-Bedae uenerabilis-in marci euangelium expositio- initium euangelii ies+
u christi filii dei.  Sicut scriptum est in esaia propheta.  Conferendu+
m hoc euangelii marci principium principio mathei quo ait, liber genera+
tionis iesu christi filii dauid filii abraham, atque ex utroque unus do+
minus noster iesus christus dei et hominis filius est intellegendus.  E+
t apte primus euangelista filium hominis eum secundus filium dei nomina+
t ut a minoribus paulatim ad maiora sensus noster exsurgeret ac per fid+
em et sacramenta humanitatis assumptae ad agnitionem diuinae aeternitat+
is ascenderet.  Apte qui humanam erat generationem descripturus a filio+
hominis coepit dauid uidelicet siue abrahae de quorum stirpe substantia+
m carnis assumpsit.  Apte is qui librum suum ab initio euangelicae prae+
dicationis inchoabat filium magis dei appellare uoluit dominum nostrum +
iesum christum quia nimirum et humanae erat naturae de progenie patriar+
charum siue regum ueritatem carnis suscipere et diuinae fuit potentiae +
euangelium mundo praedicare.  Euangelium quippe bonum nuntium dicitur. +
 quod autem melius est nuntium quam: paenitentiam agite, adpropinquabit+
 enim regnum caelorum hominis itaque est humanitus nasci dei uero regni+
 caelestis introitum paenitentibus praedicare.  Et ideo matheus recte f+
ilium dauid nuncupat quem in carne uenientem asseuerat, recte marcus fi+
lium dei quem in prima uoluminis sui fronte auctorem euangelii et spons+
orem regni designat aeterni.  Ubi notandum quod euangelistae sancti qui+
 dispensationem nobis dominicae incarnationis scriptam reliquere uno qu+
idem spiritu accensi ad officium scribendi accesserunt sed diuersum nar+
rationis suae primordium singuli diuersum statuere terminum.  Matheus n+
amque a natiuitate dominica exordium sumens ad tempus usque dominicae r+
esurrectionis seriem suae narrationis perduxit.  Marcus ab initio euang+
elicae praedicationis incipiens peruenit ad tempus usque ascensionis do+
mini et praedicationis discipulorum eius cunctis gentibus per orbem.  L+
ucas a natiuitate praecursoris inchoans euangelium terminauit in ascens+
ione dominica cum redeuntes discipuli hierosolimam aduentum sancti spir+
itus diuinis in laudibus expectant.  Iohannes ab aeternitate uerbi dei +
per quod omnia facta sunt principium sumens et ipse ad tempus usque dom+
inicae resurrectionis euangelizando pertingit.  Scripturus igitur euang+
elium marcus congrue primo omnium ponit testimonia prophetarum quibus h+
oc futurum iam olim praecinebant.  Ut eo cunctis uera ac sine scrupulo +
dubietatis suscipienda quae scriberet intimaret quo haec a prophetis sa+
ncto spiritu impletis antea praescita ac praedicta esse monstraret simu+
lque uno eodemque euangelii sui principio et iudaeos qui legem ac proph+
etas susceperant ad suscipienda etiam euangelii sacramenta quae ipsorum+
 prophetae praedixerant instituit et gentiles qui per euangelii praecon+
ia ad deum uenerant ad auctoritatem quoque legis et prophetarum suscipi+
endam uenerandamque prouocat ne, si qui iuxta hereticos aut uetus solum+
modo testamentum aut solummodo nouum suscepisset, alienus a testamento +
dei remaneret.  Ecce mitto angelum meum ante faciem tuam qui praeparabi+
t uiam tuam ante te.  Angelus uocatur iohannes non naturae societate iu+
xta heresim origenis sed officii dignitate.  Angelus enim graece latine+
 nuntius dicitur.  Quo nomine recte appellari potuit homo ille qui fuit+
 missus a deo ut testimonium perhiberet de lumine et uenientem in carne+
 dominum mundo nuntiaret.  Nec mirandum mystice angelum nominari eum qu+
o inter natos mulierum maior nemo surrexit cum constet omnes qui sacerd+
otii gradu rite funguntur ob euangelizandi officium angelos posse uocar+
i dicente propheta: labia sacerdotis custodient scientiam, et legem req+
uirent ex ore eius quia angelus domini exercituum est.  Uox clamantis i+
n deserto: parate uiam domini rectas facite semitas eius.  Constat quia+
 unigenitus filius uerbum patris uocatur iohanne attestante qui ait: in+
 principio erat uerbum, et uerbum erat apud deum, et deus erat uerbum. +
 et ex ipsa nostra locutione cognoscimus quia prius uox sonat ut uerbum+
 postmodum possit audiri.  Iohannes ergo uox a propheta uocatur quia ue+
rbum praecedit.  Aduentum itaque dominicum praecurrens uox dicitur quia+
 per eius ministerium patris uerbum ab hominibus auditur.  Qui etiam in+
 deserto clamat quia derelictae ac destitutae iudaeae solatium redempti+
onis adnuntiat.  Quid autem clamaret aperitur cum subditur: parate uiam+
 domini rectas facite semitas eius.  Omnis qui fidem rectam et bona ope+
ra praedicat quid aliud quam uenienti domino ad corda audientium uiam p+
arat ut haec uis gratiae penetret et lumen ueritatis illustret ut recta+
s deo semitas faciat dum mundas in animocogitationes per sermonem bonae+
 praedicationis format.  Sane notandum quod ex testimoniis propheticis +
quae posuit marcus unum solummodo in esaia aliud uero inuenitur in mala+
chia.  Nec tamen falli aut fallere putandus est euangelista qui hoc scr+
iptum dicat in esaia quod esaias non scripserit sed potius intellegendu+
m quia, etsi non haec uerba quae de malachia posuit inueniuntur in esai+
a, sensus tamen eorum inuenitur in esaia et in non nullis locis aliis e+
t manifestius in eo quod hic ipse subiunxit: uox clamantis in deserto: +
parate uiam domini rectas facite semitas eius.  Quis enim non uideat qu+
anta sit in utraque sententia concordia?  nam quod dixit malachias mitt+
endum angelum ante faciem domini qui praepararet uiam eius hoc est utiq+
ue quod dixit esaias uocem clamantis audiendam in deserto quae diceret,+
 parate uiam domini rectas facite semitas eius, quia sicut iohannes rec+
te angelus potuit uocari pro eo quod faciem domini euangelizando praeue+
nit ita recte appellari et uox potuit quia uerbum dei sonando praeibat +
sicut et supra dictum est.  In utraque autem sententia similiter parand+
a uia domini praedicatur ideoque non fallitur euangelista qui hoc dictu+
m ab esaia scribit quod, etsi non eisdem uerbis, eodem tamen sensu ab i+
pso scriptum inuenit.  Potuit autem fieri ut animo marci euangelium con+
scribentis pro malachia esaia occurreret ut fieri solet.  Quod tamen si+
ne ulla dubitatione emendaret saltim ab aliis admonitus qui ipso adhuc +
in carne uiuente hoc legere potuerunt, nisi cogitaret recordationi suae+
 quae sancto spiritu regebatur non frustra occurrisse aliud pro alio no+
men prophetae nisi quia ita dominus hoc scribi constituit.  Cur autem i+
ta constituerit dominus prima illa causa utilissima debet facillime cog+
itari etiam sic esse insinuatum ita omnes sanctos prophetas uno spiritu+
 locutos mirabili inter se consensione constare ut hoc multo amplius si+
t quam si omnium omnia prophetarum uno unius hominis ore dicerentur et +
ideo indubitanter accipi debere quaecumque per eos sanctus spiritus dix+
it et singula esse omnium et omnia singulorum.  Cum igitur et quae dict+
a sunt per esaiam tam sint malachiae quam esaiae et quae dicta sunt per+
malachiam tam sint esaiae quam malachiae quid opus erat ut emendaret ma+
rcus cum aliud pro alio sibi nomen occurrens a se scriptum legisset ac +
non potius sequens auctoritatem spiritus sancti a qua mentem suam regi +
plus nobis ille utique sentiebat ita hoc scriptum relinqueret, sicut eu+
m admonendo constituerat ei dominus ad informandos nos tantam uerborum +
suorum prophetas inter esse concordiam ut non absurde immo congruentiss+
 me etiam esaiae deputaremus quod per malachiam dictum repperimus.  Fui+
t iohannes in deserto baptizans et praedicans baptismum paenitentiae in+
 remissionem peccatorum.  Cunctis legentibus liquet quia iohannes bapti+
smum paenitentiae non solum praedicauit uerum etiam quibusdam dedit sed+
 tamen baptismum in remissionem peccatorum dare non potuit.  Remissio e+
tenim peccatorum in solo nobis baptismo christi tribuitur.  Notandum it+
aque quod dicitur, praedicans baptismum paenitentiae in remissionem pec+
catorum, quoniam baptismum quod peccata solueret quia dare non poterat +
praedicabat ut sicut incarnatum uerbum patris praecurrebat uerbo praedi+
cationis ita baptismum paenitentiae quo peccata soluuntur praecurreret +
suo baptismate quo peccata solui non possunt.  Et baptizabantur ab illo+
 in iodane flumine confitentes peccata sua.  Exemplum confitendi peccat+
a ac meliorem uitam promittendi eis qui baptisma accipere desiderant si+
cut etiam praedicante paulo in epheso multi credentium ueniebant confit+
entes et adnuntiantes actus suos quatenus abdicata uita uetere renouari+
 mererentur in christo.  Unde etiam beato petro ostensis in linteo cael+
esti diuersi generis animantibus dictum est, surge petre occide et mand+
uca, quod est aperte dicere, occide infideles ab eo quod fuerant prius +
ab renuntiatione scelerum et promissione piae religionis ac sic fidei c+
hristianae sacramentis imbutos in sanctae ecclesiae membra commuta.  Et+
 erat iohannes uestitus pilis cameli et zona pellicia circa lumbos eius+
.  Pilis, inquit, uestitus non lana.  Aliud austerae uestis indicium es+
t aliud luxoriae mollioris.  Zona autem pellicia qua accinctus fuit et +
helias mortificationis indicium est.  Porro quod sequitur:  et locustas+
 et mel siluestre edebat, habitatori solitudinis congruum est ut non de+
licias ciborum sed necessitatem humanae carnis expleret.  Potest habitu+
s et uictus eius per significationem etiam qualitatem internae conuersa+
tionis eius non inconuenienter exprimere.  Namque austerioribus utebatu+
r indumentis sicut etiam dominus in laudibus eius protestatus est dicen+
s ad iudaeos, quid existis?  uidere hominem mollib us uestitum?  ecce q+
ui mollibus uestiuntur in domibus regum sunt, quia uitam peccantium non+
 blandimentis fouit sed uigore asperae inuectionis increpauit dicens:  +
genimina uiperarum quis uobis demonstrauit fugere a futura ira?  zonam +
pelliciam habebat circa lumbos suos quia carnem suam crucifixit cum uit+
iis et concupiscentiis quod eorum esse proprium qui sunt iesu christi a+
postolo attestante didicimus.  Locustas et mel siluestre edebat quia du+
lce quidem sapiebat turbis praedicatio eius existimante populo et cogit+
antibus omnibus in cordibus suis de eo ne forte ipse esset christus sed+
 ocius fine sortita intellegentibus eius auditoribus quia non ipse chri+
stus sed praecursor et propheta esset christi.  In melle etenim dulcedo+
 in locustis est alacer uolatus sed cito deciduus.  Et praedicabat dice+
ns:  uenit fortior me post me cuius non sum dignus procumbens soluere c+
orrigiam calciamentorum eius.  Mos apud ueteres fuit ut, si quis eam qu+
ae sibi competeret accipere uxorem nollet, ille ei calciamentum soluere+
t qui ad hanc sponsus iure propinquitatis ueniret.  Quid igitur inter h+
omines christus nisi sanctae ecclesiae sponsus apparuit?  de quo et isd+
em iohannes dicit:  qui habet sponsam sponsus est.  Sed quia iohannem h+
omines christum esse putauerunt quod idem iohannes negat recte se indig+
num esse ad soluendam corrigiam eius calciamenti denuntiat ac si aperte+
 dicat, ego redemptoris uestigia denudare non ualeo quia sponsi nomen m+
ihi immeritus non usurpo.  Quod tamen intellegi et aliter potest.  Quis+
 enim nesciat quod calciamenta ex mortuis animalibus fiant?  incarnatus+
 uero dominus ueniens quasi calciatus apparuit qui in diuinitate sua mo+
rticina nostrae corruptionis assumpsit, sed huius incarnationis mysteri+
um humanus oculus penetrare non sufficit.  Inuestigari enim nullatenus +
potest quomodo corporatur uerbum quomodo summus et uiuificator spiritus+
 intra uterum matris animatur quomodo is qui initium non habet et exist+
it et concipitur.  Corrigia ergo calciamenti est ligatura mysterii.  Io+
hannes itaque soluere corrigiam calciamenti eius non ualet quia incarna+
tionis mysterium nec ipse inuestigare sufficit qui hanc per prophetiae +
spiritum agnouit.  Ego baptizaui uos aqua, ille uero baptizabit uos spi+
ritu sancto.  Non quidem adhuc iohannes dominum manifeste deum aut dei +
esse filium sed tantum uirum se fortiorem praedicat.  Non enim rudes ad+
huc auditores tanti capiebant archana sacramenti quod filius dei aetern+
us homine assumpto ex uirgine denuo natus esset in mundum sed paulatim +
per agnitionem glorificatae humanitatis introducendi erant ad fidem diu+
inae aeternitatis.  Quibus tamen quasi latenter quodammodo ac uelato se+
rmone deum hun  esse uerum declarat dum eum spiritu sancto baptizaturum+
 esse confirmat.  Cui enim dubium nullum posse alium gratiam sancti spi+
ritus nisi deum dare?  tempore autem procedente cum capaciores iam ad i+
ntellegendum eosdem suos uideret auditores etiam filium dei illum apert+
e praedicauit dicens:  sed qui misit me baptizare in aqua ille mihi dix+
it:  super quem uideris spiritum descendentem  et manentem super eum hi+
c est qui baptizat in spiritu sancto.  Et ego uidi et testimonium perhi+
bui quia hic est filius dei.  Baptizamur autem a domino in spiritu sanc+
to non solum cum in die baptismatis fonte uitae in remissionem peccator+
um abluimur uerum etiam cotidie cum per gratiam eiusdem spiritus ad age+
nda quae deo placent accendimur.  Et factum est in diebus illis uenit i+
esus a nazareth galileae et baptizatus est in iordane ab iohanne.  Trip+
licem ob causam saluator ab iohanne accepit baptismum primo ut quia hom+
o natus erat omnem iustitiam et humilitatem legis impleret secundo ut b+
aptismate suo iohannis baptisma comprobaret tertio ut iordanis aquam sa+
nctificans per descensionem columbae spiritus sancti in lauacro credent+
ium monstraret aduentum.  Et statim ascendens de aqua uidit apertos cae+
los et spiritum tamquam columbam descendentem et manentem in ipso, et u+
ox facta est de caelis:  tu es filius meus dilectus, in te complacui.  +
mysterium trinitatis in baptismate demonstratur.  Dominus baptizar, spi+
ritus descendit in specie columbae, patris uox testimonium filio praebe+
ntis auditur.  Aperiuntur autem caeli non reseratione elementorum sed s+
piritalibus oculis quibus et hiezechiel in principio uoluminis sui aper+
tos eos esse commemorat.  Sedit quoque columba super caput iesu ne quis+
 putaret uocem patris ad iohannem factam non ad dominum.  Pulchre autem+
 cum dixisset, et spiritum tamquam columbam descendentem, addidit, et m+
anentem in ipso.  Hoc etenim mediatori dei et hominum donum est special+
e collatum ut implens semel eum spiritus sanctus numquam recedat sed pe+
rpes in illo maneat.  Nam fidelibus eius ad insignia uirtutum et miracu+
la facienda aliquando gratia spiritus confertur aliquando tollitur.  Qu+
ibus tamen ad operationem pietatis et iustitiae ad amorem dei et proxim+
i conseruandum numquam gratia spiritus abest.  Unde de illo promittitur+
 dicente eis domino:  uos autem cognoscetis eum quia apud uos manebit e+
t in uobis erit.  Uerum specialiter in domino manet spiritus semper non+
 quo modo in electis eius iuxta mensuram fidei sed sicut iohannes ait: +
 uidimus gloriam eius gloriam quasi unigeniti a patre plenum gratiae et+
 ueritatis.  Manet autem in illo spiritus non ex eo tantum tempore quo +
baptizatus est in iordane sed ex illo potius quo in utero conceptus est+
 uirginali.  Nam quod in baptizatum descendere uisus est spiritus signu+
m erat conferendae nobis in baptismo gratiae spiritalis quibus in remis+
sionem peccatorum ex aqua et spiritu regeneratis amplior eiusdem spirit+
us gratia per impositionem manus episcopi solet caelitus dari, sicut et+
iam hoc quod apertos uidit post baptisma caelos nostri utique gratia fa+
ctum est quibus per lauacrum undae regeneratricis ianua panditur regni +
caelestis quae peccantibus quondam protoplastis ac paradiso eiectis tot+
i generi humano interpositis cherubin et flammeo gladio clausa est.  Ex+
tinguitur namque haec flamma cuique fidelium cum aquis uitalibus tingit+
ur, reconciliatur angelicis spiritibus cum ad pacem sui redierit creato+
ris adeo ut, si percepta fidei sacramenta puro corde et corpore seruaue+
rit, mox solutus carne regna possit intrare caelestia.  Alioquin quomod+
o tunc aperirentur domino caeli qui cum homo fieret et habitaret nobisc+
um in terra caelum pariter diuina potentia continebat et terram?  sed e+
t hoc quod uox paterna de caelis intonuit, tu es filius meus dilectus, +
in te complacui, non ipse filius quod nesciebat docetur sed nobis quod +
credere debeamus ostenditur ipsum uidelicet qui baptizandus cum aliis u+
enit ad iohannem homo uerum esse dei filium non solum ipsius iohannis s+
ed et totius mundi dominum et ideo ueraciter in spiritu sancto baptizar+
e ualentem.  Nos quoque uox eadem docuit per aquam ablutionis et spirit+
um sanctificationis dei posse filios effici.  Quotquot enim receperunt +
eum dedit eis potestatem filios dei fieri.  Bene autem in specie columb+
ae descendit spiritus sanctus quod multum simplex est animal atque a ma+
litia fellis alienum ut figurate nobis insinuaret quia simplicia corda +
quaerit nec habitare dignatur in mentibus impuris qualis fuit simon ill+
e cui dicebat petrus:  non est tibi pars neque sors in sermone hoc, in +
felle enim amaritudinis et obligatione iniquitatis uideo te esse.  Et s+
tatim spiritus expulit eum in desertum, et erat in deserto quadraginta +
diebus et quadraginta noctibus et temptabatur a satana.  Matheus simili+
ter exposito domini baptismate et uoce de caelis facta quae diceret, hi+
c est filius meus dilectus in quo mihi complacui, continuo subiunxit, t+
unc iesus ductus est in desertum ab spiritu ut temptaretur a diabolo.  +
uerum ne cui ueniret in dubium a quo eum spiritu ductum siue expulsum d+
icerent in desertum consulte lucas primo posuit quia iesus plenus spiri+
tu sancto regressus est ab iordane, ac deinde intulit, et agebatur in s+
piritu in desertum, ne quid contra eum ualuisse spiritus putaretur immu+
ndus qui plenus spiritu sancto quo uolebat digrediens quaeque uolebat a+
gebat.  Quadraginta autem dies et noctes quibus eum temptat totum huius+
 saeculi tempus insinuant quibus membra eius uidelicet sanctam ecclesia+
m temptare numquam desistit quia nimirum quadripertitus est mundus in q+
uo domino famulamur decem uero praecepta per quorum obseruantiam domino+
 famulantes contra hostis indefessi malitiam certamus; decem autem quat+
er ducta quadraginta faciunt ideoque totum militiae nostrae tempus apte+
 quadragenario dierum ac noctium numero comprehenditur.  Baptizatus erg+
o dominus expellitur a spiritu in desertum et temptatur a satana ut exe+
mplum uitae suis fidelibus praebeat qui post acceptam in baptismo remis+
sionem peccatorum non solum ad exercenda opera uirtutum uerum etiam ad +
tolerandam propter iustitiam persecutionem sint accingendi.  Secedit en+
im in desertum ut nos doceat relictis mundi illecebris et societate pra+
uorum diuinis per omnia seruire mandatis.  Temptatur solitarius a diabo+
lo ut nobis insinuet quia omnes qui uolunt pie uiuere in christo persec+
utionem patiuntur et quia per multas tribulationes oportet nos intrare +
in regnum dei.  Temptatur quadraginta diebus et quadraginta noctibus ut+
 indicet quia auamdiu hic uiuentes domino seruimus siue prospera blandi+
entur quod ad dies pertinet seu nos aduersa feriant quod noctis figurae+
 congruit semper ambulantibus in lege domini adsit toto orbe aduersariu+
s qui iter nostrum temptando impedire non cessat.  Eratque cum bestiis,+
 et angeli ministrabant illi.  Inter bestias commoratur ut homo sed min+
isterio utitur angelico ut deus.  Et nos cum in heremo sanctae conuersa+
tionis bestiales hominum mores impolluta mente toleramus ministerium an+
gelorum meremur a quibus corpore absoluti ad aeterna in caelis gaudia t+
ransferamur.  Postquam autem traditus est iohannes uenit iesus in galil+
eam praedicans euangelium regni dei, et cetera.  Iohanne tradito recte +
incipit ipse praedicare; desinente lege consequenter oritur euangelium.+
  si autem eadem saluator praedicat quae iohannes baptista ante dixerat+
, ostendit se eiusdem dei esse filium cuius ille propheta est.  Nemo au+
tem putet traditionem iohannis in carcerem statim post temptationem qua+
draginta dierum et ieiunium domini factam.  Quisque enim iohannis euang+
elium legerit inueniet dominum ante traditionem illius multa et docuiss+
e et miracula fecisse.  Denique habes in euangelio ipsius:  hoc fecit i+
nitium signorum iesus in cana galileae; et iterum:  necdum enim erat mi+
ssus in carcerem iohannes.  Ferunt autem quia cum legisset iohannes mat+
hei marci et lucae uolumina probauerit quidem textum historiae et uera +
eos dixisse firmauerit sed unius tantum anni in quo et passus est post +
carcerem iohannis historiam texisse.  Praetermisso itaque anno cuius ac+
ta a tribus exposita fuerant superioris temporis ante quam clauderetur +
iohannes in carcerem gesta narrauit sicut manifestum esse poterit his q+
ui euangeliorum diligenter quattuor uolumina legerint.  Quae res et dis+
sonantiam quae uidebatur iohannis esse cum ceteris tollet.  Cum ergo di+
xisset marcus quia uenit iesus in galileam praedicans euangelium regni +
dei subiunxit et ait:  et dicens:  quoniam impletum est tempus et adpro+
pinquabit regnum dei; paenitemini et credite euangelio.  Impletum est t+
empus, inquit, illud nimirum de quo dicit apostolus:  postquam autem ue+
nit plenitudo temporis misit deus filium suum factum ex muliere factum +
sub lege ut eos qui sub lege erant redimeret.  Ergo impleta sunt tempor+
a, paenitemini.  Quam olim est ut hoc clamatur, et utinam aliquando aud+
iatur.  Quoniam impleta sunt tempora et adpropinquabit regnum dei paeni+
temini et credite euangelio renuntiate operibus mortuis credite in deum+
 uiuum.  Quid prodest credere sine bonis operibus?  non te bonorum oper+
um meritum adduxit ad fidem, sed fides incipit ut bona opera consequant+
ur.  Et praeteriens secus mare galileae uidit simonem et andream fratre+
m eius mittentes retia in mare.  Erant enim piscatores.  Et dixit eis i+
esus:  uenite post me et faciam uos fieri piscatores hominum, et cetera+
.  Isti primi uocati sunt ut dominum sequerentur.  Piscatores et illitt+
erati mittuntur ad praedicandum ne fides credentium non in uirtute dei +
sed eloquentia atque doctrina putaretur.  Quaeri autem potest quomodo b+
inos uocauerit de nauiculis piscatores primo petrum et andream deinde p+
rogressus paululum alios duos filios zebedei sicut narrant matheus et m+
arcus cum lucas dicat ambas eorum nauiculas impletas magna illa captura+
 piscium sociosque petri commemoret iacobum et iohannem filios zebedei +
uocatos ad adiuuandum cum retia plena extrahere non possent simulque mi+
ratos tantam multitudinem piscium quae capta erat et eum petro tantum d+
ixisse, noli timere ex hoc iam homines eris capiens, simul eum tamen su+
bductis ad terram nauibus secutos fuisse.  Unde intellegendum est hoc p+
rimo esse factum quod lucas insinuat nec tunc eos a domino uocatos sed +
tantum petro fuisse praedictum quod homines esset capturus.  Quod non i+
ta dictum est quasi iam pisces numquam esset capturus, nam et post resu+
rrectionem domini legimus eos esse piscatos.  Dictum est ergo quod dein+
ceps capturus esset homines non dictum est quod iam non esset capturus +
pisces.  Unde datur locus intellegere eos ad capturam piscium ex more r+
emeasse ut postea fieret quod matheus et marcus narrant quando eos bino+
s uocauit et ipse iussit ut eum sequerentur primo duobus petro et andre+
ae deinde aliis zebedei duobus filiis.  Tunc enim non subductis ad terr+
am nauibus tamquam cura redeundi sed ita eum secuti sunt tamquam uocant+
em ac iubentem ut sequerentur.  Et ingrediuntur capharnaum, et statim s+
abbatis ingressus sinagogam docebat eos.  Quod sabbatis maxime medicina+
e doctrinaeque suae dona frequentat docet se non sub lege esse sed supr+
a legem qui eandem quoque legem adimplere non autem soluere uenerit nec+
 iudaicum eligere sabbatum quo uel ignem accendere uel manum pedemque m+
ouere non liceat sed uerum sabbatum dilectamque domino esse requiem, si+
 saluti studentes animarum ab opere seruili, id est a cunctis contineam+
us illicitis.  Et stupebant super doctrina eius; erat enim docens eos q+
uasi potestatem habens et non sicut scribae.  Illi enim ea docebant pop+
ulos quae scripta sunt in moyse et prophetis, iesus uero quasi deus et +
dominus ipsius moysi pro libertate uoluntatis suae uel ea quae minus ui+
debantur addebat in lege uel commutans praedicabat in populos ut in mat+
heo legimus:  dictum est antiquis ... ego autem dico uobis.  Et erat in+
 sinagoga eorum homo in spiritu immundo et exclamauit dicens:  quid nob+
is et tibi iesu nazarene?  uenisti perdere nos?  scio qui es sanctus de+
i.  Non uoluntatis ista confessio est quam praemium sequitur confitendi+
 sed necessitatis extortio quae cogit inuitos.  Et uelut si serui fugit+
iui post multum temporis dominum suum uideant nihil aliud nisi de uerbe+
ribus deprecantur, sic et daemones cernentes dominum in terris repente +
uersari ad iudicandos se uenisse credebant.  Praesentia saluatoris torm+
enta sunt daemonum.  Et comminatus est ei iesus dicens:  obmutesce et e+
xi de homine.  Quoniam inuidia diaboli mors intrauit in orbem terrarum +
ideo contra ipsum mortis auctorem primo debuit medicina salutis operari+
 primo lingua serpentina ne ultra uirus spargeret occludi deinde femina+
 quae prima seducta est a carnalis concupiscentiae febre curari tertio +
uir qui male suadentis dicta coniugis audiuit ab erroris sui lepra mund+
ari ut ipse esset ordo restaurationis in domino qui erat et casus in pr+
otoplastis.  Et discerpens eum spiritus immundus et excamans uoce magna+
 exiuit ab eo.  Lucas de spiritu immundo ait quod sic exierit ab homine+
 ut nihil ei noceret.  Potest ergo uideri contrarium quomodo secundum m+
arcum discerpens uel sicut aliqui codices habent conuexans eum cui nihi+
l nocuit secundum lucam.  Sed et ipse lucas, et cum proiecisset illum, +
inquit, daemonium in medium exiit ab illo nihilque ei nocuit.  Unde int+
ellegitur hoc dixisse marcum conuexans eum siue discerpens quod lucas d+
ixisset, cum proiecisset eum in medium, ut quod secutus ait, nihilque e+
i nocuit, hoc intellegatur quod illa iactatio membrorum atque uexatio n+
on eum debilitauit sicut solent exire daemonia etiam quibusdam membris +
amputatis aut euulsis.  Et mirati sunt omnes ita ut conquirerent inter +
se dicentes:  quidnam est hoc, quae doctrina haec noua quia in potestat+
e et spiritibus immundis imperat et oboediunt ei?  uisa uirtute miracul+
i nouitatem dominicae ammirantur doctrinae atque ad inquisitionem eorum+
 quae audierant per ea quae uiderant excitantur auia nimirum ad hoc fie+
bant signa quae uel ipse dominus in assumpto homine faciebat uel discip+
ulis facere dedit ut per haec euangelio regni dei quod praedicabatur ce+
rtius crederetur dum hi qui caelestia terrigenis gaudia futura promitte+
bant caelestia in terris ac diuina opera monstrabant.  Uerum discipuli +
ut puri homines donante domino cuncta gerebant, at dominus ipse singula+
ris uirtute potentiae et sanitates ac miracula operabatur et quae a pat+
re audiebat loquebatur in mundo nam et prius teste euangelio erat docen+
s eos quasi potestatem habens et non sicut scribae et nunc turba attest+
ante in potestate imperat spiritibus immundis et oboediunt ei.  Et prot+
inus egrediens de sinagoga uenerunt in domum simonis et andreae cum iac+
obo et iohanne.  Decumbebat autem socrus simonis febricitans.  Si uirum+
 a daemonio liberatum moraliter animum ab immunda cogitatione purgatum +
significare dixerimus, consequenter femina febribus tenta sed ad imperi+
um domini curata carnem ostendit a concupiscentiae suae feruore per con+
tinentiae praecepta frenatam.  Omnis enim amaritudo et ira et indignati+
o et clamor et blasphemia spiritus inmundi furor est.  Fornicationem ue+
ro inmunditiam libidinem concupiscentiam malam et auaritiam quae est si+
mulacrorum seruitus febrem illecebrosae carnis intellege.  Et statim di+
cunt ei de illa, et accedens eleuauit eam adprehensa manu eius.  In eua+
ngelio lucae scriptum est quia rogauerunt illum pro ea, et stans super +
illam imperauit febri.  Modo enim saluator rogatus modo ultro curat aeg+
rotos ostendens se contra uitiorum quoque passiones et precibus semper +
adnuere fidelium et ea non numquam quae ipsi minime in se intellegunt u+
el intellegenda dare uel pie petentibus etiam non intellecta dimittere +
iuxta hoc quod psalmista postulat:  delicta quis intellegit?  ab occult+
is meis munda me domine.  Et continuo dimisit eam febris, et ministraba+
t eis.  Naturale est febricitantibus incipiente sanitate lassescere et +
aegrotationis sentire molestiam, uerum sanitas quae domini confertur im+
perio simul tota redit.  Nec solum ipsa redit sed et tanto robore comit+
ante ut eis continuo qui se adiuuerant ministrare sufficiat et iuxta le+
ges tropologiae membra quae seruierant iustitiae in uitam aeternam.  Ue+
spere autem facto cum occidisset sol afferebant ad eum omnes male haben+
tes et daemonia habentes, et erat omnis ciuitas congregata ad ianuam, e+
t curauit multos qui uexabantur uariis languoribus.  Solis occubitus pa+
ssionem mortemque significat illius qui dixit:  quamdiu in mundo sum lu+
x sum mundi.  Et sole occidente plures daemoniaci quam ante plures sana+
ntur aegroti quia qui temporaliter in carne uiuens paucos iudaeorum doc+
uit calcato regno mortis omnibus per orbem gentibus fidei salutisque do+
na transmisit.  Cuius ministris quasi uitae lucisque praeconibus psalmi+
sta canit:  iter facite ei qui ascendit super occasum.  Super occasum q+
uippe dominus ascendit quia unde in passione occubuit inde maiorem suam+
 gloriam resurgendo manifestauit.  Et daemonia multa eiciebat et non si+
nebat loqui ea quoniam sciebant eum.  Lucas de his scribit apertius:  e+
xiebant etiam daemonia a multis clamantia et dicentia:  quia tu es fili+
us dei.  Et increpans non sinebat ea loqui quia sciebant ipsum esse chr+
istum.  Daemonia ergo filium dei confitebantur et sciebant ipsum esse c+
hristum quia quem dierum quadraginta ieiunio fatigatum diabolus hominem+
 cognouerat nec temptando ualebat an et dei filius esset experiri iam n+
unc per signorum potentiam uel intellexit uel potius suspicatus est ess+
e filium dei.  Non igitur ideo iudaeis eum crucifigere persuasit quia c+
hristum siue dei filium non esse putauit sed quia se morte illius non p+
raeuidit esse damnandum.  Uere enim de hoc mysterio a saeculis abscondi+
to dicit apostolus quod nemo principum huius saeculi cognouit, si enim +
cognouissent, numquam dominum gloriae crucifixissent.  Quare autem domi+
nus se loqui daemonia prohibeat psalmista manifestat qui ait:  peccator+
i autem dixit deus:  auare tu enarras iustitias meas et adsumis testame+
ntum meum per os tuum?  tu uero odisti disciplinam, et cetera, ne quis +
dum praedicantem audit sequatur errantem.  Inprobus enim magister est d+
iabolus qui falsa ueris saepe permiscet ut specie ueritatis testimonium+
 fraudis obtexat.  Et diluculo ualde surgens egressus abiit in desertum+
 locum ibique orabat.  Si occasu solis mors exprimitur saluatoris, quar+
e non diluculo redeunte resurrectio eius indicetur cuius manifestata lu+
ce abiit in desertum gentium ibique in suis fidelibus orabat quia corda+
 eorum per gratiam sui spiritus ad uirtutem orationis excitabat.  Et er+
at praedicans in sinagogis eorum et omni galilea et daemonia eiciens.  +
in hac praedicatione quam dicit eum habuisse in omni galilea intellegit+
ur etiam sermo ille habitus in monte cuius commemorationem facit matheu+
s.  Namque marcus ita sequitur:  et uenit ad eum leprosus deprecans eum+
 et genu flexo dixit:  si uis, potes me mundare, et cetera.  De hoc lep+
roso mundato talia connectit ut ipse intellegatur quem matheus commemor+
at tunc esse mundatum quando post illum sermonem dominus de monte desce+
ndit.  Sic enim ait matheus:  cum autem descendisset de monte secutae s+
unt eum turbae multae.  Et ecce leprosus ueniens adorabat eum dicens:  +
domine, si uis, potes me mundare, et cetera.  Et quia dominus ait, non +
ueni soluere legem sed adimplere, ille qui excludebatur a lege purgari +
se domini potestate praesumens non ex lege sed supra legem esse gratiam+
 iudicabat quae leprosi maculam posset abluere.  Uerum ut in domino pot+
estatis auctoritas ita in illo fidei constantia declaratur.  Ille in fa+
ciem procidit quod humilitatis est et pudoris ut unusquisque de suae ui+
tae maculis erubescat, sed confessionem uerecundia non repressit.  Oste+
ndit uulnus remedium postulauit, et ipsa religionis et fidei plena conf+
essio est.  Si uis, inquit, potes me mundare.  In uoluntate domini trib+
uit potestatem de uoluntate autem domini non quasi pietatis incredulus +
dubitauit sed quasi conluuionis suae conscius non praesumpsit.  Iesus a+
utem misertus eius extendit manum suam et tangens eum ait illi:  uolo, +
mundare.  Et cum dixisset statim discessit ab eo lepra, et mundatus est+
.  Nihil medium est inter opus dei atque praeceptum quia in praecepto e+
st opus.  Denique dixit, et facta sunt.  Uides igitur quod dubitari non+
 potest quia uoluntas dei potestas est.  Si ergo uoluntas eius potestas+
 est, qui unius uoluntatis asserunt unius utique asserunt potestatis.  +
itaque quasi potestatem habens sanandi et iubendi auctoritatem operandi+
 testimonium non refugit.  Uolo enim dicit propter fotinum imperat prop+
ter arrium tangit propter manicheum.  Et lex quidem tangi leprosos proh+
ibet, sed qui dominus legis est non obsequitur legi sed legem facit.  N+
on ergo ideo tetigit quia sine tactu mundare non poterat sed ut probare+
t quia subiectus non erat legi nec contagium timebat ut homines sed qui+
a contaminari non poterat qui alios liberabat lepra tactu domini fugare+
tur quae solebat contaminare tangentem simulque illud mirabile quod eo +
sanauit genere quo fuerat obsecratus.  Si uis, potes me mundare, uolo, +
inquit, mundare.  Habes uoluntatem etiam habes pietatis effectum.  Non +
