+
 altero insigne est potestatis.  et cum sero esset erat nauis in medio +
mari et ipse solus in terra.  et uidens eos laborantes in remigando, er+
at enim uentus contrarius eis.  labor discipulorum in remigando et cont+
rarius eis uentus labores sanctae ecclesiae uarios designat quae inter +
undas saeculi aduersantis et immundorum flatus spirituum ad quietem pat+
riae caelestis quasi ad fidam litoris stationem peruenire conatur.  vbi+
 bene dicitur quia nauis erat in medio mari et ipse solus in terra quia+
 non numquam ecclesia tantis gentilium pressuris non solum afflicta sed+
 et foedata est ut, si fieri posset, redemptor ipsius eam prorsus deser+
uisse ad tempus uideretur.  vnde est illa uox eius inter undas procella+
sque temptationum uerrentium deprehensae atque auxilium protectionis il+
lius gemebundo clamore quaerentis: vt quid domine recessisti longe desp+
icis in oportunitatibus in tribulatione.  quae pariter uocem inimici pe+
rsequentis exponit in sequentibus psalmi subiciens: dixit enim in corde+
 suo: oblitus est deus auertit faciem suam ne uideat usque in finem.  v+
erum ille non obliuiscitur orationem pauperum neque auertit faciem suam+
 a sperantibus in se quin potius et certantes cum hostibus ut uincant a+
diuuat et uictores in aeternum coronat.  vnde hic quoque apte dicitur q+
uia uidit eos laborantes in remigando.  videt quippe dominus suos labor+
antes in mari quamuis ipse positus in terra quia,  etsi ad horam differ+
re uidetur auxilium tribulatis impendere, nihilominus eos ne in tribula+
tionibus deficiant suae respectu pietatis corroborat et aliquando etiam+
 manifesto adiutorio uictis aduersitatibus quasi calcatis sedatisque fl+
uctuum uoluminibus liberat sicut hic quoque subsequenter insinuatur cum+
 dicitur:  et circa quartam uigiliam noctis uenit ad eos ambulans super+
 mare.  stationes et uigiliae militares in terna horarum spatia diuidun+
tur.  quando ergo dicit quarta uigilia noctis uenisse ad eos dominum os+
tendit tota nocte periclitatos et extremo noctis tempore eis auxilium p+
raebitum.  laborant ergo toto noctis opacae tempore sed diluculo approp+
inquante et lucifero solis dieique exortum promittente uenit dominus et+
 superambulans tumida freti terga comprimit quia cum pressuris obsita f+
ragilitas humana pusillitatem uirium suarum considerat nil erga se aliu+
d quam tenebras angustiarum et aestus cernit hostium confligentium cum +
uero mentem ad superni lumen praesidii et perpetuae dona retributionis +
erexerit quasi inter umbras noctis repente exortum luciferi conspicit q+
ui diem proximum nuntiet.  lucifer namque cum plurimum tres horas nocti+
s, id est totam uigiliam matutinam, illuminare perhibetur aderitque dom+
inus qui sopitis temptationum periculis plenam liberatis fiduciam suae +
protectionis attribuat.  sequitur:  et uolebat praeterire eos.  at illi+
 ut uiderunt eum super mare ambulantem putauerunt fantasma esse et excl+
amauerunt.  omnes enim eum uiderunt et turbati sunt.  adhuc heretici pu+
tant fantasma fuisse dominum nec ueram assumpsisse carnem de uirgine.  +
denique theodorus pharanitanus quondam episcopus ita scripsit corporale+
 pondus non habuisse secundum carnem dominum sed absque pondere et corp+
ore super mare deambulasse.  at contra fides catholica et pondus secund+
um carnem habere eum praedicat et onus corporeum et cum pondere atque o+
nere corporali incedere super aquas non infusis pedibus.  nam dionisius+
 egregius inter ecclesiasticos scriptores in opusculis de diuinis nomin+
ibus hoc modo loquitur: ignoramus enim qualiter de uirgineis sanguinibu+
s alia lege praeter naturalem formabatur et qualiter non infusis pedibu+
s corporale pondus habentibus et materiale onus deambulabat in umidam e+
t instabilem substantiam.  quomodo autem uolebat dominus eos praeterire+
 tamquam alienos ad quos de periculo naufragii liberandos aduenerat, ni+
si ut ad horam turbati et pauentes sed continuo liberati amplius erepti+
onis suae miraculum stuperent ac maiores ereptori suo gratias referrent+
?  quia et in tempestatibus passionum quae pro constantia fidei a perfi+
dis ingeruntur talis non numquam prouisio diuinitus ostenditur.  saepe +
enim ita fideles in tribulatione positos superna pietas deseruisse uisa+
 est ut quasi laborantes in mari discipulos praeterire iesus uoluisse p+
utaretur.  vnde est illud ecclesiae martyrii certamina desudantis:  qua+
re me oblitus es quare me reppulisti et quare tristis incedo dum adflig+
it me inimicus?  dum confringuntur omnia ossa mea, et cetera, sed dican+
t inimici terrentes, vbi est deus eorum, quasi naufragium fessis minita+
ntes apostolis.  dicit ipse deus eorum: cum transieris per aquas tecum +
ero, et flumina non operient te, cum ambulaueris in igne non combureris+
, et flamma non ardebit in te.  vnde hic quoque recte subditur:  et sta+
tim locutus est eis et dixit illis: confidite, ego sum, nolite timere. +
 et ascendit ad illos in nauem, et cessauit uentus.  prima trepidantium+
 et periclitantium subuentio est incussum cordibus expellere timorem se+
cunda tempestatum furias suae praesentiae uirtute compescere.  nec mira+
ndum si ascendente in nauiculam domino uentus cessauit.  in quocumque e+
nim corde deus per gratiam sui adest amoris mox uniuersa uitiorum et ad+
uersantis mundi siue spirituum malignorum bella compressa quiescunt.  e+
t plus magis intra se stupebant; non enim intellexerunt de panibus; era+
t enim cor illorum obcaecatum.  dominus quidem et in miraculo panum quo+
d esset conditor rerum ostendit et in ambulando super undas quod habere+
t corpus ab omni peccatorum grauidine liberum edocuit et in placando ue+
ntos undarumque rabiem sedando quod elementis dominaretur monstrauit.  +
sed carnales adhuc discipuli necdum hunc deum esse cognoscunt.  et quid+
em uirtutum magnitudinem stupebant necdum tamen in eo ueritatem diuinae+
 maiestatis cognoscere ualebant.  cumque egressi essent de naui continu+
o cognouerunt eum.  et percurrentes uniuersam regionem illam coeperunt +
in grabattis eos qui se male habebant circumferre ubi audiebant eum ess+
e.  cognouerunt eum rumore non facie uel certe pro signorum magnitudine+
 quae patrabat in populis etiam uultu plurimis notus erat.  et uide qua+
nta fides sit hominum terrae gennesareth ut non praesentium tantum salu+
te contenti sint sed mittant ad alias per circuitum ciuitates quo omnes+
 currant ad medicum.  et quocumque introibat in uicos uel in uillas aut+
 in ciuitates in plateis ponebant infirmos et deprecabantur eum ut uel +
fimbriam uestimenti eius tangerent.  et quotquot tangebant eum salui fi+
ebant.  qui male se habent non tangunt corpus iesu neque totum uestimen+
tum eius sed extremam fimbriam.  et quicumque tetigerint sanabantur.  f+
imbriam uestimenti eius minimum mandatum intellege quod qui transgressu+
s fuerit minimus uocabitur in regno caelorum uel assumptionem carnis pe+
r quam uenimus ad uerbum dei et illius postea fruimur maiestate.  et co+
nueniunt ad eum pharisaei et quidam de scribis uenientes ab hierosolimi+
s.  et cum uidissent quosdam ex discipulis eius communibus manibus, id +
est non lotis, manducare panes uituperauerunt.  o quam uera illa confes+
sio domini ad patrem: quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibu+
s et reuelasti ea paruulis.  homines terrae gennesareth qui minus docti+
 uidebantur non solum ipsi ueniunt sed et suos infirmos adducunt immo g+
estant ad dominum ut uel fimbriam eius quo saluari queant mereantur con+
tingere ideoque confestim merita cupitae salutis mercede potiuntur; at +
uero pharisaei et scribae qui doctores esse populi debuerant non ad uer+
bum audiendum non ad quaerendam medelam sed ad mouendas solum quaestion+
um pugnas ad dominum concurrunt eosque de non lotis corporis manibus ui+
tuperant in quorum operibus quae per manus siue per cetera corporis mem+
bra fiunt nihil immunditiae sordidantis inuenire ualebant cum se magis +
ipsos culpare debuerint qui lotas aqua manus habentes conscientiam liuo+
re pollutam gestabant.  pharisaei enim et omnes iudaei, nisi crebro lau+
erint manus, non manducant tenentes traditionem seniorum et a foro, nis+
i baptizentur, non comedunt.  superstitiosa est hominum traditio semel +
lotos ob manducandum panem crebrius lauare et a foro, nisi baptizentur,+
 non comedere.  sed necessaria est doctrina ueritatis quae iubet eos qu+
i cum pane uitae descendente de caelo participare desiderant crebro ele+
mosinarum lacrimarum aliorumque iustitiae fructuum lomento sua opera pu+
rgare ut casto corde et corpore caelestibus ualeant communicare mysteri+
is, necessarium est inquinamenta quae ex temporalium negotiorum curis q+
uisque contraxerit subsequenti bonarum cogitationum et actuum permundet+
 instantia, si internae refectionis cupit epulis perfrui.  sed pharisae+
i spiritalia prophetarum uerba carnaliter accipientes quae illi de cord+
is et operis castigatione praecipiebant dicentes lauamini mundi estote +
et mundamini qui fertis uasa domini, isti de corpore solum lauando seru+
abant.  frustra autem pharisaei frustra omnes iudaei lauant manus et a +
foro baptizantur quamdiu contemnunt fonte saluatoris ablui.  in uanum b+
aptismata seruant uasorum qui cordium suorum et corporum eluere sordes +