ergo ut plerique latinorum putant iungendum est et legendum, uolo munda+
re, sed separatim ut primum dicat, uolo, deinde imperet, mundare.  Et c+
omminatus est ei statim et eiecit illum et dicit ei:  uide nemini dixer+
is.  Ouare praecipitur nemini dicere, nisi ut doceret non uulganda nost+
ra beneficia sed premenda ut non solum a mercede abstineamus pecuniae s+
ed etiam gratiae?  sed uade ostende te principi sacerdotum et offer pro+
 emundatione tua quae praecepit moyses in testimonium illis.  Ostendere+
 se sacerdoti iubetur ut intellegeret sacerdos eum non legis ordine sed+
 gratia dei supra legem esse curatum offerre autem sacrificium ut osten+
deret dominus quia legem non solueret sed impleret qui secundum legem g+
radiens supra legem sanaret eos quos remedia legis non sanauerant.  Et +
bene addidit, in testimonium illis, hoc est si deo credant, si impietat+
is lepra discedat.  Quod si quem mouet quomodo dominus mosaicum uideatu+
r adprobare sacrificium cum id non receperit ecclesia, meminerit nondum+
 esse coepisse sacrificium sanctum sanctorum quod corpus eius est.  Non+
dum enim obtulerat in passione holocaustum suum.  Non autem oportebat a+
uferri significantia sacrificia prius quam illud quod significabatur co+
nfirmatum esset contestatione apostolorum praedicantium et fide credent+
ium populorum.  Quia uero typice uir iste peccatis languidum genus desi+
gnat humanum recte non solum leprosus uerum etiam iuxta euangelium luca+
e plenus lepra fuisse describitur.  Omnes enim peccauerunt et egent glo+
riam dei, illam scilicet ut extenta manu saluatoris, hoc est incarnato +
dei uerbo humanamque contingente naturam, ab erroris prisci uarietate m+
undentur possintque cum apostolis audire, iam uos mundi estis propter s+
ermonem quem locutus sum uobis, et qui diutius abominabiles a populi de+
i erant castris secreti iam aliquando templo reddi et sacerdoti queant +
offerri illi utique cui dicitur, tu es sacerdos in aeternum, audientes +
ab apostolo, templum enim dei sanctum est quod estis uos, offerantque p+
ro emundatione sua sicut praecepit moyses, id est exhibeant corpora sua+
 hostiam uiuentem sanctam deo placentem.  At ille egressus coepit praed+
iacre et diffamare sermonem ita ut iam non posset manifeste in ciuitate+
m introire sed foris in desertis locis esse, et conueniebant ad eum und+
ique.  Unius perfecta saluatio multas ad dominum cogit turbas.  Ut enim+
 ipse se interius exteriusque doceret esse sanatum nequaquam perceptum +
beneficium uel ab ipse a quo acceperat iussus tacet.  Quin potius euang+
elistae functus officio mox egressus coepit praedicare et diffamare ser+
monem.  Unde merito quaeritur quidnam sit quod dominus non nulla quae g+
essit abscondi iussit et nec ad horam potuerunt abscondi.  Numquid enim+
 unigenitus filius patri et spiritui sancto coaeternus hac in re uelle +
habuit quod implere non potuit?  sed notandum quod redemptor noster per+
 mortale corpus omne quod egit hoc nobis in exemplo actionis praebuit. +
 miraculum namque faciens et taceri iussit et tamen taceri non potuit u+
t uidelicet electi eius exempla doctrinae illius sequentes in magnis qu+
ae faciunt latere quidem in uoluntate habeant sed ut prosint aliis prod+
antur inuiti quatenus et magnae humilitatis sit quod sua opera taceri a+
ppetunt et magnae sublimitatis sit quod eorum opera taceri non possunt.+
  non ergo dominus uoluit quicquam fieri et minime potuit sed quid uell+
e eius membra debeant quidue de eis etiam nolentibus fiat doctrinae mag+
isterio exemplum dedit.  Et iterum intrauit capharnaum post dies.  Et a+
uditum est quod in domo esset, et conuenerunt multi ita ut non caperet +
neque ad ianuam, et loquebatur eius uerbum.  Saluator omnium dominus sa+
lutari omnia lustrat incessu et nunc in desertis nunc in ciuitate nunc +
ad mare doctrinae caelestis et uirtutum dona turbis ministrat nunc in m+
onte solus orat nunc laborantes in mari ne perire debeant adiuuat ubiqu+
e munera salutis impertit ut omnes gradus ac conditiones ad suam gratia+
m pertinere demonstret.  Iuxta mysticum uero intellectum post factum in+
 ciuitate miraculum secedit in desertum ibique conuenientes ad se turba+
s benigna pietate suscipit ut ostendat se magis quietam et a saeculi cu+
ris remotam diligere uitam atque ob huius appetitum se sanandis curam a+
dhibere corporibus.  Et quidem more humano quasi frequentiam se quaeren+
tium declinans nolebat manifeste in ciuitatem introire.  Sed allegorice+
 docebat quia tumultuosis carnalium mentibus apertam sui manifestatione+
m ueritas non exhibet sed quoscumque ab illecebris rerum temporalium ui+
derit esse discretos his suorum lucem donorum largius infundit.  Uerum +
quia nec carnales superna pietas deserit quin etiam his gratiam suae ui+
sitationis per quam et ipsi spiritales effici ualeant indulget post des+
ertum dominus redit in ciuitatem multisque ibidem conuenientibus loquit+
ur uerbum ac sanato paralitico pluribus occasionem internae sanationis +
quae est in fide tribuit.  Quod uero docente domino in domo tam multi c+
onuenerunt ut non caperet neque ad ianuam nostram proprie saluationem q+
ui de gentibus ad fidem uenimus designat quia praedicante in iu daea do+
mino necdum intrare ad audiendum ualuimus.  Ad quos tamen etsi foris po+
sitos uerba suae doctrinae fecit peruenire quia nos ipse per sanctorum +
ora praedicatorum collegit et quamuis extra sinagogam in qua ipse praed+
icabat inuentos euangelii sui fecit esse participes.  Et uenerunt feren+
tes ad eum paraliticum qui a quattuor portabatur.  Curatio paralitici h+
uius saluationem designat animae post diuturnam illecebrae carnalis ine+
rtiam ad christum suspirantis quae primo omnium ministris qui eam suble+
uent et christo adferant, id est bonis doctoribus qui spem sanationis o+
pemque intercessionis suggerant, indiget.  Qui bene quattuor fuisse ref+
eruntur siue quia quattuor sancti euangelii libris omnis praedicantium +
uirtus omnis sermo firmatur seu quia quattuor sunt uirtutes quibus ad p+
romerendam sospitatem fiducia mentis erigitur de quibus in aeternae sap+
ientiae laude dicitur:  sobrietatem enim et sapientiam docet et iustiti+
am et uirtutem quibus utilius nihil est in uita hominibus.  Quas non nu+
lli uersis nominibus prudentiam fortitudinem temperantiam et iustitiam +
nuncupant.  Et cum non possent offerre eum illi prae turba nudauerunt t+
ectum ubi erat.  Desiderant paraliticum christo offerre sed turba inter+
posita ab omni parte recluduntur quia saepe anima post infimi torporis +
desidiam ad deum resipiscens supernaeque gratiae remedio cupiens innoua+
ri priscae consuetudinis obstaculo retardatur saepe inter ipsas oration+
es secretae dulcedinis et quasi suaue cum domino colloquium turba cogit+
ationum interueniens aciem mentis ne christus uideatur impedit.  Et qui+
d inter haec agendum?  non utique in infimis exterius qua turbae tumult+
uantur remanendum sed tectum domus in qua christus docet ascendendum, i+
d est sacrae scipturae sublimitas est appetenda lexque domini cum psalm+
ista die noctuque meditanda.  In quo enim corrigit iuuenior uiam suam? +
 in custodiendo, inquit, sermones tuos.  Et patefacientes summiserunt g+
rabattum in quo paraliticus iacebat.  Patefacto tecto aeger ante iesum +
summittitur quia reseratis scripturarum mysteriis ad notitiam christi p+
eruenitur, hoc est ad eius humilitatem fidei pietate descenditur.  Et b+
ene domus iesu iuxta alterius euangelistae narrationem tegulis esse con+
tecta repperitur quia sub contemptibili litterarum uelamine, si adsit q+
ui reseret, diuina spiritalis gratiae uirtus inuenietur.  Denudatio ete+
nim tegularum in domo iesu apertio est in uilitate litterae sensus spir+
italis et archanorum caelestium.  Quod autem cum grabatto deponitur inf+
irmus significat ab homine in ista adhuc carne constituto christum debe+
re cognosci.  Cum uidisset autem iesus fidem illorum ait paralitico:  f+
ili, dimittuntur tibi peccata.  Curaturus hominem a paralisi dominus pr+
imo peccatorum uincula dissoluit ut ostenderet eum ob nexus culparum ar+
tuum dissolutione fuisse damnatum nec nisi his relaxatis membrorum poss+
e recuperatione sanari.  Sic et illi paralitico qui iuxta probaticam pi+
scinam diu motum aquae frustra praetolabatur sanato a domino dicitur:  +
ecce sanus factus es, iam noli peccare ne deterius tibi aliquid conting+
at.  Fili, inquit, dimittuntur tibi peccata.  O mira humilitas]  despec+
tum et debilem totisque membrorum compagibus dissolutum filium uocat qu+
em sacerdotes non dignabantur attingere.  Aut recte ideo filium quia di+
mittuntur ei peccata sua.  Intuendum sane quanti propria cuiusque fides+
 apud deum ualeat ubi tanti ualuit aliena ut totus homo repente, hoc es+
t exterius interiusque, iam saluatus exsurgeret aliorumque merito aliis+
 laxarentur errata.  Erant autem illic quidam de scribis sedentes et co+
gitantes in cordibus suis:  quid hic sic loquitur?  blasphemat; quis po+
test dimittere peccata nisi solus deus?  uerum dicunt scribae quia nemo+
 dimittere peccata nisi deus potest qui per eos quoque dimittit quibus +
dimittendi tribuit potestatem, et ideo christus uere deus esse probatur+
 quia dimittere peccata quasi deus potest.  Uerum deo testimonium reddu+
nt sed personam christi negando falluntur.  Erant itaque iudaei qui cum+
 christum et deum esse et peccata dimittere posse credant iesum tamen c+
hristum esse non credunt.  Sed multo dementius errant arriani qui cum i+
esum et christum esse et peccata posse dimittere euangelii uerbis deuic+
ti negare non audeant nihilominus deum negare non timent.  At ipse perf+
idos saluare desiderans et occultorum cognitione et uirtute operum deum+
 se esse manifestat nam sequitur:  quo statim cognito iesus spiritu suo+
 quia sic cogitarent inter se dicit illis:  quid ista cogitatis in cord+
ibus uestris?  ostendit se deum qui potest cordis occulta cognoscere et+
 quodammodo tacens loquitur, eadem maiestate et potentia qua cogitation+
es uestras intueor possum et hominibus delicta dimittere; ex uobis inte+
llegite quid paraliticus consequatur.  Quid est facilius dicere paralit+
ico, dimittuntur tibi peccata, an dicere, surge et tolle grabattum tuum+
 et ambula?  inter dicere et facere multa distantia est.  Utrum sint pa+
ralitico peccata dimissa solus nouerat qui dimittebat, surge autem et a+
mbula tam ille qui surgebat quam hi qui surgentem uidebant adprobare po+
terant.  Fit igitur carnale signum ut probetur spiritale quamquam eiusd+
em uirtutis sit et corporis et animae uitia dimittere.  Et datur nobis +
intellegentia propter peccata plerasque euenire corporum debilitates, e+
t idcirco forsitan prius dimittuntur peccata ut causis debilitatis abla+
tis sanitas restituatur.  Quinque siquidem sunt differentiae causarum p+
ro quibus in hac uita molestiis corporalibus affligimur aut enim ad mer+
ita augenda per patientiam iusti corporis infirmitate grauantur ut beat+
i patres iob et tobias et innumeri martyres in utroque testamento aut a+
d custodiam uirtutum perceptarum ne superbia temptante dispereant sicut+
 apostolus paulus ne cui magnitudine reuelationum extolleretur datus es+
t stimulus carnis suae angelus satanae qui eum colaphizaret aut ad inte+
llegenda et corrigenda peccata nostra sicut maria soror aaron in heremo+
 ob uerba temeritatis et superbiae lepra percussa est sicut paraliticus+
 de quo tractamus qui non nisi dimissis primo peccatis potuit ab infirm+
itate curari aut ad gloriam dei saluantis siue per se ipsum siue per fa+
mulos suos sicut caecus natus in euangelio qui neque ipse peccauit nequ+
e parentes eius sed ut manifestarentur opera dei in illo sicut lazarus +
cuius infirmitas non fuit ad mortem sed pro gloria dei ut glorificaretu+
r filius dei per eam aut ad inchoationem damnationis aeternae quod repr+
oborum est proprium sicut antiochus et herodes qui uterque suo tempore +
aduersus deum repugnantes quod tormentorum in gehenna perpetuo passuri +
essent praesentium afflictionum miseria cunctis ostendebant quibus cong+
ruit illud prophetae:  et duplici contritione contere eos.  Unde necess+
e est in omnibus quae temporaliter aduersa patimur cum himilitate domin+
o gratias agamus et infirmitatis nostrae conscii de collatis nobis reme+
diis gratulemur necesse est ut ad conscientiam nostram reuersi sollerte+
r opera nostra simul et cogitationes exploremus et quicquid nos peccass+
e deprehendimus digna castigatione purgemus quicquid de his quae nos re+
cte fecisse credebamus uitio nobis elationis perisse comperimus et hoc +
humili satisfactione castigemus.  Haec enim nobis saepius fit causa fla+
gellorum.  Ceterum innocentes et iustos ob augmenta praemiorum flagella+
ri perfectorum est et donum speciale uirorum.  Uerberibus autem tempora+
libus ad aeterna tormenta compelli inpaenitentium est poena reproborum.+
  ut autem sciatis quia potestatem habet filius hominis in terra dimitt+
endi peccata ait paralitico:  tibi dico:  surge tolle grabattum tuum et+
 uade in domum tuam.  Si et deus est iuxta psalmistam qui quantum dista+
t oriens ab occasu elongabit a nobis iniquitates nostras, et filius hom+
inis potestatem habet in terra dimittendi peccata, ergo idem ipse et de+
us et filius hominis est ut et homo christus per diuinitatis suae poten+
tiam peccata dimittere possit et idem deus christus per humanitatis sua+
e fragilitatem pro peccatoribus mori.  Spiritaliter autem de grabatto s+
urgere est animam se a carnalibus desideriis ubi aegra iacebat abstrahe+
re, grabattum uero tollere est ipsam quoque carnem per continentiae fre+
na correptam spe caelestium praemiorum a deliciis segregare terrenis.  +
sublato autem grabatto domum ire ad paradisum redire est.  Haec etenim +
uera est domus nostra quae hominem prima suscepit non iure amissa sed f+
raude tandemque restituta per eum qui fraudulento hosti nihil debuit.  +
aliter.  Sanus qui languerat domum reportat grabattum cum anima remissi+
one accepta peccatorum ad internam sui custodiam cum ipso se corpore re+
fert ne quid post ueniam unde iterum iuste feriatur admittat.  Et stati+
m ille surrexit et sublato grabatto abiit coram omnibus ita ut mirarent+
ur omnes et honorificarent deum dicentes:  quia numquam sic uidimus.  Q+
uam miranda diuinae potentiae uirtus ubi nulla temporis interueniente m+
orula iussa saluatoris salus festina comitatur.  Merito qui adfuerant d+
amnatis blasphemiae iaculis ad laudem tantae maiestatis stupentia corda+
 conuertunt.  Et egressus est rursus ad mare omnisque turba ueniebat ad+
 eum et docebat eos.  Docens in capharnaum dominus uirtutem doctrinae s+
uae caelestem paralitici curatione commendabat.  Quo facto egressus est+
 ad mare ut non solum ciuilem uitam hominum in uia ueritatis instituere+
t uerum etiam habitatoribus maris euangelium regni praedicaret eosque f+
luctiuagos rerum labentium motus contemnere ac fidei firmitate superare+
 doceret.  Denique aduenientem ad se ibi turbam plurimam docet ibi publ+
icanum de teloneo uocatum apostolum et euangelistam facit ibi multos pe+
ccatores per paenitentiam correctos sua dignos caena suorum auditu redd+
it archanorum atque ab undis tumentibus ac caecis cupiditatum fallentiu+
m sequestratos ad soliditatem quietae conuersationis quae est in spe ca+
elestium bonorum pertrahit nam sequitur:  et cum praeteriret uidit leui+
 alphei sedentem ad teloneum et ait illi:  sequere me.  Ad teloneum ad +
curam dispensationemque uectigalium dicit.        enim graece latine ue+
ctigal nominatur.  Idem autem leui qui matheus est, sed lucas marcusque+
 propter uerecundiam et honorem euangelistae nomen ponere noluerunt uul+
gatum.  Ipse autem matheus iuxta illud quod scriptum est, iustus accusa+
tor sui est in primordio sermonis, matheum se et publicanum nominat ut +
ostendat legentibus nullum debere conuersum de salute diffidere cum ips+
e de publicano in apostolum de teleonario in euangelistam sit repente m+
utatus.  Et surgens secutus est eum.  In euangelio lucae plenius script+
um est:  et relictis omnibus surgens secutus est eum.  Intellegens ergo+
 matheus quid sit ueraciter dominum sequi relictis omnibus sequitur.  S+
equi enim imitari est ideoque ut pauperem christum non tam gressu quam +
affectu consectari potuisset reliquit propria qui rapere solebat aliena+
 perfectamque nobis abrenuntiationis saeculi formam tribuens non solum +
lucra reliquit uectigalium sed et periculum contempsit quod euenire pot+
erat a principibus saeculi quia uectigalium rationes imperfectas atque +
incompositas reliquerit.  Tanta enim cupiditate sequendi dominum ductus+
 est ut in nullo prorsus huius uitae respectum uel cogitationem sibimet+
 reseruauerit.  Siquidem ipse dominus qui hunc exterius humana allocuti+
one ut se sequeretur uocauit intus diuina inspiratione ut mox uocantem +
sequeretur accendit ipse inuisibiliter quomodo sequendum esset edocuit.+
  propter quod ille merito oboedientiae dum humana contemnens negotia d+
eserit dominicorum fidelis dispensator factus est talentorum.  Et factu+
m est cum accumberet in domo illius multi publicani et peccatores simul+
 discumbebant cum iesu et discipulis eius.  Scribit euangelista lucas q+
uia fecerit ei conuiuium magnum leui in domo sua quod mysteriorum figur+
is apte congruit.  Qui enim domicilio christum recipit interno maximis +
delectationibus exuberantium pascitur uoluptatum.  Itaque dominus liben+
ter ingreditur et in eius qui crediderit recumbit affectum.  Et hoc est+
 bonorom operum spiritale conuiuium quo diues populus eget pauper epula+
tur.  Publicani autem sicut etiam nomine probant appellantur hi qui uec+
tigalia publica exigunt siue qui conductores sunt uectigalium fisci uel+
 rerum publicarum nec non et hi qui saeculi huius lucra per negotia sec+
tantur eodem uocabulo censentur.  Qui uiderant publicanum a peccatis ad+
 meliora conuersum locum inuenisse paenitentiae et ob id etiam ipsi non+
 desperant salutem.  Neque uero in pristinis uitiis permanentes ueniunt+
 ad iesum ut pharisaei et scribae murmurant sed paenitentiam agentes ut+
 sequens euangelistae sermo significat dicens:  erant enim multi qui et+
 sequebantur eum.  Ibat autem dominus ad conuiuia peccatorum ut occasio+
nem haberet docendi et spiritales inuitatoribus suis praeberet cibos.  +
denique cum frequenter pergere ad conuiuium describatur nihil refertur +
aliud nisi quid ibi fecerit quid docuerit ut et humilitas domini eundo +
ad peccatores et potentia doctrinae eius in conuersione paenitentium de+
monstretur.  Et scribae et pharisaei uidentes quia manducaret cum pecca+
toribus et publicanis dicebant discipulis eius:  quare cum publicanis e+
t peccatoribus manducat et bibit magister uester?  si per mathei electi+
onem et uocationem publicanorum fides exprimitur gentium quae prius mun+
di lucris inhiabant at nunc cum domino epulis caritatis et bonorum oper+
um sedula deuotione reficiuntur, profecto supercilium scribarum et phar+
isaeorum iudaeorum inuidiam qua de gentium salute torquentur insinuat q+
uibus ipse loquitur:  amen dico uobis quia publicani et meretrices prae+
cedent uos in regno dei.  Hoc audito iesus ait illis:  non necesse habe+
nt sani medicum sed qui male habent; non enim ueni uocare iustos sed pe+
ccatores.  Suggillat scribas et pharisaeos qui uistos se putantes pecca+
torum consortia declinabant.  Se ipsum namque medicum dicit qui miro me+
dicandi genere uulneratus est propter iniquitates nostras, et liuore ei+
us sanati sumus.  Sanos autem et iustos appellat eos qui ignorantes dei+
 iustitiam et suam uolentes constituere iustitiae dei non sunt subiecti+
 qui ex lege praesumentes euangelii gratiam non quaerunt.  Porro male h+
abentes et peccatores uocat eos qui suae fragilitatis conscientia deuic+
ti nec per legem se iustificari posse uidentes christi gratiae paeniten+
do colla submittunt.  Et erant discipuli iohannis et pharisaei ieiunant+
es.  Et ueniunt et dicunt illi:  quare discipuli iohannis et pharisaeor+
um ieiunant tui autem discipuli non ieiunant?  alii referunt euangelist+
ae ipsos pharisaeos ac discipulos iohannis hac dominum quaestione pulsa+
sse, hic uero ita sonare uidetur euangelicus sermo quasi alii aliqui qu+
os huius rei cura mouisset hanc ei quaestionem intulerint.  Unde collig+
endum a pluribus hanc domino obiectam esse quaestionem et a pharisaeis +
scilicet et a discipulis iohannis et a conuiuis uel aliis quibuslibet q+
uos hoc mouebat quare discipuli iohannis et pharisaei ieiunarent discip+
uli autem saluatoris non ieiunarent.  Mystico autem sensu potest ita ex+
poni quod discipuli iohannis et pharisaeorum ieiunant christi autem non+
 ieiunant quia omnis qui uel de operibus legis sine fide gloriatur uel +
quod est grauius traditiones sequitur hominum uel certe ipsum etiam chr+
isti praeconium sed aure tantum corporis non autem et fide cordis perci+
pit spiritalibus abstinens bonis ieiuno corde tabescit.  Qui uero chris+
ti membris fideli incorporatur amore non potest ieiunare quia carne ips+
ius epulatur et sanguine.  Aliter.  Iohannes uinum et sicera non bibit,+
 dominus cum publicanis et peccatoribus manducat ac bibit quia ille abs+
tinentia meritum auget cui potentia nulla naturae dominus autem cui nat+
uraliter suppetebat delicta donare cur eos declinaret quos abstinentibu+
s poterat reddere puriores?  sed ieiunauit et christus ne praeceptum de+
clinares manducauit cum peccatoribus ut gratiam cerneres agnosceres pot+
estatem.  Et ait illis iesus:  numquid possunt filii nuptiarum quamdiu +
sponsus cum illis est ieiunare?  quanto tempore habent secum sponsum no+
n possunt ieiunare.  Uenient autem dies cum auferetur ab eis sponsus, e+
t tunc ieiunabunt in illa die.  In matheo ita positum est:  numquid pos+
sunt filii sponsi lugere quamdiu cum illis est sponsus?  sponsus ergo c+
hristus sponsa ecclesia est.  De hoc sancto spiritalique conubio aposto+
li sunt creati.  Qui lugere ac ieiunare non possunt quamdiu sponsum in +
thalamo uident et sciunt sponsum esse cum sponsa.  Quando uero transier+
int nuptiae et passionis ac resurrectionis tempus aduenerit tunc sponsi+
 filii ieiunabunt.  Iuxta leges autem tropologiae sciendum quod quamdiu+
 sponsus nobiscum est et in laetitia sumus nec ieiunare possumus nec lu+
gere.  Cum autem ille propter peccata a nobis recesserit et auolauerit +
tunc indicendum ieiunium est tunc luctus recipiendus.  Nemo assumentum +
panni rudis assuit uestimento ueteri, alioquin aufert supplementum nouu+
m a ueteri, et maior scissura fit.  Cum interrogatus esset dominus cur +
discipuli eius non ieiunarent respondit carnales adhuc quosque et necdu+
m passionis resurrectionisque suae fide solidatos non posse seueriora i+
eiunia et continentiae sustinere praecepta ne per austeritatem nimiam e+
tiam credulitatem quam habere uidebantur amittant.  Ipsos ergo adhuc di+
scipulos tamquam uetera uestimenta dicit quibus inconuenienter nouus pa+
nnus assuitur, id est aliqua particula doctrinae quae ad nouae uitae te+
mperantiam pertinet quia, si hoc fiat, et ipsa doctrina quodammodo scin+
ditur cuius particula quae ad ieiunium ciborum ualet inoportune traditu+
r cum illa doceat generale ieiunium non a concupiscentia ciborum tantum+
 sed ab omni laetitia temporalium delectationum cuius quasi pannum, id +
est partem aliquam quae ad cibos pertinet, dicit non oportere hominibus+
 adhuc ueteri consuetudini deditis impertiri quia et illinc quasi consc+
issio uidetur fieri et ipsi uetustati non conuenit.  Et nemo mittit uin+
um nouellum in utres ueteres, alioquin disrumpet uinum utres et uinum e+
ffunditur et utres peribunt, sed uinum nouum in utres nouos mitti debet+
.  Eosdem quoque ueteribus comparat utribus quos uino nouo, id est spir+
italibus praeceptis, facilius disrumpi quam id posse continere dicit.  +
erant autem iam utres noui cum post ascensum domini desiderio consolati+
onis eius orando et sperando innouantur.  Tunc enim acceperunt spiritum+
 sanctum quo impleti cum linguis omnibus loquerentur a iudaeis nescient+
ibus sed tamen uere attestantibus dictum est quia musto pleni sunt isti+
.  Nouum enim uinum iam nouis utribus uenerat, hoc est spiritus sancti +
feruor spiritalium corda repleuerat.  Aliter.  Cauendum doctori est ne +
animae nondum renouatae sed in uetustate malitiae perduranti nouorum my+
steriorum secreta committat.  Quod si quaerit aliquis quid inter uinum +
nouum mystice et uestimentum distet nouum, facile patet quia uino intus+
 reficimur et inebriamur uestimento autem forinsecus induimur.  Cum uer+
o utrumque ad significantiam uitae pertinet spiritalis uestimentum prof+
ecto opera nostra bona quae foras agimus et quibus coram hominibus luce+
mus insinuat uino autem nouo feruor fidei spei et caritatis quo in cons+
pectu nostri conditoris in nouitate sensus nostri intus ipsi reformamur+
 exprimitur.  Et factum est iterum cum sabbatis ambularet per sata et d+
iscipuli eius coeperunt praegredi et uellere spicas.  Legimus in sequen+
tibus quia erant qui ueniebant et rediebant multi et nec manducandi qui+
dem spatium habebant et ideo quasi homines esuriebant.  Quod autem spic+
as segetum manibus confricant et inediam consolantur uitae austerioris +
indicium est non praeparatas epulas sed cibos simplices quaerentium.  P+
harisaei autem dicebant ei:  ecce quid faciunt sabbatis quae non licet.+
  nota quod primi apostoli saluatoris litteram sabbati destruunt aduers+
um hebionitas qui cum ceteros recipiant apostolos paulum quasi transgre+
ssorem legis repudiant.  Mystice autem discipuli per sata transeunt ill+
a uidelicet de quibus dominus ait, leuate oculos uestros et uidete regi+
ones quia albae sunt iam ad messem, et qui metit mercedem accipit, cum +
doctores sancti eos quos in fide ueritatis instituere quaerunt cura pia+
e sollicitudinis inspiciunt et qualiter unumquemque quoue ordine ad sal+
utem adtrahere debeant sedula consideratione perpendunt atque ideo nihi+
l melius esurire quam salutem intelleguntur hominum quam ipse messorum +
primus quondam inter preces esuriens mox oblatis sibi eis quas desidera+
bat dapibus audiuit:  surge petre occide et manduca.  Et mira sacrament+
i concordia quia et ibi mactari ac manducari iubentur animalia caelitus+
 missa et hic spicas domino lustrante consecratas uulsisse discipuli at+
que iuxta aliorum narrationem euangelistarum confricantes manibus mandu+
casse perhibentur.  Hoc est enim quod ait apostolus:  mortificate membr+
a uestra quae sunt super terram et exuite uos ueterem hominem cum actib+
us eius, quia non aliter transit quisque in corpus christi non aliter d+
octorem profectus sui fructibus pascit quam si ueteribus abdicatis conc+
upiscentiis nouo dilectionis mandato nouus homo fuerit factus.  Uellere+
 itaque spicas est homines a terrena intentione qua solum mentis quasi +
radicem fixerant eruere fricare autem manibus exemplis uirtutum ab ipsa+
 etiam carnis concupiscentia quasi folliculis atque integumentis arista+
rum puritatem mentis exuere.  Grana uero manducare est emundatum quemqu+
e a sordibus uitiorum per ora praedicantium ecclesiae membris incorpora+
ri.  Et bene haec discipuli praegredientes ante dominum fecisse memoran+
tur quia doctoris necesse est sermo praecedat et sic cor auditoris subs+
equens gratia supernae uisitationis illustret bene sabbatis quia sancti+
 doctores et ipsi in praedicando pro spe futurae quietis laborant et au+
ditores aeque suos ammonent non propter amorem saeculi superuacuis insi+
stere negotiis sed potius pro aeterna requie bonis insudare laboribus. +
 item per sata ambulant cum domino qui diuinis obtemperare studentes im+
periis sollerter eloquia sacra meditari delectantur.  Esuriunt in satis+
 cum in eisdem sacris eloquiis quae legendo pertranseunt panem uitae in+
uenire desiderant, hoc est ad illa curant uerba peruenire quibus amplio+
rem in se sui conditoris amorem incendant, et hoc in sabbatis cum sopit+
a mente a turbulentis cogitationibus uacare gaudent et uidere quam suau+
is est dominus quamque beatus uir qui sperat in eum assumptoque pietati+
s et humilitatis habitu ad requiem animarum suarum attingere contendunt+
.  Uellunt spicas quae forte occurrunt et tamdiu uersant manibus contri+
tasque purgant donec ad escam perueniant cum testimonia scripturarum ad+
 quae legentes perueniunt meditando assumunt et tamdiu scrutatione secu+
la discutiunt donec in eis medullam dilectionis quae latere uidebatur i+
nuenientes extrahant.  Sicut enim asperitate aristarum quae horrent uel+
antur grana tritici quae reficiunt ita saepe sub ea quae uidebatur uili+
tate litterae teguntur dona diuinae dilectionis quae mentes fidelium es+
urientes sitientesque iustitiam suauitatis internae dapibus pascant.  U+
erum haec mentium refectio stultis quidem sabbati defensoribus displice+
t sed a domino sabbati probatur quia qui solam litterae superficiem seq+
uuntur nec ueram mentium refectionem nosse nec ad internam peruenire an+
imarum requiem norunt.  Unde temeritas eorum merito ueritatis ore confu+
nditur dum subditur:  et ait illis:  numquam legistis quid fecerit daui+
d quando necessitatem habuit et esuriit ipse et qui cum eo erant quomod+
o introiit domum dei sub abiathar principe sacerdotum et panes proposit+
ionis manducauit quos non licebat manducare nisi sacerdotibus et dedit +
eis qui cum eo erant?  ad confutandam calumniam pharisaeorum ueteris re+
cordatur historiae quando dauid fugiens saulem uenit in nobe et ab abim+
elech sacerdote susceptus postulauit cibos.  Qui cum panes laicos non h+
aberet dedit ei consecratos quibus non licebat uesci nisi solis sacerdo+
tibus et leuitis et hoc tantum interrogauit, si mundi essent pueri a mu+
lieribus, et illo respondente, ab heri et nudius tertius, non dubitauer+
it panes dare melius arbitratus propheta dicente, misericordiam uolo et+
 non sacrificium, de famis periculo homines liberare quam deo offerre s+
acrificium.  Hostia enim deo placabilis hominum salus est.  Obponit erg+
o dominus et dicit, si et dauid sanctus est et abimelech pontifex a uob+
is non reprehenditur sed legis uterque mandatum probabili excusatione t+
ransgressi sunt et fames in causa est, cur eandem famem non probatis in+
 apostolis quam probatis in ceteris?  quamquam et in hoc multa distanti+
a sit, isti spicas in sabbato manu confricant, illi panes comederunt le+
uiticos et ad sabbati sollemnitatem accedebant neomeniarum dies quibus +
in conuiuio requisitus fugit ex aula regia.  Figurate autem quod dauid +
et pueri eius panes accepere sanctificatos ostendit sacerdotalem cibum +
ad usum transiturum esse populorum siue quod omnes uitam sacerdotalem d+
ebemus imitari siue quia omnes filii ecclesiae sacerdotes sunt.  Ungimu+
r enim in sacerdotium sanctum offerentes nosmet ipsos deo hostias spiri+
tales.  De qua tota historia diximus pro captu nostro plenius in exposi+
tione libri regum diximus et de mensa ac panibus propositionis in libro+
 expositionis tabernaculi et uasorum eius.  Quod uero dominus abiathar +
principem sacerdotum pro abimelech appellat nihil habet dissonantiae.  +
ambo etenim fuerunt illic cum ueniens dauid panes petiit et accepit abi+
melech uidelicet princeps sacerdotum et abiathar filius eius.  Occiso a+
utem abimelech a saule cum uiris domus suae generis sacerdotalis octogi+
nta quinque fugit abiathar ad dauid et comes factus est totius exilii e+
ius.  Postea regnante eo summi sacerdotii et ipse gradum accepit ac tot+
o tempore regni illius in pontificatu perseuerans multo maioris excelle+
ntiae quam pater suus effectus est ideoque dignus fuit cuius memoriam d+
ominus etiam uiuente patre quasi summi sacerdotis faceret.  Et dicebat +
eis:  sabbatum propter hominem factum est, et non homo propter sabbatum+
.  Maior est cura sanitati et uitae hominis quam custodiae sabbati adhi+
benda.  Sic enim et mandatum est sabbatum custodiri ut tamen, si necess+
itas esset, reus non esset qui sabbatum uiolasset.  Ideo sabbato circum+
cidi non est prohibitum quia necesse erat fieri.  Nam et iosue muros hi+
ericho septem diebus cum exercitu circuiit.  Et machabei necessitate in+
stante sabbato pugnabant.  Unde discipulis esurientibus quod licitum no+
n erat in lege necessitate famis factum est licitum.  Talis haec causa +
est qualis hodie in ieiuniis legitimis ubi, si quis aeger ieiunium corr+
uperit, nulla ratione reus tenetur.  Itaque dominus est filius hominis +
etiam sabbati.  Si, inquit, dauid rex sacerdotali cibo pastus excusabil+
is est et iuxta alterius euangelistae narrationem sacerdotes sabbatum p+
er templi ministerium uiolantes crimine carent, quanto magis filius hom+
inis qui uerus rex et uerus sacerdos et ideo dominus est sabbati euulsa+
rum sabbato spicarum noxa non tenetur.  Et introiit iterum in sinagogam+
, et erat homo ibi habens manum aridam.  Homo qui manum habebat aridam +
humanum genus indicat infecunditate boni operis arefactum sed domini mi+
seratione curatum cuius dextera quae in primo parente dum uetitae arbor+
is poma decerperet aruerat per redemptoris gratiam dum insontes manus i+
n crucis arbore tenderet bonorum operum sucis est restituta saluti.  Et+
 bene in sinagoga manus erat arida quia ubi scientiae donum maius ibi g+
rauius est inexcusabilis noxae periculum.  Et obseruabant eum, si sabba+
tis curaret, ut accusarent illum.  Quia destructionem sabbati quam in d+
iscipulis arguebant probabili magister excusauerat exemplo nunc ipsum o+
bseruando magistrum calumniari uolunt ut, si sabbato curet, transgressi+
onis, si non curet, crudelitatis aut imbecillitatis arguant.  Et ait ho+
mini habenti manum aridam:  surge in medium.  Et dicit eis:  licet sabb+
atis bene facere an male?  praeueniens dominus calumniam iudaeorum quam+
 sibi perfida mente parauerant arguit eos quia legis praecepta praua in+
terpretatione uiolarent aestimando in sabbato etiam a bonis operibus fe+
riandum cum lex a malis abstinere iubeat dicens, omne opus seruile non +
facietis in eo, id est peccatum, omnis enim qui facit peccatum seruus e+
st peccati.  Quo praecepto etiam futuri saeculi formam in praesentibus +
adumbrat ubi illi qui per sex huius saeculi aetates bona fecerunt in se+
ptima quiete malorum tantummodo non autem et bonorum sunt ferias habitu+
ri.  Nam etsi saecularia opera conquiescant, non otiosus tamen boni ope+
ris actus est in dei laude quiescere.  Animam saluam facere an perdere,+
 hoc est hominem curare annon?  idem est quod praemiserat, bene facere +
an male, non quod deus summe bonus auctor mali nobis aut perditionis es+
se possit sed quod eius non saluare scripturae consuetudine perdere dic+
atur sicut dicitur indurasse cor pharaonis non quod molle obdurauerit s+
ed quod meritis praecedentibus obduratum misericorditer emollire noluer+
it.  Et nos cum rogamus ne nos inducat in temptationem protinus addendo+
, sed libera nos a malo, manifeste docemur eius inducere in temptatione+
m non esse aliud quam non liberare a malo eius perdere animam esse a pe+
rditione non saluare.  Si quem uero mouet quare dominus cum corpus esse+
t curaturus de animae saluatione interrogauerit, intellegat uel animam +
more scripturarum pro homine positam sicut dicitur, hae sunt animae qua+
e exierunt de femore iacob, uel quod illa miracula propter animae salut+
em faciebat uel quod ipsa manus sanatio salutem animae significabat qua+
e a bonis ut praedixi cessans operibus aridam quodammodo dexteram haber+
e uidebatur.  At illi tacebant.  Et circumspiciens eos cum ira contrist+
atus super caecitate cordis eorum dicit homini: extende manum tuam.  Et+
 extendit, et restituta est manus illi.  Sananda manus arida iubetur ex+
tendi quia infructuosae debilitas animae nullo melius ordine quam elemo+
sinarum largitate curatur.  Unde iohannes baptista turbis sciscitantibu+
s quid facerent ut non uelut arbores aridae mitterentur in ignem hoc so+
lum praecepit: qui habet duas tunicas det non habenti, et qui habet esc+
as similiter faciat; et in ecclesiastico dicitur: fili non sit manus tu+
a ad accipiendum porrecta et ad dandum collecta.  Frustra enim manus ad+
 deum pro peccatis rogaturus expandit qui non has ad uiduam rogantem be+
neficium laturus extenderit.  Exeuntes autem statim pharisaei cum herod+
ianis consilium faciebant aduersus eum quomodo eum perderent.  Herodian+
os herodis tetrarchae ministros dicit qui propter inimicitias quas domi+
nus ipsorum aduersus iohannem exercebat etiam saluatorem quem iohannes +
praedicabat insidiis insequebantur et odiis.  Magna autem insipientia e+
os qui salute plurimum indigebant de nece saluatoris agere consilium.  +
qui quantum nequitiae studeant ostenditur cum et hoc in crimen reputant+
 quod ad uerbum illius saluam qui languebat extendit dexteram quasi non+
 ipsorum quisque maiora sabbatis egerit cibos portando porrigendo calic+
em ceteraque quae uictui necessaria sunt exdequendo.  Neque enim ille q+
ui dixit et facta sunt sabbato laborasse poterat conuince.  Et iesus cu+
m discipulis suis secessit ad mare.  Secessit quasi homo fugiens perseq+
uentium insidias quia neque adhuc uenerat hora passionis eius neque ext+
ra hierusalem fuit locus passionis.  Secessit fugiens sese odio persequ+
entes sed ibi accessit ubi plures inuenit sese per amorem sequentes nam+
 subditur: et multa turba a galilea et iudaea secuta est eum, et ab hie+
rosolimis et ab idumea et trans iordanen et qui circa tyrum et sidonem +
multitudo magna audientes quae faciebat uenerunt ad eum.  Ecce pharisae+
i et herodiani magistri uidelicet plebis et regis ministri unanimo domi+
num consilio perdere quaerunt, at turba indocta et uulgus undecumque co+
llectum unanima illum dilectione sequuntur, illi uidentes opera uirtutu+
m eius et uerba doctrinae audientes nihil amplius discere quam ut eum p+
ersequerentur ualebant, isti opinione tantum ducti uirtutum eius conges+
to agmine permaximo ueniunt ad audiendum eum opemque salutis flagitanda+
m.  Unde mox suae uoluntatis ac desiderii consequi merentur effectum pl+
urimis a domino sanatis ut in sequentibus legitur.  Ubi et exemplum ded+
it suis, si in una ciuitate persecutionem paterentur, in alteram fugien+
di.  Denique paulus exemplo simul et praecepto domini edoctus fugit e d+
amasco ubi insidiis appetebatur prauorum sed inde digressus innumeros a+
libi qui se ad pietatem sequerentur populos inuenit.  Iuxta uero leges +
allegoriae dominus in eo quod egressus de sinagoga secessit ad mare ibi+
que uenientem ad se plurimam populi multitudinem sanaturus ac docturus +
excepit nostram manifeste saluationem praefigurauit ad quos uenire per +
fidem relicta ob perfidiam iudaea dignatus est.  Recte enim incredulae +
diu ac diuersis errorum anfractibus iactatae nationes instabilitati ama+
ritudini obscuritati fluctuantis pelagi comparantur.  Sed dominus uenit+
 ad mare cum discipulis multaque turba a diuersis prouinciis secuta est+
 eum quia praedicantibus apostolis corda gentium adiit et postquam in e+
is dilectam sibi domum propitius consecrauit iam multos ad se uenientes+
 benigne suscepit ac desideratae salutis donauit esse compotes.  Quibus+
 apte congruit quod sequitur:  et dixit discipulis suis ut nauicula sib+
i deseruiret propter turbam ne comprimerent eum.  Multos enim sanabat i+
ta ut inruerent in eum ut illum tangerent.  Nauicula etenim deseruiens +
domino in mari ecclesia est congregata de gentibus et fluctus saeculi l+
abentis liberae mentis uirtute transgressa quae quanto sinum cordis amp+
lius recipiendae gratiae sui conditoris dilatat tanto sublimius cunctis+
 transeuntium rerum uoluminibus quasi fluctibus pelagi aestuantis nauic+
ula uentis agitata secundis insultat.  Distat autem inter comprimere do+
minum et tangere dominum.  Tangit namque eum qui fidem eius ac dilectio+
nem uero corde suscipit.  Comprimunt eum qui carnalibus cogitationibus +
aut etiam factis pacem eorum in quibus ueritas manere consueuerat turba+
nt.  Unde apte qui eum tetigerunt saluati esse perhibentur quia nimirum+
 uera fides et dilectio salutem gignere solet aeternam.  Propter turbam+
 uero ne se comprimeret nauiculam dominus ascendit quia turbidas carnal+
ium mentes fugiens ad eos potius qui fluxam saeculi gloriam simul et ab+
iectionem spernere didicerunt uenire et mansionem apud eos facere gaude+
t.  Quotquot autem habebant plagas et spiritus immundi cum illum uideba+
nt procidebant ei.  Procidebant quidem utrique domino, id est et qui ha+
bebant plagas infirmitatum corporalium et qui ab spiritibus uexabantur +
immundis, sed infirmi simplici intentione obtinendae salutis daemoniaci+
 autem uel potius habitantes in eis daemones ui diuini timoris coacti n+
ec solum ad procidendum ei uerum etiam ad confitendam eius maiestatem c+
ompulsi.  Perculsi enim praesentia uirtutis eius ac nimium perterriti n+
equaquam celare audebant quem filium dei esse iam iamque cognouerant.  +
ubi satis superque arrianorum est miranda uel potius dolenda caecitas q+
ui illum post resurrectionis et ascensionis ipsius gloriam post dilatat+
am ***  ecclesias laudatumque in eis nomen domini saluatoris a solis or+
tu usque ad occasum repente negant filium dei quem daemones mortali adh+
uc carnis habitu indutum filium esse dei aperta uoce profitentur.  Sic +
enim sequitur:  et clamabant dicentes: tu es filius dei.  Et uehementer+
 comminabatur eis ne manifestarent illum.  Quare autem spiritus immundo+
s se loqui dominus prohibeat psalmista manifestat qui ait: peccatori au+
tem dixit deus: quare tu enarras iustitias meas et adsumis testamentum +
meum per os tuum?  tu uero odisti disciplinam et proiecisti sermones me+
os post te.  Prohibetur ergo dominum praedicare peccator ne quis dum pr+
aedicantem audit sequatur errantem.  Inprobus enim magister est diabolu+
s qui falsa ueris saepe permiscet ut specie ueritatis testimonium fraud+
is obtexat.  Ceterum non soli daemones qui inuiti confitebantur iubentu+
r silere de christo sed et illi qui ab eo sanati sponte confiteri uoleb+
ant immo ipsi apostoli qui eum post resurrectionem toto erant orbe prae+
dicaturi ante passionem eius praecipiuntur omnino reticere de illo ne d+
iuina uidelicet maiestate praedicata passionis dispensatio differretur +
et dilata passione salus mundi quae per hanc futura erat negaretur.  Et+
 ascendens in montem uocauit ad se quos uoluit ipse, et uenerunt ad eum+
, et fecit ut essent duodecim cum illo.  Mons ille in quo apostolos ele+
git dominus altitudinem designat iustitiae qua instituendi erant et qua+
m praedicaturi hominibus.  Nam quia missurus erat eos ad praedicandum e+
uangelium regni caelestis merito per sublimitatem loci in quo electi su+
nt ammonere uoluit eos non in infimis desideriis animum dissoluere sed +
ad superna desideranda et quaerenda semper erigere debere.  Sic etiam l+
egem daturus priori suo populo in monte apparuit de monte quae agenda e+
ssent intonuit.  Uerum quia necdum erat tempus ut diceretur, paenitenti+
am agite, adpropinquabit enim regnum caelorum, sed tantum dicebatur, ho+
nora patrem tuum et matrem ut sis longaeuus super terram quam dominus d+
eus tuus dabit tibi, quamuis haec eadem uerba typice regnum nobis aeter+
num quod est in terra uiuentium promittant nequaquam populus loquenti i+
n monte domino appropinquare ualuit sed de inferioribus quae dicerentur+
 audiuit quia necdum mente capaci ad intellegenda mysteria quae diceban+
tur ascendere nouerat solusque moyses quia legem spiritaliter audire di+
dicerat montis in quo erat deus uerticem conscendit.  Bene autem dicitu+
r quia ascendens in montem dominus uocauit ad se quos uoluit ipse.  Non+
 enim illorum electionis ac studii sed diuinae erat dignationis et grat+
iae ut in apostolatum uocarentur.  Unde et eis alibi dicit: non uos me +
elegistis, sed ego elegi uos.  Fecitque ut essent duodecim cum illo.  C+
erti utique gratia mysterii ut uidelicet mundi salutem quam uerbo praed+
icarent suo quoque numero commendarent.  Ter etenim quaterni duodecim f+
aciunt.  Et ter quaterni ad praedicandum sunt missi apostoli ut per uni+
uersas quadrati orbis plagas baptizarent gentes in nomine patris et fil+
ii et spiritus sancti.  Unde et de ciuitate sancta heirusalem descenden+
te de caelo a deo scriptum est quia erant ei ab oriente portae tres et +
ab aquilone portae tres et ab austro portae tres et ab occasu portae tr+
es.  Ubi figuraliter ostendebatur quia praedicantibus apostolis apostol+
orumque successoribus cunctae per orbem  nationes in fide sanctae trini+
tatis ecclesiam essent ingressurae.  In quo etiam sacramento ita quonda+
m filii israhel circa tabernaculum castrametabantur ut ex omni parte pe+
r quadrum ternae tribus manerent quia primitiua nimirum ecclesia quae e+
rat in iudaea undique per circuitum sui credentibus toto orbe nationibu+
s spiritalia deo castra erat in fide et confessione sanctae trinitatis +
fixura.  Et ut mitteret eos praedicare euangelium.  Et dedit illis pote+
statem curandi infirmitates et eiciendi daemonia.  Postquam nefandos sp+
iritus se praedicare prohibuit elegit sanctos qui et immundos spiritus +
eicerent et ipsi munda euangelium mente ac lingua praedicarent.  Quibus+
 etiam ceteras infirmitates curandi nec non et mortuos suscitandi ut ma+
theus euangelista scribit contulit facultatem ut promissorum caelestium+
 magnitudini attestaretur etiam magnitudo factorum fidemque uerbis dare+
t uirtus ostensa et noua facerent qui noua praedicarent.  Unde nunc quo+
que cum fidelium numerositas excreuit intra sanctam ecclesiam multi sun+
t qui uitam uirtutum tenent et signa uirtutum non habent quia frustra m+
iraculum foras ostenditur, si deest quod intus operetur  nam iuxta magi+
stri gentium uocem linguae in signum sunt non fidelibus sed infidelibus+
.  Et inposuit simoni nomen petri.  Non nunc primum simoni petri cognom+
en indidit uerum longe ante cum a gratre andrea ad se adductum intuitus+
 dixit: tu es simon filius iohanna tu uocaberis cephas quod interpretat+
ur petrus.  Sed cum uolens euangelista nomina duodecim apostolorum enum+
erare necesse haberet petrum dicere breuiter intimare curauit quod non +
hoc ante uocaretur sed ita eum dominus cognominauerit quamuis non tunc +
sed quando iohannes ipsa domini uerba posuit intentos uidelicet reddens+
 auditores.   nam si hoc ante uocaretur, non ita uideres mysterium petr+
ae putans eum casu sic uocari non prouidentia dei, ideo uoluit eum priu+
s aliud uocari ut ex ipsa commutatione nominis sacramenti uiuacitas com+
mendaretur.  Idem ergo graece siue latine petrus quod syriace cephas et+
in utraque lingua nomen a petra diriuatum est haud dubium quin illa de +
qua paulus ait: petra autem erat christus.  Nam sicut lux uera donauit +
christus apostolis ut lux mundi uocentur sic et simoni qui credebat in +
petram christum petri largitus est nomen cuius alias alludens aethimolo+
giae dixit: tu es petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam mea+
m.  Quod uero simon ponens maerorem siue audiens tristitiam interpretat+
ur illi tempori congruit quando post resurrectionem uiso domino uel mor+
tis illius uel suae negationis maerorem deposuit sed suae confestim mor+
tis tristitiam audiuit dicente domino: cum autem senueris extendes manu+
s tuas, et alius te cinget et ducet quo non uis.  Et iacobum zebedei et+
 iohannem fratrem iacobi.  Subauditur a superioribus, uocauit ad se cum+
 ascenderet in montem.  Et inposuit eis nomina boanerges quod est filii+
 tonitrui.  Apte filii tonituri sunt cognominati quorum unus e caelesti+
bus intonans uocem illam theologicam quam nemo prius edere nouerat emis+
it.  In principio erat uerbum, et uerbum erat apud deum, et deus erat u+
erbum, et cetera.  Quae tanto uirtutis pondere grauida reliquit ut, si +
aliquanto plus intonare uoluisset, nec ipse capere mundus posset.  Sed +
et ambo saepe seorsum et in montem a domino duci et aliquando sonum de +
nube terrificum percipere meruerunt: hic est filius meus dilectus, ipsu+
m audite.  Prisca quoque nomina meritis aptissima gestabant.  Iacob eni+
m subplantator, iohannes in quo est gratia uel domini gratia dicitur.  +
namque ille et carnis curam domino uocante supplantare et ipsam carnem +
herode trucidante gauisus est contemnere, iste ob amoris praecipui grat+
iam quam uirginali gloria meruerat super redemptoris sui pectus in caen+
a recubuit.  Et andream et philippum et bartholomeum et matheum et thom+
am.  Andreas graecum nomen est et interpretatur uirilis ab eo quod grae+
ce uir appellatur     .  Quo aptissime uocabulo decoratur ille qui ad p+
raedicationem iohannis mox agnum dei sequi uidere et audire curauit et +
postmodum ipsum se uocantem relictis omnibus sequi ipsi perpetuo adhaer+
ere non tardauit.  Philippus os lampadis siue lampadarum interpretatur +
et recte quia uocatus a domino lumen gratiae quo ipse in corde accensus+
 atque illustratus est confestim inuento fratri per oris officium propi+
nare studuit dicens: quem scripsit moyses in lege et prophetae inuenimu+
uduit dicens: quem scripsit moyses in lege et prophetae inuenimus iesum+
 filium ioseph a nazareth.  Bartholomeus syrum est non hebraeum et inte+
rpretatur filius suspendentis aquas quod euidenter filium dei sonat qui+
 praedicatorum suorum mentes ad caelestia contemplanda suspendit ut quo+
 celsa liberius peruolant eo terrenorum corda feracius dictorum suorum +
guttis inebrient.  Matheus donatus dicitur uidelicet quia magno domini +
munere de teloneario ac publicano in apostoli est et euangelistae deleg+
atus officium.  Thomas abyssus uel geminus quod est graece didimus quae+
 utraque interpretatio eius statui congruit.  Didimus etenim recte uoca+
ri potuit propter dubium cor in credendo effectu dominicae resurrection+
is, abyssus idem potuit iure dici cum altitudinem dominicae uirtutis in+
 resurrectione celebrata certa fide penetrauit.  Notandum sane quod apo+
stolorum nomina describens euangelista matheus ita ponit: philippus et +
bartholomeus thomas et matheus publicanus.  Ceteri ergo euangelistae in+
 coniunctione nominum primum ponunt matheum et postea thomam et publica+
num eum non adscribunt ne antiquae conuersationis recordantes suggillar+
e euangelistam uiderentur, ipse uero et post thomam se ponit et publica+
num appellat ut ubi abundauit peccatum superabundet gratia.  Et iacobum+
 alphei et thaddeum.  Iacobum alphei cum additamento posuit ad distinct+
ionem iacobi zebedei.  Ipse est qui in euangeliis nominatur frater domi+
ni et in epistola ad galatas quia maria uxor alphei soror fuit mariae m+
atris domini quam mariam cleophae iohannes euangelista cognominat forta+
sse quia uel isdem alpheus etiam cleophas est dictus uel ipsa maria def+
uncto post natum iacobum alpheo cleophae nupsit.  Quia uero iacobus mer+
ito filius alphei, id est docti, sit cognominatus ipsi testantur aposto+
li qui eum post domini passionem statim hierosolimorum ordinauerunt epi+
scopum.  Thaddeus autem ipse est quem lucas et in euangelio suo et in a+
ctibus apostolorum iudam iacobi nominat.  Erat enim frater iacobi fratr+
is domini ut ipse in epistola sua scribit.  Unde etiam ipse frater domi+
ni uocabatur attestantibus ciuibus ipsius qui de uirtutibus eius stupen+
tes aiebant: nonne iste est faber filius mariae frater iacobi et ioseph+
 et iudae et simonis?  et simonem cananeum et iudam scarioth qui et tra+
didit illum.  Et hos cum additamento posuit ad distinctionem simonis pe+
tri et iudae iacobi.  Simon autem cananeus a cana uico galileae cognome+
n accepit quod euangelista lucas cum interpretatione posuit, simon zelo+
tes.  Cana quippe zelus cananeus dicitur zelotes, id est aemulator.  Iu+
das autem scarioth aut a uico in quo ortus est aut ex tribu issachar pr+
aesagum suae damnationis uocabulum sumpsit.  Issachar quippe quod dicit+
ur est merces pretium proditionis insinuat, scarioth autem quod memoria+
 mortis interpretatur arguit eum non repente persuasum sed meditatum di+
utius dominicae traditionis patrasse flagitium qui non per inprudentiam+
s quam nec aduersarius minister infirmat, quanta moralitas domini qui p+
ericlitari apud nos iudicium suum quam affectum maluit?  susceperat eni+
m hominis fragilitatem et ideo nec has partes recusauit infirmitatis hu+
manae.  Uoluit deseri uoluit prodi uoluit ab apostolo suo tradi ut tu a+
 socio desertus a socio proditus moderate feras tuum errasse iudicium p+
erisse beneficium.  Ordinatis autem in monte apostolis qui ad praedican+
dum euangelium mitterentur apte subditur: et ueniunt ad domum.  Electos+
 namque in monte apostolos ad domum reducit quasi tacite eos ammonens u+
t post acceptum apostolatus gradum ad conscientiam suam redeant et quo +
ampliorem docendorum curam susceperunt populorum eo sollertius ipsi hab+
itacula mentium suarum considerando penetrent et ne quid ibi forte quod+
 occulti inspectoris oculos offendat inueniatur sedula examinatione per+
quirant.  Sic etenim quisque sic proximum rite regit, si a suo prius co+
rde studiosa exploratione quicquid inhaeret prauitatis expurgat.  Et co+
nuenit iterum turba ita ut non possent neque panem manducare.  O quam f+
elix occupatio saluatoris quam beata irequentia turbae confluentis cui +
tantum studii ad audiendum uerbum dei tantum fuit curae ad obtinendam s+
alutem ut auctori salutis cum eis qui secum erant ne uescendi quidem ho+
ra a solatio uitae miseris impendendo libera maneret.  Utinam domine ie+
su et in nostri temporibus aeui tantum gratiae tuis fidelibus largiaris+
 qui doctores suos assiduitate discendi non solum ab appetitu carnalium+
 uoluptatum uerum etiam non numquam ab ipsa quoque panis cotidiani perc+
eptione praepediant.  Sed quem turba frequentat externa uideamus quanti+
 hunc propinquorum aestimatio pendat.  Sequitur: et cum audissent sui e+
xierunt tenere eum dicebant enim: quoniam in furorem uersus est.  Uere +
sicut ipse dicit alibi: non est propheta sine honore nisi in patria sua+
 et in domo sua.  Quem enim exteri quasi auctorem uitae et sapientiam d+
ei adire uidere et audire desiderant hunc propinqui quasi mentis impote+
m esse ligandum decernunt.  Quia enim altitudinem sapientiae quam audie+
bant capere non poterant quasi alieno eum sensu locutum esse credebant +
iuxta exemplum eorum qui sacramentum carnis eius manducandae et bibendi+
 sanguinis non ferentes aiebant: durus est hic sermo; quis eum potest a+
udire?  et propterea retro abierunt et iam non cum illo ambulabant.  Al+
legorice autem in eo quod turba ad illum conueniente frequenti ut furio+
sus a suis contemnitur salus credentium de gentibus approbatur et inuid+
a iudaeorum perfidia notatur de quibus ait iohannes: in propria uenit, +
et sui eum non receperunt.  Multum sane distat inter eos qui uerbum dei+
 pro mentis tarditate non intellegunt et eos qui hoc quod intellegunt d+
e industria blasphemant ac persequuntur.  His etenim spes salutis adhuc+
, si forte intellexerint, restat, illis autem qui nolentes intellegere +
ut bene agant et iniquitatem meditantur in cubili suo quae spes saluand+
i ultra remanet cum et hoc quod pro salute animae suae recte intellegen+
do perceperunt detestando atque odiis insequendo reicere contendunt.  U+
ide enim quid sequitur: et scribae qui ab hierosolimis descenderant dic+
ebant: quoniam belzebub habet, et quia in principe daemonum eicit daemo+
nia.  Nec sine causa qui tantum blasphemiae domino inferebant ab hieros+
olomis descendisse dicuntur sed futurum utique portendebant eum a ciuib+
us urbis illius usque ad mortem esse persequendum.  Legimus quidem supr+
a quia multa turba a galilea et iudaea secuta est eum et ab hierosolomi+
s et ab idumea et trans iordanen et qui circa tyrum et sidonem multitud+
o magna audientes quae faciebat uenerunt ad eum.  Turba ergo ab hieroso+
limis ueniens secuta est dominum sicut et ab aliis regionibus iudaeorum+
 siue etiam gentium.  Quis enim nescit idumeam tyrum et sidonem prouinc+
ias siue ciuitates fuisse gentium?  sed scribae ab hierosolimis descend+
entes blasphemiis illum persequebantru horrendis quia sic nimirum erat +
passionis tempore futurum ut turba illum populi iudaeorum  cum palmis a+
c laudibus hierosolimam perduceret gentiles uidere desiderarent sed scr+
ibae et seniores populi de eius nece tractarent.  Turbis ergo quae minu+
s eruditae uidebantur domini semper facta mirantibus illi contra uel ne+
gare haec uel quae negare nequiuerant sinistra interpretatione peruerte+
re laborabant quasi non haec diuinitatis sed opera essent immundissimi +
spiritus, id est belzebub qui deus erat accaron.  Nam bel quidem ipse e+
st baal, zebub autem musca uocatur.  Nec iuxta quaedam mendosa exemplar+
ia l littera uel d in fine est nominis legenda sed b.  Belzebub ergo ba+
al muscarum, id est uir muscarum siue habens muscas, interpretatur ob s+
ordes uidelicet immolaticii cruoris ex cuius spurcissimo ritu uel nomin+
e principem daemoniorum cognominabant.  Et conuocatis eius in parabolis+
 dicebat illis: quomodo potest satanas satanan eicere?  et si regnum in+
 se diuidatur, non potest stare regnum illud: et si regnum in se diuida+
tur, non potest stare regnum illud; et si domus super semet ipsam dispe+
rtiatur, non poterit domus illa stare.  Non potest regnum et ciuitas co+
ntra se diuisa perstare, sed quo modo concordia paruae res crescunt, si+
c discordia maximae dilabuntur.  Si ergo satanas pugnat contra se, et d+
aemon inimicus est daemonis, deberet iam mundi uenisse consummatio nec +
haberent in eo locum aduersariae potestates quarum inter se bellum pax +
hominum est.  Si autem putatis o scribae et pharisaei quod recessio dae+
monum oboedientia sit in principem suum ut homines ignorantes fraudulen+
ta simulatione deludant, quid potestis dicere de corporum sanitatibus q+
uas dominus perpetrauit.  Aliud est si membrorum quoque debilitates et +
spiritalium uirtutum insignia daemonibus adsignatis.  Et si satanas con+
surrexit in semet ipsum, dispertitus est et non poterit stare sed finem+
 habet.  Hoc dicens ex ipsorum confessione uolebat intellegi quod in eu+
m non credendo in regno diaboli esse delegissent quod utique aduersum s+
e diuisum stare non posset.  Eligant ergo pharisaei quod uoluerint.  Si+
 satanas satanan non potest eicere, nihil contra dominum quod dicerent +
inuenire potuerunt; si autem potest, multo magis sibi prospiciant et re+
-bedae uenerabilis- in marci euangelium expositio- liber ii-  et ait il+
lis illa die cum sero esset factum: transeamus contra.  Et dimittentes +
durbam adsumunt eum ita ut erant in naui et aliae naues erant cum illo.+
  in hac nauigatione dominus utramque unius eiusdemque suae personae na+
turam dignatur ostendere dum ipse qui ut homo dormit in naui furorem ma+
ris uerbo compescit ut deus.  Porro iuxta allegoriam mare quod cum suis+
 transire desiderat tenebrosus amarusque saeculi praesentis aestus acci+
pitur.  Nauicula autem quam ascendit nulla melius quam sacratissimae pa+
ssionis ipsius intellegitur arbor cuius beneficio quique deles adiuti t+
ranscensis mundi fluctibus ad habitationem patriae caelestis quasi ad s+
tabilitatem securi litoris perueniunt.  Aliae autem naues quae fuisse d+
icuntur cum domino nec tamen in altum ductae uel aliquid tempestatis pe+
rtulisse narrantur illos nimirum significant qui ita fide dominicae cru+
cis inbuti sunt ut necdum turbine tribulationum pulsati tantum in pace +
ecclesiae suscepta fidei mysteria conseruent uel certe eos qui post cre+
bras temptationum procellas aliquantula ad tempus serenitate concessae +
pacis utuntur.  Incertum namque est naues illae utrum nuper factae in p+
ortum deductae sint an post experta maris pericula ad portum reductae. +
 unde utrosque recte possunt designare et eos uidelicet qui necdum sunt+
 temptationibus probati et illos qui post examinationem crebram tribula+
tionum pro christo aliquanta sopitis temptationibus sunt rerum tranquil+
litate potiti.  Et facta est procella magna uenti et fluctus mittbat in+
 nauem ita ut impleretur nauis, et erat ipse in puppi supra ceruical do+
rmiens.  Discipulis nauigantibus christus obdormiuit quia calcantibus s+
aeculum fidelibus futurique regni quietem animo meditantibus et uel sec+
undo spiritus sancti flatu uel remigio proprii conatus infidos mundi fa+
stus certatim post terga iactantibus tempus subito dominicae passionis +
aduenit.  Unde bene hoc sero facto gestum fuisse perhibetur ut ueri sol+
is occubitum non sola domini dormitio sed et ipsa decedentis lucis hora+
 significet.  Ascendente autem illo puppim crucis qua somnum mortis cap+
eret fluctus blasphemantium persecutorum daemonicis excitati procellis +
assurgunt.  Quibus tamen non ipsius patientia turbatur, sed discipuloru+
m imbecillitas concutitur trepidat periclitatur.  Et excitant eum et di+
cunt ei: magister non ad te pertinet quia perimus?  excitant dominum di+
scipuli ne eo dormiente fluctuum feritate dispereant quia cuius mortem +
uiderant maximis uotis resurrectionem quaerebant ne, si diutius ipse mo+
rte carnis sopiretur, eorum mens spiritali in perpetuum morte periret. +
 unde bene sequitur: et exsurgens comminatus est uento et dixit mari: t+
ace obmutesce.  Et cessauit uentus, et facta est tranquillitas magna.  +
uento quippe exsurgens comminatus est quia resurrectione celebrata diab+
oli superbiam strauit dum per mortem destruxit eum qui habebat mortis i+
mperium.  Mare quoque silere praecepit ac tranquillitatem reduxit quia +
uesanam iudaeorum rabiem quae caput quatiens clamauerat, si filius dei +
est, descendat nunc de cruce, et credimus ei, mortem superando ac de se+
pulchro resurgendo deiecit.  Ubi notandum iuxta litteram quod omnes cre+
aturae sentiant creatorem.  Quibus enim increpatur et imperatur sentiun+
t imperantem non errore hereticorum qui omnia putant animantia sed maie+
state conditoris quae apud nos insensibilia illi sensibilia sunt.  Et a+
it illis: quid timidi estis?  necdum habetis fidem.  Recte arguuntur qu+
i praesente christo timebant cum utique qui ei adhaeserit perire non po+
ssit.  Cui simile est hoc quod post mortis somnum discipulis apparens e+
xprobrauit incredulitatem illorum et duritiam cordis quia his qui uider+
ant eum resurrexisse non crediderunt iterumque dixit ad eos: o stulti e+
t tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt prophetae]  nonn+
e haec oportuit pati christum et ita intrare in gloriam suam, ac si per+
 metaphoram nauigii diceret, nonne oportuit christum soporari uerrentib+
us undique fluctibus nauem in qua dormiebat et ita expergefactum sedati+
s extemplo tumidis gurgitum aestibus diuinitatis suae cunctis patefacer+
e uirtutem?  et timuerunt timore magno et dicebant ad alterutrum quis p+
utas est iste quia et uentus et mare oboediunt ei?  matheus ita scribit+
: porro homines mirati sunt dicentes: qualis est hic, et cetera.  Non e+
rgo discipuli sed nautae et ceteri qui in naui erant mirabantur et de e+
ius cui uentus et mare oboediret persona dubitabant.  Sin autem quis co+
ntentiose uoluerit eos qui mirabantur fuisse discipulos, respondebimus +
recte homines appellatos quia necdum potentiam nouerant saluatoris.  Et+
 nos quoque singuli cum signo dominicae crucis imbuti saeculum relinque+
re disponimus nauem profecto cum iesu conscendimus mare transire conamu+
r.  Sed qui non dormitabit neque obdormiet israhel custodiens semper no+
bis tamen saepe nauigantibus quasi inter aequoris fremitus obdormit qua+
ndo crebrescente inter medios uirtutum nisus uel immundorum spirituum u+
el hominum prauorum uel ipso nostrarum cogitationum impetu fidei splend+
or obtenebrescit spei celsitudo contabescit amoris flamma refrigescit. +
 uerum inter huiusmodi procellas ad illum necesse est gubernatorem curr+
amus illum sedulo excitemus qui non seruiat sed imperet uentis.  Mox te+
mpestates compescet refundet tranquillitatem portum salutis indulgebit.+
  et uenerunt trans fretum maris in regionem gerasenorum.  Gerasa est u+
rbs insignis arabiae trans iordanen iuncta monti galaad quam tenuit tri+
bus manasse non longe a stagno tiberiadis in quod porci praecipitati su+
nt.  Significat autem nationem gentium quam post somnum passionis resur+
rectionisque suae gloriam missis praedicatoribus saluator est uisitare +
dignatus.  Unde bene gerasa siue gergesi ut quidam legunt colonum eicie+
ns siue aduena propinquans interpretatur uidelicet insinuans quia genti+
um populus et eum a quo nequiter incolebatur hostem suo de corde reppul+
erit et qui erat longe factus sit prope in sanguine christi.  Et exeunt+
i ei de naui statim occurrit de monumentis homo in spiritu inmundo qui +
domicilium habebat in monumentis.  Homo iste qui spiritu uexabatur immu+
ndo et domino uesanus sed mox curandus occurrit figuram habet populi ge+
ntilis qui usque ad tempora dominicae incarnationis daemonicis delusus +
doctrinis idola pro deo colebat.  Qui domicilium habebat in monumentis +
quia in mortuis operibus, hoc est in peccatis, delectabatur.  Quid enim+
 sunt corpora perfidorum nisi quaedam defunctorum sepulchra in quibus n+
on dei habitat sermo sed anima peccatis mortua recluditur?  et neque ca+
tenis iam quisquam eum poterat ligare quoniam saepe compedibus et caten+
is uinctus disrupisset catenas et compedes comminuisset, et nemo potera+
t eum domare.  Catenis et compedibus graues et durae leges significantu+
r gentium quibus et in eorum re publica peccata cohibentur.  Ruptisque +
catenis, ut lucas scribit, agebatur a daemonio in deserto, qui etiam ip+
sis transgressis legibus ad ea scelera cupiditate ducebatur quae iam uu+
lgarem consuetudinem excederent.  Et semper nocte ac die in monumentis +
et in montibus erat et clamans et concidens se lapidibus.  Semper nocte+
 ac die furebat daemoniosus quia gentilitas siue aduersis rerum casibus+
 laboraret seu pax et prosperitas aliqua mundi blandientis adrideret ne+
quaquam a seruitio malignorum spirituum collum mentis excutere nouerat +
sed per operum foeditatem quasi in monumentis iacebat per fastum superb+
iae in montium iugis errabat per uerba durissimae infidelitatis quasi a+
rreptis furibunda cautibus se ipsam concidebat.  Sed adtestante iohanne+
 baptista dominus de lapidibus suscitauit filios abrahae cum dura infid+
elium corda ad gratiam pietatis conuertit.  Uidens autem iesum a longe +
cucurrit et adorauit eum et clamans uoce magna dicit: quid mihi et tibi+
 iesu fili dei altissimi?  quanta arrii uesania iesum creaturam et non +
deum credere quem filium dei altissimi daemones credunt et contremescun+
t]  quae impietas iudaeorum eum dicere in principe daemoniorum eiecisse+
 daemonia quem ipsa daemonia fatentur nihil secum habere commune]  qui +
hoc ipsum quod tunc per daemoniaci clamauere furorem postmodum in delub+
ris idolorum dicere et confiteri non cessarunt iesum uidelicet esse chr+
istum filium dei altissimi nec se aliquid cum illo pacis aut societatis+
 habere.  Adiuro te per deum ne me torqueas.  Dicebat enim illi: exi sp+
iritus inmunde ab homine.  Hostis humanae salutis non exiguum sibi duci+
t esse tormentum ab hominis laesione cessare quantoque diutius possider+
e solebat tanto difficilius consentit.  Unde studendum summopere est ut+
, etsi quando ut homines a diabolo superemur, mox eius laqueos euitare +
satagamus ne, si aliquanto tardius eius iuri resistatur, laboriosius qu+
andoque pellatur.  Et interrogabat eum: quod tibi nomen est?  et dicit +
ei: legio mihi nomen est quia multi sumus.  Non uelut inscius nomen inq+
uirit sed ut confessa publice peste quam furens tolerabat uirtus curant+
is gratior emicaret.  Sed et nostri temporis sacerdotes qui per exorcis+
mi gratiam daemones eicere norunt solent dicere patientes non aliter ua+
lere curari nisi quantum sapere possunt omne quod ab immundis spiritibu+
s uisu auditu gustu tactu uel alio quolibet corporis aut animi sensu ui+
gilantes dormientesue pertulerint confitendo patenter exponant.  Quod u+
ero dicebat spiritus, legio mihi nomen est quia multi sumus, significat+
 populum gentium non uni cuilibet sed innumeris ac diuersis idolatriae +