neglegunt cum certum sit moysen et prophetas qui uasa populi dei uel aq+
uis dilui uel igne purgari uel oleo sanctificari quacumque ex causa ius+
serunt non in hoc materialium rerum emundationem sed mentium potius et +
operum castigationem ac sanctimoniam atque animarum nobis mandare salut+
em  et interrogabant eum pharisaei et scribae: quare discipuli tui non +
ambulant iuxta traditionem seniorum sed communibus manibus manducant pa+
nem?  mira pharisaeorum scribarumque stultitia.  dei filium arguunt qua+
re hominum traditiones et praecepta non seruet.  manus autem, id est op+
era, non corporis utique manus sed animae lauandae sunt ut fiat in illi+
s uerbum dei.  et dicebat illis: bene irritum facitis praeceptum dei ut+
 traditionem uestram seruetis.  falsam calumniam uera responsione confu+
tat.  cum, inquit, uos propter traditionem hominum praecepta domini neg+
legatis quare discipulos meos arguendos creditis quod seniorum iussa pa+
ruipendant ut dei scita custodiant.  moyses enim dixit: honora patrem t+
uum et matrem tuam; et: qui maledixerit patri aut matri morte moriatur.+
  honor in scripturis non tantum in salutationibus et officiis deferend+
is quantum in elemosina ac munerum collatione sentitur.  honora, inquit+
 apostolus, uiduas quae uere uiduae sunt.  hic honor donum intellegitur+
.  et in alio loco: presbiteri duplici honore honorandi maxime qui labo+
rant in uerbo et doctrina domini.  et per hoc mandatum iubemur boui tri+
turanti os non claudere ut dignus sit operarius mercede sua.  vos autem+
 dicitis: si dixerit homo patri aut matri, corban, quod est donum, quod+
cumque ex me tibi profuerit, et ultra non dimittitis eum quicquam facer+
e patri tuo aut matri, et cetera.  praeceperat dominus uel imbecillitat+
es uel aetates uel penurias parentum considerans ut filii honorarent et+
iam in uitae necessariis ministrandis parentes suos.  hanc prouidentiss+
imam dei legem uolentes scribae pharisaeique subuertere ut impietatem s+
ub nomine pietatis inducerent docuerunt pessimos filios ut, si quis ea +
quae parentibus offerenda sunt deo uouere uoluerit qui uerus est pater,+
 oblatio domini praeponatur parentum muneribus.  vel certe ipsi parente+
s quae deo consecrata sunt ne sacrilegii crimen incurrerent declinantes+
 egestate conficiebantur, atque ita fiebat ut oblatio liberorum sub occ+
asione templi et dei in sacerdotum lucra cederet.  haec pessima pharisa+
eorum consuetudo de tali occasione ueniebat.  multos habentes obligatos+
 aere alieno et nolentes sibi creditum reddere delegabant sacerdotibus +
ut exacta pecunia ministeriis templi et eorum usibus deseruiret.  potes+
t autem et hunc breuiter habere sensum, munus quod ex me est tibi prode+
rit, compellitis, inquit, filios ut dicant parentibus suis, quodcumque +
donum oblaturus eram deo in tuos consumo cibos tibique prodest, o pater+
 et mater, ut illi timentes accipere quod deo uidebant mancipatum inope+
m magis uellent uitam ducere quam comedere de consecratis.  et aduocans+
 iterum turbam dicebat illis: audite me omnes et intellegite; nihil est+
 extra hominem introiens in eum quod possit eum coinquinare, sed quae d+
e homine procedunt illa sunt quae communicant hominem.  verbum, communi+
cat, proprie scripturarum est et publico sermone teritur.  populus iuda+
eorum partem dei esse se iactans communes cibos uocat quibus omnes utun+
tur homines uerbi gratia suillam carnem ostreas lepores et istiusmodi a+
nimantia quae ungulam non findunt nec ruminant nec squamosa in piscibus+
 sunt.  vnde et in actibus apostolorum scriptum est: quod deus sanctifi+
cauit tu ne commune dixeris.  commune ergo quod ceteris hominibus patet+
 et quasi non est de parte dei pro immundo appellatur.  nihil est, inqu+
it, extra hominem introiens in eum quod possit eum coinquinare, sed qua+
e de homine procedunt illa sunt quae coinquinant hominem.  obponat prud+
ens lector et dicat, si quod intrat in os non coinquinat hominem, quare+
 idolothitis non uescimur?  et apostolus scribit: non potestis calicem +
domini bibere et calicem daemoniorum.  sciendum igitur quod ipsi quidem+
 cibi et dei creatura per se munda sint sed idolorum ac daemonum inuoca+
tio ea facit immunda.  et cum introisset in domum a turba interrogabant+
 eum discipuli eius parabolam.  et ait illis: sic et uos inprudentes es+
tis?  quod aperte dictum fuerat et patebat auditui apostoli per parabol+
am dictum putant et in re manifesta mysticam quaerunt intellegentiam co+
rripiunturque a domino quare parabolice dictum putant quod perspicue lo+
cutus est.  ex quo animaduertimus uitiosum esse auditorem qui obscure m+
anifesta aut manifeste dicta obscura uelit intellegere.  non intellegit+
is quia omne extrinsecus introiens in hominem non potest eum communicar+
e quia non intrat in cor eius sed in uentrem et in secessum emittitur p+
urgans omnes escas?   omnium euangeliorum loca apud hereticos et peruer+
sos plena sunt scandalis.  et ex hac sententiola quidam calumniantur qu+
od dominus physicae disputationis ignarus putet omnes cibos in uentrem +
ire et in secessum digeri cum statim infusae escae per artus et uenas a+
c medullas neruosque fundantur unde et multos qui uitio stomachi perpet+
em sustineant uomitum post caenas et prandia statim euomere quod ingess+
erint et tamen corpulentos esse quia ad primum tactum liquidior cibus e+
t potus per membra fundatur.  sed istiusmodi homines dum uolunt alteriu+
s imperitiam reprehendere ostendunt suam.  quamuis enim tenuissimus umo+
r et liquens esca cum in uenis et artubus concocta fuerit et digesta pe+
r occultos meatus corporis quos graeci        uocant ad inferiora delab+
itur et in secessum uadit.  dicebat autem quoniam quae de homine exeunt+
 illa communicant hominem; ab intus enim de corde hominum cogitationes +
malae procedunt adulteria fornicationes homicidia furta auaritiae, et c+
etera.  de corde, inquit, exeunt cogitationes malae.  ergo animae princ+
ipale non iuxta platonem in cerebro sed iuxta christum in corde est.  e+
t arguendi ex hac sententia qui cogitationes a diabolo immitti putant e+
t non ex propria nasci uoluntate.  diabolus adiutor esse et incentor ma+
larum cogitationum potest auctor non potest.  sin autem semper in insid+
iis positus leuem cogitationum nostrarum scintillam suis fomitibus infl+
ammarit.  non debemus opinari eum cordis quoque occulta rimari sed ex c+
orporis habitu et gestibus aestimare quid uersemus intrinsecus uerbi gr+
atia, si pulchram mulierem nos crebro uiderit respicere, intellegit cor+
 amoris iaculo uulneratum.  et inde surgens abiit in fines tyri et sido+
nis.  scribis et pharisaeis calumniatoribus derelictis transgreditur in+
 partes tyri et sidonis ut tyrios sidoniosque curaret.  et ingressus do+
mum neminem uoluit scire et non potuit latere.  merito quaeritur quomod+
o dicatur quia dominus neminem uoluerit iter suum scire nec tamen later+
e potuerit.  quid enim est quod ille non potuerit qui etiam temporalite+
r inter homines positus omnia inuisibiliter quae foris agebantur intus +
cum patre disponebat?  aut quam ob causam putandus est fines tyri et si+
donis intrasse, nisi ut filiam syrophoenissae a daemonio liberaret ac p+
er fidem feminae gentilis perfidiam argueret scribarum ac pharisaeorum?+
  sed fideliter ac pie sentiendum est quia nequaquam de illo hac in re +
quod ipse noluit factum est sed fidelibus iter eius sequentibus quid pr+
incipaliter in bonis quae agunt uelle debeant ostensum.  ingressus quip+
pe domum praecepit discipulis ne se cuiquam in regione ignota quis esse+
t aperirent.  at tamen ipse suum illo introitum gentili feminae quibusc+
umque uoluit ipse prudentibus publicauit ipse cor illius ad quaerendam +
a se salutem inuisibili accendit instinctu ut exemplo eius discerent qu+
ibus sanandi infirmos gratiam conferret in exhibitione miraculorum huma+
ni gloriam fauoris quantum possent declinare nec tamen a pio uirtutis o+
pere cessare quando haec fieri uel fides bonorum iuste mereretur uel in+
credulitas prauorum necessario cogeret.  et non potuit, inquit, latere.+
  mulier enim statim ut audiuit de eo cuius habebat filia spiritum immu+
ndum intrauit et procidit ad pedes eius; erat autem mulier gentilis syr+
ophoenissa genere.  typice autem mulier haec gentilis sed cum fide ad d+
ominum ueniens ecclesiam designat de gentibus collectam.  quae pro fili+
a daemoniaca dominum rogat cum pro populis suis necdum credentibus ut e+
t ipsi a diaboli fraudibus absoluantur supernae pietati supplicat.  qua+
e bene iuxta matheum de finibus suis egressa in hoc uero euangelista in+
gressa esse ad dominum atque ad pedes eius procidisse refertur quatenus+
 ex utriusque assertione colligatur quod illi solum fideliter ac recte +
pro errantibus orant qui priscas suae perfidiae mansiones relinquunt at+
que in domum domini uidelicet ecclesiam pia se deuotione transferunt.  +
et rogabat, inquit, eum ut daemonium eiceret de filia eius.  qui dixit +
illi: sine prius saturari filios.  quasi apertius diceret, restat futur+
um ut etiam uos qui de gentibus estis salutem consequamini, sed primo o+
portet iudaeos qui merito antiquae electionis filiorum dei solent nomin+
e censeri pane caeli refici et sic tandem gentibus uitae pabula ministr+
ari.  non est enim bonum sumere panem filiorum et mittere canibus.  at +