cultibus esse mancipatum.  Cui contra scriptum est quod multitudinis cr+
edentium erat cor et anima una.  Unde bene in babilonis constructione l+
inguarum unitas per spiritum superbiae scissa in hierosolima est per gr+
atiam sancti spiritus linguarum uarietas adunata et illa confusio haec +
uisio pacis interpretatur quia uidelicet electos in pluribus linguis et+
 gentibus una fides ac pietas toto orbe pacificando confirmat reprobos +
autem plures sectae quam linguae dissociando confundunt.  Et precabatur+
 eum multum ne se expelleret extra regionem.  In euangelio lucae ita sc+
riptum est:  et rogabant eum ne imperaret illis ut in abyssum irent.  S+
ciebant ergo daemones aliquando futurum ut per aduentum domini mitteren+
tur in abyssum non ipsi futura praediuinantes sed prophetarum de se dic+
ta recolentes ideoque gloriam dominici aduentus quam mirabantur ad suam+
 pertimescebant tendere damnationem.  Erat autem ibi circa montem grex +
porcorum magnus pascens.  Et deprecabantur eum spiritus dicentes: mitte+
 nos in porcos ut in eo s introeamus.  Et concessit eis statim iesus.  +
ideo permisit quod petebant daemonibus ut per interfectionem porcorum h+
ominibus salutis occasio praeberetur.  Pastores enim ista cernentes sta+
tim nuntiant ciuitati.  Erubescat manicheus.  Si de eadem substantia et+
 ex eodem auctore hominum bestiarumque sunt animae, quomodo ob unius ho+
minis salutem duo milia porcorum suffocantur?  in quorum tamen interitu+
 figuraliter homines immundi uocis et rationis expertes indicantur qui +
in monte superbiae pascentes lutulentis oblectantur in actibus.  Talibu+
s enim per cultus idolorum possunt daemonia dominari nam, nisi quis por+
ci more uixerit, non in eum diabolus accipiet potestatem aut ad proband+
um tantum non autem et ad perdendum accipiet.  Et exeuntes spiritus inm+
undi introierunt in porcos, et magno impetu grex praecipitatus est in m+
are ad duo milia, et suffocati sunt in mari.  Significat quod iam clari+
ficata ecclesia et liberato populo gentium a dominatione daemoniorum in+
 abditis agunt sacrilegos ritus suos qui christo credere noluerunt caec+
a et profunda curiositate submersi.  Et notandum quod spiritus immundi +
nec in porcos irent, nisi hoc illis benignus ipse saluator petentibus q+
uos certe in abyssum posset religare concederet rem necessariam docere +
nos uolens ut scilicet nouerimus eos multo minus posse sua potestate no+
cere hominibus qui nec pecoribus qualibuscumque potuerunt.  Hanc autem +
potestatem deus bonus occulta iustitia nobis dare potest iniusta non po+
test.  Qui autem pascebant eos fugerunt et nuntiauerunt in ciuitatem et+
 in agros.  Quod pastores porcorum fugientes ista nuntiant significat q+
uosdam etiam primates impiorum quamquam christianam legem fugiant poten+
tiam tamen eius per gentes stupendo et mirando praedicare.  Et egressi +
sunt uidere quid esset facti et ueniunt ad iesum et uident illum qui a +
daemonio uexabatur sedentem uestitum et sanae mentis et timuerunt, et c+
etera.  In euangelio lucae scriptum est, sedentem ad pedes eius.  Signi+
ficat autem multitudinem uetusta sua uita delectatam honorare quidem se+
d nolle pati christianam legem dum dicunt quod eam implere non possint +
admirantes tamen fidelem populum a pristina perdita conuersatione sanat+
um.  Sedere namque ad pedes domini est eum a quo daemonia exierant eos +
qui a peccatis correcti fuerint fixa mentis intentione uestigia sui sal+
uatoris quae sequantur intueri.  Uestitum resumere est uirtutum studia +
quae uesani perdiderant iam sana mente recipere.  Cui figurae apte cong+
ruit illa domini parabola in qua rediens ad patrem filius luxoriosus et+
 prodigus mox stola prima cum anulo induitur manifeste insinuans quia q+
uisquis uero corde de admissis paenituerit potest donante christi grati+
a prima iustitiae opera de quibus ceciderat cum anulo inuiolatae fidei +
recuperare.  Et rogare eum coeperunt ut discederet a finibus eorum.  Co+
nscii fragilitatis suae geraseni praesentia se domini iudicabant indign+
os non capientes uerbum dei nec infirma adhuc mente pondus sapientiae s+
ustinere ualentes.  Quod et petro ipsi uiso piscium miraculo contigisse+
 legitur.  Et uidua sareptena beati heliae cuius se sensit hospitio ben+
edici nihilominus se putauit praesentia grauari,  quid mihi et tibi, in+
quit, uir dei?  ingressus es ad me ut rememorarentur iniquitates meae e+
t occideres filium meum?  cumque ascenderet nauem coepit illum deprecar+
i qui a daemonio uexatus fuerat ut esset cum illo, et non admisit eum s+
ed ait illi: uade in domum tuam ad tuos et adnuntia illis quanta tibi d+
ominus fecerit et misertus sit tui.  Haec ex illa apostoli sententia re+
cte possunt intellegi cum ait, dissolui et esse cum christo multo magis+
 optimum manere in carne necessarium propter uos, ut sic quisque intell+
egat post remissionem peccatorum redeundum esse sibi in conscientiam bo+
nam et seruiendum euangelio propter aliorum etiam salutem ut deinde cum+
 christo requiescat ne cum praepropere iam uult esse cum christo negleg+
at ministerium praedicationis fraternae redemptioni accommodatum.  Quod+
 uero matheus duos dicit a daemonum legione curatos marcus autem et luc+
as unum commemorant intellegas unum eorum fuisse personae alicuius clar+
ioris et famosioris quem regio illa maxime dolebat et pro cuius salute +
plurimum satagebat.  Hoc uolentes significare duo euangelistae solum co+
mmemorandum iudicauerunt de quo facti huius fama latius praeclariusque +
flagrauerat.  Sed et allegoriae summa concordat quia sicut unus a daemo+
nio possessus sic et duo gentilis populi typum non inconuenienter expri+
munt.  Nam cum tres filios noe generauerit unius solum familia in posse+
ssionem adscita est dei, ex duobus reliquis diuersarum nationum quae id+
olis manciparentur procreati sunt populi.  Et uenit quidam de archisina+
gogis nomine iairus et uidens eum procidit ad pedes eius, et cetera.  I+
n hac lectione ubi archisinagogus saluare filiam petit suam sed pergent+
e ad domum eius domino praeoccupat emorousa mulier praeripit sanitatem +
 ac deinde filia archisinagogi ad optatam peruenit sanitatem immo de mo+
rte reuocata est ad uitam salus ostenditur generis humani quae domino i+
n carne ueniente ita dispensata est ut primo aliqui ex israhel ad fidem+
 uenirent deinde plenitudo gentium intraret et sic omnis israhel saluus+
 fieret.  Quis ergo archisinagogus iste qui ad dominum pro filia rogatu+
rus aduenit melius quam ipse moyses intellegitur?  unde bene iairus, id+
 est inluminans siue inluminatus, uocatur quia qui accepit uerba uitae +
dare nobis et per haec ceteros illuminat et ipse a spiritu sancto quo u+
italia monita scribere uel docere posset illuminatus est.  Qui uidens i+
esum procidit ad pedes eius quia praeuidens in spiritu uenturum in carn+
e dominum humili corde se eius potentiae subdidit quem ita circa finem +
saeculi hominem incarnandum esse cognouit ut aeternum ante omne saeculu+
m deum existere non dubitaret.  Si enim caput christi deus, pedes eius +
quid aptius quam assumpta humanitas qua terram nostrae mortalitatis tet+
igit accipiendi sunt?  et procidere archisinagogum ad pedes iesu est le+
gis latorem cum tota progenie patrum mediatorem dei et hominum longe si+
bi dignitatis gloria praeferendum esse cognoscere et confiteri cum apos+
tolo quia quod infirmum est dei fortius est hominibus.  Et deprecabatur+
 eum multum dicens: quoniam filia mea in extremis est; ueni inpone manu+
s super eam ut salua sit et uiuat.  In euangelio lucae ita scriptum est+
:  quia filia unica erat illi fere annorum duodecim et haec moriebatur.+
  filia ergo archisinagogi ipsa est sinagoga quae sola legali instituti+
one composita quasi unica moysi nata erat.  Et haec uelut duodecimo aet+
atis anno, hoc est tempore pubertatis appropinquante, moriebatur quia n+
obiliter a prophetis educata postquam ad intelligibiles annos peruenera+
t postquam spiritalem deo subolem generare debebat subito errorum langu+
ore consternata spiritales uitae uias ingredi desperabiliter omisit et,+
 si non a christo succurreretur, horrendam per omnia corruisset in mort+
em.  Et abiit cum illo, et sequebatur eum turba multa, et comprimebant +
illum.  Ad puellam pergens sanandam dominus a turba comprimitur quia ge+
nti iudaeae salutaria monita praebens quibus aegram uitiis eius conscie+
ntiam erigeret noxia carnalium populorum est consuetudine grauatus.  Et+
 mulier quae erat in profluuio sanguinis duodecim annis, et cetera.  Mu+
lier sanguine fluens sed a domino curata ecclesia est congregata de gen+
tibus quae ingenito carnalium delectationum polluta fluxu atque a coetu+
 iam fuerat segregata fidelium sed dum uerbum dei iudaeam saluare decer+
neret illa paratam iam promissamque aliis praeripuit spe certa salutem.+
  notandumque quod et archisinagogi duodennis sit filia et mulier haec +
ab annis duodecim sanguine fluxerit, hoc est eodem quo haec nata sit te+
mpore illa coeperit infirmari.  Una enim paene eademque saeculi huius a+
etate et sinagoga in patriarchis nasci et gentium exterarum natio per o+
rbem coepit idolatriae sanie foedari.  Nam et fluxus sanguinis bifariam+
, hoc est et super idolatriae pollutione et super his quae carnis ac sa+
nguinis delectatione geruntur, potest recte intellegi.  Et fuerat multa+
 perpessa a compluribus medicis et erogauerat omnia sua nec quicquam pr+
ofecerat sed magis deterius habebat.  Medicos siue falsos intellege the+
ologos siue philosophos legumque doctores saecularium qui multa de uirt+
utibus uitiisque subtilissime disputantes utilia uiuendi credendique in+
stituta se mortalibus dare promittebant seu certe ipsos spiritus immund+
os qui uelut hominibus  consulendo sese pro deo colendos ingerebant qui+
bus certatim audiendis gentilitas quanto magis naturalis industriae uir+
es expenderat tanto minus potuit ab iniquitatis suae sorde purgari.  Se+
d haec ubi populum iudaeorum aegrotasse uerumque de caelo cognouit ades+
se medicum coepit et ipsa languoris sui sperare pariter et inquirere re+
medium.  Cum audisset de iesu uenit in turba retro et tetigit uestiment+
um eius; dicebat enim: quia uel si tetigero uestimentum eius, salua ero+
.  Et confestim siccatus est fons sanguinis eius.  Uenit et dominum tan+
git ecclesia cum ei per fidei ueritatem appropinquat.  Uenit autem retr+
o siue iuxta id quod ipse ait, si quis mihi ministrat, me sequatur, et +
alibi praecipitur, post dominum deum tuum ambulabis, siue quia praesent+
em in carne dominum non uidens peractis iam sacramentis incarnationis i+
llius ad fidei et agnitionis eius gratiam peruenit secque dum participa+
tione sacramentorum eius saluari a peccatis meruit quasi tactu uestimen+
torum eius fontem sui sanguinis siccauit.  Fons quippe sanguinis est or+
igo peccati cuiusque fons sanguinis est immundae primordium cogitationi+
s ex quo peccatum omne nascitur.  Sed dominus cum uerbis euangelicis no+
n solum opera et uerba mala compescere sed et cogitationum nequam radic+
em extirpare curauit cum haec utraque sacramentis euangelicis emundari +
donauit quasi uirtutem exsiccandi fontis obsceni suis uestimentis indid+
it.  Et statim iesus cognoscens in semet ipso uirtutem quae exierat de +
eo conuersus ad turbam aiebat: quis tetigit uestimenta mea?  non ut ips+
e quae nesciat doceatur interrogat sed ut uirtus quam bene nouerat immo+
 quam ipse dederat in muliere declararetur et declarata agnitaque uirtu+
te fidei multi ad salutem perueniant.  Et dicebant ei discipuli sui: ui+
des turbam comprimentem te, et dicis: quis me tetigit?  quem turba pass+
im comitans comprimit una credula mulier dominum tangit quia qui diuers+
is inordinate glomerantium heresibus siue peruersis moribus grauatur so+
lo catholicae ecclesiae fideliter corde ueneratur.  Nam sicut quidam ui+
dentes non uident et audientes non audiunt ita etiam tangentes non tang+
unt qui non simplici sed dubio uel simulato corde christum tangunt.  Un+
de cuidam amanti quidem sed nondum plene credenti dicit ipse, noli me t+
angere, nondum enim ascendi ad patrem meum, aperte docens quid sit ipsu+
m ueraciter tangere patri scilicet aequalem credere.  Et circumspicieba+
t uidere eam quae hoc fecerat.  Non obliuiscitur fidelium suorum dominu+
s nec in se sperantes intueri desistit sed omnes qui saluari merentur s+
uo dignos intuitu ac miseratione iudicat.  Iste autem pauper clamauit, +
et dominus exaudiuit eum.  Mulier autem timens et tremens sciens quod f+
actum esset in se uenit et procidit ante eum et dixit ei omnem ueritate+
m.  Ecce quo interrogatio domini tendebat ut uidelicet confitente palam+
 muliere ueritatem suae diutinae infirmitatis subitae credulitatis diui+
nae propitiationis ac donatae sibi sanationis et ipsa certius confirmar+
etur in fide et pluribus salutis et uitae praeberetur exemplum.  Deniqu+
e sequitur:  ille autem dixit: filia fides tua te saluam fecit uade in +
pace et esto sana a plaga tua.  Ideo filia quia fides tua te saluam fec+
it.  Nec dixit, fides tua te saluam factura est, sed saluam fecit;in eo+
 enim quod credidisti iam salua facta es.  Adhuc eo loquente ueniunt ad+
 archisinagogum dicentes: quia filia tua mortua est, quid ultra uexas m+
agistrum.  Saluata a profluuio sanguinis muliere mox filia archisinagog+
i mortua nuntiatur quia dum ecclesia a uitiorum labe mundata et ob fide+
i meritum filia est congnominata continuo sinagoga perfidiae simul et i+
nuidiae lege soluta est perfidiae quidem quia in christo credere noluit+
 inuidiae uero quia ecclesiam credere doluit.  Scriptum namque est in a+
ctibus apostolorum: sequenti autem sabbato paene uniuersa ciuitas conue+
nit audire uerbum domini, uidentes autem turbas iudaei repleti sunt zel+
o et contradicebant his quae a paulo dicebantur maledicentes.  Et quod +
aiebant nuntii archisinagogo, quid ultra uexas magistrum, per eos hodie+
que dicitur qui adeo destitutum sinagogae statum uident ut restaurari p+
osse non credant ideoque pro resuscitatione illius supplicandum esse no+
n aestiment.  Sed quae inpossibilia sunt apud homines possibilia sunt a+
pud deum.  Unde apte sequitur:  iesus autem uerbo quod dicebatur audito+
 ait archisinagogo: noli timere tantummodo crede.  Archisinagogus coetu+
s doctorum legis accipitur de quo dominus ait: super cathedram moysi sd+
derunt scribae et pharisaei.  Qui si credere ipse uoluerit, etiam subie+
cta ei sinagoga salua erit.  Et ueniunt in domum archisinagogi et uiden+
t tumultum et flentes et heiulantes multum.  Et laetentur, inquit, omne+
s qui sperant in te in aeternum exultabunt, et inhabitabis in eis.  Qui+
a uero sinagoga laetitiam hanc dominicae inhabitationis merito infideli+
tatis amisit quasi inter flentes et heiulantes mortua iacet.  Nec tamen+
 superna pietas funditus eam interire patitur quin potius circa finem s+
aeculi reliquias eius secundum electionem gratiae saluti et uitae resti+
tuit.  Unde apte subiungitur:  et ingressus ait eis: quid turbamini et +
ploratis?  puella non est mortua sed dormit.  Hominibus mortua qui susc+
itare nequiuerant deo dormiebat in cuius dispositione et anima recepta +
uiuebat et caro resuscitanda quiescebat.  Unde mos christianus obtinuit+
 ut mortui qui resurrecturi esse non dubitantur dormientes uocentur sic+
ut apostolus, nolumus, inquit, uos ignorare fratres de dormientibus ut +
non contristemini sicut et ceteri qui spem non habent.  Sed et in parte+
 allegoriae cum anima quae peccauerit ipsa moriatur tamen ea quam domin+
us resuscitandam atque ad uitam aeternam praeuidit esse uenturam nobis +
quidem mortua fuisse sed ei obdormisse dici non incongrue potest.  Et i+
nridebant eum  ipse uero eiectis omnibus adsumit patrem et matrem puell+
ae, et cetera.  Quia uerbum resuscitantis irridere quam credere maleban+
t merito foras excluduntur utpote indigni qui potentiam resuscitantis a+
c resurgentis mysterium uiderent.  Item foras turba eicitur ut puella s+
uscitetur quia, si non prius a secretioribus cordis expellitur importun+
a saecularium multitudo curarum, anima quae intrinsecus iacet mortua no+
n resurgit.  Nam dum se per innumeras terrenorum desideriorum cogitatio+
nes spargit ad considerationem sui sese nullatenus colligit.  Et tenens+
 manum puellae ait illi: talitha cumi quod est interpretatum, puella ti+
bi dico surge.  Quaerat diligens lector quare uerax euangelista dictum +
saluatoris exponens interposuerit de suo, tibi dico, cum in syro sermon+
e quem posuit non plus sit dictum quam puella surge, nisi forte propter+
 exprimendam uim dominicae iussionis hoc augendum putauit magis sensum +
loquentis quam ipsa uerba suis curans intimare lectoribus.  Nam et fami+
liare constat esse euangelistis atque apostolis cum de ueteri testament+
o testimonia assumunt magis sensum propheticum ponere curare quam uerba+
.  Tenens autem manum puellae dominus suscitauit eam quia, nisi prius m+
undatae fuerint manus iudaeorum quae sanguine plenae sunt, sinagoga eor+
um mortua non consurgit.  Et confestim surrexit puella et ambulabat.  B+
ene surrexit et ambulabat.  Quemcumque enim peccatis mortuum supernae m+
anus miserationis resuscitura tetigerit non solum a sordibus et ueterno+
 scelerum exsurgere sed et in bonis continuo proficere debet operibus u+
idelicet iuxta psalmistam ingrediens sine macula et opera exercens iust+
itiae  et obstipuerunt stupore maximo.  Et praecepit illis uehementer u+
t nemo id sciret et dixit dari illi manducare.  Ad testimonium quidem u+
erae resuscitationis dari puellae manducare praecepit ne non ueritas se+
d fantasma quod apparebat ab incredulis putaretur.  Sed et si quis a sp+
iritali morte surrexerit, caelesti necesse est mox pane satietur et diu+
ini scilicet uerbi et sacrosancti altaris particeps effectus.  Nam iuxt+
a moralem intellectum tres illi mortui quos saluator in corporibus susc+
itauit tria genera resurrectionis animarum significant.  Siquidem non n+
ulli consensum malae delectationi praebendo latente tantum cogitatione +
peccati sibi mortem consciscunt.  Sed tales se uiuificare significans s+
aluator resuscitauit filiam archisinagogi nondum foris elatam sed in do+
mo mortuam quasi uitium secreto in corde tegentem.  Alii non solum noxi+
ae delectationi consentiendo sed et ipsum malum quo delectantur explend+
o mortuum suum quasi extra portas efferunt.  Et hos, se si paeniteant, +
resuscitare demonstrans suscitauit iuuenem filium uiduae extra portas c+
iuitatis elatum et reddidit matri suae quia resipiscentem a peccati ten+
ebris animam unitati restituit ecclesiae.  Quidam uero non solum cogita+
ndo uel faciendo illicita sed et ipsa peccandi consuetudine se quasi se+
peliendo corrumpunt.  Uerum nec ad hos erigendos minor fit uirtus et gr+
atia saluatoris, si tamen adsint cogitationes sollicitae quae super eor+
um salute uelut deuotae christo sorores inuigilant.  Nam ad hoc intiman+
dum resuscitauit lazarum quattuor dies in monumento habentem et sorore +
attestante iam fetentem quia nimirum pessima noxios actus solet fama co+
mitari.  Notandum autem quod quanto grauior animae mors ingruerit tanto+
 acrior necesse est ut resurgere mereatur paenitentis feruor insistat. +
 nam leuiores et cotidiani erratus leuioris paenitentiae possunt remedi+
o curari.  Quod occulte uolens ostendere dominus iacentem in conclaui m+
ortuam facillima ac breuissima uoce resuscitat dicens, puella surge, qu+
am etiam ob facilitatem resuscitandi iam mortuam fuisse negauerat.  Del+
atum autem foras iuuenem mortuum pluribus ut reuiuiscere debeat dictis +
corroborat cum ait: iuuenis tibi dico surge.  Quatriduanus uero mortuus+
 ut longa prementis sepulchri claustra euadere posset fremuit spiritu i+
esus turbauit se ipsum lacrimas fudit rursum fremuit ac magna uoce clam+
auit: lazare ueni foras, et sic tandem qui erat desperatus discusso ten+
ebrarum pondere uitae lucique redditur.  Sed et hoc notandum quod quia +
publica noxa publico eget remedio leuia autem peccata leuiori et secret+
a queunt paenitentia deleri puella in domo iacens paucis arbitris exsur+
git eisdemque uehementer ut nemini id manifestent praecipitur.  Iuuenis+
 extra portam turba multa comitante atque intuente suscitatur.  Lazarus+
 de monumento uocatus in tantum populis innotuit ut ob eorum qui uidere+
 testimonium plurimae domino turbae cum palmis occurrerent et multi pro+
pter illum abirent ex iudaeis et crederent in iesum.  Quartum uero mort+
uum nuntiante discipulo dominus audiuit sed quia qui pro eius excitatio+
ne precarentur uiui defuerant, dimitte, inquit, ut mortui sepeliant mor+
tuos suos, id est mali malos noxiis laudibus grauent et quia non adest +
iustus qui corripiat in misericordia oleum peccatoris impinguet caput e+
orum.  Et egressus inde abiit in patriam suam, et sequebantur illum dis+
cipuli sui, et facto sabbato coepit in sinagoga docere, et multi audien+
tes admirabantur in doctrina eius dicentes: unde huic haec omnia, et qu+
ae est sapientia quae data est illi et uirtutes tales quae per manus ei+
us efficiuntur?  patriam eius nazareth dicit in qua erat nutritus.  Sed+
 quanta nazarenorum caecitas qui eum quem in uerbis factisque ipsius, s+
i mens non laeua fuisset, christum cognoscere poterant ob solam generis+
 notitiam contemnant.  Sapientiam autem ad doctrinam uirtutes referunt +
ad sanitates et miracula quae faciebat.  Quae sollerti ac pulchra dista+
ntia commemorat apostolus dicens: iudaei signa petunt, et graeci sapien+
tiam quaerunt, nos autem praedicamus christum crucifixum iudaeis quidem+
 scandalum gentibus autem stultitiam ipsis uero uocatis iudaeis et grae+
cis christum dei uirtutem et dei sapientiam.  In qua nimirum sententia +
uirtutem ad signa retulit propter iudaeos sapientiam autem ad doctrinam+
 propter graecos, id est gentes.  Nonne iste est faber filius mariae fr+
ater iacobi et ioseph et iudae et simonis?  nonne et sorores eius hic n+
obiscum sunt?  et scandalizabantur in illo.  Scandalum et error iudaeor+
um salus nostra est et hereticorum condemnatio.  In tantum enim cerneba+
nt hominem iesum christum ut hunc fabrum et iuxta alium euangelistam fa+
bri clamarent filium fratres quoque et sorores eius secum esse testaren+
tur.  Qui tamen non liberi ioseph aut mariae iuxta hereticos putandi se+
d potius iuxta morem sacrae scripturae cognati ipsorum sunt intellegend+
i quo modo abraham et loth fratres appellantur cum esset loth filius fr+
atris abrahae.  Et multa habes huiusmodi.  Non autem sine certi prouisi+
one sacramenti dominus in carne  apparens faber et fabri filius aestima+
ri ac dici uoluit quin potius etiam per hoc se eius ante saecula filium+
 esse docuit qui fabricator omnium in principio creauit deus caelum et +
terram.  Nam etsi humana non sunt conparanda diuinis, typus tamen integ+
er est quia pater christi igni operatur et spiritu.  Unde et de ipso ta+
mquam de fabri filio praecursor suis ait: ipse uos baptizabit in spirit+
u sancto et igni.  Qui in domo magna huius mundi diuersi generis uasa f+
abricat immo uasa irae sui spiritus igne molliendo in misericordiae uas+
a commutat.  Sed huius sacramenti iudaei ignari diuinae uirtutis opera +
prosapiae carnalis contemplatione despiciunt.  Et dicebat eis iesus: qu+
ia non est propheta sine honere nisi in patria sua et in cognatione sua+
 et in domo sua.  Prophetam dici in scripturis dominum iesum christum e+
t moyses testis est qui futuram eius incarnationem praedicens filiis is+
rahel ait: prophetam uobis suscitabit dominus deus uester de fratribus +
uestris, tamquam me ipsum audietis.  Non solum autem ipse qui caput et +
dominus est prophetarum sed et helias hieremias ceterique prophetae min+
ores in patria sua quam in exteris ciuitatibus habiti sunt quia prope m+
odum naturale est ciues semper ciuibus inuidere.  Non enim considerant +
praesentia uiri opera sed fragilem recordantur infantiam quasi non et i+
psi per eosdem aetatis gradus ad maturam aetatem uenerint.  Et non pote+
rat ibi uirtutem ullam facere, nisi paucos infirmos inpositis manibus c+
urauit.  Et mirabatur propter incredulitatem illorum.  Non quo etiam il+
lis incredulis facere non potuerit uirtutes multas sed quo ne multas fa+
ciens ciues incredulos condemnaret.  Potest autem et aliter intellegi q+
uod iesus despiciatur in domo et in patria sua, hoc est in populo iudae+
orum, et ideo ibi pauca signa fecerit ne penitus excusabiles fierent.  +
maiora autem signa cotidie in gentibus per apostolos facit non tam in s+
anatione corporum quam in animarum salute.  Quod autem mirari dicitur d+
ominus incredulitatem illorum non quasi inopinatam et improuisam miratu+
r qui nouit omnia ante quam fiant sicut nec fidem centurionis quasi nou+
am et ante incognitam mirari tunc coepit quando audiens uerba piae conf+
essionis eius ait, quia nec in israhel tantam fidem inueni, sed qui nou+
it occulta cordis quod mirandum intimare uult hominibus mirari se corma+
 hominibus ostendit.  Miranda enim erat fides centurionis qui sine homi+
ne doctore sine eloquiis scripturarum sine oraculis angelorum tantum na+
turali sensu diuinitus illuminato cognouit per miracula deum esse uerum+
 quem per humanae fragilitatis infirma hominem esse uerum nouerat.  At +
contra non minus admiranda nazarenorum infidelitas qui et doctoribus ab+
undantes et eloquiis diuinis in quibus christi praedicabatur aduentus i+
psum etiam praesentem habentes christum agnitionem sui illis et uerbis +
ingerentem et signis nihilominus increduli durabant.  Sed in uno eorum +
iudaeorum miranda notatur caecitas qui nec prophetis suis credere de ch+
risto nec ipsi inter se nato uoluerunt credere christo, in altero fides+
 coronatur gentium qui inter iudaeos natum sed expulsum ipsi cum oracul+
is sacris mediatorem dei et hominum hominem iesum christum suscipere me+
ruerunt.  Et circumibat castella in circuitu docens.  Et conuocauit duo+
decim et coepit eos mittere binos et dabat illis potestatem spirituum i+
mmundorum.  Benignus et clemens dominus ac magister non inuidet seruis +
atque discipulis uirtutes suas et sicut ipse curauerat omnem languorem +
et omnem infirmitatem apostolis quoque suis dedit potestatem ut curent +
omnem languorem et omnem infirmitatem.  Sed multa distantia est inter h+
abere et tribuere donare et accipere, iste quodcumque agit potestate do+
mini agit, illi si quid faciunt, imbecillitatem suam et uirtutem domini+
 confitentur dicentes: in nomine iesu surge et ambula.  Et praecepit ei+
s ne quid tollerent in uia nisi uirgam tantum non peram non panem neque+
 in zona aes sed calciatos sandaliis et ne induerentur, duabus tunicis.+
.  Tanta praedicatori debet in deo esse fiducia ut praesentis uitae sum+
ptus quamuis non praeuideat tamen sibi hos non deesse certissime sciat +
ne dum mens eius occupatur ad temporalia minus aliis prouideat aeterna.+
  solet autem quaeri quomodo matheus et lucas commemorauerint dixisse d+
ominum discipulis ut nec uirgam ferrent cum dicat marcus: et praecepit +
eis ne quid tollerent in uia nisi uirgam tantum.  Quod ita soluitur ut +
intellegamus sub alia significatione dictam uirgam quae secundum marcum+
 ferenda est et sub alia illam quae secundum matheum et lucam non est f+
erenda sicut sub alia significatione intellegitur temptatio de qua dict+
um est, deus neminem temptat, et sub alia de qua dictum est, temptat uo+
s dominus deus uester ut sciat si diligitis eum,  illa seductionis est +
haec probationis.  Utrumque ergo accipiendum est a domino apostolis dic+
tum et ut nec uirgam ferrent et ut non nisi uirgam ferrent.  Cum enim s+
ecundum matheum diceret eis, nolite possidere aurum neque argentum, et +
cetera, continuo subiecit, dignus est enim operarius cibo suo.  Unde sa+
tis ostendit cur eos haec possidere ac ferre noluerit non quo necessari+
a non sint sustentationi huius uitae sed quia sic eos mittebat ut eis h+
aec deberi monstraret ab illis quibus euangelium credentibus adnuntiare+
nt.  Claret autem haec non ita praecepisse dominum tamquam euangelistae+
 uiuere aliunde non debeant quam eis praebentibus quibus adnuntiant eua+
ngelium alioquin contra hoc praeceptum fecit apostolus qui uictum de ma+
nuum suarum laboribus transigebat ne cuiquam grauis esset sed potestate+
m dedisse in qua scirent sibi ista deberi.  Cum autem a domino aliquid +
imperatur, nisi fiat, inoboedientiae culpa est.  Cum autem potestas dat+
ur licet cuique non uti et tamquam de suo iure cedere.  Hoc ergo ordina+
ns dominus quod eum ordinasse dicit apostolus his qui euangelium adnunt+
iant de euangelio uiuere illa apostolis loquebatur ut securi non possid+
erent neque portarent huic uitae necessaria nec magna nec minima ideo p+
osuit, nec uirgam, ostendens a fidelibus suis omnia deberi ministris su+
is nulla superflua requirentibus ac per hoc addendo, dignus est enim op+
erarius cibo suo, prorsus aperuit et inlustrauit unde haec omnia loquer+
etur.  Hanc ergo potestatem uirgae nomine significauit cum dixit ne qui+
d tollerent in uia nisi uirgam tantum ut intellegatur quia per potestat+
em a domino acceptam quae uirgae nomine significata est etiam quae non +
portantur non deerunt.  Hoc et de duabus tunicis intellegendum est ne q+
uisquam eorum praeter eam quam esset indutus aliam portandam putaret so+
llicitus ne opus esset cum ex illa potestate posset accipere.  Proinde +
marcus dicendo calciari eos sandaliis uel soleis aliquid hoc calciament+
um mysticae significationis habere ammonet ut pes neque tectus sit nec +
nudus ad terram, id est nec occultetur euangelium nec terrenis commodis+
 innitatur.  Et quod non portari uel haberi duas tunicas sed expressius+
 indui prohibet dicens, et ne induerentur duabus tunicis, quid eos ammo+
net nisi non dupliciter sed simpliciter ambulare?  aliter.  In duabus t+
unicis uidetur mihi duplex ostendere uestimentum non quo in locis scyth+
iae glasciali niue rigentibus una quis tunica debeat esse contentus sed+
 quo in tunica uestimentum intellegamus ne alio uestiti aliud nobis fut+
urorum timore seruemus.  Allegorice autem per peram onera saeculi per p+
anem deliciae temporales per aes in zona occultatio sapientiae designat+
ur.  Qui enim sapientiae uerbum habet sed hoc erogare proximo neglegit +
quasi pecuniam in zona clausam tenet.  Et scriptum est: sapientia absco+
ndita et thesaurus occultus quae utilitas in utrisque?  non ergo pera a+
postolis non panis non aes in zona ferendum est quia quisque officium d+
octoris accipit neque oneribus saecularium negotiorum deprimi neque des+
ideriis carnalibus resolui neque commissum sibi talentum uerbi sub otio+
 debet lenti torporis abscondere.  Et dicebat eis: quocumque introierit+
is in domum illic manete donec exeatis inde.  In matheo ita scriptum es+
t:  in quamcumque ciuitatem aut castellum intraueritis interrogate quis+
 in ea dignus sit et ibi manete donec exeatis.  Dat constantiae general+
e mandatum ut hospitalis necessitudinis iura custodiant alienum a praed+
icatore regni caelestis adstruens cursitare per domos et inuiolabilis h+
ospitii iura mutare.  Nec otiose secundum matheum domus quam ingrediant+
ur apostoli legenda decernitur ut mutandi hospitii necessitudinisque ui+
olandae causa non subpetat.  Et quicumque non receperint uos nec audier+
int uos exeuntes inde excutite puluerem de pedibus uestris in testimoni+
um illis.   puluis excutitur de pedibus in testimonium laboris sui quod+
 ingressi sint ciuitatem et praedicatio apostolica ad illos usque perue+
nerit siue excutitur puluis ut nihil ab eis accipiant ne ad uictum quid+
em necessarium qui euangelium spreuerint.  Et exeuntes praedicabant ut +
paenitentiam agerent et daemonia multa eiciebant et ungebant oleo multo+
s aegrotos et sanabant.  Dicit apostolus iacobus: infirmatur quis in uo+
bis inducat presbiteros ecclesiae, et orent super ipsum ungentes eum ol+
eo in nomine domini et, si in peccatis sit, dimittentur ei.  Unde patet+
 ab ipsis apostolis hunc sanctae ecclesiae morem esse traditum ut energ+
umeni uel alii quilibet aegroti ungantur oleo pontificali benedictione +
consecrato.  Et audiuit herodes rex, manifestum enim factum est nomen e+
ius, et dicebat: quia iohannes baptista resurrexit a mortuis et propter+
ea inopinantur uirtutes in illo.  Quanta iudaeorum inuidia qui contra d+
ominum malitiae furor extiterit ex omnibus paene locis euangelii docemu+
r.  Ecce enim iohannem de quo dictum est quia signum fecit nullum a mor+
tuis potuisse resurgere nullo attestante credebant iesum autem uirum ad+
probatum a deo uirtutibus et signis cuius uidelicet mortem elementa tre+
muerunt resurrectionem uero atque ascensionem angeli apostoli uiri ac f+
eminae certatim praedicabant non resurrexisse sed furtim esse ablatum c+
redere maluerunt.   qui cum dicerent iohannem resurrexisse a mortuis et+
 propterea uirtutes inopinatas siue operatas esse in illo bene omnimodi+
s de uirtute resurrectionis senserunt quod maioris potentiae futuri sin+
t sancti cum a mortuis resurrexerint quam fuere cum carnis adhuc infirm+
itate grauarentur.  Sed et ipsum resurrectionis miraculum non esse incr+
edibile docuerunt quod nullo docente sponte crediderunt qui tamen se ip+
sos rem credibilem in domino non credidisse suae merito caecitatis et i+
nuidiae probarunt.  Quo audito herodes ait: quem ego decollaui iohannem+
 hic a mortuis resurrexit.  Lucas de his ita scribit: audiuit autem her+
odes tetrarcha omnia quae fiebant ab eo et haesitabat eo quod diceretur+
 a quibusdam quia iohannes resurrexit a mortuis a quibusdam uero quia h+
elias apparuit, et cetera.  Intellegendum est ergo aut post hanc haesit+
ationem confirmasse eum in animo suo quod ab aliis dicebatur cum ait, q+
uem ego decollaui iohannem hic a mortuis resurrexit, aut ita pronuntian+
da sunt haec uerba ut haesitantem adhuc indicent.  Si enim diceret, num+
quidnam hic est, aut numquid forte hic est iohannes baptista, non opus +
esset ammonere aliquid de pronuntiatione qua dubitans atque haesitans i+
ntellegatur.  Nunc quia illa uerba desunt utroque modo pronuntiari pote+