illa respondit et dicit ei: vtique, domine, nam et catelli comedunt de +
micis puerorum.  mira sub persona mulieris cananitidis ecclesiae fides +
patientia humilitas praedicatur fides qua crediderit sanari posse filia+
m suam patientia qua toties contempta ut matheus scribit in precibus pe+
rseuerat humilitas qua se non canibus sed catulis comparat.  scio me, i+
nquit, filiorum panem non mereri nec integros capere posse cibos nec se+
dere ad mensam cum patre sed contenta sum reliquiis catulorum ut humili+
tate micarum ad panis integri ueniam magnitudinem.  mira rerum conuersi+
o israhel quondam filius nos canes pro diuersitate fidei ordo nominum c+
ommutatur.  de illis postea dicitur: circumdederunt me canes multi; et:+
 videte canes uidete malos operarios uidete concisionem.  de nobis a la+
tratu blasphemiae contradictionis ad pietatis gratiam conuersis ipse al+
ibi dicit: et alias oues habeo quae non sunt ex hoc ouili, et illas opo+
rtet me adducere, et uocem meam audient.  notandum sane quod mystice lo+
quitur credens ex gentibus mulier quia catelli sub mensa comedunt de mi+
cis puerorum.  mensa quippe est scriptura sancta quae nobis panem uitae+
 ministrat.  hinc etenim dicit ecclesia: parasti in conspectu meo mensa+
m aduersus eos qui tribulant me.  micae puerorum interna sunt mysteria +
scripturarum quibus humilium solent corda refici de quibus alias sancta+
e ecclesiae promittitur dicente propheta de domino: qui posuit fines tu+
os pacem et adipe frumenti satians te.  non ergo crustas sed micas de p+
ane puerorum edunt catelli quia conuersi ad fidem qui erant despecti in+
 gentibus non litterae superficiem in scripturis sed spiritalium medull+
am sensuum qua in bonis actibus proficere ualeant inquirunt.  et hoc su+
b mensa dominorum dum uerbis sacri eloquii humiliter subditi ad implend+
a quae praecepta sunt cuncta sui cordis et corporis officia subponunt q+
uatenus ad speranda quae a domino promissa sunt praemia in caelis merit+
o se debitae humilitatis erigant.  et ait illi: propter hunc sermonem u+
ade, exiit daemonium de filia tua.  propter humilem matris fidelemque s+
ermonem filiam deseruit daemonium.  vbi datur exemplum cathecizandi et +
baptizandi infantes quia uidelicet per fidem et confessionem parentum i+
in baptismo liberantur a diabolo paruuli qui necdum per se sapere uel a+
liquid agere boni possunt aut mali.  et iterum exiens de finibus tyri u+
enit per sidonem ad mare galileae inter medios fines decapoleos.  decap+
olis est ut ipso nomine probat regio decem urbium trans iordanen ad ori+
entem circa hippum et pellam et gadaram contra galileam.  quod ergo dic+
itur quia dominus uenit ad mare galileae inter medios fines decapolis n+
on ipsos fines decapolis eum intrasse significat neque enim mare transn+
auigasse dicitur sed potius ad mare usque uenisse atque ad ipsum peruen+
isse locum qui medios fines decapolis longe trans mare positos respicie+
bat.  et adducunt ei surdum et mutum et deprecantur eum ut imponat illi+
 manum.  surdus et mutus est qui nec aures audiendis dei uerbis nec os +
aperit proloquendis quales necesse est ut hi qui loqui iam et audire di+
uina eloquia longo usu didicerunt domino sanandos offerant quatenus eos+
 quos humana fragilitas nequit ipse gratiae suae dextera saluet.  et ap+
prehendens eum de turba seorsum misit digitos suos in auriculas.  prima+
 salutis ianua est infirmum apprehendente domino de turba seorsum educi+
.  apprehendens namque infirmum de turba seorsum educit cum mentem pecc+
atis languidam uisitatione suae pietatis illustrans a consuetis humanae+
 conuersationis moribus auocat atque ad sequenda praeceptorum suorum it+
inera prouocat.  mittit digitos suos in auriculas cum per dona sancti s+
piritus aures cordis ad intellegenda ac suscipienda uerba salutis aperi+
t.  namque digitum dei appellari spiritum sanctum testatur ipse dominus+
 cum dicit iudaeis: si ego in digito dei eicio daemonia, filii uestri i+
n quo eiciunt?  quod exponens alius euangelista dicit: si ego in spirit+
u dei eicio daemonia.  quo nimirum digito et magi in aegypto superati s+
unt a moyse dicentes: digitus dei est hic: et lex in tabulis scripta es+
t lapideis quia per donum sancti spiritus et ab insidiis defendimur hom+
inum siue spirituum malignorum et in agnitione diuinae uoluntatis erudi+
mur.  digiti ergo dei in auriculas missi eius qui sanandus erat dona su+
nt sancti spiritus quibus corda quae a uia ueritatis aberrauerant ad sc+
ientiam salutis audiendam discendamque reuelat.  et quia cognitam uerit+
atis lucem sequi confessio debet apte subiungitur:  et expuens tetigit +
linguam eius.  expuens quippe dominus linguam tangit aegroti cum ad con+
fessionem fidei ora cathecizatorum instruit.  sputum namque domini sapo+
rem designat sapientiae quae teste uiro sapiente loquitur: ego ex ore a+
ltissimi prodiui primogenita.  vnde et alibi sputo eius terrae commixto+
 caecus natus illuminatur.  sputum etenim quod ex capite domini descend+
it diuinam eius naturam quae ex deo est portio terrae cui idem sputum i+
mmiscuit humanam quae ex hominibus assumpta est designat.  et per medic+
amentum ex sputo suo ac terra compostium oculos caeci nati aperuit quia+
 genus humanum per confessionem utriusque suae naturae ab ingenitis err+
orum suorum tenebris eruit.  expuens ergo dominus linguam muti ut loqui+
 ualeat tangit cum ora diu bruta ad uerba sapientiae proferenda contact+
u suae pietatis informat.  bene autem subditur:  et suspiciens in caelu+
m ingemuit et ait illi: effeta, quod est adaperire.  suspexit namque in+
 caelum ut inde mutis loquellam inde auditum surdis inde cunctis infirm+
itatibus medellam doceret esse quaerendam.  ingemuit autem non quia ips+
i opus esset cum gemitu aliquid petere a patre qui cuncta petentibus do+
nat cum patre sed ut nobis gemendi daret exemplum cum uel pro nostris u+
el pro nostrorum erratibus proximorum supernae praesidia pietatis inuoc+
amus.  quod autem ait, effeta, id est aperire, ad aures proprie pertine+
t.  aures etenim ad audiendum aperiendae lingua uero ut loqui posset a +
retinaculis erat suae tarditatis soluenda.  vnde et subditur:  et stati+
m apertae sunt aures eius, et solutum est uinculum linguae eius, et loq+
uebatur recte.  vbi utraque unius eiusdemque mediatoris dei et hominum +
natura manifeste distincta est.  suspiciens enim in caelum quasi homo d+
eum precaturus ingemuit sed mox uno sermone quasi diuina potens maiesta+
te curauit.  bene autem dicitur de eo cuius dominus aperuit aures ac li+
nguae uinculum soluit quia loquebatur recte.  ille etenim solus recte l+
oquitur siue deum confitendo seu aliis praedicando cuius auditum ut cae+
lestibus possit auscultare et obsecundare mandatis diuina gratia resera+
t cuius linguam dominus tactu sapientiae quae ipse est ad loquendum ins+
tituit.  talis autem merito potest dicere cum psalmista: domine labia m+
ea aperies, et os meum adnuntiabit laudem tuam; et cum esaia: dominus d+
edit mihi linguam eruditam ut sciam sustentare eum qui lapsus est uerbo+
 erigit mane mane erigit mihi aurem ut audiam quasi magistrum.  et prae+
cepit illis ne cui dicerent.  quanto autem eis praecipiebat tanto magis+
 plus praedicabant et eo amplius admirabantur dicentes: bene omnia feci+
t; et surdos fecit audire et mutos loqui.  si sciebat eos sicut ille qu+
i notas habebat et praesentes et futuras hominum uoluntates tanto magis+
 praedicaturos quanto magis ne praedicarent eis praecipiebat, ut quid h+
oc praecipiebat, nisi quia pigris uolebat ostendere quanto studiosius q+
uantoque feruentius eum praedicare debeant quibus iubet ut praedicent q+
uando illi qui prohibebantur tacere non poterant?  in illis diebus iter+
um cum turba multa esset nec haberent quod manducarent conuocatis disci+
pulis ait illis: misereor super turbam quia ecce iam triduo sustinent m+
e nec habent quod manducent, et cetera.  et in hac lectione considerand+
a est in uno eodemque redemptore nostro distincta operatio diuinitatis +
et humanitatis, atque error eutichetis qui unam tantum in christo opera+
tionem dogmatizare praesumit procul a christianis finibus expellendus. +
 quis enim non uideat hoc quod super turbam miseretur dominus ne uel in+
edia uel uiae longioris labore deficiat affectum esse et compassionem h+
umanae fragilitatis?  quod uero de septem panibus et pisciculis paucis +
quattuor hominum milia saturauit diuinae opus esse uirtutis?  mystice a+
utem hoc miraculo designatur quod uiam saeculi praesentis aliter incolu+
mes transire nequimus, nisi nos gratia redemptoris nostri alimento sui +
uerbi reficiat.  hoc uero typice inter hanc refectionem et illam quinqu+
e panum ac duorum piscium distat quod ibi littera ueteris instrumenti s+
piritali gratia plena esse signata est hic autem noui ueritas ac gratia+
 testamenti fidelibus ministranda monstrata est.  sane utraque refectio+
 in monte celebrata est ut aliorum euangelistarum narratio declarat qui+
a utriusque scriptura testamenti recte intellecta altitudinem nobis cae+
lestium et praeceptorum mandat et praemiorum utraque altitudinem christ+
i qui est mons domus domini in uertice montium consona uoce praedicat. +
 qui enim aedificatam super se ciuitatem siue domum domini, id est eccl+
esiam, in altum bonorum extollit operum et cunctis manifestam gentibus +
exhibet ipse hanc ab infimis delectationibus abstractam pane caeli refi+
cit atque ad appetitum supernae suauitatis dato pignore cibi spiritalis+
 accendit.  misereor, inquit, super turbam quia ecce iam triduo sustine+
nt me nec habent quod manducent.  et si dimisero eos ieiunos in domum s+
uam, deficient in uia.  quare triduo turba dominum sustinuerit matheus +
exponit plenius qui ait: et ascendens in montem sedebat ibi, et accesse+
runt ad eum turbae multae habentes secum mutos claudos caecos debiles e+
t alios multos et proiecerunt eos ad pedes eius, et curauit eos.  turba+
 ergo triduo dominum propter sanationem infirmorum suorum sustinet cum +
electi quique fide sanctae trinitatis lucidi domino pro suis suorumque +
peccatis animae uidelicet languoribus perseueranti instantia supplicant+
.  item turba triduo dominum sustinet quando multitudo fidelium peccata+
 quae perpetrauit per paenitentiam declinans ad dominum se in opere in +
locutione atque in cogitatione conuertit.  quos dimittere ieiunos in do+
mum suam dominus non uult ne deficiant in uia quia uidelicet conuersi p+
eccatores in praesentis uitae uia deficiunt, si in sua conscientia sine+
 doctrinae sanctae pabulo dimittantur.  ne ergo lassentur in huius pere+
grinationis itinere pascendi sunt sacra ammonitione.  valde autem pensa+
nda est pia sententia quae processit ex ore ueritatis qua dicitur:  qui+
dam enim ex eis de longe uenerunt.  est autem qui nihil fraudis et nihi+
l carnalis corruptionis expertus ad omnipotentis dei seruitium festinau+
it; iste de longinquo non uenit quia per incorruptionem et innocentiam +
proximus fuit.  alius nulla impudicitia nullis flagitiis inquinatus sol+
o autem coniugio expertus ad ministerium spiritale conuersus est; neque+
 iste uenit e longinquo quia usus coniunctione concessa per illicita no+
n errauit.  alii uero post carnis flagitia alii post falsa testimonia a+
lii post facta furta alii post illatas uiolentias alii post perpetrata +
homicidia ad paenitentiam redeunt atque ad omnipotentis dei seruitium c+
onuertuntur;  hi uidelicet ad dominum de longinquo ueniunt.  quanto ete+
nim quisque plus in prauo opere errauit tanto ab omnipotente domino lon+
gius recessit.  dentur igitur alimenta eis etiam qui de longinquo ueniu+
nt quia conuersis peccatoribus doctrinae sanctae cibi praebendi sunt ut+
 in deum uires reparent quas in flagitiis amiserunt.  item iudaei quicu+
mque in christo crediderunt de prope ad illum uenerunt quia legis et pr+
ophetarum erant litteris edocti de illo.  credentes uero ex gentibus de+
 longe utique uenerunt ad christum quia nullis paginarum sanctarum monu+
mentis de eius erant fide praemoniti.  et interrogauit eos: quot panes +
habetis?  qui dixerunt: septem.  bene septem panes in mysterio noui tes+
tamenti ponuntur in quo septiformis gratia spiritus sancti plenius fide+
libus cunctis et credenda reuelatur et credita datur.  neque hordiacii +
fuisse produntur sicut illi quinque de quibus quinque sunt hominum mili+
a saturata ne iterum sicut in lege uitale animae alimentum corporalibus+
 sacramentis obtegeretur.  hordei etenim medulla tenacissima palea tegi+
tur.  et praecepit turbae discumbere super terram.  supra in refectione+
 quinque panum turba super faenum uiride discumbebat nunc ubi septem pa+
nibus reficienda est supra terram discumbere praecipitur quia per scrip+
turam legis carnis desideria calcare et comprimere iubemur.  omnis enim+
 caro faenum, et omnis gloria eius tamquam flos faeni.  in nouo autem t+
estamento ipsam quoque terram ac facultates temporales derelinquere pra+
ecipimur.  vel certe quia mons in quo turba dominicis panibus reficieba+
tur altitudinem ut supra diximus redemptoris nostri significat ibi supe+
r faenum hic super terram reficitur, ibi enim celsitudo christi propter+
 carnales homines et hierusalem terrenam carnali spe et desiderio tegit+
ur, hic autem remota omni cupiditate carnali conuiuas noui testamenti s+
pei permanentis firmamentum tamquam ipsius montis soliditas nullo faeno+
 interposito continebat.  et accipiens septem panes gratias agens fregi+
t et dabat discipulis suis ut adponerent; et adposuerunt turbae.  domin+
us accipiens panes dabat discipulis ut ipsi acceptos turbae adponerent +
quia spiritalis dona scientiae tribuens apostolis per eorum ministerium+
 uoluit ecclesiae suae per orbem uitae cibaria distribui.  quod autem f+
regit panes quos discipulis daret apertionem designat sacramentorum qui+
bus ad perpetuam salutem nutriendus erat mundus.  cum enim ait ipse dom+
inus, et nemo nouit filium nisi pater neque patrem quis nouit nisi fili+
us et cui uoluerit filius reuelare, quid nisi panem uitae nobis per se +
aperiendum demonstrauit ad cuius interiora cernenda per nos ipsos penet+
rare nequiuimus.  cui contra propheta miserabilem quorundam famem deplo+
rans aiebat, paruuli petierunt panem, nec erat qui frangeret eis, quod +
est aliis uerbis dicere, indocti quaesierunt pabulo uerbi dei quo ad ui+
rtutem bonae operationis conualescerent refici nec erat magistris defic+
ientibus qui eis scripturae archana patefaceret eosque ad uiam ueritati+
s institueret  acceptis autem ad frangendum panibus dominus gratias agi+
t ut et ipse quantum de salute generis humani congaudeat ostendat et no+
s ad agendas semper deo gratias informet cum uel terreno pane carnem ue+
l animam caelesti superna gratia largiente reficimus.  et habebant pisc+
iculos paucos, et ipsos benedixit et iussit adponi.  si in panibus sept+
em scriptura noui testamenti designatur in cuius lectione per gratiam s+
ancti spiritus internas mentium epulas inuenimus, quid in pisciculis qu+
os benedicens pariter dominus turbae iussit adponi nisi sanctos accipim+
us illius temporis quo eadem est condita scriptura uel quorum ipsa scri+
ptura fidem uitam et passiones continet?  qui de turbulentis huius saec+
uli fluctibus erepti ac diuina benedictione consecrati refectionem nobi+
s internam ne in huius mundi transeuntis excursu deficiamus exemplo sua+
e uel uitae praebuere uel mortis  et manducauerunt et saturati sunt.  m+
anducant de panibus domini ac piscibus et saturantur qui audientes uerb+
a dei et exempla intuentes ad profectum uitae correctioris per haec exc+
itari atque adsurgere festinant.  quibus apte congruit illud psalmistae+
: edent pauperes et saturabuntur et laudabunt dominum qui requirunt eum+
, ueuet cor eorum in saeculum saeculi.  quod est aperte dicere, audient+
 humiles uerbum dei et facient et ad laudem non suam sed superni largit+
oris cuncta quae bene gerunt referent.  vnde merito ad uitam interioris+
 hominis aeternam utpote pane uitae saturati peruenient.  cui contra ta+
rdis auditoribus per prophetam exprobratur: manducastis et non estis sa+
turati.  manducant namque et non saturantur qui panem uerbi dei audiend+
o degustant sed non faciendo quae audiunt nihil ex his internae dulcedi+
nis quo cor ipsorum confirmetur in uentre memoriae recipiunt.  et sustu+
lerunt quod superauerat de fragmentis septem sportas.  quod turbis satu+
ratis supererat apostoli sustollunt et septem sportas implent quia sunt+
 altiora perfectionis praecepta uel potius exhortamenta et consilia qua+
e generalis fidelium multitudo nequit seruando et implendo attingere.  +
quorum exsecutio illos proprie respicit qui maiore sancti spiritus grat+
ia pleni generalem populi dei conuersionem mentis atque operis sublimit+
ate transcendunt qualibus dicitur: si uis perfectus esse, uade uende om+
nia quae habes, et cetera.  vnde bene sportae quibus dominicorum sunt c+
ondita fragmenta ciborum propter septiformem spiritus gratiam septem fu+
isse memorantur nam quia sportae iunco et palmarum foliis solent contex+
i merito in sanctorum significatione ponuntur; iuncus quippe super aqua+
s nasci consueuit, palma uero uictricem ornat manum.  et iunceis uasis +
recte comparantur electi cum radicem cordis ne forte ab amore aeternita+
tis arescat in ipso uitae fonte collocant.  assimilantur et eis quae de+
 palmarum sunt foliis contexta cum indefectiuam aeternae retributionis +
memoriam puro in corde retinent.  et bene turba turba quamuis reliquias+
 dominici prandii non caperet manducasse tamen et saturata esse narratu+
r quia sunt non nulli qui, etsi omnia sua relinquere nequeunt neque exp+
lere hoc quod de uirginibus dicitur, qui potest capere capiat, ceteraqu+
e huius modi, tamen esurientes et sitientes iustitiam saturantur cum au+
diendo mandata legis dei ad uitam perueniunt aeternam.  erant autem qui+
 manducauerunt quasi quattuor milia, et dimisit eos.  bene quattuor mil+
ia ut ipso etiam numero docerent euangelicis se pastos esse cibariis.  +
et statim ascendens nauem cum discipulis suis uenit in partes dalmanuth+
a.  pro hoc in matheo legimus: et dimissa turba ascendit in nauiculam e+
t uenit in fines magedan.  non autem dubitandum est eundem locum esse s+
ub utroque nomine, nam plerique codices non habent etiam secundum marcu+
m nisi magedan.  et exierunt pharisaei et coeperunt conquirere cum eo q+
uaerentes ab illo signum de caelo temptantes eum.  sic signum quaerunt +
quasi quae uiderant signa non fuerint; sed quid quaerant ostenditur cum+
 dicitur, quaerentes ab illo signum de caelo, uel in morem heliae ignem+