st ut aut confirmatum eum ex aliorum uerbis credentem dixisse accipiamu+
s aut adhuc sicut lucas commemorat haesitantem.  Ipse enim herodes misi+
t ac tenuit iohannem et uinxit eum in carcere propter herodiadem uxorem+
 philippi fratris sui quia duxerat eam.  Dicebat enim iohannes herodi: +
non licet tibi habere uxorem fratris tui.  Uetus narrat historia philip+
pum herodis maioris filium sub quo dominus fugit aegyptum fratrem huius+
 herodis sub quo passus est christus duxisse uxorem herodiadem filiam r+
egis arethae postea uero socerum eius exortis quibusdam contra generum +
simultatibus tulisse filiam suam et in dolorem mariti prioris inimici e+
ius nuptiis copulasse.  Qui sit autem hic philippus euangelista lucas p+
lenius docet: anno quinto decimo imperii tiberii caesaris procurante po+
ntio pilato iudaeam tetrarcha autem galileae herode philippo autem frat+
re eius tetrarcha ituriae et traconitidis regionis.  Ergo iohannes bapt+
ista qui uenit in spiritu et uirtute heliae eadem auctoritate qua ille +
achab corripuerat et hiezabel arguit herodem et herodiadem quod inlicit+
as fecerint et non liceat fratre uiuente germano illius uxorem ducere m+
alens periclitari apud regem quam propter adulationem esse immemor prae+
ceptorum dei.  Et cum dies oportunus accidisset herodes natalis sui cae+
nam fecit principibus et tribunis et primis galileae,  et cetera.  Soli+
 mortalium herodes et pharao leguntur diem natalis sui gaudiis festiuis+
 celebrasse, sed uterque rex infausto auspicio festiuitatem suam sangui+
ne foedauit.  Uerum herodes tanto maiore impietate quanto sanctum et in+
nocentem doctorem ueritatis et praeconem uitae ac regni caelestis occid+
it et hoc pro uoto ac petitione saltatricis neque eum caput occisi ante+
 conuiuas inferre puduit.  Nam pharao nil talis uesaniae commisisse leg+
itur sed tantum peccantem sibi eunuchum uita priuari iubens quo longius+
 a uerae cultu religionis aberat eo leuius in uiolatione suae festiuita+
tis deliquit.  At tamen ex utriusque exemplo probatur utilius esse nobi+
s diem mortis futurae timendo et caste agendo saepius in memoriam reuoc+
are quam diem natiuitatis luxoriando celebrare.  Homo enim ad laborem n+
ascitur in mundo, et electi ad requiem per mortem transeunt e mundo.  C+
umque introisset filia ipsius herodiadis et saltasset et placuisset her+
odi simulque recumbentibus rex ait puellae: pete a me quod uis, et dabo+
 tibi.  Et iurauit illi, et cetera.  Non excusatur herodes quod inuitus+
 et nolens propter iuramentum homicidium fecerit quia ad hoc forte iura+
uit ut futurae occisioni machinas praepararet alioquin, si ob ius iuran+
dum fecisse se dicit, si patris, si matris postulasset interitum, factu+
rus fuerat annon?   quod in se ergo repudiaturus fuit contemnere debuit+
 et in propheta.  Quae cum exisset dixit matri suae: quid petam?  et il+
la dixit: caput iohannis baptistae, et cetera.  Herodias timens ne hero+
des aliquando resipisceret uel philippo fratri amicus fieret atque inli+
citae nuptiae repudio soluerentur monet filiam ut in ipso statim conuiu+
io caput iohannis postulet digno operi saltationis dignum sanguinis pra+
emium.  Et contristatus rex propter ius iurandum et propter simul recum+
bentes noluit eam contristare sed misso speculatore praecepit adferri c+
aput eius in disco, et cetera.  Consuetudinis scripturarum est ut opini+
onem multorum sic narret historicus quo modo eo tempore ab omnibus cred+
ebatur sicut ioseph ab ipsa quoque maria appellatur pater iesu ita et n+
unc herodes dicitur contristatus quia hoc discumbentes putabant.  Dissi+
mulator enim mentis suae et artifex homicida tristitiam praeferebat in +
facie cum laetitiam haberet in mente scelusque excusat iuramento ut sub+
 occasione pietatis impius fieret.  Quod autem subicit, et propter simu+
l recumbentes, uult omnes sceleris sui esse consortes ut in luxorioso i+
mpuroque conuiuio cruentae epulae deferrentur.  Et attulit caput eius i+
n disco et dedit illud puellae, et puella dedit matri suae.  Hoc iuxta +
litteram factum sit.  Nos autem usque hodie cernimus in capite iohannis+
 prophetae iudaeos christum qui caput prophetarum est perdidisse.  Alit+
er.  Decollatio iohannis minorationem famae illius qua christus a popul+
o credebatur insinuat sicut exaltatio in cruce domini saluatoris profec+
tum designabat fidei qua ipse qui prius a turbis propheta esse putabatu+
r dominus prophetarum et christus dei filius a cunctis fidelibus est ag+
nitus.  Minutus ergo capite iohannes exaltatus est in cruce dominus qui+
a sicut idem iohannes ait, illum oportebat crescere iohannem autem minu+
i.  Illum autem qui propheta aestimabatur christum cognosci et eum qui +
christus prae uirtutum sublimitate putabatur christi esse prophetam et +
praecursorem decebat intellegi.  Quod ipsum quoque distinctione tempori+
s quo uterque illorum natus est satis aperte signatum est quia iohannes+
 quidem quem oportebat minui cum diurnum lumen decrescere incipit natus+
 est dominus autem qui uera lux mundi est eo anni tempore quo dies cres+
cere incipit luciflua nobis suae dona natiuitatis exhibuit.  Quo audito+
 discipuli eius uenerunt et tulerunt corpus eius et posuerunt illud in +
monumento.  Narrat iosephus uinctum iohannem in castellum macherunta ab+
ductum ibique truncatum.  Narrat historia ecclesiastica sepultum eum in+
 sebaste urbe palestinae quae quondam samaria dicta est at tempore iuli+
ani principis inuidentes christianis qui sepulchrum eius pia sollicitud+
ine frequentabant paganos inuasisse monumentum ossa dispersisse per cam+
pos et rursum collecta igni cremasse ac denuo dispersisse per agros; ad+
fuisse tunc temporis ibidem de hierosolimis monachos qui mixti paganis +
ossa legentibus maximam eorum partem congregauerunt et ad patrem suum p+
hilippum hierosolimam detulerunt, at ille miserit ea beato athanasio al+
exandriae episcopo ibique seruata usque ad tempora theophili eiusdem ur+
bis episcopi quando iubente theodosio principe omnia gentium fana destr+
ucta sunt; tunc expurgato a sordibus templo serapis ibidem illata et ba+
silicam pro aedicula serapis in honorem sancti iohannis esse consecrata+
m  lege undecimum historiae ecclesiasticae librum.  Et conuenientes apo+
stoli ad iesum renuntiauerunt illi omnia quae egerant et docuerant.  No+
n solum quae ipsi egerant et docuerant apostoli domino renuntiant sed e+
tiam quae iohannes eis in docendo occupatis sit passus uel sui uel eius+
dem iohannis ei discipuli renuntiant sicut matheus describit.  Unde hoc+
 quod sequitur.  Et ait illis: uenite seorsum in desertum locum et requ+
iescite pusillum, et cetera, non solum tantum causa facit requietionis +
ipsorum sed et mysticae gratia significationis quia uidelicet derelicta+
 iudaea quae prophetiae sibi caput non credendo abstulerat in deserto e+
cclesiae quae uirum non habuerat uerbi esset cibaria credentibus quasi +
epulas panum largiturus et piscium.  Ibi etenim praedicatores sancti qu+
i apud iudaeam non credentem et contradicentem aliquamdiu graui tribula+
tionum sarcina premebantur requiem nacti sunt de collata gentibus grati+
a fidei.  Quae autem necessitas fuerit concedendae requiei discipulis s+
ubsequenter ostenditur cum dicitur  erant enim qui ueniebant et redieba+
nt multi, et nec manducandi spatium habebant.  Ubi magna temporis illiu+
s felicitas de labore docentium simul et discentium studio demonstratur+
 quae utinam nostro in aeuo rediret ut tanta ministris uerbi frequentia+
 fidelium insistat auditorum quae nec liberum eis curandi corporis spat+
ium concedat.  Nam quibus necessaria curandi corporis hora negatur quan+
to minus illecebris animae siue carnis studendi facultas adest quin pot+
ius a quibus uerbum fidei et salutare ministerium oportune importune ex+
igitur horum animus consequenter ad agenda semper et cogitanda caelesti+
a succenditur ne ea quae uerbis docent factis impugnent.  Et ascendente+
s in naui abierunt in desertum locum seorsum.  Non discipuli soli sed a+
ssumpto domino ascenderunt in nauem et locum petiere desertum ut euange+
lista matheus aperte demonstrat.  Et uiderunt eos abeuntes et cognoueru+
nt multi et pedestres et de omnibus ciuitatibus concurrerunt illuc et p+
raeuenerunt eos.  Dum pedestres eos praeuenisse dicuntur ostenditur qui+
a non in aliam maris siue iordanis ripam nauigio peruenerunt discipuli +
cum domino sed transito naui aliquo freto aut stagno proximos eiusdem r+
egionis locos adierunt quo etiam indigenae pedestres peruenire poterant+
.  Et exiens uidit turbam multam iesus et misertus est super eos qui er+
ant sicut oues non habentes pastorem et coepit docere illos multa.  Quo+
modo misertus sit super eos matheus exponit plenius dicens: et misertus+
 est eius et curauit languidos eorum.  Hoc est enim ueraciter pauperum +
et non habentium pastorem misereri et uiam eis ueritatis docendo aperir+
e et molestias corporales medicando auferre sed et ieiunos reficiendo a+
d laudem supernae largitatis animare.  Quod etiam sequentia lectionis h+
uius eum fecisse commemorant.  Temptat autem fidem turbarum et probatam+
 digna mercede recompensat.  Petendo enim solitudinem an sequi curent e+
xplorat.  Illae sequendo et non in iumentis aut uehiculis diuersis sed +
proprio labore pedum iter arripiendo deserti quantam salutis suae curam+
 gerant ostendunt.  Rursum ipse ut potens piusque saluator ac medicus e+
xcipiendo fatigatos docendo inscios sanando aegrotos recreando ieiunos +
quantum deuotione credentium delectetur insinuat.  Iuxta uero leges all+
egoriae petentem deserta gentium christum multae fidelium cateruae reli+
ctis moenibus priscae conuersationis neglectoque uariorum dogmatum prae+
sidio sequuntur et qui pridem notus in iudaea deus postquam dentes iuda+
eorum arma et sagittae et lingua eorum machera acuta facta est exaltatu+
s est super caelos deus et super omnem terram gloria eius.  Et cum iam +
hora multa fieret accesserunt discipuli eius dicentes: desertus est loc+
us, et iam hora praeteriuit; dimitte illos ut euntes in proximas uillas+
 et uicos emant sibi cibos quos manducent.  Horam multam uespertinum te+
mpus dicit luca teste qui ait: dies autem coeperat declinare, et accede+
ntes duodecim dixerunt illi: dimitte turbas, et cetera.  Die autem decl+
inata turbas saluator reficit quia uel fine saeculorum propinquante uel+
 cum sol iustitiae pro nobis occubuit a diutina spiritalis inediae sumu+
s tabe saluati.  Et respondens ait illis: date eis manducare, et cetera+
.  Prouocat apostolos ad fractionem panis ut illis se non habere testan+
tibus magnitudo signi notior fiat simul insinuans quia cotidie per eos +
ieiuna nostra sunt corda pascenda uidelicet cum eorum uel exemplis uel +
litteris ad amanda caelestia suscitamur.  Notandum autem quod hoc mirac+
ulum panum scripturus euangelista iohannes praemisit quia proximum esse+
t pascha dies festus iudaeorum matheus uero et marcus hoc interfecto io+
hanne continuo factum esse commemorant.  Unde colligitur iohannem immin+
ente eadem festiuitate paschali fuisse decollatum et anno post hunc seq+
uente cum denuo tempus paschale rediret mysterium dominicae passionis e+
sse completum, et propterea quod in libro sacramentorum natale eius qua+
rto kalendarum septembrium die notatum est et in martyrologio quod euse+
bii et hieronimi uocabulis insignitum est legitur, quarto kalendas sept+
embres in emissa ciuitate foenicae prouinciae natale iohannis baptistae+
 die quo decollatus est, non specialiter ipsum diem decollationis eius +
sed diem potius quo caput eius in eadem emissa ciuitate repertum atque +
in ecclesia est conditum designat.  Siquidem ut chronica marcellini com+
itis testantur tempore marciani principis duo monachi orientales uenera+
nt adorare in hierosolimis et loca sancta uidere quibus per reuelatione+
m assistens idem praecursor domini praecepit ut ad herodis quondam regi+
s habitaculum accedentes caput suum ibi requirerent et inuentum digno h+
onore reconderent.  Quod ibi ab eis inuentum et assumptum sed non multo+
 post culpa incuriae perditum perlatum est emissam ab aliis et in quoda+
m specu in urna sub terra non pauco tempore ignobiliter reconditum done+
c denuo idem iohannes sese suumque caput ostendit marcello cuidam relig+
ioso abbati ac presbitero dum in eodem specu habitaret.  Quod uidelicet+
 caput sub uranio eiusdem episcopo ciuitatis per praefatum presbiterum +
constat inuentum.  Ex quo tempore coepit in eadem ciuitate beati praecu+
rsoris decollatio ipso ut arbitramur die quo caput inuentum siue eleuat+
um est celebrari.  De quibus latius in praefato chronicorum libro scrip+
tum repperies.  Et dicit eis: quot panes habetis?  ite et uidete.  Et c+
um cognouissent dicunt: quinque et duos pisces.  Per quinque panes apos+
tolorum et duos pisces tota testamenti ueteris scriptura signatur.  Per+
 quinque uidelicet panes quinque mosaicae legis libri quibus diuinae ae+
ternitatis cognitio mundi creatio procursus saeculi labentis et uera de+
o seruiendi religio generi humano innotuit; per duos uero pisces psalmi+
 sunt et prophetae figurati qui eruditum in lege dei populum de promiss+
ione dominicae incarnationis noua gratiae dulcedine pascebant.  Qua tri+
na scripturae sacrae distinctione totam ueteris instrumenti seriem comp+
rehendi dominica auctoritate docemur.  Apparens enim post resurrectione+
m discipulis ait dominus ipse quia oportebat impleri omnia quae scripta+
 sunt in lege moysi et prophetis et psalmis de me et cum aperuit illis +
sensum ut intellegerent scripturas et intellecta spiritaliter fidelibus+
 traderent auditoribus quasi benedicens panibus apostolicis ac piscibus+
 hosque internae suauitatis dono multiplicans turbis dispertiri praecep+
it  bene autem iuxta euangelium iohannis panes qui legem designant hord+
iacii fuisse referuntur qui iumentorum maxime rusticorumque est cibus s+
eruorum quia incipientibus necdumque perfectis auditoribus asperiora et+
 quasi grossiora sunt committenda praecepta.  Animalis enim homo non pe+
rcipit ea quae sunt spiritus dei.  Atque ideo dominus pro suis cuique u+
iribus dona tribuens semperque ad perfectiora prouocans primo quinque p+
anibus quinque milia secundo septem panibus quattuor hominum milia refi+
cit tertio discipulis suae carnis et sanguinis mysterium credit ad ulti+
mum magno munere dat electis ut edant et bibant super mensam suam in re+
gno.  Et praecepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubern+
ia super uiride faenum.  Et discubuerunt in partes per centenos et per +
quinquagenos.  Diuersi conuiuantium discubitus distinctos per orbem ecc+
lesiarum conuentus quae unam catholicam faciunt designant.  Quos bene d+
ominus quinquagenos per turmas uel centenos discumbere praecepit ut uid+
elicet turba fidelium escam suam et locis distincta et moribus coniunct+
a perciperet.  Iubelei quippe requies quinquagenarii numeri mysterio co+
ntinetur et quinquagenarius bis ducitur ut ad centenarium perueniatur. +
 quia ergo prius a malo quiescitur opere ut post anima plenius quiescat+
 in cogitatione alii quinquageni alii autem centeni discumbunt quoniam +
sunt non nulli qui a prauis actibus habent requiem operis et sunt non n+
ulli qui a peruersis cogitationibus habent iam requiem mentis  bene eti+
am super uiride faenum discubuerunt.  Scriptum quippe est: omnis caro f+
aenum.  Et illi super uiride faenum discumbentes dominicis pascuntur al+
imentis qui per studium continentiae calcatis illecebris carnalium conc+
upiscentiarum audiendis implendisque dei uerbis operam impendunt.  Et a+
cceptis quinque panibus et duobus piscibus intuens in caelum benedixit +
et fregit panes et dedit discipulis suis ut ponerent ante eos et duos p+
isces diuisit omnibus.  Turbis esurientibus saluator non noua creat cib+
aria sed acceptis eis quae habuerunt discipuli benedicit quia ueniens i+
n carne non alia quam praedicta sunt praedicat sed legis et prophetarum+
 scripta quam sint mysteriis gratiae grauida demonstrat.  Intuetur in c+
aelum ut illuc dirigendam mentis aciem ibi lucem scientiae doceat esse +
quaerendam.  Frangit et ante turbas ponenda distribuit discipulis quia +
sacramenta prophetiae sanctis doctoribus qui haec toto orbe praedicent +
patefacit.  Et manducauerunt omnes et saturati sunt, et sustulerunt rel+
iquias fragmentorum duodecim cophinos plenos et de piscibus.  Quod turb+
is superest a discipulis sustollitur quia sacratiora mysteria quae a ru+
dibus capi nequeunt non neglegenter omittenda sed sunt inquirenda perfe+
ctis.  Nam per cophinos duodecim apostoli et per apostolos cuncti seque+
ntium doctorum chori figurantur foris quidem hominibus despecti sed int+
us salutaris cibi reliquiis ad alenda humilium corda cumulati.  Constat+
 enim cophinis opera seruilia geri solere, sed ipse cophinos panum frag+
mentis impleuit qui infirma huius mundi ut fortia confunderet elegit.  +
erant autem qui manducauerunt quinque milia uirorum.  Quia quinque sunt+
 exterioris hominis sensus quinque milia uiri dominum secuti designant +
eos qui in saeculari adhuc habitu positi exterioribus quae possident be+
ne uti nouerunt.  Qui recte quinque panibus aluntur quia tales necesse +
est legalibus adhuc praeceptis institui, nam qui mundo ad integrum renu+
ntiant et quattuor sunt milia et septem panibus refecti, hoc est et eua+
ngelica perfectione sublimes et spiritali sunt gratia intus eruditi.  E+
t statim coegit discipulos suos ascendere nauem ut praecederent eum tra+
ns fretum ad bethsaidam dum ipse dimitteret populum.  Quare coegerit di+
scipulos ascendere nauem et ipse mox dimisso populo in montem oraturus +
abierit iohannes manifeste declarat qui completa refectione illa caeles+
ti continuo subiecit: iesus ergo cum cognouisset quia uenturi essent ut+
 raperent eum et facerent eum regem fugit iterum in montem ipse solus. +
 ubi necessarium nobis uiuendi monstrat exemplum ut in bonis quae agimu+
s humani fauoris retributionem uitemus neque nos operatio uirtutum spir+
italium ad concupiscentiam reflectat temporalium uoluptatum.  Non nulli+
s etenim contigit ut dum ob meritum uitae sublimioris mirandi minoribus+
 ac laudabiles existerent et iure honorandi putarentur acceptis pecunii+
s siue praediis inchoata iustitiae rudimenta perderent et cum carnalibu+
s sese illecebris atque auaritia incauti corrumperent ipsis etiam a qui+
bus honorabantur pro bonis denuo pro malis actibus non solum in fastidi+
um uerum etiam deuenirent in odium.  Minusque multo periculosum est in +
his quae recte agimus aduersantium nos improbitate fatigari quam honora+
ntium fauore demulceri; hic etenim securiorem saepe corrumpit animum, i+
lla circumspectum semper reddit et cautum.  Unde dominus uiam nobis uit+
ae quam sequamur initians cum hi qui uirtutes eius ammirabantur regem e+
um facere uellent fugit in montem orare cum uero illi qui uirtutibus ei+
eius inuidebant eum morti tradere disponerent occurrit promptus et uinc+
iendum se crucifigendumque furentibus obtulit euidenti nos informans ex+
emplo ut parati simus ad aduersa saeculi toleranda cauti ad blandimenta+
 cum forte arriperint declinanda et ne nos prospera mundi, si adfluant +
emolliendo decipiant crebris a domino precibus imploremus.  Praecedeban+
t autem dominum discipuli trans fretrum ad bethsaidam quae est in galil+
ea ciuitas andreae et petri et philippi apostolorum prope stagnum genne+
sareth ut in locorum libris inuenimus.  Ubi merito mouet quomodo dicat +
marcus peracto discipulis miraculo panum uenisse trans fretum ad bethsa+
idam cum uideatur dicere lucas quod in locis bethsaida factum fuerit mi+
raculum illud memorabile et refectio caelestis.  Ait enim, assumptis il+
lis secessit seorsum in locum desertum qui est bethsaida, quod cum cogn+
ouissent turbae secutae sunt illum, et excepit illos, et cetera quae se+
quuntur usque ad completam illam sacrae refectionis historiam.  Nisi fo+
rte intellegamus in eo quod lucas ait, in locum desertum qui est bethsa+
ida, non ipsius uicinia ciuitatis sed loca deserti ad eam pertinentis e+
sse designata.  Marcus enim dicit aperte quod praecederent eum ad beths+
aidam ubi ipsius fines ciuitatis constat esse notatas, lucas uero qui n+
on dicit, in locum desertum quae est bethsaida, sed qui est bethsaida, +
potest, ni fallor, recte intellegi quia non ipsam ciuitatem uoluerit in+
tellegi sed locum desertum ipsius, id est ad eius confinia pertinentem.+
  narrat autem euangelista iohannes manducasse panem turbas iuxta tiber+
iadem et ascendentes nauem discipulos uenisse trans mare in capharnaum +
quae ambae sunt ciuitates in galilea iuxta stagnum gennesareth quod eti+
am tiberiadis a ciuitate tiberiade uocatur.  Et cum dimisisset eos abii+
t in montem orare.  Non omnis qui orat ascendit in montem.  Est enim or+
atio quae peccatum facit.  Sed qui bene orat qui deum orando quaerit hi+
c a terrenis ad superiora progrediens uerticem curae sublimioris ascend+
it.  Qui uero de diuitiis aut de honore saeculi aut certe de inimici mo+
rte sollicitus obsecrat ipse in infimis iacens uiles ad deum preces mit+
tit.  Orat autem dominus non ut pro se obsecret sed ut pro me impetret.+
  nam etsi omnia posuerit pater in potestate filii, filius tamen ut for+
mam hominis impleret obsecrandum patrem putat esse pro nobis quia aduoc+
atus est noster.  Aduocatum enim, inquit, habemus apud pairem iesum chr+
istum.  Si aduocatus est, debet pro meis interuenire peccatis.  Non erg+
o quasi infirmus sed quasi pius obsecrat.  Uis scire quam omnia quae ue+
lit possit?  et aduocatus et iudex est.  In altero pietatis officium in+
 altero insigne est potestatis.  Et cum sero esset erat nauis in medio +
mari et ipse solus in terra.  Et uidens eos laborantes in remigando, er+
at enim uentus contrarius eis.  Labor discipulorum in remigando et cont+
rarius eis uentus labores sanctae ecclesiae uarios designat quae inter +
undas saeculi aduersantis et immundorum flatus spirituum ad quietem pat+
riae caelestis quasi ad fidam litoris stationem peruenire conatur.  Ubi+
 bene dicitur quia nauis erat in medio mari et ipse solus in terra quia+
 non numquam ecclesia tantis gentilium pressuris non solum afflicta sed+
 et foedata est ut, si fieri posset, redemptor ipsius eam prorsus deser+
uisse ad tempus uideretur.  Unde est illa uox eius inter undas procella+
sque temptationum uerrentium deprehensae atque auxilium protectionis il+
lius gemebundo clamore quaerentis: ut quid domine recessisti longe desp+
icis in oportunitatibus in tribulatione.  Quae pariter uocem inimici pe+
rsequentis exponit in sequentibus psalmi subiciens: dixit enim in corde+
 suo: oblitus est deus auertit faciem suam ne uideat usque in finem.  U+
erum ille non obliuiscitur orationem pauperum neque auertit faciem suam+
 a sperantibus in se quin potius et certantes cum hostibus ut uincant a+
diuuat et uictores in aeternum coronat.  Unde hic quoque apte dicitur q+
uia uidit eos laborantes in remigando.  Uidet quippe dominus suos labor+
antes in mari quamuis ipse positus in terra quia,  etsi ad horam differ+
re uidetur auxilium tribulatis impendere, nihilominus eos ne in tribula+
tionibus deficiant suae respectu pietatis corroborat et aliquando etiam+
 manifesto adiutorio uictis aduersitatibus quasi calcatis sedatisque fl+
uctuum uoluminibus liberat sicut hic quoque subsequenter insinuatur cum+
 dicitur:  et circa quartam uigiliam noctis uenit ad eos ambulans super+
 mare.  Stationes et uigiliae militares in terna horarum spatia diuidun+
tur.  Quando ergo dicit quarta uigilia noctis uenisse ad eos dominum os+
tendit tota nocte periclitatos et extremo noctis tempore eis auxilium p+
raebitum.  Laborant ergo toto noctis opacae tempore sed diluculo approp+
inquante et lucifero solis dieique exortum promittente uenit dominus et+
 superambulans tumida freti terga comprimit quia cum pressuris obsita f+
ragilitas humana pusillitatem uirium suarum considerat nil erga se aliu+
d quam tenebras angustiarum et aestus cernit hostium confligentium cum +
uero mentem ad superni lumen praesidii et perpetuae dona retributionis +
erexerit quasi inter umbras noctis repente exortum luciferi conspicit q+
ui diem proximum nuntiet.  Lucifer namque cum plurimum tres horas nocti+
s, id est totam uigiliam matutinam, illuminare perhibetur aderitque dom+
inus qui sopitis temptationum periculis plenam liberatis fiduciam suae +
protectionis attribuat.  Sequitur:  et uolebat praeterire eos.  At illi+
 ut uiderunt eum super mare ambulantem putauerunt fantasma esse et excl+
amauerunt.  Omnes enim eum uiderunt et turbati sunt.  Adhuc heretici pu+
tant fantasma fuisse dominum nec ueram assumpsisse carnem de uirgine.  +
denique theodorus pharanitanus quondam episcopus ita scripsit corporale+
 pondus non habuisse secundum carnem dominum sed absque pondere et corp+
ore super mare deambulasse.  At contra fides catholica et pondus secund+
um carnem habere eum praedicat et onus corporeum et cum pondere atque o+
nere corporali incedere super aquas non infusis pedibus.  Nam dionisius+
 egregius inter ecclesiasticos scriptores in opusculis de diuinis nomin+
ibus hoc modo loquitur: ignoramus enim qualiter de uirgineis sanguinibu+
s alia lege praeter naturalem formabatur et qualiter non infusis pedibu+
s corporale pondus habentibus et materiale onus deambulabat in umidam e+
t instabilem substantiam.  Quomodo autem uolebat dominus eos praeterire+
 tamquam alienos ad quos de periculo naufragii liberandos aduenerat, ni+
si ut ad horam turbati et pauentes sed continuo liberati amplius erepti+
onis suae miraculum stuperent ac maiores ereptori suo gratias referrent+
?  quia et in tempestatibus passionum quae pro constantia fidei a perfi+
dis ingeruntur talis non numquam prouisio diuinitus ostenditur.  Saepe +
enim ita fideles in tribulatione positos superna pietas deseruisse uisa+
 est ut quasi laborantes in mari discipulos praeterire iesus uoluisse p+
utaretur.  Unde est illud ecclesiae martyrii certamina desudantis:  qua+
re me oblitus es quare me reppulisti et quare tristis incedo dum adflig+
it me inimicus?  dum confringuntur omnia ossa mea, et cetera, sed dican+
t inimici terrentes, ubi est deus eorum, quasi naufragium fessis minita+
ntes apostolis.  Dicit ipse deus eorum: cum transieris per aquas tecum +
ero, et flumina non operient te, cum ambulaueris in igne non combureris+
, et flamma non ardebit in te.  Unde hic quoque recte subditur:  et sta+
tim locutus est eis et dixit illis: confidite, ego sum, nolite timere. +
 et ascendit ad illos in nauem, et cessauit uentus.  Prima trepidantium+
 et periclitantium subuentio est incussum cordibus expellere timorem se+
cunda tempestatum furias suae praesentiae uirtute compescere.  Nec mira+
ndum si ascendente in nauiculam domino uentus cessauit.  In quocumque e+
nim corde deus per gratiam sui adest amoris mox uniuersa uitiorum et ad+
uersantis mundi siue spirituum malignorum bella compressa quiescunt.  E+
t plus magis intra se stupebant; non enim intellexerunt de panibus; era+
t enim cor illorum obcaecatum.  Dominus quidem et in miraculo panum quo+
d esset conditor rerum ostendit et in ambulando super undas quod habere+
t corpus ab omni peccatorum grauidine liberum edocuit et in placando ue+
ntos undarumque rabiem sedando quod elementis dominaretur monstrauit.  +
sed carnales adhuc discipuli necdum hunc deum esse cognoscunt.  Et quid+
em uirtutum magnitudinem stupebant necdum tamen in eo ueritatem diuinae+
 maiestatis cognoscere ualebant.  Cumque egressi essent de naui continu+
o cognouerunt eum.  Et percurrentes uniuersam regionem illam coeperunt +
in grabattis eos qui se male habebant circumferre ubi audiebant eum ess+
e.  Cognouerunt eum rumore non facie uel certe pro signorum magnitudine+
 quae patrabat in populis etiam uultu plurimis notus erat.  Et uide qua+
nta fides sit hominum terrae gennesareth ut non praesentium tantum salu+
te contenti sint sed mittant ad alias per circuitum ciuitates quo omnes+
 currant ad medicum.  Et quocumque introibat in uicos uel in uillas aut+
 in ciuitates in plateis ponebant infirmos et deprecabantur eum ut uel +
fimbriam uestimenti eius tangerent.  Et quotquot tangebant eum salui fi+
ebant.  Qui male se habent non tangunt corpus iesu neque totum uestimen+
tum eius sed extremam fimbriam.  Et quicumque tetigerint sanabantur.  F+
imbriam uestimenti eius minimum mandatum intellege quod qui transgressu+
s fuerit minimus uocabitur in regno caelorum uel assumptionem carnis pe+
r quam uenimus ad uerbum dei et illius postea fruimur maiestate.  Et co+
nueniunt ad eum pharisaei et quidam de scribis uenientes ab hierosolimi+
s.  Et cum uidissent quosdam ex discipulis eius communibus manibus, id +
est non lotis, manducare panes uituperauerunt.  O quam uera illa confes+
sio domini ad patrem: quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibu+
s et reuelasti ea paruulis.  Homines terrae gennesareth qui minus docti+
 uidebantur non solum ipsi ueniunt sed et suos infirmos adducunt immo g+
estant ad dominum ut uel fimbriam eius quo saluari queant mereantur con+
tingere ideoque confestim merita cupitae salutis mercede potiuntur; at +
uero pharisaei et scribae qui doctores esse populi debuerant non ad uer+
bum audiendum non ad quaerendam medelam sed ad mouendas solum quaestion+
um pugnas ad dominum concurrunt eosque de non lotis corporis manibus ui+
tuperant in quorum operibus quae per manus siue per cetera corporis mem+
bra fiunt nihil immunditiae sordidantis inuenire ualebant cum se magis +
ipsos culpare debuerint qui lotas aqua manus habentes conscientiam liuo+
re pollutam gestabant.  Pharisaei enim et omnes iudaei, nisi crebro lau+
erint manus, non manducant tenentes traditionem seniorum et a foro, nis+
i baptizentur, non comedunt.  Superstitiosa est hominum traditio semel +
lotos ob manducandum panem crebrius lauare et a foro, nisi baptizentur,+
 non comedere.  Sed necessaria est doctrina ueritatis quae iubet eos qu+
i cum pane uitae descendente de caelo participare desiderant crebro ele+
mosinarum lacrimarum aliorumque iustitiae fructuum lomento sua opera pu+
rgare ut casto corde et corpore caelestibus ualeant communicare mysteri+
is, necessarium est inquinamenta quae ex temporalium negotiorum curis q+
uisque contraxerit subsequenti bonarum cogitationum et actuum permundet+
 instantia, si internae refectionis cupit epulis perfrui.  Sed pharisae+
i spiritalia prophetarum uerba carnaliter accipientes quae illi de cord+
is et operis castigatione praecipiebant dicentes lauamini mundi estote +
et mundamini qui fertis uasa domini, isti de corpore solum lauando seru+
abant.  Frustra autem pharisaei frustra omnes iudaei lauant manus et a +
foro baptizantur quamdiu contemnunt fonte saluatoris ablui.  In uanum b+
aptismata seruant uasorum qui cordium suorum et corporum eluere sordes +
neglegunt cum certum sit moysen et prophetas qui uasa populi dei uel aq+
uis dilui uel igne purgari uel oleo sanctificari quacumque ex causa ius+
serunt non in hoc materialium rerum emundationem sed mentium potius et +
operum castigationem ac sanctimoniam atque animarum nobis mandare salut+
em  et interrogabant eum pharisaei et scribae: quare discipuli tui non +
ambulant iuxta traditionem seniorum sed communibus manibus manducant pa+
nem?  mira pharisaeorum scribarumque stultitia.  Dei filium arguunt qua+
re hominum traditiones et praecepta non seruet.  Manus autem, id est op+
era, non corporis utique manus sed animae lauandae sunt ut fiat in illi+
s uerbum dei.  Et dicebat illis: bene irritum facitis praeceptum dei ut+
 traditionem uestram seruetis.  Falsam calumniam uera responsione confu+
tat.  Cum, inquit, uos propter traditionem hominum praecepta domini neg+
legatis quare discipulos meos arguendos creditis quod seniorum iussa pa+
ruipendant ut dei scita custodiant.  Moyses enim dixit: honora patrem t+
uum et matrem tuam; et: qui maledixerit patri aut matri morte moriatur.+
  honor in scripturis non tantum in salutationibus et officiis deferend+
is quantum in elemosina ac munerum collatione sentitur.  Honora, inquit+
 apostolus, uiduas quae uere uiduae sunt.  Hic honor donum intellegitur+
.  Et in alio loco: presbiteri duplici honore honorandi maxime qui labo+
rant in uerbo et doctrina domini.  Et per hoc mandatum iubemur boui tri+
turanti os non claudere ut dignus sit operarius mercede sua.  Uos autem+
 dicitis: si dixerit homo patri aut matri, corban, quod est donum, quod+
cumque ex me tibi profuerit, et ultra non dimittitis eum quicquam facer+
e patri tuo aut matri, et cetera.  Praeceperat dominus uel imbecillitat+
es uel aetates uel penurias parentum considerans ut filii honorarent et+
iam in uitae necessariis ministrandis parentes suos.  Hanc prouidentiss+
imam dei legem uolentes scribae pharisaeique subuertere ut impietatem s+
ub nomine pietatis inducerent docuerunt pessimos filios ut, si quis ea +
quae parentibus offerenda sunt deo uouere uoluerit qui uerus est pater,+
 oblatio domini praeponatur parentum muneribus.  Uel certe ipsi parente+
s quae deo consecrata sunt ne sacrilegii crimen incurrerent declinantes+
 egestate conficiebantur, atque ita fiebat ut oblatio liberorum sub occ+
asione templi et dei in sacerdotum lucra cederet.  Haec pessima pharisa+
eorum consuetudo de tali occasione ueniebat.  Multos habentes obligatos+
 aere alieno et nolentes sibi creditum reddere delegabant sacerdotibus +
ut exacta pecunia ministeriis templi et eorum usibus deseruiret.  Potes+
t autem et hunc breuiter habere sensum, munus quod ex me est tibi prode+
rit, compellitis, inquit, filios ut dicant parentibus suis, quodcumque +
donum oblaturus eram deo in tuos consumo cibos tibique prodest, o pater+
 et mater, ut illi timentes accipere quod deo uidebant mancipatum inope+
m magis uellent uitam ducere quam comedere de consecratis.  Et aduocans+
 iterum turbam dicebat illis: audite me omnes et intellegite; nihil est+
 extra hominem introiens in eum quod possit eum coinquinare, sed quae d+