 de sublimi uenire cupiebant uel in similitudinem samuhelis tempore aes+
tiuo mugire tonitrua coruscare fulgora imbres ruere quasi non possent e+
t illa calumniare et dicere ex occultis et uariis aeris passionibus acc+
idisse.  at tu qui calumniaris ea quae oculis uides manu tenes utilitat+
e sentis quid facies de his quae de caelo uenerint?  vtique respondebis+
, et magos in aegypto multa signa fecisse de caelo.  vel certe signum d+
e caelo quaerunt ut qui multa hominum milia secundo paucis de panibus s+
atiauit nunc in exemplum moysi manna caelitus misso et per omnia passim+
disperso populum omnem multo tempore reficiat.  quod in euangelio iohan+
nis post edulium panum turbas ab eo quaesisse legimus dicentes: quod er+
go tu facis signum ut uideamus et credamus tibi?  quid operaris?  patre+
s nostri manna manducauerunt in deserto sicut scriptum est: panem de ca+
elo dedit eis manducare.  et ingemescens spiritu ait: quid generatio is+
ta quaerit signum?  amen dico uobis si dabitur generationi isti signum.+
  qui supra turbam credentem caelesti beneficio refecturus gratias ageb+
at nunc ob stultam pharisaeorum non credentium et temptantium petitione+
m gemit et contristatur quia ueram hominis naturam ueros humanae natura+
e circumferens affectus sicut de hominum salute laetatur ita super eoru+
m dolet et ingemescit erroribus.  vnde et alibi cum multi ad salutem ap+
ostolis praedicantibus essent perducti scriptum est de illo: in illa ho+
ra exultauit spiritu sancto et dixit: confiteor tibi pater domine caeli+
 et terrae quod abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et reuela+
sti ea paruulis; et cum iudae facinus esset redarguturus turbatus est s+
piritu ut iohannes scribit et protestatus est et dixit: amen amen dico +
uobis quia unus ex uobis tradet me.  quod autem ait, si dabitur generat+
ioni isti signum, significat non dabitur iuxta illud in psalmo, semel i+
uraui in sancto meo si dauid mentiar, id est non dauid mentiar.  deniqu+
e sanctus augustinus de consensu euangelistarum loquens ita in marco sc+
riptum esse testatur: et signum non dabitur ei.  non ergo datur signum +
generationi illi, id est temptantium dominum et resultantium uerbis eiu+
s, tale utique signum quale temptantes quaerebant, hoc est de caelo, qu+
ibus tamen multa caelestia signa dabat in terra.  ceterum generationi q+
uaerentium dominum requirentium faciem dei iacob signum de caelo ostend+
ebat quando cernentibus apostolis ascendit in caelum quando misso desup+
er spiritu primitiuam impleuit ecclesiam quando ad impositionem manus a+
postolorum in samaria caesaria epheso aliisque urbibus ac locis plurimi+
s gratiam de caelo spiritus sancti credentibus ministrauit.  et dimitte+
ns eos ascendens iterum abiit trans fretum.  et obliti sunt sumere pane+
s et nisi unum panem non habebant secum in naui.  quaerat aliquis et di+
cat, quomodo panes non habebant qui statim impletis septem sportis asce+
nderunt nauiculam et uenerunt in fines magedan ibique audiunt nauigante+
s quod cauere debeant a fermento pharisaeorum et saduceorum?  sed scrip+
tura testatur quod obliti sint eos secum tollere.  quod autem nauigatur+
i trans fretum obliti sunt uiaticum sumere secum indicium est quam modi+
cam carnis curam haberent in reliquis quibus ipsa reficiendi corporis n+
ecessitas quae naturaliter cunctis mortalibus inest intentione dominici+
 comitatus menti excesserat.  vnus uero panis quem secum habebant in na+
ui mystice ipsum panem uitae dominum uidelicet saluatorem designat cuiu+
s amore quia semper intus reficiebantur in corde minus de terreno pane +
quo corpus pasci solet curabant.  et praecipiebat eis dicens: videte et+
 cauete a fermento pharisaeorum et fermento herodis.  fermentum pharisa+
eorum est decreta legis diuinae traditionibus hominum postponere uel ce+
rte legem uerbis praedicare factis impugnare.  fermentum eorum est domi+
num temptare nec doctrinae eius aut operibus credere sed insultando ali+
a quibus credere debeant petere.  fermentum herodis est adulterium homi+
cidium temeritas iurandi simulatio religionis et quod omnium caput est +
et origo scelerum odium ac persecutio in christum et praecursorem eius +
praeconemque primum regni caelestis.  a quo utrorumque fermento etiam a+
postolus nos prohibens ait: itaque epulemur non in fermento ueteri nequ+
e in fermento malitiae et nequitiae sed in azimis sinceritatis et uerit+
atis.  et cogitabant ad alterutrum dicentes: quia panes non habemus.  q+
uo cognito iesus ait illis: quid cogitatis quia panes non habetis?  non+
dum cognoscitis neque intellegitis?  adhuc caecatum habetis cor uestrum+
? oculos habentes non uidetis et aures habentes non auditis nec recorda+
mini quando quinque panes fregi in quinque milia et quot cophinos sustu+
listis?  et cetera.  per occasionem praecepti quo saluator iusserat dic+
ens, cauete a fermento pharisaeorum et fermento herodis, docet eos quid+
 significent quinque panes et septem siue pisciculi aut quinque milia h+
ominum et quattuor milia quae pasta sunt in heremo quod licet signorum +
magnitudo perspicua sit tamen aliud spiritali intellegentia demonstretu+
r.  si enim fermentum pharisaeorum et saduceorum et fermentum herodis n+
on corporalem panem sed traditiones peruersas et heretica significat do+
gmata, quare et cibi quibus nutritus est populus dei non ueram doctrina+
m integramque significent?  istiusmodi fermentum quod omni ratione uita+
ndum est habuit marcion et valentinus et omnes heretici.  fermentum han+
c uim habet ut, si farinae mixtum fuerit, quod paruum uidebatur crescat+
 in maius et ad saporem suum uniuersam consparsionem trahat.  ita et do+
ctrina heretica, si uel modicam scintillam in tuum pectus iecerit, in b+
reui ingens flamma succrescet et totam hominis possessionem ad se trahe+
t.  hoc est de quo et apostolus loquitur: modicum fermentum totam massa+
m corrumpit.  et ueniunt bethsaida et adducunt ei caecum et rogabant eu+
m ut illum tangeret.  cuncti qui a domino curantur languores spiritaliu+
m sunt signa languorum quibus anima per peccatum aeternae morti propinq+
uat.  sicut enim in surdo et muto a domino sanato sanatio mentis insinu+
atur eorum qui neque audire uerbum dei neque loqui nouerant et mox in r+
efectione turbae esurientis quae dominum secuta fuerat suauitas figurat+
ur illa qua diligentium se et quaerentium solet corda nutrire, ita in h+
oc caeco paulatim curato a domino illuminatio designatur cordium stulto+
rum ac longe a uia ueritatis aberrantium.  rogabant autem eum ut illum +
tangeret scientes quia tactus domini sicut leprosum mundare ita etiam c+
aecum illuminare ualeret.  tangimus autem dominum nos cum ei fide integ+
ra et sincera adhaeremus.  quem profecto tactum nobis esse saluberrimum+
 exemplum mulieris quae fimbriam eius felici audacia tetigit ediscimus.+
  tangit nos dominus cum mentem nostram afflatu sui spiritus illustrat +
atque ad agnitionem nos propriae infirmitatis studiumque bonae actionis+
 accendit.  et adprehendens manum caeci eduxit eum extra uicum.  adpreh+
endit manum caeci ut eum ad exsecutionem bonae operationis quam pro diu+
tina cordis obscuritate non nouerat confortaret.  eduxit extra uicum ut+
 a uita uulgari segregatus uoluntatem sui conditoris qua illuminari mer+
eretur liberius sedulo corde scrutaretur.  quisquis enim lumen aeternit+
atis uidere desiderat non exempla turbarum sed ducatum necesse est semp+
er sui redemptoris sequatur.  et expuens in oculos eius impositis manib+
us suis interrogauit eum si aliquid uideret.  et aspiciens ait: video h+
omines uelut arbores ambulantes.  deinde iterum imposuit manus super oc+
ulos eius, et coepit uidere et restitutus est ita ut uideret clare omni+
a.  ideo caecum hunc dominus paulatim et non repente curat quem uno mox+
 uerbo, si uellet, poterat curare ut magnitudinem humanae caecitatis os+
tenderet quae quasi pedetemtim et per quosdam profectuum gradus ad luce+
m diuinae uisionis solet peruenire sed et suae nobis gratiae crebra dar+
et indicia per quam singula nostrae perfectionis incrementa ut proficer+
e aliquid possint nec deficiant adiuuat.  de sputo autem oris domini qu+
od gratiam spiritus eius designet saepe dictum est.  de tactu manuum ei+
us quod uirtutem adiutorii ipsius insinuent nulli dubium est.  sputum q+
uippe ab intus de capite domini procedit, manus uero sunt membra corpor+
is exterius posita.  expuens ergo in oculos caeci dominus imponit manus+
 suas ut uideat quia caecitatem generis humani et per inuisibilia diuin+
ae pietatis dona et per exhibita foris sacramenta assumptae humanitatis+
 abstersit.  primo autem is qui curabatur uidebat homines uelut arbores+
 ambulantes, hoc est formam quidem corporum inter umbras aspiciens sed +
nulla membrorum liniamenta uisu adhuc caligante discernere ualens quale+
s condensae arbores a longe spectantibus uel certe in luce nocturna sol+
ent apparere ita ut non facile arbor an homo sit possit dinosci, quia p+
rimus nimirum cuique uirtutis introitus est hominum uitam moresque cete+
rorum inspicere ut quicquid uspiam boni uiderit imitetur quicquid mali +
caueat ac detestetur.  sed quisquis ita desipit ac longi torporis obscu+
ritate depressus est ut inter bonum et malum fidem et perfidiam sincera+
 pietatis opera et simulationem iustitiae adhuc discernere nesciat quas+