e homine procedunt illa sunt quae communicant hominem.  Uerbum, communi+
cat, proprie scripturarum est et publico sermone teritur.  Populus iuda+
eorum partem dei esse se iactans communes cibos uocat quibus omnes utun+
tur homines uerbi gratia suillam carnem ostreas lepores et istiusmodi a+
nimantia quae ungulam non findunt nec ruminant nec squamosa in piscibus+
 sunt.  Unde et in actibus apostolorum scriptum est: quod deus sanctifi+
cauit tu ne commune dixeris.  Commune ergo quod ceteris hominibus patet+
 et quasi non est de parte dei pro immundo appellatur.  Nihil est, inqu+
it, extra hominem introiens in eum quod possit eum coinquinare, sed qua+
e de homine procedunt illa sunt quae coinquinant hominem.  Obponat prud+
ens lector et dicat, si quod intrat in os non coinquinat hominem, quare+
 idolothitis non uescimur?  et apostolus scribit: non potestis calicem +
domini bibere et calicem daemoniorum.  Sciendum igitur quod ipsi quidem+
 cibi et dei creatura per se munda sint sed idolorum ac daemonum inuoca+
tio ea facit immunda.  Et cum introisset in domum a turba interrogabant+
 eum discipuli eius parabolam.  Et ait illis: sic et uos inprudentes es+
tis?  quod aperte dictum fuerat et patebat auditui apostoli per parabol+
am dictum putant et in re manifesta mysticam quaerunt intellegentiam co+
rripiunturque a domino quare parabolice dictum putant quod perspicue lo+
cutus est.  Ex quo animaduertimus uitiosum esse auditorem qui obscure m+
anifesta aut manifeste dicta obscura uelit intellegere.  Non intellegit+
is quia omne extrinsecus introiens in hominem non potest eum communicar+
e quia non intrat in cor eius sed in uentrem et in secessum emittitur p+
urgans omnes escas?   omnium euangeliorum loca apud hereticos et peruer+
sos plena sunt scandalis.  Et ex hac sententiola quidam calumniantur qu+
od dominus physicae disputationis ignarus putet omnes cibos in uentrem +
ire et in secessum digeri cum statim infusae escae per artus et uenas a+
c medullas neruosque fundantur unde et multos qui uitio stomachi perpet+
em sustineant uomitum post caenas et prandia statim euomere quod ingess+
erint et tamen corpulentos esse quia ad primum tactum liquidior cibus e+
t potus per membra fundatur.  Sed istiusmodi homines dum uolunt alteriu+
s imperitiam reprehendere ostendunt suam.  Quamuis enim tenuissimus umo+
r et liquens esca cum in uenis et artubus concocta fuerit et digesta pe+
r occultos meatus corporis quos graeci        uocant ad inferiora delab+
itur et in secessum uadit.  Dicebat autem quoniam quae de homine exeunt+
 illa communicant hominem; ab intus enim de corde hominum cogitationes +
malae procedunt adulteria fornicationes homicidia furta auaritiae, et c+
etera.  De corde, inquit, exeunt cogitationes malae.  Ergo animae princ+
ipale non iuxta platonem in cerebro sed iuxta christum in corde est.  E+
t arguendi ex hac sententia qui cogitationes a diabolo immitti putant e+
t non ex propria nasci uoluntate.  Diabolus adiutor esse et incentor ma+
larum cogitationum potest auctor non potest.  Sin autem semper in insid+
iis positus leuem cogitationum nostrarum scintillam suis fomitibus infl+
ammarit.  Non debemus opinari eum cordis quoque occulta rimari sed ex c+
orporis habitu et gestibus aestimare quid uersemus intrinsecus uerbi gr+
atia, si pulchram mulierem nos crebro uiderit respicere, intellegit cor+
 amoris iaculo uulneratum.  Et inde surgens abiit in fines tyri et sido+
nis.  Scribis et pharisaeis calumniatoribus derelictis transgreditur in+
 partes tyri et sidonis ut tyrios sidoniosque curaret.  Et ingressus do+
mum neminem uoluit scire et non potuit latere.  Merito quaeritur quomod+
o dicatur quia dominus neminem uoluerit iter suum scire nec tamen later+
e potuerit.  Quid enim est quod ille non potuerit qui etiam temporalite+
r inter homines positus omnia inuisibiliter quae foris agebantur intus +
cum patre disponebat?  aut quam ob causam putandus est fines tyri et si+
donis intrasse, nisi ut filiam syrophoenissae a daemonio liberaret ac p+
er fidem feminae gentilis perfidiam argueret scribarum ac pharisaeorum?+
  sed fideliter ac pie sentiendum est quia nequaquam de illo hac in re +
quod ipse noluit factum est sed fidelibus iter eius sequentibus quid pr+
incipaliter in bonis quae agunt uelle debeant ostensum.  Ingressus quip+
pe domum praecepit discipulis ne se cuiquam in regione ignota quis esse+
t aperirent.  At tamen ipse suum illo introitum gentili feminae quibusc+
umque uoluit ipse prudentibus publicauit ipse cor illius ad quaerendam +
a se salutem inuisibili accendit instinctu ut exemplo eius discerent qu+
ibus sanandi infirmos gratiam conferret in exhibitione miraculorum huma+
ni gloriam fauoris quantum possent declinare nec tamen a pio uirtutis o+
pere cessare quando haec fieri uel fides bonorum iuste mereretur uel in+
credulitas prauorum necessario cogeret.  Et non potuit, inquit, latere.+
  mulier enim statim ut audiuit de eo cuius habebat filia spiritum immu+
ndum intrauit et procidit ad pedes eius; erat autem mulier gentilis syr+
ophoenissa genere.  Typice autem mulier haec gentilis sed cum fide ad d+
ominum ueniens ecclesiam designat de gentibus collectam.  Quae pro fili+
a daemoniaca dominum rogat cum pro populis suis necdum credentibus ut e+
t ipsi a diaboli fraudibus absoluantur supernae pietati supplicat.  Qua+
e bene iuxta matheum de finibus suis egressa in hoc uero euangelista in+
gressa esse ad dominum atque ad pedes eius procidisse refertur quatenus+
 ex utriusque assertione colligatur quod illi solum fideliter ac recte +
pro errantibus orant qui priscas suae perfidiae mansiones relinquunt at+
que in domum domini uidelicet ecclesiam pia se deuotione transferunt.  +
et rogabat, inquit, eum ut daemonium eiceret de filia eius.  Qui dixit +
illi: sine prius saturari filios.  Quasi apertius diceret, restat futur+
um ut etiam uos qui de gentibus estis salutem consequamini, sed primo o+
portet iudaeos qui merito antiquae electionis filiorum dei solent nomin+
e censeri pane caeli refici et sic tandem gentibus uitae pabula ministr+
ari.  Non est enim bonum sumere panem filiorum et mittere canibus.  At +
illa respondit et dicit ei: utique, domine, nam et catelli comedunt de +
micis puerorum.  Mira sub persona mulieris cananitidis ecclesiae fides +
patientia humilitas praedicatur fides qua crediderit sanari posse filia+
m suam patientia qua toties contempta ut matheus scribit in precibus pe+
rseuerat humilitas qua se non canibus sed catulis comparat.  Scio me, i+
nquit, filiorum panem non mereri nec integros capere posse cibos nec se+
dere ad mensam cum patre sed contenta sum reliquiis catulorum ut humili+
tate micarum ad panis integri ueniam magnitudinem.  Mira rerum conuersi+
o israhel quondam filius nos canes pro diuersitate fidei ordo nominum c+
ommutatur.  De illis postea dicitur: circumdederunt me canes multi; et:+
 uidete canes uidete malos operarios uidete concisionem.  De nobis a la+
tratu blasphemiae contradictionis ad pietatis gratiam conuersis ipse al+
ibi dicit: et alias oues habeo quae non sunt ex hoc ouili, et illas opo+
rtet me adducere, et uocem meam audient.  Notandum sane quod mystice lo+
quitur credens ex gentibus mulier quia catelli sub mensa comedunt de mi+
cis puerorum.  Mensa quippe est scriptura sancta quae nobis panem uitae+
 ministrat.  Hinc etenim dicit ecclesia: parasti in conspectu meo mensa+
m aduersus eos qui tribulant me.  Micae puerorum interna sunt mysteria +
scripturarum quibus humilium solent corda refici de quibus alias sancta+
e ecclesiae promittitur dicente propheta de domino: qui posuit fines tu+
os pacem et adipe frumenti satians te.  Non ergo crustas sed micas de p+
ane puerorum edunt catelli quia conuersi ad fidem qui erant despecti in+
 gentibus non litterae superficiem in scripturis sed spiritalium medull+
am sensuum qua in bonis actibus proficere ualeant inquirunt.  Et hoc su+
b mensa dominorum dum uerbis sacri eloquii humiliter subditi ad implend+
a quae praecepta sunt cuncta sui cordis et corporis officia subponunt q+
uatenus ad speranda quae a domino promissa sunt praemia in caelis merit+
o se debitae humilitatis erigant.  Et ait illi: propter hunc sermonem u+
ade, exiit daemonium de filia tua.  Propter humilem matris fidelemque s+
ermonem filiam deseruit daemonium.  Ubi datur exemplum cathecizandi et +
baptizandi infantes quia uidelicet per fidem et confessionem parentum i+
in baptismo liberantur a diabolo paruuli qui necdum per se sapere uel a+
liquid agere boni possunt aut mali.  Et iterum exiens de finibus tyri u+
enit per sidonem ad mare galileae inter medios fines decapoleos.  Decap+
olis est ut ipso nomine probat regio decem urbium trans iordanen ad ori+
entem circa hippum et pellam et gadaram contra galileam.  Quod ergo dic+
itur quia dominus uenit ad mare galileae inter medios fines decapolis n+
on ipsos fines decapolis eum intrasse significat neque enim mare transn+
auigasse dicitur sed potius ad mare usque uenisse atque ad ipsum peruen+
isse locum qui medios fines decapolis longe trans mare positos respicie+
bat.  Et adducunt ei surdum et mutum et deprecantur eum ut imponat illi+
 manum.  Surdus et mutus est qui nec aures audiendis dei uerbis nec os +
aperit proloquendis quales necesse est ut hi qui loqui iam et audire di+
uina eloquia longo usu didicerunt domino sanandos offerant quatenus eos+
 quos humana fragilitas nequit ipse gratiae suae dextera saluet.  Et ap+
prehendens eum de turba seorsum misit digitos suos in auriculas.  Prima+
 salutis ianua est infirmum apprehendente domino de turba seorsum educi+
.  Apprehendens namque infirmum de turba seorsum educit cum mentem pecc+
atis languidam uisitatione suae pietatis illustrans a consuetis humanae+
 conuersationis moribus auocat atque ad sequenda praeceptorum suorum it+
inera prouocat.  Mittit digitos suos in auriculas cum per dona sancti s+
piritus aures cordis ad intellegenda ac suscipienda uerba salutis aperi+
t.  Namque digitum dei appellari spiritum sanctum testatur ipse dominus+
 cum dicit iudaeis: si ego in digito dei eicio daemonia, filii uestri i+
n quo eiciunt?  quod exponens alius euangelista dicit: si ego in spirit+
u dei eicio daemonia.  Quo nimirum digito et magi in aegypto superati s+
unt a moyse dicentes: digitus dei est hic: et lex in tabulis scripta es+
t lapideis quia per donum sancti spiritus et ab insidiis defendimur hom+
inum siue spirituum malignorum et in agnitione diuinae uoluntatis erudi+
mur.  Digiti ergo dei in auriculas missi eius qui sanandus erat dona su+
nt sancti spiritus quibus corda quae a uia ueritatis aberrauerant ad sc+
ientiam salutis audiendam discendamque reuelat.  Et quia cognitam uerit+
atis lucem sequi confessio debet apte subiungitur:  et expuens tetigit +
linguam eius.  Expuens quippe dominus linguam tangit aegroti cum ad con+
fessionem fidei ora cathecizatorum instruit.  Sputum namque domini sapo+
rem designat sapientiae quae teste uiro sapiente loquitur: ego ex ore a+
ltissimi prodiui primogenita.  Unde et alibi sputo eius terrae commixto+
 caecus natus illuminatur.  Sputum etenim quod ex capite domini descend+
it diuinam eius naturam quae ex deo est portio terrae cui idem sputum i+
mmiscuit humanam quae ex hominibus assumpta est designat.  Et per medic+
amentum ex sputo suo ac terra compostium oculos caeci nati aperuit quia+
 genus humanum per confessionem utriusque suae naturae ab ingenitis err+
orum suorum tenebris eruit.  Expuens ergo dominus linguam muti ut loqui+
 ualeat tangit cum ora diu bruta ad uerba sapientiae proferenda contact+
u suae pietatis informat.  Bene autem subditur:  et suspiciens in caelu+
m ingemuit et ait illi: effeta, quod est adaperire.  Suspexit namque in+
 caelum ut inde mutis loquellam inde auditum surdis inde cunctis infirm+
itatibus medellam doceret esse quaerendam.  Ingemuit autem non quia ips+
i opus esset cum gemitu aliquid petere a patre qui cuncta petentibus do+
nat cum patre sed ut nobis gemendi daret exemplum cum uel pro nostris u+
el pro nostrorum erratibus proximorum supernae praesidia pietatis inuoc+
amus.  Quod autem ait, effeta, id est aperire, ad aures proprie pertine+
t.  Aures etenim ad audiendum aperiendae lingua uero ut loqui posset a +
retinaculis erat suae tarditatis soluenda.  Unde et subditur:  et stati+
m apertae sunt aures eius, et solutum est uinculum linguae eius, et loq+
uebatur recte.  Ubi utraque unius eiusdemque mediatoris dei et hominum +
natura manifeste distincta est.  Suspiciens enim in caelum quasi homo d+
eum precaturus ingemuit sed mox uno sermone quasi diuina potens maiesta+
te curauit.  Bene autem dicitur de eo cuius dominus aperuit aures ac li+
nguae uinculum soluit quia loquebatur recte.  Ille etenim solus recte l+
oquitur siue deum confitendo seu aliis praedicando cuius auditum ut cae+
lestibus possit auscultare et obsecundare mandatis diuina gratia resera+
t cuius linguam dominus tactu sapientiae quae ipse est ad loquendum ins+
tituit.  Talis autem merito potest dicere cum psalmista: domine labia m+
ea aperies, et os meum adnuntiabit laudem tuam; et cum esaia: dominus d+
edit mihi linguam eruditam ut sciam sustentare eum qui lapsus est uerbo+
 erigit mane mane erigit mihi aurem ut audiam quasi magistrum.  Et prae+
cepit illis ne cui dicerent.  Quanto autem eis praecipiebat tanto magis+
 plus praedicabant et eo amplius admirabantur dicentes: bene omnia feci+
t; et surdos fecit audire et mutos loqui.  Si sciebat eos sicut ille qu+
i notas habebat et praesentes et futuras hominum uoluntates tanto magis+
 praedicaturos quanto magis ne praedicarent eis praecipiebat, ut quid h+
oc praecipiebat, nisi quia pigris uolebat ostendere quanto studiosius q+
uantoque feruentius eum praedicare debeant quibus iubet ut praedicent q+
uando illi qui prohibebantur tacere non poterant?  in illis diebus iter+
um cum turba multa esset nec haberent quod manducarent conuocatis disci+
pulis ait illis: misereor super turbam quia ecce iam triduo sustinent m+
e nec habent quod manducent, et cetera.  Et in hac lectione considerand+
a est in uno eodemque redemptore nostro distincta operatio diuinitatis +
et humanitatis, atque error eutichetis qui unam tantum in christo opera+
tionem dogmatizare praesumit procul a christianis finibus expellendus. +
 quis enim non uideat hoc quod super turbam miseretur dominus ne uel in+
edia uel uiae longioris labore deficiat affectum esse et compassionem h+
umanae fragilitatis?  quod uero de septem panibus et pisciculis paucis +
quattuor hominum milia saturauit diuinae opus esse uirtutis?  mystice a+
utem hoc miraculo designatur quod uiam saeculi praesentis aliter incolu+
mes transire nequimus, nisi nos gratia redemptoris nostri alimento sui +
uerbi reficiat.  Hoc uero typice inter hanc refectionem et illam quinqu+
e panum ac duorum piscium distat quod ibi littera ueteris instrumenti s+
piritali gratia plena esse signata est hic autem noui ueritas ac gratia+
 testamenti fidelibus ministranda monstrata est.  Sane utraque refectio+
 in monte celebrata est ut aliorum euangelistarum narratio declarat qui+
a utriusque scriptura testamenti recte intellecta altitudinem nobis cae+
lestium et praeceptorum mandat et praemiorum utraque altitudinem christ+
i qui est mons domus domini in uertice montium consona uoce praedicat. +
 qui enim aedificatam super se ciuitatem siue domum domini, id est eccl+
esiam, in altum bonorum extollit operum et cunctis manifestam gentibus +
exhibet ipse hanc ab infimis delectationibus abstractam pane caeli refi+
cit atque ad appetitum supernae suauitatis dato pignore cibi spiritalis+
 accendit.  Misereor, inquit, super turbam quia ecce iam triduo sustine+
nt me nec habent quod manducent.  Et si dimisero eos ieiunos in domum s+
uam, deficient in uia.  Quare triduo turba dominum sustinuerit matheus +
exponit plenius qui ait: et ascendens in montem sedebat ibi, et accesse+
runt ad eum turbae multae habentes secum mutos claudos caecos debiles e+
t alios multos et proiecerunt eos ad pedes eius, et curauit eos.  Turba+
 ergo triduo dominum propter sanationem infirmorum suorum sustinet cum +
electi quique fide sanctae trinitatis lucidi domino pro suis suorumque +
peccatis animae uidelicet languoribus perseueranti instantia supplicant+
.  Item turba triduo dominum sustinet quando multitudo fidelium peccata+
 quae perpetrauit per paenitentiam declinans ad dominum se in opere in +
locutione atque in cogitatione conuertit.  Quos dimittere ieiunos in do+
mum suam dominus non uult ne deficiant in uia quia uidelicet conuersi p+
eccatores in praesentis uitae uia deficiunt, si in sua conscientia sine+
 doctrinae sanctae pabulo dimittantur.  Ne ergo lassentur in huius pere+
grinationis itinere pascendi sunt sacra ammonitione.  Ualde autem pensa+
nda est pia sententia quae processit ex ore ueritatis qua dicitur:  qui+
dam enim ex eis de longe uenerunt.  Est autem qui nihil fraudis et nihi+
l carnalis corruptionis expertus ad omnipotentis dei seruitium festinau+
it; iste de longinquo non uenit quia per incorruptionem et innocentiam +
proximus fuit.  Alius nulla impudicitia nullis flagitiis inquinatus sol+
o autem coniugio expertus ad ministerium spiritale conuersus est; neque+
 iste uenit e longinquo quia usus coniunctione concessa per illicita no+
n errauit.  Alii uero post carnis flagitia alii post falsa testimonia a+
lii post facta furta alii post illatas uiolentias alii post perpetrata +
homicidia ad paenitentiam redeunt atque ad omnipotentis dei seruitium c+
onuertuntur;  hi uidelicet ad dominum de longinquo ueniunt.  Quanto ete+
nim quisque plus in prauo opere errauit tanto ab omnipotente domino lon+
gius recessit.  Dentur igitur alimenta eis etiam qui de longinquo ueniu+
nt quia conuersis peccatoribus doctrinae sanctae cibi praebendi sunt ut+
 in deum uires reparent quas in flagitiis amiserunt.  Item iudaei quicu+
mque in christo crediderunt de prope ad illum uenerunt quia legis et pr+
ophetarum erant litteris edocti de illo.  Credentes uero ex gentibus de+
 longe utique uenerunt ad christum quia nullis paginarum sanctarum monu+
mentis de eius erant fide praemoniti.  Et interrogauit eos: quot panes +
habetis?  qui dixerunt: septem.  Bene septem panes in mysterio noui tes+
tamenti ponuntur in quo septiformis gratia spiritus sancti plenius fide+
libus cunctis et credenda reuelatur et credita datur.  Neque hordiacii +
fuisse produntur sicut illi quinque de quibus quinque sunt hominum mili+
a saturata ne iterum sicut in lege uitale animae alimentum corporalibus+
 sacramentis obtegeretur.  Hordei etenim medulla tenacissima palea tegi+
tur.  Et praecepit turbae discumbere super terram.  Supra in refectione+
 quinque panum turba super faenum uiride discumbebat nunc ubi septem pa+
nibus reficienda est supra terram discumbere praecipitur quia per scrip+
turam legis carnis desideria calcare et comprimere iubemur.  Omnis enim+
 caro faenum, et omnis gloria eius tamquam flos faeni.  In nouo autem t+
estamento ipsam quoque terram ac facultates temporales derelinquere pra+
ecipimur.  Uel certe quia mons in quo turba dominicis panibus reficieba+
tur altitudinem ut supra diximus redemptoris nostri significat ibi supe+
r faenum hic super terram reficitur, ibi enim celsitudo christi propter+
 carnales homines et hierusalem terrenam carnali spe et desiderio tegit+
ur, hic autem remota omni cupiditate carnali conuiuas noui testamenti s+
pei permanentis firmamentum tamquam ipsius montis soliditas nullo faeno+
 interposito continebat.  Et accipiens septem panes gratias agens fregi+
t et dabat discipulis suis ut adponerent; et adposuerunt turbae.  Domin+
us accipiens panes dabat discipulis ut ipsi acceptos turbae adponerent +
quia spiritalis dona scientiae tribuens apostolis per eorum ministerium+
 uoluit ecclesiae suae per orbem uitae cibaria distribui.  Quod autem f+
regit panes quos discipulis daret apertionem designat sacramentorum qui+
bus ad perpetuam salutem nutriendus erat mundus.  Cum enim ait ipse dom+
inus, et nemo nouit filium nisi pater neque patrem quis nouit nisi fili+
us et cui uoluerit filius reuelare, quid nisi panem uitae nobis per se +
aperiendum demonstrauit ad cuius interiora cernenda per nos ipsos penet+
rare nequiuimus.  Cui contra propheta miserabilem quorundam famem deplo+
rans aiebat, paruuli petierunt panem, nec erat qui frangeret eis, quod +
est aliis uerbis dicere, indocti quaesierunt pabulo uerbi dei quo ad ui+
rtutem bonae operationis conualescerent refici nec erat magistris defic+
ientibus qui eis scripturae archana patefaceret eosque ad uiam ueritati+
s institueret  acceptis autem ad frangendum panibus dominus gratias agi+
t ut et ipse quantum de salute generis humani congaudeat ostendat et no+
s ad agendas semper deo gratias informet cum uel terreno pane carnem ue+
l animam caelesti superna gratia largiente reficimus.  Et habebant pisc+
iculos paucos, et ipsos benedixit et iussit adponi.  Si in panibus sept+
em scriptura noui testamenti designatur in cuius lectione per gratiam s+
ancti spiritus internas mentium epulas inuenimus, quid in pisciculis qu+
os benedicens pariter dominus turbae iussit adponi nisi sanctos accipim+
us illius temporis quo eadem est condita scriptura uel quorum ipsa scri+
ptura fidem uitam et passiones continet?  qui de turbulentis huius saec+
uli fluctibus erepti ac diuina benedictione consecrati refectionem nobi+
s internam ne in huius mundi transeuntis excursu deficiamus exemplo sua+
e uel uitae praebuere uel mortis  et manducauerunt et saturati sunt.  M+
anducant de panibus domini ac piscibus et saturantur qui audientes uerb+
a dei et exempla intuentes ad profectum uitae correctioris per haec exc+
itari atque adsurgere festinant.  Quibus apte congruit illud psalmistae+
: edent pauperes et saturabuntur et laudabunt dominum qui requirunt eum+
, ueuet cor eorum in saeculum saeculi.  Quod est aperte dicere, audient+
 humiles uerbum dei et facient et ad laudem non suam sed superni largit+
oris cuncta quae bene gerunt referent.  Unde merito ad uitam interioris+
 hominis aeternam utpote pane uitae saturati peruenient.  Cui contra ta+
rdis auditoribus per prophetam exprobratur: manducastis et non estis sa+
turati.  Manducant namque et non saturantur qui panem uerbi dei audiend+
o degustant sed non faciendo quae audiunt nihil ex his internae dulcedi+
nis quo cor ipsorum confirmetur in uentre memoriae recipiunt.  Et sustu+
lerunt quod superauerat de fragmentis septem sportas.  Quod turbis satu+
ratis supererat apostoli sustollunt et septem sportas implent quia sunt+
 altiora perfectionis praecepta uel potius exhortamenta et consilia qua+
e generalis fidelium multitudo nequit seruando et implendo attingere.  +
quorum exsecutio illos proprie respicit qui maiore sancti spiritus grat+
ia pleni generalem populi dei conuersionem mentis atque operis sublimit+
ate transcendunt qualibus dicitur: si uis perfectus esse, uade uende om+
nia quae habes, et cetera.  Unde bene sportae quibus dominicorum sunt c+
ondita fragmenta ciborum propter septiformem spiritus gratiam septem fu+
isse memorantur nam quia sportae iunco et palmarum foliis solent contex+
i merito in sanctorum significatione ponuntur; iuncus quippe super aqua+
s nasci consueuit, palma uero uictricem ornat manum.  Et iunceis uasis +
recte comparantur electi cum radicem cordis ne forte ab amore aeternita+
tis arescat in ipso uitae fonte collocant.  Assimilantur et eis quae de+
 palmarum sunt foliis contexta cum indefectiuam aeternae retributionis +
memoriam puro in corde retinent.  Et bene turba turba quamuis reliquias+
 dominici prandii non caperet manducasse tamen et saturata esse narratu+
r quia sunt non nulli qui, etsi omnia sua relinquere nequeunt neque exp+
lere hoc quod de uirginibus dicitur, qui potest capere capiat, ceteraqu+
e huius modi, tamen esurientes et sitientes iustitiam saturantur cum au+
diendo mandata legis dei ad uitam perueniunt aeternam.  Erant autem qui+
 manducauerunt quasi quattuor milia, et dimisit eos.  Bene quattuor mil+
ia ut ipso etiam numero docerent euangelicis se pastos esse cibariis.  +
et statim ascendens nauem cum discipulis suis uenit in partes dalmanuth+
a.  Pro hoc in matheo legimus: et dimissa turba ascendit in nauiculam e+
t uenit in fines magedan.  Non autem dubitandum est eundem locum esse s+
ub utroque nomine, nam plerique codices non habent etiam secundum marcu+
m nisi magedan.  Et exierunt pharisaei et coeperunt conquirere cum eo q+
uaerentes ab illo signum de caelo temptantes eum.  Sic signum quaerunt +
quasi quae uiderant signa non fuerint; sed quid quaerant ostenditur cum+
 dicitur, quaerentes ab illo signum de caelo, uel in morem heliae ignem+
 de sublimi uenire cupiebant uel in similitudinem samuhelis tempore aes+
tiuo mugire tonitrua coruscare fulgora imbres ruere quasi non possent e+
t illa calumniare et dicere ex occultis et uariis aeris passionibus acc+
idisse.  At tu qui calumniaris ea quae oculis uides manu tenes utilitat+
e sentis quid facies de his quae de caelo uenerint?  utique respondebis+
, et magos in aegypto multa signa fecisse de caelo.  Uel certe signum d+
e caelo quaerunt ut qui multa hominum milia secundo paucis de panibus s+
atiauit nunc in exemplum moysi manna caelitus misso et per omnia passim+
disperso populum omnem multo tempore reficiat.  Quod in euangelio iohan+
nis post edulium panum turbas ab eo quaesisse legimus dicentes: quod er+
go tu facis signum ut uideamus et credamus tibi?  quid operaris?  patre+
s nostri manna manducauerunt in deserto sicut scriptum est: panem de ca+
elo dedit eis manducare.  Et ingemescens spiritu ait: quid generatio is+
ta quaerit signum?  amen dico uobis si dabitur generationi isti signum.+
  qui supra turbam credentem caelesti beneficio refecturus gratias ageb+
at nunc ob stultam pharisaeorum non credentium et temptantium petitione+
m gemit et contristatur quia ueram hominis naturam ueros humanae natura+
e circumferens affectus sicut de hominum salute laetatur ita super eoru+
m dolet et ingemescit erroribus.  Unde et alibi cum multi ad salutem ap+
ostolis praedicantibus essent perducti scriptum est de illo: in illa ho+
ra exultauit spiritu sancto et dixit: confiteor tibi pater domine caeli+
 et terrae quod abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et reuela+
sti ea paruulis; et cum iudae facinus esset redarguturus turbatus est s+
piritu ut iohannes scribit et protestatus est et dixit: amen amen dico +
uobis quia unus ex uobis tradet me.  Quod autem ait, si dabitur generat+
ioni isti signum, significat non dabitur iuxta illud in psalmo, semel i+
uraui in sancto meo si dauid mentiar, id est non dauid mentiar.  Deniqu+
e sanctus augustinus de consensu euangelistarum loquens ita in marco sc+
riptum esse testatur: et signum non dabitur ei.  Non ergo datur signum +
generationi illi, id est temptantium dominum et resultantium uerbis eiu+
s, tale utique signum quale temptantes quaerebant, hoc est de caelo, qu+
ibus tamen multa caelestia signa dabat in terra.  Ceterum generationi q+
uaerentium dominum requirentium faciem dei iacob signum de caelo ostend+
ebat quando cernentibus apostolis ascendit in caelum quando misso desup+
er spiritu primitiuam impleuit ecclesiam quando ad impositionem manus a+
postolorum in samaria caesaria epheso aliisque urbibus ac locis plurimi+
s gratiam de caelo spiritus sancti credentibus ministrauit.  Et dimitte+
ns eos ascendens iterum abiit trans fretum.  Et obliti sunt sumere pane+
s et nisi unum panem non habebant secum in naui.  Quaerat aliquis et di+
cat, quomodo panes non habebant qui statim impletis septem sportis asce+
nderunt nauiculam et uenerunt in fines magedan ibique audiunt nauigante+
s quod cauere debeant a fermento pharisaeorum et saduceorum?  sed scrip+
tura testatur quod obliti sint eos secum tollere.  Quod autem nauigatur+
i trans fretum obliti sunt uiaticum sumere secum indicium est quam modi+
cam carnis curam haberent in reliquis quibus ipsa reficiendi corporis n+
ecessitas quae naturaliter cunctis mortalibus inest intentione dominici+
 comitatus menti excesserat.  Unus uero panis quem secum habebant in na+
ui mystice ipsum panem uitae dominum uidelicet saluatorem designat cuiu+
s amore quia semper intus reficiebantur in corde minus de terreno pane +
quo corpus pasci solet curabant.  Et praecipiebat eis dicens: uidete et+
 cauete a fermento pharisaeorum et fermento herodis.  Fermentum pharisa+
eorum est decreta legis diuinae traditionibus hominum postponere uel ce+
rte legem uerbis praedicare factis impugnare.  Fermentum eorum est domi+
num temptare nec doctrinae eius aut operibus credere sed insultando ali+
a quibus credere debeant petere.  Fermentum herodis est adulterium homi+
cidium temeritas iurandi simulatio religionis et quod omnium caput est +
et origo scelerum odium ac persecutio in christum et praecursorem eius +
praeconemque primum regni caelestis.  A quo utrorumque fermento etiam a+
postolus nos prohibens ait: itaque epulemur non in fermento ueteri nequ+
e in fermento malitiae et nequitiae sed in azimis sinceritatis et uerit+
atis.  Et cogitabant ad alterutrum dicentes: quia panes non habemus.  Q+
uo cognito iesus ait illis: quid cogitatis quia panes non habetis?  non+
dum cognoscitis neque intellegitis?  adhuc caecatum habetis cor uestrum+
? oculos habentes non uidetis et aures habentes non auditis nec recorda+
mini quando quinque panes fregi in quinque milia et quot cophinos sustu+
listis?  et cetera.  Per occasionem praecepti quo saluator iusserat dic+
ens, cauete a fermento pharisaeorum et fermento herodis, docet eos quid+
 significent quinque panes et septem siue pisciculi aut quinque milia h+
ominum et quattuor milia quae pasta sunt in heremo quod licet signorum +
magnitudo perspicua sit tamen aliud spiritali intellegentia demonstretu+
r.  Si enim fermentum pharisaeorum et saduceorum et fermentum herodis n+
on corporalem panem sed traditiones peruersas et heretica significat do+
gmata, quare et cibi quibus nutritus est populus dei non ueram doctrina+
m integramque significent?  istiusmodi fermentum quod omni ratione uita+
ndum est habuit marcion et ualentinus et omnes heretici.  Fermentum han+
c uim habet ut, si farinae mixtum fuerit, quod paruum uidebatur crescat+
 in maius et ad saporem suum uniuersam consparsionem trahat.  Ita et do+
ctrina heretica, si uel modicam scintillam in tuum pectus iecerit, in b+
reui ingens flamma succrescet et totam hominis possessionem ad se trahe+
t.  Hoc est de quo et apostolus loquitur: modicum fermentum totam massa+
m corrumpit.  Et ueniunt bethsaida et adducunt ei caecum et rogabant eu+
m ut illum tangeret.  Cuncti qui a domino curantur languores spiritaliu+
m sunt signa languorum quibus anima per peccatum aeternae morti propinq+
uat.  Sicut enim in surdo et muto a domino sanato sanatio mentis insinu+
atur eorum qui neque audire uerbum dei neque loqui nouerant et mox in r+
efectione turbae esurientis quae dominum secuta fuerat suauitas figurat+
ur illa qua diligentium se et quaerentium solet corda nutrire, ita in h+
oc caeco paulatim curato a domino illuminatio designatur cordium stulto+
rum ac longe a uia ueritatis aberrantium.  Rogabant autem eum ut illum +
tangeret scientes quia tactus domini sicut leprosum mundare ita etiam c+
aecum illuminare ualeret.  Tangimus autem dominum nos cum ei fide integ+
ra et sincera adhaeremus.  Quem profecto tactum nobis esse saluberrimum+
 exemplum mulieris quae fimbriam eius felici audacia tetigit ediscimus.+
  tangit nos dominus cum mentem nostram afflatu sui spiritus illustrat +
atque ad agnitionem nos propriae infirmitatis studiumque bonae actionis+
 accendit.  Et adprehendens manum caeci eduxit eum extra uicum.  Adpreh+
endit manum caeci ut eum ad exsecutionem bonae operationis quam pro diu+
tina cordis obscuritate non nouerat confortaret.  Eduxit extra uicum ut+
 a uita uulgari segregatus uoluntatem sui conditoris qua illuminari mer+
eretur liberius sedulo corde scrutaretur.  Quisquis enim lumen aeternit+
atis uidere desiderat non exempla turbarum sed ducatum necesse est semp+
er sui redemptoris sequatur.  Et expuens in oculos eius impositis manib+
us suis interrogauit eum si aliquid uideret.  Et aspiciens ait: uideo h+
omines uelut arbores ambulantes.  Deinde iterum imposuit manus super oc+
ulos eius, et coepit uidere et restitutus est ita ut uideret clare omni+
a.  Ideo caecum hunc dominus paulatim et non repente curat quem uno mox+
 uerbo, si uellet, poterat curare ut magnitudinem humanae caecitatis os+
tenderet quae quasi pedetemtim et per quosdam profectuum gradus ad luce+
m diuinae uisionis solet peruenire sed et suae nobis gratiae crebra dar+
et indicia per quam singula nostrae perfectionis incrementa ut proficer+
e aliquid possint nec deficiant adiuuat.  De sputo autem oris domini qu+
od gratiam spiritus eius designet saepe dictum est.  De tactu manuum ei+
us quod uirtutem adiutorii ipsius insinuent nulli dubium est.  Sputum q+
uippe ab intus de capite domini procedit, manus uero sunt membra corpor+
is exterius posita.  Expuens ergo in oculos caeci dominus imponit manus+
 suas ut uideat quia caecitatem generis humani et per inuisibilia diuin+
ae pietatis dona et per exhibita foris sacramenta assumptae humanitatis+
 abstersit.  Primo autem is qui curabatur uidebat homines uelut arbores+
 ambulantes, hoc est formam quidem corporum inter umbras aspiciens sed +
nulla membrorum liniamenta uisu adhuc caligante discernere ualens quale+
s condensae arbores a longe spectantibus uel certe in luce nocturna sol+
ent apparere ita ut non facile arbor an homo sit possit dinosci, quia p+
rimus nimirum cuique uirtutis introitus est hominum uitam moresque cete+
rorum inspicere ut quicquid uspiam boni uiderit imitetur quicquid mali +
caueat ac detestetur.  Sed quisquis ita desipit ac longi torporis obscu+
ritate depressus est ut inter bonum et malum fidem et perfidiam sincera+
 pietatis opera et simulationem iustitiae adhuc discernere nesciat quas+
i ambulantes homines instar arborum cernit quia facta multitudinis absq+
ue luce discretionis uidet.  Et quid talibus superest, nisi ut diuina d+
ignatio quae ei curam homines considerandi tribuit etiam donum conferat+
 discernendi quae maxime hominum uita sequenda quorum sit audienda doct+
rina?  unde apte dicitur quia secunda impositione manuum suarum dominus+
 ei lucem clare omnia uidendi restituerit.  Clare namque uidet omnia qu+
i caecus fuit cum is qui illuminari intus meruit manifeste didicerit qu+
omodo credendum qualiter uiuendum quae pro fide ueritatis atque operati+
one iustitiae praemia sint in futuro speranda.  Et misit illum in domum+
 suam dicens: uade in domum tuam, et si in uicum introieris, nemini dix+
eris.  Quod eum in domum suam ire praecipit mystice ammonet omnes qui a+
gnitione ueritatis illustrantur ut ad cor suum redeant et quantum sibi +
donatum sit sollicita mente perpendant collatisque sibi beneficiis dign+
a operum exsecutione respondeant.  Quod uero eum sicut et multos quos s+
anauit alios sanationem suam silentio tegere iubet exemplum suis tribui+
t ne de his quae faciunt mirandis fauorem uulgi requirant sed diuinis t+
antum aspectibus ubi et merces operum restat sint placere contenti.  Et+
 egressus est iesus et discipuli eius in castello caesareae philippi.  +
philippus iste est frater herodis de quo supra diximus tetrarcha ituria+
e et traconitidis regionum qui in honorem tiberii caesaris caesaream ph+
ilippi quae nunc paneas dicitur appellauit et est in prouincia phoenici+
s imitatus herodem patrem qui in honorem augusti caesaris appellauit ca+
esaream quae prius turris stratonis uocabatur et ex nomine filiae eius +
libiadem trans iordanen extruxit.  Iste locus est caesareae philippi ub+
i iordanis ad radices oritur libani et habet duos fontes unum nomine io+
r et alterum dan qui simul mixti iordanis nomen efficiunt.  Et in uia i+
nterrogabat discipulos suos dicens: quem me dicunt esse homines?  qui r+
esponderunt illi dicentes: iohannem baptistam alii heliam alii uero qua+
si unum de prophetis.  Pulchre dominus fidem discipulorum exploraturus +
primo hominum sententiam interrogat ne uidelicet illorum confessio non +
ueritatis agnitione probata sed uulgi uideatur opinione firmata nec com+
perta credere sed instar herodis de auditis haesitare putentur.  Unde e+
t petro se christum confitenti secundum matheum dicit, quia caro et san+
guis non reuelauit tibi, hoc est doctrina humana fidei te ueritatem non+
 docuit.  Pulchre etiam qui diuersam de domino sententiam ferunt hominu+
m nomine notantur, nam qui ueritatem potentiae eius fideliter ac pia me+
nte cognoscunt nequaquam homines sed dii appellari merentur quales fuis+
se apostolos secunda sua interrogatione dominus ostendit nam sequitur: +
 tunc dicit illis: uos uero quem me dicitis esse?  attende enim prudens+
 lector quod ex consequentibus textuque sermonis apostoli nequaquam hom+
ines sed dii appellentur.  Cum enim dixisset, quem me esse dicunt homin+
es, subiecit, uos uero quem me dicitis esse?  illis quia homines sunt h+
umana opinantibus uos qui dii estis quem me esse existimatis?  responde+
ns petrus ait: tu es christus.  Licet ceteri apostoli sciant petrus tam+
en respondit prae ceteris.  Complexus est itaque omnia qui et naturam e+
t nomen expressit in quo summa uirtutum est.  Etiamne nos de generation+
e dei serimus quaestiones cum paulus iudicauerit nihil se scire nisi ch+
ristum iesum et hunc crucifixum petrus nihil amplius quam christum dei +
filium putauerit confitendum nos et quando et quodmodo natus sit et qua+
ntus sit humanae infirmitatis contemplatione rimamur?  finis ergo fidei+
 meae christus est finis fidei meae dei filius est.  Non licet mihi sci+
re generationis seriem non licet tamen nescire generationis fidem.  Et +
comminatus est eis ne cui dicerent de illo.  Et coepit docere illos quo+
niam oportet filium hominis multa pati et reprobari a senioribus, et ce+
tera.  Idcirco se ante passionem et resurrectionem noluit praedicari ut+
 completo postea sanguinis sacramento oportunius apostolis diceret, eun+
tes docete omnes gentes baptizantes eos in nomine patris et filii et sp+
iritus sancti, quia non prodesset eum publice praedicari et eius uulgar+
i in populis maiestatem quem post paululum flagellatum uisuri sint et c+
rucifixum multa pati a senioribus et scribis et principibus sacerdotum.+
  et notandum quod eum qui multa pati et occidi et resurgere debeat fil+
ium hominis appellat quia passo in carne christo diuinitas impassibilis+
 mansit.  Et adprehendens eum petrus coepit increpare eum.  Quomodo inc+
repauerit eum matheus exponit apertius dicens: coepit increpare illum d+
icens: absit a te domine, non erit tibi hoc.  Saepe diximus nimii ardor+
is atque amoris maximi fuisse petrum in dominum saluatorem.  Quia ergo +
post confessionem suam qua dixerat, tu es christus, et praemium saluato+
ris quo audierat secundum matheum beatus es simon bar iona quia caro et+
 sanguis non reuelauit tibi sed pater meus qui in caelis est, repente a+
udit a domino oportere eum ire in hierosolimam ibique multa pati a seni+
oribus et scribis et principibus sacerdotum et occidi et tertia die res+
urgere, non uult destrui confessionem suam nec putat fieri posse ut dei+
 filius occidatur adprehenditque eum in affectum suum uel separatim duc+
it ne praesentibus ceteris condiscipulis magistrum uideatur arguere et +
coepit increpare illum amantis affectu et optans dicere, absit a te dom+
ine, uel ut melius habetur in graeco, propitius esto tibi domine, non e+
rit istud, hoc est non potest fieri nec recipiunt aures meae ut dei fil+
ius occidendus sit.  Qui conuersus et uidens discipulos suos comminatus+
 est petro dicens: uade retro me satana.  Satanas interpretatur aduersa+
rius siue contrarius.  Quia contraria, inquit, loqueris uoluntati meae +
debes aduersarius appellari.  Multi putant quod non petrus correptus si+
t sed aduersarius spiritus qui haec dicere apostolo suggerebat.  Sed mi+
hi error apostolicus et de pietatis affectu ueniens numquam incentiuum +
uidebitur diaboli.  Uade satanas, diabolo dicitur; uade retro me, petru+
s audit, uade retro me, hoc est sequere sententiam meam.  Quoniam non s+
apis quae dei sunt sed quae sunt hominum.  Meae uoluntatis est et patri+
s cuius ueni facere uoluntatem ut pro hominum salute moriar; tu tuam ta+
ntum considerans uoluntatem non uis granum tritici in terram cadere ut +
multos fructus adferat.  Et conuocata turba cum discipulis suis dixit e+
is: si quis uult post me sequi, deneget se ipsum, et cetera.  Postquam +
discipulis mysterium suae passionis et resurrectionis ostendit hortatur+
 eos una cum turba ad sequendum suae passionis exemplum et omnibus quid+
em propter se tribulationem perpessis salutem in futuro promittit anima+
rum non tamen omnibus uerum perfectioribus quanta ipse passurus quodue +
a mortuis esset resurrecturus aperuit.  Ubi formam dicendi ministris ue+
rbi praefixit ut capacitatem considerantes auditorum pro suo quemque mo+
do instruere meminerint neque infirmis auditoribus altiora quam capiunt+
 archana committant.  Si quis uult, inquit, post me sequi, deneget se i+
psum.  Tunc autem nos ipsos abnegamus cum uitamus quod per uetustatem f+
uimus et ad hoc nitimur quo per nouitatem uocamur.  Pensemus quomodo se+
 paulus abnegauerat qui dicebat: uiuo autem iam non ego.  Extinctus qui+
ppe fuerat saeuus ille persecutor et uiuere coepit praedicator pius.  S+
i enim ipse esset, pius profecto non esset.  Sed qui se uiuere denegat +
dicat unde est quod sancta uerba per doctrinam ueritatis clamat.  Proti+
nus subdit, uiuit uero in me christus, ac si aperte dicat, ego quidem a+
 memet ipso extinctus sum quia carnaliter non uiuo sed tamen essentiali+
ter mortuus non sum quia in christo spiritaliter uiuo.  Dicat ergo ueri+
tas dicat, si quis uult post me sequi, deneget se ipsum, quia nisi quis+
 a semet ipso deficiat, ad eum qui super ipsum est non adpropinquat nec+
 ualet adprehendere quod ultra ipsum est, si nescierit mactare quod est+
.  Sed iam qui se a uitiis abnegat exquirendae eius uirtutes sunt in qu+
ibus crescat nam cum dictum est, si quis uult post me sequi, deneget se+
 ipsum, protinus adiungitur:  et tollat crucem suam et sequatur me.  Du+
obus etenim modis crux tollitur cum aut per abstinentiam afficitur corp+
us aut per compassionem proximi affigitur animus.  Pensemus qualiter ut+
roque modo paulus crucem suam tulerat qui dicebat: castigo corpus meum +
et in seruitutem redigo ne forte aliis praedicans ipse reprobus efficia+
r.  Ecce in afflictione corporis audiuimus crucem carnis nunc in compas+
sione proximi audiamus crucem mentis.  Ait: quis infirmatur, et ego non+
 infirmor?  quis scandalizatur, et ego non uror?  perfectus quippe prae+
dicator ut exemplum daret abstinentiae crucem portabat in corpore et qu+
ia in se trahebat damna infirmitatis alienae crucem portabat in corde. +
 qui enim uoluerit animam suam saluam facere perdet eam, qui autem perd+
idierit animam suam propter me et euangelium saluam eam faciet.  Sic di+
citur fideli, qui uoluerit animam suam saluam facere perdet eam, qui au+
tem perdiderit animam suam propter me et euangelium saluam eam faciet, +
ac si agricolae dicatur, frumentum si seruas, perdis, si seminas, renou+
as.  Quis enim nesciat quod frumentum cum in semine mittitur perit ab o+
culis in terra deficit?  sed unde putrescit in puluere inde uiridescit +
in renouatione.  Quia uero sancta ecclesia aliud tempus habet persecuti+
onis atque aliud pacis redemptor noster ipsa eius tempora designauit in+
 praeceptis, nam persecutionis tempore ponenda est anima pacis autem te+
mpore ea quae amplius dominari possunt frangenda sunt desideria terrena+
.  Unde et nunc dicitur:  quid enim proderit homini, si lucretur mundum+
 totum, et detrimentum faciat animae suae?  aut quid dabit homo commuta+
tionem pro anima sua?  cum persecutio ab aduersariis deest ualde uigila+
ntius cor custodiendum est, nam pacis tempore quia licet uiuere libet e+
tiam ambire.  Plerumque autem et auaritiam uincimus sed adhuc obstat qu+
od uias rectitudinis minori tenemus custodia perfectionis.  Nam saepe l+
abentia cuncta despicimus sed tamen adhuc humanae uerecundiae usu praep+
edimur ut rectitudinem quam seruamus in mente nondum exprimere ualeamus+
 in uoce et tanto dei faciem ad iustitiae defensionem neglegimus quanto+
 humanas facies contra iustitiam ueremur.  Sed huic quoque uulneri cong+
ruum subiungitur medicamentum cum dominus dicat:  qui enim me confusus +
fuerit et mea uerba in generatione ista adultera et peccatrice et filiu+
s hominis confundetur eum cum uenerit in gloria patris sui cum angelis +
sanctis.  Sed ecce nunc apud se homines dicunt, nos iam dominum et serm+
ones eius non erubescimus quia aperta eum uoce confitemur.  Quibus ego +
respondeo quod in hac plebe christiana sunt non nulli qui christum ideo+
 confitentur quia cunctos christianos esse conspiciunt.  Non ergo ad pr+
obationem fidei uox sufficit professionis quam defendit a uerecundia pr+
ofessio generalitatis.  Est tamen ubi se quisque interroget ut in confe+
ssione christi se ueraciter probet, si non iam nomen eius erubescit, si+
 plene uirtuti mentis humanum pudorem subdidit.  Certe enim persecution+
is tempore erubescere poterant fideles substantiis nudari de dignitatib+
us deici uerberibus affligi pacis autem tempore quia haec a nostris per+
secutionibus desunt est aliud ubi ostendamur nobis.  Ueremur saepe a pr+
oximis despici dedignamur iniurias uerbi tolerare, si contingat iurgium+
 fortasse cum proximo, erubescimus priores satisfacere.  Cor quippe car+
nale dum huius uitae gloriam quaerit humilitatem respuit.  Et dicebat i+
llis: amen dico uobis quia sunt quidam de hic stantibus qui non gustabu+
nt mortem donec uideant regnum dei ueniens in uirtute.  Regnum dei hoc +
loco praesens ecclesia uocatur.  Et quia non nulli ex discipulis usque +
adeo in corpore uicturi erant ut ecclesiam dei constructam conspicerent+
 et contra mundi huius gloriam erectam consolatoria promissione nunc di+
citur: sunt quidam de hic stantibus qui non gustabunt mortem donec uide+
ant regnum dei ueniens in uirtute.  Sed cum tanta dominus subeundae mor+
tis praecepta ederet quid necessarium fuit ut ad hanc subito promission+
em ueniret?  quod si subtiliter attendamus, quanta dispensatione pietat+
is agatur agnoscimus.  Discipulis enim rudibus etiam de praesenti uita +
aliquid promittendum fuit ut possent robustius in futura solidari.  Sic+
 israhelitico populo ex aegypti terra liberando repromissionis terra pr+
omittitur ut dum uocandus esset ad dona caelestia terrenis promissionib+
us suadetur.  Unde recte quoque per psalmistam dicitur: dedit eis regio+
nes gentium, et labores populorum possederunt ut custodiant iustificati+
ones eius et legem eius exquirant.  Sic ergo hoc loco rudibus discipuli+
s ueritas loquens uidendum regnum dei promittit in terra ut hoc ab eis +
fidelius in caelo praesumatur.  Quod si regnum dei in hac sententia fut+
uram in caelis beatitudinem uelimus accipere, et hoc quidam de adstanti+
bus non post multos dies in monte uiderunt.  Quod pia utique prouisione+
 factum est ut contemplatione semper manentis gaudii tametsi raptim atq+
ue ad breue momentum delibata fortius instantia saeculi transeuntis adu+
ersa tolerarent.  Decentissimo sane uerbo sanctos mortem gustare testat+
ur a quibus nimirum mors corporis quasi libando gustatur uita uero anim+
ae ueraciter possidendo tenetur.                                       +
-bedae uenerabilis- in marci euangelium expositio- liber iii-  et post +ies sex
dies sex assumit iesus petrum et iacobum et iohannem et ducit illos in +elsum se
montem excelsum seorsum solos et transfiguratus est coram ipsis.  In eu+criptum
angelio lucae ita scriptum est: factum est autem post haec uerba fere d+ et iaco
ies octo et assumpsit petrum et iacobum et iohannem et ascendit in mont+m die do
em ut oraret, et cetera.  Octaua autem die dominus promissam futurae be+ ostensa
atitudinis gloriam discipulis manifestat ut et ostensa caelestis uitae +eat et o
dulcedine cunctorum qui haec audire possint corda refoueat et octonario+uenturum
 dierum numero uerum tempore resurrectionis gaudium doceat esse uenturu+t ac sep
m.  Nam et ipse octaua die, id est post sextam sabbati qua crucem ascen+t sex hu
dit ac septimam sabbati qua in sepulchro quieuit, a mortuis resurrexit,+ptimam s
 et nos post sex huius saeculi aetates in quibus pro domino pati et lab+etate re
orare gaudemus ac septimam sabbatissimi animarum quae interim in alia u+um dicun
ita geritur octaua profecto aetate resurgemus.  Nam quod matheus dominu+es dicit
m marcusque post sex dies transfiguratum dicunt nec temporis ordine nec+um comme
 ratione mysterii discrepant a luca qui octo dies dicit quia illi medio+compleui
s tantum ponunt dies unde et absolute post sex dies factum commemorant +ca illi
hic primum quo haec dominus promisit et ultimum quo sua promissa comple+re octau
uit adiungit ideoque temperantius fere dies octo ponit et in ratione my+scribitu
stica illi post sex mundi aetates sanctis ab omni labore quiescendum hi+x aetate
c uero tempore octauo designat esse resurgendum.  Unde pulchre et sextu+is tempo
s psalmus pro octaua scribitur cuius initium est, domine ne in ira tua + ostenso
arguas me, quia nimirum per sex aetates quibus operari licet precibus e+it in mo
st insistendum ne in octauo retributionis tempore a iudice corripiamur +it ut os
irato.  Quod et ipse dominus hoc loco uoluit nos ostenso suae orationis+uidere d
 exemplo docere de quo secundum lucam dicitur quia ascendit in montem u+ere.  Tr
t oraret.  In montem namque oraturus et sic transfigurandus ascendit ut+o electi
 ostendat eos qui fructum resurrectionis expectant qui regem in decore +ta mente
suo uidere desiderant mente in excelsis habitare et continuis precibus +tus est,
incumbere debere.  Tres solummodo secum discipulos ducit uel quia multi+ nimis u
 sunt uocati pauci uero electi uel quia hi qui nunc fidem qua imbuti su+ed glroi
nt sanctae trinitatis incorrupta mente seruauerint tunc aeterna eius me+apostoli
rentur uisione laetari.  Et transfiguratus est, inquit, coram ipsis.  E+idebitur
t uestimenta eius facta sunt splendentia candida nimis uelut nix.  Tran+ifixere
sfiguratus saluator non substantiam uerae carnis amisit sed gloriam fut+ autem d
urae uel suae uel nostrae resurrectionis ostendit qui qualis tunc apost+go in cr
olis apparuit talis post iudicium cunctis apparebit electis.  Nam in ip+
so tempore iudicandi et bonis simul et malis in forma serui uidebitur u+
t uidelicet impii quem spreuere iudaei quem negauere milites quem cruci+
fixere pilatus herodesque quem iudicauere queant agnoscere iudicem.  Ue+
stimenta autem domini recte sancti eius accipiuntur teste apostolo qui +
ait:  quicumque ergo in christo baptizati estis christum induistis.  Qu+
ae uidelicet uestimenta domino in terris consistente despecta aliorumqu+
e similia uidebantur sed ipso montem petente nouo candore refulgent qui+
a nunc quidem filii dei sumus sed nondum apparuit quid erimus; scimus q+
uia cum apparuerit similes ei erimus uidebimus enim eum sicut est.  Und+
e bene de eisdem uestimentis subditur:  qualia fullo super terram non p+
ostest suis fidelibus in terra dare claritatem quae eos conseruata mane+
t in caelis.  Et apparuit illis helias cum moyse et erant loquentes cum+
egimus uisi in maiestate cum domino ut lucas scribit futuram in illo om+
nium sanctorum gloriam significant qui uidelicet tempore iudicii uel ui+
ui in carne repperiendi uel ab olim gustata morte resuscitandi et parit+
er sunt regnaturi cum illo attestante etenim apostolo: mortui qui in ch+
risto sunt resurgent primi, deinde nos qui uiuimus qui relinquimur simu+
l rapiemur cum illis obuiam domino in aera et sic semper cum domino eri+
mus.  Aliter.  Moyses et helias, hoc est legis lator et prophetarum exi+
mius, apparent et loquuntur cum domino in carne ueniente ut ostendant i+
psum esse quem cuncta legis et prophetarum oracula promiserunt.  Appare+
nt autem non in infimis sed in monte cum illo quia nimirum soli illi qu+
i mente terrena desideria transcendunt maiestatem sanctae scripturae qu+
ae in domino est adimpleta perspiciunt.  Denique et filii israhel uider+
e moysen sed ad deum in montana subeuntem sequi non merentur ad se quoq+
ue reuersum non sine uelamine cernunt.  Heliam nouere sed solus triumph+
um ascendentis cum filiis prophetarum contemplatur heliseus quia multi +
passim scripturae uerba legimus sed quam celsa in christi mysteriis spl+
endeat perpauci perfectiores intellegunt.  Et respondens petrus ait ies+
u: rabbi bonum est hic nos esse; et faciamus tria tabernacula tibi unum+
 et moysi unum et heliae unum.  Non enim sciebat quid diceret; erant en+
im timore exterriti.  O quanta felicitas uisioni deitatis inter angelor+
um choros adesse perpetuo, si tantum transfigurata christi humanitas du+
orumque societas sanctorum ad punctum uisa delectet ut eos ne discedant+
 etiam obsequio petrus sistere uelit]  qui et si pro stupore humanae fr+
agilitatis nesciat quid dicat, insiti tamen sibi dat affectus indicium.+
  nesciebat enim quid diceret qui oblitus est regnum sanctis a domino n+
on alicubi terrarum sed in caelis esse promissum nec recordatus est se +
suosque coapostolos mortali adhuc carne circumsaeptos immortalis uitae +
statum subire non posse cui mente excesserat quia in domo patris quae i+
n caelis est domus manu facta necessaria non sit.  Sed et usque nunc im+
peritiae notatur quisque legi prophetis et euangelio tria tabernacula f+
acere cupit cum haec ab inuicem nullatenus ualeant separari unum habent+
ia tabernaculum, hoc est ecclesiam dei.  Et facta est nubes obumbrans e+
os.  Qui materiale tabernaculum quaesiuit nubis accepit umbraculum ut d+
iscat in resurrectione non tegmine domorum sed spiritus sancti gloria s+
anctos esse protegendos de qua psalmista: filii autem hominum in protec+
tione alarum tuarum sperabunt; et in apocalipsi sua iohannes, et templu+
m, inquit, non uidi in ea, dominus enim omnipotens templum illius est e+
t agnus.  Et uenit uox de nube dicens: hic est filius meus carissimus, +
audite illum.  Quia imprudenter interrogauerant propterea responsionem +
domini non merentur, sed pater respondet pro filio ut uerbum domini com+
pleretur, ego testimonium non dico pro me, sed pater qui me misit ipse +
pro me dicit testimonium.  Uox quoque de caelo patris loquentis auditur+
 quae testimonium perhibeat filio et petrum errore sublato doceat uerit+
atem immo in petro ceteros apostolos.  Hic est, ait, filius meus cariss+
imus, huic faciendum est tabernaculum huic obtemperandum.  Hic est fili+
us, illi serui sunt moyses et helias debent et ipsi uobiscum in penetra+
libus cordis sui domino tabernaculum praeparare.  Concordat sane hic eu+
angelii locus cum uerbis ipsius moysi quibus incarnationi dominicae tes+
timonium ferens aiebat: prophetam uobis suscitabit dominus deus uester +
de fratribus uestris, tamquam me ipsum audietis iuxta omnia quae locutu+
s fuerit uobis; erit autem, omnis anima quaecumque non audierit prophet+
am illum exterminabitur de plebe.  Quem ergo moyses cum uenerit in carn+
e audiendum ab omni anima quae saluari uellet praedixit hunc iam uenien+
tem in carne deus pater audiendum discipulis ostendit et suum esse fili+
um caelesti uoce signauit et quasi manifestius fidem aduentus eius illi+
s insinuans, hic uir, inquit, hic est ille quem moyses iste uobis saepi+
us in mundo nasciturum promisit, huius uerbis iuxta praeceptum ipsius m+
oysi et uos auscultate et omnes ueri amatores auscultare iubete.  Et no+
tandum quod sicut domino in iordane baptizato sic et in monte clarifica+
to totius sanctae trinitatis mysterium declaratur quia nimirum gloriam +
eius quam in baptismo credentes confitemur in resurrectione uidentes co+
llaudabimus.  Nec frustra spiritus sanctus hic in lucida nube ut alius +
euangelista commemorat illic apparebat in columba quia qui nunc simplic+
i corde fidem quam percipit seruat tunc luce apertae uisionis quod cred+
iderat contemplabitur ipsaque qua illustrabitur in perpetuum gratia pro+
tegetur.  Et statim circumspicientes neminem uiderunt amplius nisi iesu+
m tantum secum.  Ubi coepit filius designari mox serui discesserunt ne +
ad illos paterna uox emissa putaretur.  Aliter.  Cum fieret uox super f+
ilium inuentus est ipse solus quia cum manifestauerit se ipsum electis +
erit deus omnia in omnibus immo ipse cum suis unus per omnia christus, +
id est caput cum corpore splendebit.  Propter quam unitatem alibi diceb+
at: et nemo ascendit in caelum nisi qui de caelo descendit filius homin+
is qui est in caelo.  Et descendentibus illis de monte praecepit illis +
ne cui quae uidissent narrarent, nisi cum filius hominis a mortuis resu+
rrexerit.  Futuri regni praemeditatio et gloria triumphantis demonstrat+
a fuerat in monte.  Non uult ergo hoc in populis praedicari ne et incre+
dibile esset pro rei magnitudine et post tantam gloriam apud rudes anim+
os sequens crux scandalum faceret.  Et interrogabant eum dicentes: quid+
 ergo dicunt pharisaei et scribae quia heliam oporteat uenire primum.  +
traditio pharisaeorum est iuxta malachiam prophetam qui est nouissimus +
in duodecim quod helias ueniat ante aduentum saluatoris et reducat cor +
patrum ad filios et filiorum ad patres et restituat omnia in antiquum s+
tatum.  Aestimant ergo discipuli transformationem gloriae hanc esse qua+
m in monte uiderant et dicunt, si iam uenisti in gloria, quomodo praecu+
rsor tuus non apparet, maxime quia heliam uiderant recessisse.  Quando +
autem adiciunt scribae et dicunt, quia heliam oporteat primum uenire, p+
rimum dicendo ostendunt quod, nisi helias uenerit, non sit secundus in +
scriptura saluatoris aduentus.  Qui respondens ait illis: helias cum ue+
nerit primo restituet omnia.  Omnia restituet utique illa quae propheta+
 praefatus ostendit dicens: ecce ego mittam uobis heliam prophetam ante+
 quam ueniat dies domini magnus et horribilis, et conuertet cor patrum +
ad filios et cor filiorum ad patres eorum.  Restituet et hoc quod morti+
 debet ac diu uiuendo distulit.  Quod etiam hic dominus consequenter in+
timauit cum protinus adiunxit:  et quomodo scriptum est in filium homin+
is ut multa patiatur et contemnatur?  id est quomodo de christi passion+
e multifaria prophetae multi scripserunt sic et helias cum uenerit mult+
a passurus est et contemnendus ab impiis.  Restituet ergo omnia primo u+
idelicet corda hominum illius aeui instituendo ad credendum christo ac +
resistendum perfidiae antichristi deinde ipse suam animam propter marty+
rium fidei christi ponendo de quo in apocalipsi plenius mystico sermone+
 narratur.  Sed dico uobis quia et helias uenit, et fecerunt illi quaec+
umque uoluerunt sicut scriptum est de eo.  Ipse qui uenturus est in sec+
undo saluatoris aduentu iuxta corporis fidem nunc per iohannem uenit in+
 uirtute et in spiritu feceruntque ei quaecumque uoluerunt, hoc est spr+
euerunt et decollauerunt eum.  Et ueniens ad discipulos suos uidit turb+
am magnam circa eos et scribas conquirentes cum illis.  Et confestim om+
nis populus uidens eum stupefactus est, expauerunt et accurrentes salut+
abant eum.  Notanda in omnibus locis distantia mentis scribarum et turb+
ae.  Erat enim cum discipulis turba, erant et scribae, sed adueniente d+
omino mox omnis turba stupefacta expauit eumque salutans accurrit, scri+
bae nil deuotionis fidei humilitatis et reuerentiae ei exhibuisse narra+
ntur.  Quid autem cum discipulis domini turbae siue scribae conquireren+
t euangelista non dicit.  Potest uero, ni fallor, apte intellegi de hoc+
 quaestionem fuisse motam quare ipsi cum essent discipuli saluatoris sa+
luare daemoniacum qui in medio erat positus non possent.  Quod ex seque+
ntibus euangelii uerbis potest conici dum dicitur:  et interrogauit eos+
: quid inter uos conquiritis?  et respondens unus de turba dixit: magis+
ter, attuli filium meum ad te habentem spiritum mutum qui ubicumque eum+
 adprehenderit allidit eum, et spumat et stridet dentibus et arescit, e+
t dixi discipulis tuis ut eicerent illum, et non potuerunt.  Notandum a+
utem quod semper loca rebus congruunt: in monte dominus orat transforma+
tur discipulis archana suae maiestatis aperit; in inferiora descendens +
turbae occursu excipitur miserorum fletu pulsatur; sursum discipulis my+
steria regni reserat; deorsum turbis peccata infidelitatis exprobrat; s+
ursum patris uocem his qui sequi se poterant pandit; deorsum spiritus m+
alos ab his qui uexabantur expellit.  Qui etiam nunc pro qualitate meri+
torum aliis ascendere aliis uero non desistit descendere, nam carnales +
adhuc et incipientes quasi ima petens confortat docet castigat perfecto+
s autem quorum conuersatio in caelis est sublimius extollendo glorifica+
t liberius de aeternis instruit et saepe quae a turbis ne audiri quidem+
 ualeant docet.  Daemoniacum autem hunc quem descendens de monte dominu+
s sanauit marcus quidem surdum mutumque matheus uero lunaticum fuisse c+
ommemorat.  Significat autem eos de quibus scriptum est, stultus ut lun+
a mutatur, qui numquam in eodem statu permanentes nunc ad haec nunc ad +
illa uitia mutati crescunt atque decrescunt qui muti sunt non confitend+
o fidem surdi nec ipsum aliquatenus ueritatis audiendo sermonem.  Spuma+
nt autem cum stultitia tabescunt; stultorum namque et languentium atque+
 hebetum est spumas saliuarum ex ore dimittere.  Strident dentibus cum +
iracundiae furore flammescunt.  Arescunt cum otio torpente languescunt +
et nulla uirtutis industria confortati eneruiter uiuunt.  Quod autem ai+
t, et dixi discipulis tuis ut eicerent illum, et non potuerunt, latente+
r accusat apotolus cum impossibilitas curandi interdum non ad imbecilli+
-bedae uenerabilis-  in marci euangelium expositio- liber iii-  diskett+
e #2-                                                                  +
tatem curantium sed ad eorum qui curandi sunt fidem referatur dicente d+
omino: fiat tibi secundum fidem tuam.  Qui respondens eis dicit: o gene+
ratio incredula, quamdiu apud uos ero quamdiu uos patiar?  non quo taed+
io superatus sit mansuetus ac mitis qui non aperuit sicut agnus coram t+
ondente os suum nec in uerba furoris erupit sed quo in similitudinem me+
dici, si aegrotum uideat contra sua praecepta se gerere, dicat, usque q+
uo accedam ad domum tuam quo usque artis perdam industriam me aliud iub+
ente et te aliud perpetrante.  In tantum autem non est iratus homini se+
d uitio et per unum hominem iudaeos arguit infidelitatis ut statim intu+
lerit.  Afferte illum ad me.  Et attulerunt, inquit, eum.  Et cum uidis+
set illum statim spiritus conturbauit eum, et elisus in terram uolutaba+
tur spumans  allatum domino puerum spiritus conturbat et elidit quia sa+
epe dum conuerti ad deum post peccata conamur maioribus nouisque antiqu+
i hostis pulsamur insidiis.  Quod ob id utique callidus facit aduersari+
us ut uel odium uirtutis incutiat uel expulsionis suae uindicet iniuria+
m.  Hinc est enim ut de specie transeamus ad genus quod ecclesiae sanct+
ae primordiis tot grauissima inferebat certamina persecutionum quod suo+
 regno dolebat subito animarum illata fuisse dispendia.  Et interrogaui+
t patrem eius: quantum temporis est ex quo hoc ei accidit?  at ille ait+
: ab infantia; et frequenter eum et in ignem et in aquas misit ut eum p+
erderet.  Erubescat iulianus qui dicere audet omnes homines absque ullo+
 peccati contagio nasci in carne tamque innocentes per omnia quam fuit +
adam quando creatus est.  Quid enim habuit iste puer ut ab infantia dae+
monio uexaretur acerbissimo, si non ullo originalis peccati uinculo ten+
ebatur quem constat nullum adhuc proprium potuisse habere peccatum?  co+
nfiteatur catholicus quia nemo immunis a noxa primae praeuaricationis n+
ascitur et inuocet gratiam dei qua liberetur de corpore mortis per iesu+
m christum dominum nostrum.  Intellegat scriba doctus in regno caelorum+
 in hoc daemoniaco a domino curato saluationem omnium fidelium esse des+
ignatam qui originalis culpae reatu adstricti ueniunt in mundum nec nis+
i unius redemptoris iesu christi fide sunt et gratia saluandi.  Quod au+
tem dictum est, et frequenter eum et in ignem et in aquas misit, maxima+
 humanae uecordiae facinora designat.  Ignis namque ardor ad feruorem i+
racundiae referendus est aqua ad uoluptates carnis quae dissoluere ment+
em per delicias solent.  Uel certe in ignem fertur daemoniacus quo adul+
terantium corda succensa sunt et in aquas quae solent extinguere carita+
tem.  Sed si quid potes, adiuua nos misertus nostri.  Iesus autem ait i+
lli: si potes credere, omnia possibilia credenti.  Aptum dominus respon+
sum reddit petenti.  Ipse enim ait, si quid potes, adiuua nos, et domin+
us, si potes, inquit, credere, possum uos misertus adiuuare quia fides +
non ficta omnia quae salubriter petit impetrare meretur.  Cui contra le+
prosus qui fideliter clamabat, domine, si uis, potes me mundare, congru+
um suae fidei accipit responsum, uolo, mundare.  Et continuo exclamans +
pater pueri cum lacrimis aiebat: credo, adiuua incredulitatem meam.  Ne+
mo repente fit summus, sed in bona conuersatione a minimis quisque inch+
oat ut ad magna perueniat.  Alia namque sunt uirtutis exordia aliud pro+
fectus aliud perfectio.  Si enim et ipsa fides ad perfectionem suam non+
 quibusdam gradibus duceretur, iste interrogatus an crederet non respon+
deret, credo, domine, adiuua incredulitatem meam.  Si enim credebat, cu+
r incredulitatem dicebat?  si uero incredulitatem habere se nouerat, qu+
omodo credebat?  sed quia per occultam inspirationem gratiae meritorum +
suorum gradibus fides crescit uno eodemque tempore is qui necdum perfec+
te crediderat simul et credebat et incredulus erat.  Et cum uideret ies+
us concurrentem turbam comminatus est spiritui immundo dicens illi: sur+
de et mute spiritus, ego tibi praecipio, exi ab eo et amplius ne introe+
as in eum.  Comminatio domini diuini est uirtus imperii.  Non autem pue+
ro qui uim patiebatur sed daemoni qui inferebat comminatus est quia qui+
 peccantem emendare desiderat uitium utique increpando et exsecrando de+
bet exterminare sed hominem amando refouere.  Bene autem dominus qui sp+
iritum immundum pellit ab homine simul ne amplius in eum ingrediatur im+
perat quia ille ueraciter a daemoniaca dominatione liberatur qui ad pec+
cata a quibus semel paenitendo mundatus est uitat male uiuendo reuerti.+
  et exclamans et multum discerpens eum exiit ab eo.  Exiturus ab homin+
e spiritus immundus discerpsit eum ac furenti clamore terruit intuentes+
 quia plerumque diambolus dum de corde expellitur acriores in eo tempta+
tiones generat quam prius excitauerat quando hoc quietus possidebat.  E+
t factus est sicut mortuus ita ut multi dicerent: quia mortuus est.  Ie+
sus autem tenens manum eius eleuauit illum, et surrexit.  Quem hostis i+
mpius iam fugere compulsus strauit ac mortuo similem reddidit hunc pius+
 saluator miti suae dexterae tactu leuauit qui sicut uerum se esse deum+
 potentia saluandi docuit ita etiam ueram se habuisse carnis naturam mo+
re tactus humani declarauit.  Negat namque manes insanus ueraciter eum +
carne indutum fuisse, sed ipse cum tot languentes suo tactu erexit mund+
auit illuminauit heresim illius et ante quam nata esset damnauit.  Et c+
um introisset in domum discipuli eius secreto interrogabant eum: quare +
nos non potuimus eicere eum?  et dixit illis: hoc genus in nullo potest+
 exire nisi in oratione et ieiunio.  Dum docet apostolos quomodo daemon+
 nequissimus debeat expelli omnes instituit ad uitam ut scilicet noueri+
mus grauiora quaeque uel immundorum spirituum uel hominum temptamenta i+
eiuniis et orationibus esse superanda iram quoque domini cum in ultione+