i ambulantes homines instar arborum cernit quia facta multitudinis absq+
ue luce discretionis uidet.  et quid talibus superest, nisi ut diuina d+
ignatio quae ei curam homines considerandi tribuit etiam donum conferat+
 discernendi quae maxime hominum uita sequenda quorum sit audienda doct+
rina?  vnde apte dicitur quia secunda impositione manuum suarum dominus+
 ei lucem clare omnia uidendi restituerit.  clare namque uidet omnia qu+
i caecus fuit cum is qui illuminari intus meruit manifeste didicerit qu+
omodo credendum qualiter uiuendum quae pro fide ueritatis atque operati+
one iustitiae praemia sint in futuro speranda.  et misit illum in domum+
 suam dicens: vade in domum tuam, et si in uicum introieris, nemini dix+
eris.  quod eum in domum suam ire praecipit mystice ammonet omnes qui a+
gnitione ueritatis illustrantur ut ad cor suum redeant et quantum sibi +
donatum sit sollicita mente perpendant collatisque sibi beneficiis dign+
a operum exsecutione respondeant.  quod uero eum sicut et multos quos s+
anauit alios sanationem suam silentio tegere iubet exemplum suis tribui+
t ne de his quae faciunt mirandis fauorem uulgi requirant sed diuinis t+
antum aspectibus ubi et merces operum restat sint placere contenti.  et+
 egressus est iesus et discipuli eius in castello caesareae philippi.  +
philippus iste est frater herodis de quo supra diximus tetrarcha ituria+
e et traconitidis regionum qui in honorem tiberii caesaris caesaream ph+
ilippi quae nunc paneas dicitur appellauit et est in prouincia phoenici+
s imitatus herodem patrem qui in honorem augusti caesaris appellauit ca+
esaream quae prius turris stratonis uocabatur et ex nomine filiae eius +
libiadem trans iordanen extruxit.  iste locus est caesareae philippi ub+
i iordanis ad radices oritur libani et habet duos fontes unum nomine io+
r et alterum dan qui simul mixti iordanis nomen efficiunt.  et in uia i+
nterrogabat discipulos suos dicens: quem me dicunt esse homines?  qui r+
esponderunt illi dicentes: iohannem baptistam alii heliam alii uero qua+
si unum de prophetis.  pulchre dominus fidem discipulorum exploraturus +
primo hominum sententiam interrogat ne uidelicet illorum confessio non +
ueritatis agnitione probata sed uulgi uideatur opinione firmata nec com+
perta credere sed instar herodis de auditis haesitare putentur.  vnde e+
t petro se christum confitenti secundum matheum dicit, quia caro et san+
guis non reuelauit tibi, hoc est doctrina humana fidei te ueritatem non+
 docuit.  pulchre etiam qui diuersam de domino sententiam ferunt hominu+
m nomine notantur, nam qui ueritatem potentiae eius fideliter ac pia me+
nte cognoscunt nequaquam homines sed dii appellari merentur quales fuis+
se apostolos secunda sua interrogatione dominus ostendit nam sequitur: +
 tunc dicit illis: vos uero quem me dicitis esse?  attende enim prudens+
 lector quod ex consequentibus textuque sermonis apostoli nequaquam hom+
ines sed dii appellentur.  cum enim dixisset, quem me esse dicunt homin+
es, subiecit, vos uero quem me dicitis esse?  illis quia homines sunt h+
umana opinantibus uos qui dii estis quem me esse existimatis?  responde+
ns petrus ait: tu es christus.  licet ceteri apostoli sciant petrus tam+
en respondit prae ceteris.  complexus est itaque omnia qui et naturam e+
t nomen expressit in quo summa uirtutum est.  etiamne nos de generation+
e dei serimus quaestiones cum paulus iudicauerit nihil se scire nisi ch+
ristum iesum et hunc crucifixum petrus nihil amplius quam christum dei +
filium putauerit confitendum nos et quando et quodmodo natus sit et qua+
ntus sit humanae infirmitatis contemplatione rimamur?  finis ergo fidei+
 meae christus est finis fidei meae dei filius est.  non licet mihi sci+
re generationis seriem non licet tamen nescire generationis fidem.  et +
comminatus est eis ne cui dicerent de illo.  et coepit docere illos quo+
niam oportet filium hominis multa pati et reprobari a senioribus, et ce+
tera.  idcirco se ante passionem et resurrectionem noluit praedicari ut+
 completo postea sanguinis sacramento oportunius apostolis diceret, eun+
tes docete omnes gentes baptizantes eos in nomine patris et filii et sp+
iritus sancti, quia non prodesset eum publice praedicari et eius uulgar+
i in populis maiestatem quem post paululum flagellatum uisuri sint et c+
rucifixum multa pati a senioribus et scribis et principibus sacerdotum.+
  et notandum quod eum qui multa pati et occidi et resurgere debeat fil+
ium hominis appellat quia passo in carne christo diuinitas impassibilis+
 mansit.  et adprehendens eum petrus coepit increpare eum.  quomodo inc+
repauerit eum matheus exponit apertius dicens: coepit increpare illum d+
icens: absit a te domine, non erit tibi hoc.  saepe diximus nimii ardor+
is atque amoris maximi fuisse petrum in dominum saluatorem.  quia ergo +
post confessionem suam qua dixerat, tu es christus, et praemium saluato+
ris quo audierat secundum matheum beatus es simon bar iona quia caro et+
 sanguis non reuelauit tibi sed pater meus qui in caelis est, repente a+
udit a domino oportere eum ire in hierosolimam ibique multa pati a seni+
oribus et scribis et principibus sacerdotum et occidi et tertia die res+
urgere, non uult destrui confessionem suam nec putat fieri posse ut dei+
 filius occidatur adprehenditque eum in affectum suum uel separatim duc+
it ne praesentibus ceteris condiscipulis magistrum uideatur arguere et +
coepit increpare illum amantis affectu et optans dicere, absit a te dom+
ine, uel ut melius habetur in graeco, propitius esto tibi domine, non e+
rit istud, hoc est non potest fieri nec recipiunt aures meae ut dei fil+
ius occidendus sit.  qui conuersus et uidens discipulos suos comminatus+
 est petro dicens: vade retro me satana.  satanas interpretatur aduersa+
rius siue contrarius.  quia contraria, inquit, loqueris uoluntati meae +
debes aduersarius appellari.  multi putant quod non petrus correptus si+
t sed aduersarius spiritus qui haec dicere apostolo suggerebat.  sed mi+
hi error apostolicus et de pietatis affectu ueniens numquam incentiuum +
uidebitur diaboli.  vade satanas, diabolo dicitur; uade retro me, petru+
s audit, uade retro me, hoc est sequere sententiam meam.  quoniam non s+
apis quae dei sunt sed quae sunt hominum.  meae uoluntatis est et patri+
s cuius ueni facere uoluntatem ut pro hominum salute moriar; tu tuam ta+
ntum considerans uoluntatem non uis granum tritici in terram cadere ut +
multos fructus adferat.  et conuocata turba cum discipulis suis dixit e+
is: si quis uult post me sequi, deneget se ipsum, et cetera.  postquam +
discipulis mysterium suae passionis et resurrectionis ostendit hortatur+
 eos una cum turba ad sequendum suae passionis exemplum et omnibus quid+
em propter se tribulationem perpessis salutem in futuro promittit anima+
rum non tamen omnibus uerum perfectioribus quanta ipse passurus quodue +
a mortuis esset resurrecturus aperuit.  vbi formam dicendi ministris ue+
rbi praefixit ut capacitatem considerantes auditorum pro suo quemque mo+
do instruere meminerint neque infirmis auditoribus altiora quam capiunt+
 archana committant.  si quis uult, inquit, post me sequi, deneget se i+
psum.  tunc autem nos ipsos abnegamus cum uitamus quod per uetustatem f+
uimus et ad hoc nitimur quo per nouitatem uocamur.  pensemus quomodo se+
 paulus abnegauerat qui dicebat: viuo autem iam non ego.  extinctus qui+
ppe fuerat saeuus ille persecutor et uiuere coepit praedicator pius.  s+
i enim ipse esset, pius profecto non esset.  sed qui se uiuere denegat +
dicat unde est quod sancta uerba per doctrinam ueritatis clamat.  proti+
nus subdit, viuit uero in me christus, ac si aperte dicat, ego quidem a+
 memet ipso extinctus sum quia carnaliter non uiuo sed tamen essentiali+
ter mortuus non sum quia in christo spiritaliter uiuo.  dicat ergo ueri+
tas dicat, si quis uult post me sequi, deneget se ipsum, quia nisi quis+
 a semet ipso deficiat, ad eum qui super ipsum est non adpropinquat nec+
 ualet adprehendere quod ultra ipsum est, si nescierit mactare quod est+
.  sed iam qui se a uitiis abnegat exquirendae eius uirtutes sunt in qu+
ibus crescat nam cum dictum est, si quis uult post me sequi, deneget se+
 ipsum, protinus adiungitur:  et tollat crucem suam et sequatur me.  du+
obus etenim modis crux tollitur cum aut per abstinentiam afficitur corp+
us aut per compassionem proximi affigitur animus.  pensemus qualiter ut+
roque modo paulus crucem suam tulerat qui dicebat: castigo corpus meum +
et in seruitutem redigo ne forte aliis praedicans ipse reprobus efficia+
r.  ecce in afflictione corporis audiuimus crucem carnis nunc in compas+
sione proximi audiamus crucem mentis.  ait: quis infirmatur, et ego non+
 infirmor?  quis scandalizatur, et ego non uror?  perfectus quippe prae+
dicator ut exemplum daret abstinentiae crucem portabat in corpore et qu+
ia in se trahebat damna infirmitatis alienae crucem portabat in corde. +
 qui enim uoluerit animam suam saluam facere perdet eam, qui autem perd+
idierit animam suam propter me et euangelium saluam eam faciet.  sic di+
citur fideli, qui uoluerit animam suam saluam facere perdet eam, qui au+
tem perdiderit animam suam propter me et euangelium saluam eam faciet, +
ac si agricolae dicatur, frumentum si seruas, perdis, si seminas, renou+
as.  quis enim nesciat quod frumentum cum in semine mittitur perit ab o+
culis in terra deficit?  sed unde putrescit in puluere inde uiridescit +
in renouatione.  quia uero sancta ecclesia aliud tempus habet persecuti+
onis atque aliud pacis redemptor noster ipsa eius tempora designauit in+
 praeceptis, nam persecutionis tempore ponenda est anima pacis autem te+
mpore ea quae amplius dominari possunt frangenda sunt desideria terrena+
.  vnde et nunc dicitur:  quid enim proderit homini, si lucretur mundum+
 totum, et detrimentum faciat animae suae?  aut quid dabit homo commuta+
tionem pro anima sua?  cum persecutio ab aduersariis deest ualde uigila+
ntius cor custodiendum est, nam pacis tempore quia licet uiuere libet e+
tiam ambire.  plerumque autem et auaritiam uincimus sed adhuc obstat qu+
od uias rectitudinis minori tenemus custodia perfectionis.  nam saepe l+
abentia cuncta despicimus sed tamen adhuc humanae uerecundiae usu praep+
edimur ut rectitudinem quam seruamus in mente nondum exprimere ualeamus+
 in uoce et tanto dei faciem ad iustitiae defensionem neglegimus quanto+
 humanas facies contra iustitiam ueremur.  sed huic quoque uulneri cong+
ruum subiungitur medicamentum cum dominus dicat:  qui enim me confusus +
fuerit et mea uerba in generatione ista adultera et peccatrice et filiu+
s hominis confundetur eum cum uenerit in gloria patris sui cum angelis +
sanctis.  sed ecce nunc apud se homines dicunt, nos iam dominum et serm+
ones eius non erubescimus quia aperta eum uoce confitemur.  quibus ego +
respondeo quod in hac plebe christiana sunt non nulli qui christum ideo+
 confitentur quia cunctos christianos esse conspiciunt.  non ergo ad pr+
obationem fidei uox sufficit professionis quam defendit a uerecundia pr+
ofessio generalitatis.  est tamen ubi se quisque interroget ut in confe+
ssione christi se ueraciter probet, si non iam nomen eius erubescit, si+
 plene uirtuti mentis humanum pudorem subdidit.  certe enim persecution+
is tempore erubescere poterant fideles substantiis nudari de dignitatib+
us deici uerberibus affligi pacis autem tempore quia haec a nostris per+
secutionibus desunt est aliud ubi ostendamur nobis.  veremur saepe a pr+
oximis despici dedignamur iniurias uerbi tolerare, si contingat iurgium+
 fortasse cum proximo, erubescimus priores satisfacere.  cor quippe car+
nale dum huius uitae gloriam quaerit humilitatem respuit.  et dicebat i+
llis: amen dico uobis quia sunt quidam de hic stantibus qui non gustabu+
nt mortem donec uideant regnum dei ueniens in uirtute.  regnum dei hoc +
loco praesens ecclesia uocatur.  et quia non nulli ex discipulis usque +
adeo in corpore uicturi erant ut ecclesiam dei constructam conspicerent+
 et contra mundi huius gloriam erectam consolatoria promissione nunc di+
citur: sunt quidam de hic stantibus qui non gustabunt mortem donec uide+
ant regnum dei ueniens in uirtute.  sed cum tanta dominus subeundae mor+
tis praecepta ederet quid necessarium fuit ut ad hanc subito promission+
em ueniret?  quod si subtiliter attendamus, quanta dispensatione pietat+
is agatur agnoscimus.  discipulis enim rudibus etiam de praesenti uita +
aliquid promittendum fuit ut possent robustius in futura solidari.  sic+
 israhelitico populo ex aegypti terra liberando repromissionis terra pr+
omittitur ut dum uocandus esset ad dona caelestia terrenis promissionib+
us suadetur.  vnde recte quoque per psalmistam dicitur: dedit eis regio+
nes gentium, et labores populorum possederunt ut custodiant iustificati+
ones eius et legem eius exquirant.  sic ergo hoc loco rudibus discipuli+
s ueritas loquens uidendum regnum dei promittit in terra ut hoc ab eis +
fidelius in caelo praesumatur.  quod si regnum dei in hac sententia fut+
uram in caelis beatitudinem uelimus accipere, et hoc quidam de adstanti+
bus non post multos dies in monte uiderunt.  quod pia utique prouisione+
 factum est ut contemplatione semper manentis gaudii tametsi raptim atq+
ue ad breue momentum delibata fortius instantia saeculi transeuntis adu+
ersa tolerarent.  decentissimo sane uerbo sanctos mortem gustare testat+
ur a quibus nimirum mors corporis quasi libando gustatur uita uero anim+
ae ueraciter possidendo tenetur.                                       +
-bedae venerabilis- in marci evangelivm expositio- liber iii-  et post +ies sex
dies sex assumit iesus petrum et iacobum et iohannem et ducit illos in +elsum se
montem excelsum seorsum solos et transfiguratus est coram ipsis.  in eu+criptum
angelio lucae ita scriptum est: factum est autem post haec uerba fere d+ et iaco
ies octo et assumpsit petrum et iacobum et iohannem et ascendit in mont+m die do
em ut oraret, et cetera.  octaua autem die dominus promissam futurae be+ ostensa
atitudinis gloriam discipulis manifestat ut et ostensa caelestis uitae +eat et o
dulcedine cunctorum qui haec audire possint corda refoueat et octonario+uenturum
 dierum numero uerum tempore resurrectionis gaudium doceat esse uenturu+t ac sep
m.  nam et ipse octaua die, id est post sextam sabbati qua crucem ascen+t sex hu
dit ac septimam sabbati qua in sepulchro quieuit, a mortuis resurrexit,+ptimam s
 et nos post sex huius saeculi aetates in quibus pro domino pati et lab+etate re
orare gaudemus ac septimam sabbatissimi animarum quae interim in alia u+um dicun
ita geritur octaua profecto aetate resurgemus.  nam quod matheus dominu+es dicit
m marcusque post sex dies transfiguratum dicunt nec temporis ordine nec+um comme
 ratione mysterii discrepant a luca qui octo dies dicit quia illi medio+compleui
s tantum ponunt dies unde et absolute post sex dies factum commemorant +ca illi
hic primum quo haec dominus promisit et ultimum quo sua promissa comple+re octau
uit adiungit ideoque temperantius fere dies octo ponit et in ratione my+scribitu
stica illi post sex mundi aetates sanctis ab omni labore quiescendum hi+x aetate
c uero tempore octauo designat esse resurgendum.  vnde pulchre et sextu+is tempo
s psalmus pro octaua scribitur cuius initium est, domine ne in ira tua + ostenso
arguas me, quia nimirum per sex aetates quibus operari licet precibus e+it in mo
st insistendum ne in octauo retributionis tempore a iudice corripiamur +it ut os
irato.  quod et ipse dominus hoc loco uoluit nos ostenso suae orationis+uidere d
 exemplo docere de quo secundum lucam dicitur quia ascendit in montem u+ere.  tr
t oraret.  in montem namque oraturus et sic transfigurandus ascendit ut+o electi
 ostendat eos qui fructum resurrectionis expectant qui regem in decore +ta mente
suo uidere desiderant mente in excelsis habitare et continuis precibus +tus est,
incumbere debere.  tres solummodo secum discipulos ducit uel quia multi+ nimis u
 sunt uocati pauci uero electi uel quia hi qui nunc fidem qua imbuti su+ed glroi
nt sanctae trinitatis incorrupta mente seruauerint tunc aeterna eius me+apostoli
rentur uisione laetari.  et transfiguratus est, inquit, coram ipsis.  e+idebitur
t uestimenta eius facta sunt splendentia candida nimis uelut nix.  tran+ifixere
sfiguratus saluator non substantiam uerae carnis amisit sed gloriam fut+ autem d
urae uel suae uel nostrae resurrectionis ostendit qui qualis tunc apost+go in cr
olis apparuit talis post iudicium cunctis apparebit electis.  nam in ip+
so tempore iudicandi et bonis simul et malis in forma serui uidebitur u+
t uidelicet impii quem spreuere iudaei quem negauere milites quem cruci+
fixere pilatus herodesque quem iudicauere queant agnoscere iudicem.  ve+
stimenta autem domini recte sancti eius accipiuntur teste apostolo qui +
ait:  quicumque ergo in christo baptizati estis christum induistis.  qu+
ae uidelicet uestimenta domino in terris consistente despecta aliorumqu+
e similia uidebantur sed ipso montem petente nouo candore refulgent qui+
a nunc quidem filii dei sumus sed nondum apparuit quid erimus; scimus q+
uia cum apparuerit similes ei erimus uidebimus enim eum sicut est.  vnd+
e bene de eisdem uestimentis subditur:  qualia fullo super terram non p+
ostest suis fidelibus in terra dare claritatem quae eos conseruata mane+
t in caelis.  et apparuit illis helias cum moyse et erant loquentes cum+
egimus uisi in maiestate cum domino ut lucas scribit futuram in illo om+
nium sanctorum gloriam significant qui uidelicet tempore iudicii uel ui+
ui in carne repperiendi uel ab olim gustata morte resuscitandi et parit+
er sunt regnaturi cum illo attestante etenim apostolo: mortui qui in ch+
risto sunt resurgent primi, deinde nos qui uiuimus qui relinquimur simu+
l rapiemur cum illis obuiam domino in aera et sic semper cum domino eri+
mus.  aliter.  moyses et helias, hoc est legis lator et prophetarum exi+
mius, apparent et loquuntur cum domino in carne ueniente ut ostendant i+
psum esse quem cuncta legis et prophetarum oracula promiserunt.  appare+
nt autem non in infimis sed in monte cum illo quia nimirum soli illi qu+
i mente terrena desideria transcendunt maiestatem sanctae scripturae qu+
ae in domino est adimpleta perspiciunt.  denique et filii israhel uider+
e moysen sed ad deum in montana subeuntem sequi non merentur ad se quoq+
ue reuersum non sine uelamine cernunt.  heliam nouere sed solus triumph+
um ascendentis cum filiis prophetarum contemplatur heliseus quia multi +
passim scripturae uerba legimus sed quam celsa in christi mysteriis spl+
endeat perpauci perfectiores intellegunt.  et respondens petrus ait ies+
u: rabbi bonum est hic nos esse; et faciamus tria tabernacula tibi unum+
 et moysi unum et heliae unum.  non enim sciebat quid diceret; erant en+
im timore exterriti.  o quanta felicitas uisioni deitatis inter angelor+
um choros adesse perpetuo, si tantum transfigurata christi humanitas du+
orumque societas sanctorum ad punctum uisa delectet ut eos ne discedant+
 etiam obsequio petrus sistere uelit]  qui et si pro stupore humanae fr+
agilitatis nesciat quid dicat, insiti tamen sibi dat affectus indicium.+
  nesciebat enim quid diceret qui oblitus est regnum sanctis a domino n+
on alicubi terrarum sed in caelis esse promissum nec recordatus est se +
suosque coapostolos mortali adhuc carne circumsaeptos immortalis uitae +
statum subire non posse cui mente excesserat quia in domo patris quae i+
n caelis est domus manu facta necessaria non sit.  sed et usque nunc im+
peritiae notatur quisque legi prophetis et euangelio tria tabernacula f+
acere cupit cum haec ab inuicem nullatenus ualeant separari unum habent+
ia tabernaculum, hoc est ecclesiam dei.  et facta est nubes obumbrans e+
os.  qui materiale tabernaculum quaesiuit nubis accepit umbraculum ut d+
iscat in resurrectione non tegmine domorum sed spiritus sancti gloria s+
anctos esse protegendos de qua psalmista: filii autem hominum in protec+
tione alarum tuarum sperabunt; et in apocalipsi sua iohannes, et templu+
m, inquit, non uidi in ea, dominus enim omnipotens templum illius est e+
t agnus.  et uenit uox de nube dicens: hic est filius meus carissimus, +
audite illum.  quia imprudenter interrogauerant propterea responsionem +
domini non merentur, sed pater respondet pro filio ut uerbum domini com+
pleretur, ego testimonium non dico pro me, sed pater qui me misit ipse +
pro me dicit testimonium.  vox quoque de caelo patris loquentis auditur+
 quae testimonium perhibeat filio et petrum errore sublato doceat uerit+
atem immo in petro ceteros apostolos.  hic est, ait, filius meus cariss+
imus, huic faciendum est tabernaculum huic obtemperandum.  hic est fili+
us, illi serui sunt moyses et helias debent et ipsi uobiscum in penetra+
libus cordis sui domino tabernaculum praeparare.  concordat sane hic eu+
angelii locus cum uerbis ipsius moysi quibus incarnationi dominicae tes+
timonium ferens aiebat: prophetam uobis suscitabit dominus deus uester +
de fratribus uestris, tamquam me ipsum audietis iuxta omnia quae locutu+
s fuerit uobis; erit autem, omnis anima quaecumque non audierit prophet+
am illum exterminabitur de plebe.  quem ergo moyses cum uenerit in carn+
e audiendum ab omni anima quae saluari uellet praedixit hunc iam uenien+
tem in carne deus pater audiendum discipulis ostendit et suum esse fili+
um caelesti uoce signauit et quasi manifestius fidem aduentus eius illi+
s insinuans, hic uir, inquit, hic est ille quem moyses iste uobis saepi+
us in mundo nasciturum promisit, huius uerbis iuxta praeceptum ipsius m+
oysi et uos auscultate et omnes ueri amatores auscultare iubete.  et no+
tandum quod sicut domino in iordane baptizato sic et in monte clarifica+
to totius sanctae trinitatis mysterium declaratur quia nimirum gloriam +
eius quam in baptismo credentes confitemur in resurrectione uidentes co+
llaudabimus.  nec frustra spiritus sanctus hic in lucida nube ut alius +
euangelista commemorat illic apparebat in columba quia qui nunc simplic+
i corde fidem quam percipit seruat tunc luce apertae uisionis quod cred+
iderat contemplabitur ipsaque qua illustrabitur in perpetuum gratia pro+
tegetur.  et statim circumspicientes neminem uiderunt amplius nisi iesu+
m tantum secum.  vbi coepit filius designari mox serui discesserunt ne +
ad illos paterna uox emissa putaretur.  aliter.  cum fieret uox super f+
ilium inuentus est ipse solus quia cum manifestauerit se ipsum electis +
erit deus omnia in omnibus immo ipse cum suis unus per omnia christus, +
id est caput cum corpore splendebit.  propter quam unitatem alibi diceb+
at: et nemo ascendit in caelum nisi qui de caelo descendit filius homin+
is qui est in caelo.  et descendentibus illis de monte praecepit illis +
ne cui quae uidissent narrarent, nisi cum filius hominis a mortuis resu+
rrexerit.  futuri regni praemeditatio et gloria triumphantis demonstrat+
a fuerat in monte.  non uult ergo hoc in populis praedicari ne et incre+
dibile esset pro rei magnitudine et post tantam gloriam apud rudes anim+
os sequens crux scandalum faceret.  et interrogabant eum dicentes: quid+
 ergo dicunt pharisaei et scribae quia heliam oporteat uenire primum.  +
traditio pharisaeorum est iuxta malachiam prophetam qui est nouissimus +
in duodecim quod helias ueniat ante aduentum saluatoris et reducat cor +
patrum ad filios et filiorum ad patres et restituat omnia in antiquum s+
tatum.  aestimant ergo discipuli transformationem gloriae hanc esse qua+
m in monte uiderant et dicunt, si iam uenisti in gloria, quomodo praecu+
rsor tuus non apparet, maxime quia heliam uiderant recessisse.  quando +
autem adiciunt scribae et dicunt, quia heliam oporteat primum uenire, p+
rimum dicendo ostendunt quod, nisi helias uenerit, non sit secundus in +
scriptura saluatoris aduentus.  qui respondens ait illis: helias cum ue+
nerit primo restituet omnia.  omnia restituet utique illa quae propheta+
 praefatus ostendit dicens: ecce ego mittam uobis heliam prophetam ante+
 quam ueniat dies domini magnus et horribilis, et conuertet cor patrum +
ad filios et cor filiorum ad patres eorum.  restituet et hoc quod morti+
 debet ac diu uiuendo distulit.  quod etiam hic dominus consequenter in+
timauit cum protinus adiunxit:  et quomodo scriptum est in filium homin+
is ut multa patiatur et contemnatur?  id est quomodo de christi passion+
e multifaria prophetae multi scripserunt sic et helias cum uenerit mult+
a passurus est et contemnendus ab impiis.  restituet ergo omnia primo u+
idelicet corda hominum illius aeui instituendo ad credendum christo ac +
resistendum perfidiae antichristi deinde ipse suam animam propter marty+
rium fidei christi ponendo de quo in apocalipsi plenius mystico sermone+
 narratur.  sed dico uobis quia et helias uenit, et fecerunt illi quaec+
umque uoluerunt sicut scriptum est de eo.  ipse qui uenturus est in sec+
undo saluatoris aduentu iuxta corporis fidem nunc per iohannem uenit in+
 uirtute et in spiritu feceruntque ei quaecumque uoluerunt, hoc est spr+
euerunt et decollauerunt eum.  et ueniens ad discipulos suos uidit turb+
am magnam circa eos et scribas conquirentes cum illis.  et confestim om+
nis populus uidens eum stupefactus est, expauerunt et accurrentes salut+
abant eum.  notanda in omnibus locis distantia mentis scribarum et turb+
ae.  erat enim cum discipulis turba, erant et scribae, sed adueniente d+
omino mox omnis turba stupefacta expauit eumque salutans accurrit, scri+
bae nil deuotionis fidei humilitatis et reuerentiae ei exhibuisse narra+
ntur.  quid autem cum discipulis domini turbae siue scribae conquireren+
t euangelista non dicit.  potest uero, ni fallor, apte intellegi de hoc+
 quaestionem fuisse motam quare ipsi cum essent discipuli saluatoris sa+
luare daemoniacum qui in medio erat positus non possent.  quod ex seque+
ntibus euangelii uerbis potest conici dum dicitur:  et interrogauit eos+
: quid inter uos conquiritis?  et respondens unus de turba dixit: magis+
ter, attuli filium meum ad te habentem spiritum mutum qui ubicumque eum+
 adprehenderit allidit eum, et spumat et stridet dentibus et arescit, e+
t dixi discipulis tuis ut eicerent illum, et non potuerunt.  notandum a+
utem quod semper loca rebus congruunt: in monte dominus orat transforma+
tur discipulis archana suae maiestatis aperit; in inferiora descendens +
turbae occursu excipitur miserorum fletu pulsatur; sursum discipulis my+
steria regni reserat; deorsum turbis peccata infidelitatis exprobrat; s+
ursum patris uocem his qui sequi se poterant pandit; deorsum spiritus m+
alos ab his qui uexabantur expellit.  qui etiam nunc pro qualitate meri+
torum aliis ascendere aliis uero non desistit descendere, nam carnales +
adhuc et incipientes quasi ima petens confortat docet castigat perfecto+
s autem quorum conuersatio in caelis est sublimius extollendo glorifica+
t liberius de aeternis instruit et saepe quae a turbis ne audiri quidem+
 ualeant docet.  daemoniacum autem hunc quem descendens de monte dominu+
s sanauit marcus quidem surdum mutumque matheus uero lunaticum fuisse c+
ommemorat.  significat autem eos de quibus scriptum est, stultus ut lun+
a mutatur, qui numquam in eodem statu permanentes nunc ad haec nunc ad +
illa uitia mutati crescunt atque decrescunt qui muti sunt non confitend+
o fidem surdi nec ipsum aliquatenus ueritatis audiendo sermonem.  spuma+
nt autem cum stultitia tabescunt; stultorum namque et languentium atque+
 hebetum est spumas saliuarum ex ore dimittere.  strident dentibus cum +
iracundiae furore flammescunt.  arescunt cum otio torpente languescunt +
et nulla uirtutis industria confortati eneruiter uiuunt.  quod autem ai+
t, et dixi discipulis tuis ut eicerent illum, et non potuerunt, latente+
r accusat apotolus cum impossibilitas curandi interdum non ad imbecilli+