m nostrorum scelerum fuerit accensa hoc remedio singulari posse placari+
.  Ieiunium autem generale est non solum ab escis sed et a cunctis ille+
cebris abstinere carnalibus immo ab omnibus uitiorum continere passioni+
bus.  Sic et oratio generalis non in uerbis solum est quibus diuinam cl+
ementiam inuocamus uerum etiam in omnibus quae in obsequium nostri cond+
itoris fidei deuotione gerimus teste apostolo qui ait:  semper gaudete +
sine intermissione orate.  Quomodo enim quis omnibus horis atque moment+
is sine intermissione deum potest inuocare sermonibus?  sed tunc sine i+
ntermissione oramus cum ea solum opera gerimus quae nos pietati nostri +
commendent auctoris.  Quo nimirum ieiunio et qua oratione iuuante domin+
o cunctas antiqui hostis debellabimus ac propulsabimus insidias.  Et in+
de profecti praetergrediebantur galileam, nec uolebat quemquam scire.  +
docebat autem discipulos suos et dicebat illis:  quoniam filius hominis+
 tradetur in manus hominum, et occident eum, et occisus tertia die resu+
rget.  Semper prosperis miscet tristia ut cum repente uenerint non terr+
eant apostolos sed praemeditatis ferantur animis.  Si enim contristat e+
os quod occidendus est debet laetificare quod dicitur die tertio resurr+
ecturus.  At illi ignorabant uerbum istud et timebant eum interrogare. +
 haec ignoratio discipulorum non tam de tarditate ingenii sui quam de a+
more nascitur saluatoris qui carnales adhuc et mysterii crucis ignari q+
uem deum uerum cognouerant moriturum credere nequibant.  Et quia per fi+
guras eum saepe loquentem audire solebant horrentes euentum mortis eius+
 etiam in eis quae de sua traditione et passione aperte loquebatur figu+
rate aliud significari uolebant.  Et uenerunt capharnaum.  Qui cum domi+
 essent interrogabat eos quid in uia tractabatis?  at illi tacebant; si+
quidem inter se in uia disputauerant quis esset illorum maior.  Inde or+
ta uidetur disputatio discipulorum de primatu quia uiderant petrum iaco+
bum et iohannem seorsum ductos in montem secretumque eis ibi aliquod es+
se creditum sed et petro superius iuxta quod matheus narrat claues regn+
i caelorum promissas ecclesiamque domini super petram fidei a qua ipse +
nomen acceperat aedificandam rebantur ergo uel ipsos tres ceteris uel o+
mnibus apostolis petrum esse praelatum.  Et residens uocauit duodecim e+
t ait illis: si quis uult primus esse, erit omnium nouissimus et omnium+
 minister.  Et accipiens puerum statuit eum in medio eorum.  Quem ut co+
mplexus esset ait illis: quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit in+
 nomine meo me recipit.  Uidens cogitationes discipulorum dominus curat+
 desiderium gloriae humilitatis contentione sanare primatumque non esse+
 quaerendum et prius simplici humilitatis commonet imperio et mox pueri+
lis innocentiae docet exemplo.  Quod enim ait, quisquis unum ex huiusmo+
di pueris receperit in nomine meo me recipit, uel simpliciter pauperes +
christi ab his qui uelint esse maiores pro eius ostendit honore recipie+
ndos uel certe malitia paruulos ipsos esse suadet ut instar aetatis par+
uulae simplicitatem sine arrogantia caritatem sine inuidia deuotionem s+
ine iracundia conseruent.  Quod autem complectitur puerum significat hu+
miles suo dignos esse complexu ac dilectione talesque cum impleuerint q+
uod praecepit, discite a me quia mitis sum et humilis corde, iure posse+
 gloriari ac dicere, laeua eius sub capite meo, et dextera illius ample+
xabitur me.  Bene autem cum dixisset, quisquis unum ex huiusmodi pueris+
 receperit, addidit, in nomine meo, ut uidelicet formam uirtutis quam n+
atura duce puer obseruat ipsi pro nomine christi iuuante rationis indus+
tria sequantur.  Sed quia se in pueris recipi docebat uidelicet quasi c+
aput in membris suis ne putaretur hoc esse solum quod uidebatur adiunxi+
t atque ait:  et quicumque me susceperit non me suscipit sed eum qui me+
 misit, talem se utique ac tantum credi uolens qualis et quantus est pa+
ter.  Usque adeo enim, inquit, nihil distat inter me et eum ut qui me r+
ecipit recipiat eum qui misit me.  Respondit illi iohannes dicens: magi+
ster, uidimus quendam in nomine tuo eicientem daemonia qui non sequitur+
 nos, et prohibuimus eum.  Iohannes praecipua deuotione dominum amans i+
deoque redamari dignus excludendum beneficio putauit eum qui non utatur+
 officio.  Sed docetur neminem a bono quod ex parte habet arcendum sed +
ad hoc potius quod nondum habet esse prouocandum nam sequitur:  iesus a+
utem ait: nolite prohibere eum; nemo est enim qui faciat uirtutem in no+
mine meo et possit cito male loqui de me; qui enim non est aduersum uos+
 pro uobis est.  Hac doctus sententia dicit apostolus: sed siue occasio+
ne siue ueritate christus adnuntietur, et in hoc gaudeo sed et gaudebo.+
  sed licet ille gaudeat etiam de his qui christum adnuntiant non since+
re et tales aliquando in nomine christi signa facientes ob aliorum salu+
tem censeantur non esse prohibendi non tamen ipsis per talia signa secu+
ra sua conscientia redditur quin potius in illa die cum dixerint, domin+
e domine nonne in nomine tuo prophetauimus et in tuo nomine daemonia ei+
ecimus et in tuo nomine uirtutes multas fecimus, responsum accipient qu+
ia numquam noui uos, discedite a me qui operamini iniquitatem.  Itaque +
in hereticis et malis catholicis non sacramenta communia in quibus nobi+
scum sunt et aduersum nos non sunt sed diuisionem paci ueritatique cont+
rariam qua aduersum nos sunt et dominum non sequuntur nobiscum detestar+
i et prohibere debemus.  Quisquis enim potum dederit uobis calicem aqua+
e in nomine meo quia christi estis amen dico uobis non perdet mercedem +
suam.  Legimus in propheta dauid, ad excusandas excusationes in peccati+
s, quod multi peccatorum suorum quasi iustas praetendant occasiones ut +
quod uoluntate delinquunt uideantur necessitate peccare.  Dominus scrut+
ator cordis et renum futuras cogitationes in singulis contuetur.  Dixer+
at, quisquis unum paruulum receperit in nomine meo me recipit.  Poterat+
 aliquis causari et dicere, paupertate prohibeor, tenuitas me retinet u+
t hospitalis esse non possim, et hanc excusationem leuissimo praecepto +
diluit ut calicem aquae et hunc frigidae iuxta matheum toto animo porri+
gamus.  Frigidae, inquit, aquae non calidae ne et in calida paupertatis+
 et penuriae lignorum occasio quaereretur.  Tale quid et apostolus ad g+
alatas praecepit: communicet is qui cathecizatur ei qui se cathecizat i+
n omnibus bonis.  Et discipulos ad magistrorum refrigeria cohortatur.  +
et quia poterat quilibet obtendere paupertatem et praeceptum eludere pr+
ius quam illud proponat imminentem soluit quaestionem dicens: nolite er+
rare, deus non irridetur; quae enim seminauerit homo haec et metet.  Et+
 quisquis scandalizauerit unum ex his pusillis credentibus in me bonum +
est ei magis si circumdaretur mola asinaria collo eius et in mare mitte+
retur.  Quamquam haec generalis possit esse sententia aduersus omnes qu+
i aliquem scandalizant tamen iuxta consequentiam sermonis etiam contra +
apostolos dictum intellegi potest qui inter se disputantes quis esset i+
llorum maior uidebantur inuicem de dignitate contendere, et si in hoc u+
itio permansissent, poterant eos quos ad fidem uocabant per suum scanda+
lum perdere dum apostolos uiderent inter se de honore pugnare.  Quod au+
tem dixit, bonum est ei magis si circumdaretur mola asinaria collo eius+
, secundum ritum prouinciae loquitur quo maiorum criminum ista apud uet+
eres iudaeos poena fuerit ut in profundum ligato saxo demergerentur.  E+
t re uera melius est innoxium poena quamuis atrocissima temporali tamen+
 uitam finire corpoream quam laedendo fratrem mortem animae mereri perp+
etuam.  Recte autem qui scandalizari potest pusillus appellatur.  Qui e+
nim magnus est quodcumque uiderit quodcumque passus fuerit non declinat+
 a fide.  Qui autem pusillus est animo et paruus occasiones quaerit quo+
 modo scandalizetur.  Propterea denique oportet nos maxime his consuler+
e qui parui sunt in fide ne occasione nostri offendantur et recedant a +
fide ac decidant a salute.  Notandum sane quod in nostro bono opere ali+
quando cauendum est scandalum proximi aliquando uero pro nihilo contemn+
endum.  In quantum enim sine peccato possumus uitare proximorum scandal+
um debemus.   si autem de ueritate scandalum sumitur, utilius permittit+
ur scandalum nasci quam ueritas relinquatur.  Item per molam asinariam +
saecularis uitae circuitus ac labor exprimitur et per profundum maris e+
xtrema damnatio designatur.  Qui ergo ad sanctitatis speciem deductus u+
el uerbo ceteros destruit uel exemplo melius profecto erat ut hunc ad m+
ortem sub exteriori habitu terrena acta constringerent quam sacra offic+
ia in culpa ceteris imitabilem demonstrarent quia nimirum, si solus cad+
eret, utcumque hunc tolerabilior inferni poena cruciaret.  Et si scanda+
lizauerit te manus tua, abscide illam; bonum est tibi debilem introire +
in uitam quam duas manus habentem ire in gehennam in ignem inextinguibi+
lem.  Quia supra docuerat ne scandalizemus eos qui credunt in eum nunc +
consequenter ammonet quantum cauere debeamus eos qui scandalizare nos, +
id est uerbo uel exemplo suo ad ruinam peccati propellere, certant.  Ma+
num quippe nostram appellat necessarium amicum cuius opere atque auxili+
o cotidiano opus habemus.  Sed talis, si nos laedere in causa animae uo+
luerit, excludendus est a nostra societate ne, si cum perdito in hac ui+
ta partem habere uolumus, simul in futura cum illo pereamus.  Quod aute+
m subiungitur, ubi uermis eorum non moritur, et ignis non extinguitur, +
in uerme putredinem gehennae sicut in igne ardorem designat siue uermem+
 dicit seram scelerum paenitudinem quae numquam in tormentis conscienti+
am afflictorum mordere cessabit ut ignis sit poena extrinsecus saeuiens+
 uermis dolor interius accusans.  Et si pes tuus te scandalizat, amputa+
 illum; bonum est tibi claudum introire in uitam aeternam quam duos ped+
es habentem mitti in gehennam ignis inextinguibilis, et cetera.  In ped+
e sicut et in manu caros inemendabiles docet alienandos a nobis ne per +
immunditiam eorum quos castigare nequimus et ipsi polluti pereamus.  Se+
d manus propter opus necessarium nobis pes sunt dicti tales propter min+
isterium discursusque in nostris usibus accommodos.  Quod si oculus tuu+
s scandalizat te, eice eum; bonum est tibi luscum introire in regnum de+
i quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis.  In oculo quoque p+
ropter scandalum eruendo idem nostri carnaliter amici spiritaliter uero+
 aduersarii designantur.  Sed cum nos eorum consultu ac prouisione opus+
 habemus illi uero consilio nos prauo decipere atque in iter erroris de+
flectere quaerunt.  Scandalum quippe sermo graecus est quod nos offendi+
culum uel ruinam et impactionem pedis dicere possumus.  Quidam scandalu+
m graece latine scrupulum dicunt.  Ille ergo scandalizat fratrem qui ei+
 dicto factoue minus recto occasionem ruinae dederit.  Potest et simpli+
citer dici, si quis ita necessarius nobis esse uidetur ut manus pes et +
oculus utilis uidelicet atque sollicitus et acutus ad perspiciendum sca+
ndalum autem nobis facit et per dissonantiam morum nos trahit in gehenn+
am, ne sic quidem temporalibus eius commodis cum periculo animarum nost+
rarum uti ac refoueri debemus.  Quia uero dominus tertio mentionem uerm+
is et ignis fecit aeterni restat dicere quomodo foetorem uermis et igni+
s ualeamus euitare tormentum.  Sequitur:  omnis enim igne salietur, et +
omnis uictima salietur  foetor quippe uermium de corruptione solet nasc+
i carnis et sanguinis ideoque caro recens sale conditur ut exsiccato um+
ore sanguineo uermescere nequeat.  Caro ergo et sanguis uermes creat qu+
ia delectatio carnalis cui condimentum continentiae non resistit poenam+
 luxoriosis generat aeternam.  Cuius foetorem quisque uitare desiderat +
et corpus sale continentiae et mentem studeat condimento sapientiae ab +
erroris et uitiorum labe castigare.  Mire autem dictum est: omnis enim +
igne salietur.  Quod enim sale salitur uermis putredinem arcet, quod ue+
ro igne salitur, id est ignibus sale aspersis conditur non solum omnem +
uermium contagionem longe abigit sed ipsam quoque quae ita salitur carn+
em consumit.  Quod in hostiis quae in altari cremabantur fieri solere d+
iuinae legis scita declarant ubi in omni uictima et sacrificio sal offe+
rri praeceptum est.  Sal ergo dulcedinem sapientiae ignis spiritus sanc+
ti gratiam designat.  Et omnis igne salietur quia omnis electus sapient+
ia debet spiritali a corruptione concupiscentiae carnalis expurgari ut +
uictima diuinis altaribus apta possit effici.  Unde bene cum dixisset, +
omnis enim igne salietur, addidit, et omnis uictima salietur.  Ille ete+
nim ueraciter uictima domini existit qui suum corpus et animam a uitiis+
 emundando per amorem sancti spiritus deo consecrat.  Nec solum uictima+
 talis sale aspergitur sed et igni consumitur quando non peccati tantum+
 contagio pellitur sed ab electorum mente ipsa etiam uitae praesentis q+
uae in carne est delectatio tollitur et futurae magis uitae conuersatio+
 intenta mente suspiratur.  An non hostia sacro igne saliti erant qui d+
icebant: nostra autem conuersatio in caelis est unde etiam saluatorem e+
xpectamus dominum iesum christum qui reformauit corpus humilitatis nost+
rae configuratum corpori claritatis suae.  Qui enim spe certissima futu+
rae immortalitatis quasi iam reformatum in similitudinem dominicae resu+
rrectionis corpus suae fragilitatis intuebantur quasi sacrata igne spir+
itali deo uictima etiam in praesenti uiuebant iuxta illud eiusdem apost+
oli: obsecro uos fratres per misericordiam dei ut exhibeatis corpora ue+
stra hostiam uiuentem sanctam deo placentem.  Possumus et ita recte int+
ellegere quod dictum est, omnis enim igne salietur, et omnis uictima sa+
lietur, quod altare sit dei cor electorum hostiae uero et sacrificia in+
 hoc altari offerenda bona sint opera fidelium.  In omnibus autem sacri+
ficiis sal debeat offerri quia nullum est opus bonum quod non sal sapie+
ntiae ab omni corruptione uanae laudis ceterisque prauis siue superflui+
s cogitationibus expurgat non cura continentiae a carnalibus castigat i+
llecebris.  Ignis autem qui sacrificia in altari consumat ille est utiq+
ue de quo iohannes ait, ipse uos baptizabit in spiritu sancto et igni, +
per quem nostra bona opera ut uel inchoari uel perfici ualeant iuuantur+
 uel certe ignis tribulationis quo patientia fidelium ut perfectum opus+
 habere possint exercetur.  Omnis igitur igne salietur, et omnis uictim+
a salietur quia omnis fidelis qui aeterni uermem tormenti cauere uult i+
gne uel gratiae spiritalis uel incurrentium de foris tribulationum debe+
t castigari ut dignum deo sacrificium fieri possit.  Respicit hic locus+
 ad superiora ubi membra scandalizantia euelli praecepta sunt quia et h+
oc igne saliri est, id est temptationibus exerceri proximos nobis ac di+
lectos ob christi amorem negare.  Bonum est sal; quod si sal insulsum f+
uerit, in quo illud condietis?  bonum est ergo dei uerbum audire freque+
ntius sale sapientiae spiritalis cordis archana condire immo ipsum cum +
apostolis sal terrae fieri, id est eorum quoque qui adhuc terrena sapiu+
nt imbuendis mentibus sufficere.  At si quis semel condimento ueritatis+
 refectus ad apostasiam redierit, quo alio doctore corrigitur qui eam q+
uam ipse gustauit sapientiae dulcedinem uel aduersis saeculi perterritu+
s uel allectus prosperis respuit?  cui apte congruit illud uiri sapient+
is: quis medebitur incantatori a serpente percusso?  hac sane sententia+
 specialiter iudae scariothis socios ipsumque designari non immerito cr+
editur qui filargiria corruptus et gradum apostolatus prodere et dominu+
m tradere non dubitauit.  Uerum quia sunt non nulli quos dum maior scie+
ntia erigit a ceterorum societate disiungit et quasi quo plus sapiunt e+
o a concordiae uirtute desipiscunt recte subiungitur:  habete in uobis +
sal et pacem habete inter uos.  Per sal quippe uerbi sapientia designat+
ur.  Qui igitur loqui sapienter nititur magnopere metuat ne eius eloqui+
o audientium unitas confundatur.  Sal quippe sine pace non uirtutis est+
 donum sed damnationis argumentum.  Quo enim quisque melius sapit eo de+
terius delinquit et ideo inexcusabiliter merebitur supplicium qui prude+
nter, si uoluisset, potuit uitare peccatum.  Et inde exsurgens uenit in+
 fines iudaeae ultra iordanen.  Huc usque marcus ea narrabat de domino +
quae in galilea fecit et docuit.  Hinc incipit ea narrare quae in iudae+
a fecit docuit siue passus est et primo quidem trans iordanen ad orient+
em deinde etiam cis iordanen quando uenit hiericho bethaniam et hieroso+
lima.  Nam cum omnis iudaeorum prouincia generaliter ad distinctionem a+
liarum gentium iudaea dicta sit specialius tamen meridiana eius plaga a+
ppellabatur iudaea ad distinctionem samariae galileae decapolis et cete+
rarum in eadem prouincia regionum.  Et conueniunt iterum turbae ad eum,+
 et sicut consueuerat iterum docebat illos.  Et accedentes pharisaei in+
terrogabant eum si licet uiro uxorem dimittere temptantes eum.  Et hic +
notanda mentium distantia in turbis et pharisaeis.  Hae conueniunt ut d+
oceantur et sui sanentur infirmi sicut euangelista matheus aperte comme+
morat; illi accedunt ut saluatorem ac doctorem ueritatis temptando deci+
piant.  Neque hoc mirandum, nam hos deuotio pietatis illos stimulus add+
uxit liuoris.  Interrogant ergo utrum liceat homini dimittere uxorem su+
am qualibet causa ut quasi cornuato eum teneant sillogismo et quodcumqu+
e responderit captioni pateat.  Si dixerit dimittendam esse uxorem qual+
ibet ex causa et ducendas alias, pudicitiae praedicator sibi uidebitur +
docere contraria.  Sin autem responderit non omnem ob causam debere dim+
itti quasi sacrilegii reus tenebitur et aduersus doctrinam moysi ac per+
 per moysen dei facere.  Igitur dominus sic responsionem temperat ut de+i
cipulam transeat scripturam sanctam adducens in testimonium et naturale+
m legem primamque dei sententiam secundae obponens quae non uoluntate d+
ei sed peccantium necessitate concessa est.  Quid, inquit, uobis praece+
pit moyses?  qui dixerunt: moyses permisit libellum repudii scribere et+
 dimittere.  Quibus respondens iesus ait: ad duritiam cordis uestri scr+
ipsit uobis praeceptum istud.  Quod dicit istiusmodi est, numquid potes+
t deus sibi esse contrarius ut aliud ante iusserit et sententiam suam n+
ouo frangat imperio?  non ita sentiendum est, sed moyses cum uideret pr+
opter desiderium secundarum coniugum quae uel ditiores uel iuueniores u+
el pulchriores essent primas uxores interfici aut malam uitam ducere ma+
luit indulgere discordiam quam odia et homicidia perseuerare, simulque +
considera quod non dixit, propter duritiam cordis uestri permisit uobis+
 deus, sed moyses ut iuxta apostolum consilium sit hominis non imperium+
 dei.  Ab initio autem creaturae masculum et feminam fecit eos deus.  H+
oc in exordio geneseos scriptum est.  Dicendo autem masculum et feminam+
 ostendit secunda uitanda coniugia; non enim ait, masculum et feminas, +
quod ex priorum repudio quaerebatur, sed masculum et feminam, ut unius +
coniugis consortio necterentur.  Propter hoc relinquet homo patrem suum+
 et matrem et adhaerebit ad uxorem suam.  Similiter ait, adhaerebit ad +
uxorem suam, non ad uxores.  Et erunt duo in carne una.  Itaque iam non+
 sunt duo sed una caro.  Praemium nuptiarum e duabus unam carnem fieri.+
  castitas iuncta spiritui unus efficitur spiritus.  Quod ergo deus con+
iunxit homo non separet.  Quae deus coniunxit unam faciendo carnem uiri+
 et feminae haec homo non potest separare nisi forsitan solus deus.  Ho+
mo separat quando propter desiderium secundae uxoris primam dimittimus.+
 deus.  Separat qui et coniunxerat quando ex consensu propter seruitute+
m deo eo quod tempus in arto sit sic habemus uxores quasi non habentes.+
  et in domo iterum discipuli eius de eodem interrogauerunt eum.  Et di+
cit illis: quicumque dimiserit uxorem suam et aliam duxerit adulterium +
committit super eam; et si uxor dimiserit uirum suum et alii nupserit, +
moechatur.  In matheo scriptum plenius est: quicumque dimiserit uxorem +
suam nisi ob fornicationem et aliam duxerit moechatur.  Una ergo solumm+
odo carnalis est causa fornicatio una spiritalis timor dei ut uxor dimi+
ttatur sicut multi religionis causa fecisse leguntur.  Nulla autem caus+
a est dei lege praescripta ut uiuente ea quae relicta est alia ducatur.+
  et offerebant illi paruulos ut tangeret illos.  Discipuli autem commi+
nabantur offerentibus.  Non quo nollent eis saluatoris et uoce et manu +
benedici sed quo necdum habentes plenissimam fidem putarent eum in simi+
litudinem hominum offerentium importunitate lassari.  Quos cum uideret +
iesus indigne tulit et ait illis: sinite paruulos uenire ad me et ne pr+
ohibueritis eos; talium est enim regnum dei.  Significanter dixit taliu+
m non istorum ut ostenderet non aetatem regnare sed mores et his qui si+
milem haberent innocentiam et simplicitatem praemium repromitti apostol+
o quoque in eandem sententiam congruente, fratres nolite pueri fieri se+
nsibus sed malitia paruuli estote, sensu autem ut perfecti sitis.  Amen+
 dico uobis: quisque non receperit regnum dei uelut paruulus non intrab+
it in illud.  Sicut puer non perseuerat in iracundia non laesus meminit+
 non uidens pulchram mulierem delectatur non aliud cogitat aliud loquit+
ur sic et uos, nisi talem habueritis innocentiam et animi puritatem, re+
gnum caelorum non poteritis intrare.  Aliter.  Regnum dei, id est doctr+
inam euangelii, sicut paruulus accipere iubemur quia quo modo paruulus +
in discendo non contradicit doctoribus neque rationes et uerba componit+
 aduersum eos resistens sed fideliter suscipit quod docetur et cum metu+
 obtemperat et quiescit ita et nos in oboediendo simpliciter et sine ul+
la retractatione uerbis domini facere debemus.  Et complexans eos et in+
ponens manus super illos benedicebat eos.  Complexus benedicit paruulos+
 ut humiles spiritu sua benedictione gratia et dilectione dignos esse s+
ignificet.  Et cum egressus esset in uiam procurrens quidam genu flexo +
ante eum rogabat eum dicens: magister bone, quid faciam ut uitam aetern+
am percipiam?  audierat credo iste quaesitor uitae aeternae a domino ta+
ntum eos qui paruulorum uelint esse similes dignos esse introitu regni +
caelestis atque ideo curam gerens tractatus certioris poscit sibi non p+
er parabolas sed aperte quibus operum meritis uitam aeternam consequi p+
ossit exponi.  Iesus autem dixit ei: quid me dicis bonum?  nemo bonus n+
isi unus deus.  Quia magistrum uocauerat bonum et non deum uel dei fili+
um confessus erat discit quamuis sanctum hominem comparatione dei non e+
sse bonum de quo dicitur: confitemini domino quoniam bonus.  Unus autem+
 deus bonus non pater solus intellegendus est sed et filius qui dicit, +
ego sum pastor bonus sed et spiritus sanctus quia pater de caelo dabit +
spiritum bonum petentibus se, id est ipsa una et indiuidua trinitas pat+
er et filius et spiritus sanctus solus et unus deus bonus est.  Non igi+
tur dominus se bonum negat sed esse deum significat non se magistrum bo+
num non esse sed magistrum absque deo nullum bonum esse testatur.  Prae+
cepta nosti: ne adulteres ne occidas ne fureris ne falsum testimonium d+
ixeris ne fraudem feceris honora patrem tuum et matrem.  Haec est pueri+
lis innocentiae castitas quae nobis imitanda proponitur, si regnum dei +
uolumus intrare.  Notandum sane quia iustitia legis suo tempore custodi+
ta non solum bona terrae uerum etiam suis cultoribus uitam conferebat a+
eternam.  Et ille respondens ait: magister, haec omnia obseruaui a iuue+
ntute mea.  Iesus autem intuitus eum dilexit eum et dixit illi: unum ti+
bi deest.  Non est putandus homo iste uel uoto temptantis ut quidam put+
auere dominum interrogasse uel de sua esse uita mentitus cum se legis m+
andata custodisse dicebat sed simpliciter ut uixerit esse confessus qui+
a, si mendacii aut simulationis noxa reus teneretur, nequaquam intuitus+
 archana cordis eius diligere diceretur iesus.  Diligit enim dominus eo+
s qui mandata legis quamuis minora custodiunt sed nihilominus quod in l+
ege minus fuerat his qui perfecti esse desiderant ostendit quia non uen+
it soluere legem aut prophetas sed adimplere.  Ad quam profecto adimple+
tionem pertinet quod hic consequenter adiungit:  uade quaecumque habes +
uende et da pauperibus et habebis thesaurum in caelo et ueni sequere me+
.  Quicumque perfectus esse uoluerit debet uendere quae habet et non ex+
 parte uendere sicut annanias fecit et saphira sed totum uendere et cum+
 uendiderit dare omne pauperibus et sic sibi praeparare thesaurum in re+
gno caelorum.  Nec hoc ad perfectionem sufficit, nisi post contemptas d+
iuitias saluatorem sequatur, id est relictis malis faciat bona.  Facili+
us enim sacculus contemnitur quam uoluntas.  Multi diuitias relinquente+
s dominum non sequuntur.  Sequitur autem dominum qui imitator eius est +
et per uestigia illius graditur.  Qui enim dicit se in christo credere +
debet quo modo ille ambulauit et ipse ambulare.  Qui contristatus in ue+
rbo abiit maerens; erat enim habens possessiones multas.  Haec est tris+
titia quae ducit ad mortem causaque tristitiae redditur quod habuerit p+
ossessiones multas, id est spinas nascentes et tribulos quae sementem d+
ominicam suffocauerunt.  Et circumspiciens iesus ait discipulis suis: q+
uam difficile qui pecunias habent in regnum dei introibunt.  Discipuli +
autem obstupescebant in uerbis eius.  Claret quidem quia qui hic multip+
licandis diuitiis incumbunt alterius uitae gaudia quaerere contemnunt. +
 sed inter pecunias habere et pecunias amare multa distantia est.  Mult+
i enim habentes non amant, multi non habentes amant.  Item alii et habe+
nt et amant, alii nec habere nec amare se diuitias saeculi gaudent quor+
um tutior status est qui dicere cum apostolo ualent:  nobis mundus cruc+
ifixus est et nos mundo.  Unde et salomon non ait, qui habet, sed qui a+
mat diuitias fructus non capiet ex eis.  Et ipse dominus obstupescentib+
us in uerbis huius sententiae discipulis exponendo subiunxit dicens:  f+
ilioli quam difficile est confidentes in pecuniis regnum dei introire. +
 ubi notandum quod non ait quam impossibile sed quam difficile est.  Qu+
od enim impossibile est fieri omnino non potest, quod difficile cum lab+
ore potest.  Potest etenim fieri sed cum maximo labore iuuante dei grat+
ia ut pecunias habentes uel in pecuniis confidentes exutis filargiriae +
retinaculis ianuam intrent regni caelestis.  Facilius est camelum per f+
oramen acus transire quam diuitem intrare in regnum dei.  Si facilius e+
st camelum ingentibus membris enormem angustum foramen acus penetrare q+
uam diuitem intrare in regnum dei, nullus ergo diues intrabit in regnum+
 dei.  Et quomodo uel in euangelio matheus zacheus et ioseph uel in uet+
eri testamento quam plurimi diuites intrauerunt in regnum dei, nisi for+
te quia diuitias uel pro nihilo habere uel ex toto relinquere domino in+
spirante didicerunt.  Numquid enim dauid in regni diuitiis confidebat q+
ui et de semet ipso canit, quoniam unicus et pauper sum ego, et alios h+
ortatur, diuitiae si affluant, nolite cor adponere, credo non ausus dic+
ere, nolite suscipere.  Numquid abraham domino substantiam praetulisse +
credibile est pro quo unicum ferire non dubitauit heredem.  Altiore aut+
em sensu facilius est christum pati pro dilectoribus saeculi quam dilec+
tores saeculi ad christum posse conuerti.  Cameli enim nomine se intell+
egi uoluit quia sponte humiliatus infirmitatis nostrae onera sustulit. +
 in quo enim manifestius intellegitur quam in ipso quod scriptum est: q+
uanto magnus es humilia te in omnibus.  Per acum autem punctiones signi+
ficat per punctiones dolores in passione susceptos.  Foramen ergo acus +
dicit angustias passionis.  Qua scissa nostrae quasi uestimenta naturae+
 quodammodo resarcire, id est recuperare, dignatus est quatenus post la+
psum melius reformati gaudeamus ad testimonium apostoli dicentis: quicu+
mque enim in christo baptizati estis christum induistis.  Qui magis adm+
irabantur dicentes ad semet ipsos: et quis potest saluus fieri?  quo pe+
rtinet ista responsio cum incomparabiliter maior sit turba pauperum qua+
e diuitibus perditis potuerit saluari, nisi quia intellexerunt cunctos +
qui diuitias amant etiam si adipisci nequeunt in diuitum numero deputar+
i.  Et intuens illos iesus ait: apud homines inpossibile est sed non ap+
ud deum; omnia enim possibilia sunt apud deum.  Non ita accipiendum est+
 quod cupidi et superbi qui nomine illius diuitis significati sunt in r+
egnum caelorum sint intrarturi cum suis cupiditatibus et superbia sed p+
ossibile est deo ut per uerbum eius, sicut etiam factum esse et cotidie+
 fieri uidemus, a cupiditate temporalium ad caritatem aeternorum et a p+
erniciosa superbia ad humilitatem saluberrimam conuertantur.  Coepit pe+
trus ei dicere: ecce nos dimisimus omnia et secuti sumus te.  Grandis f+
iducia.  Petrus piscator erat diues non fuerat cibos manu et arte quaer+
ebat et tamen loquitur confidenter, dimisimus omnia.  Et quia non suffi+
cit tantum dimittere iungit quod perfectum est, et secuti sumus te.  Fe+
cimus quod iussisti; quid igitur nobis dabis praemii?  respondens iesus+
 ait: amen dico uobis: nemo est qui reliquerit domum aut fratres aut so+
rores aut matrem aut patrem aut filios aut agros propter me et propter +
euangelium qui non accipiat centies tantum nunc in tempore hoc domos et+
 fratres et sorores et matres et filios et agros cum persecutionibus et+
 in seculo futuro uitam aeternam.  Quidam ex occasione huiusce sententi+
ae iudaicam mille annorum fabulam post resurrectionem iustorum dogmatiz+
ant quando omnia quae propter deum dimisimus multiplici nobis sint faen+
ore reddenda insuper et uita aeterna donanda.  Nec uident inepti quod, +
etsi in ceteris digna sit repromissio, in uxoribus tamen iuxta alios eu+
angelistas centenis appareat turpitudo praesertim cum dominus et in res+
urrectione nubendum non esse testetur et ea quae dimissa fuerint propte+
r se recipienda in hoc tempore cum persecutionibus asseueret quas utiqu+
e persecutiones illi chiliastae sicut et cetera quoque contratia mille +
annis suis omnimodis abesse confirmant.  Sensus igitur iste est, qui pr+
opter euangelium christi carnalia reliquerit spiritalia bona recipiet q+
uae comparatione et merito sui ita erunt quasi paruo numero centenarius+
 numerus comparetur quia nimirum a fratribus atque consortibus proposit+
i sui qui ei spiritali glutino colligantur multo gratiorem etiam in hac+
 uita recipiet caritatem.  Lege actus apostolorum quia multitudinis cre+
dentium erat cor et anima una et erant illis omnia communia nullusque e+
gens erat inter eos qui sua pro domino reliquerant de quibus et apostol+
us ait: tamquam nihil habentes et omnia possidentes.  Potest sane hoc q+
uod ait, accipiet centies tantum nunc in tempore hoc domos et fratres e+
t sorores et matres et filios et agros cum persecutionibus, per signifi+
cationem altius intellegi.  Centenarius quippe numerus de laeua transla+
tus in dexteram licet eandem in flexu digitorum uideatur tenere figuram+
 quam habuerat denarius in laeua nimium tamen quantitatis magnitudine s+
upercrescit quia uidelicet omnes qui propter regnum dei temporalia sper+
nunt etiam in hac uita persecutionibus plenissima eiusdem regni gaudia +
fide certa degustant atque in expectatione patriae caelestis quae iure +
in dextera significatur omnium pariter electorum sincerissima dilection+
e fruuntur.  Uerum quia multi uirtutum studia non eadem qua incipiunt i+
ntentione pietatis comsummant sed uel accepto uirtutum amore tepescunt +
uel ex integro ad scelerum uolutabra relabuntur terribilis mox sententi+
a subinfertur: multi autem erunt primi nouissimi et nouissimi primi.  U+
ide enim iudam de apostolo in apostatam uersum et dicito quia multi eru+
nt primi nouissimi; uide latronem in cruce factum confessorem eodemque +
die quo pro suis crucifixus est peccatis gratia fidei cum christo in pa+
radiso gaudentem et dicito quia et nouissimi erunt primi.   sed et coti+
die uidemus multos in laico habitu constitutos magnis uitae meritis exc+
ellere et alios a prima aetate spiritali studio feruentes ad extremum o+
tio torpente lassescere atque inerti stultitia quod spiritu coeperant c+
arne consummare.  Erant autem in uia ascendentes in hierosolima, et pra+
ecedebat illos iesus, et stupebant et sequentes timebant.  Ideo hieroso+
limam tendentes discipuli cum domino stupebant et timbebant quia memine+
rant sermonis eius qua se passurum multa a summis sacerdotibus et scrib+
is et occidendum esse praedixerat metuentes ne uel ipsi cum eo occidere+
ntur uel saltim ille cuius uita et magisterio gaudebant inimicorum mani+
bus occumberet.  Et assumens iterum duodecim coepit illis dicere quae e+
ssent ei euentura: quia ecce ascendimus in hierosolima, et filius homin+
is tradetur principibus sacerdotum et scribis, et damnabunt eum morte e+
t tradent eum gentibus, et inludent ei et conspuent eum et flagellabunt+
 eum et interficient eum, et tertia die resurget.  Redemptor noster pra+
euidens ex passione sua discipulorum animos perturbandos eis longe ante+
 et eiusdem passionis poenam et resurrectionis suae gloriam praedicit u+
t cum morientem sicut praedictum esset cernerent etiam resurrecturum no+
n dubitarent.  Ubi paganorum quoque dementiam qua eius crucem deridere +
solent apertissime confutat cum proximae suae passionis et tempus quasi+
 futurorum praescius ostendit et locum quasi mortis intrepidus adiit.  +
et accedunt ad eum iacobus et iohannes filii zebedei dicentes: magister+
, uolumus ut quodcumque petierimus facias nobis.  At ille dixit eis: qu+
id uultis ut faciam uobis?  et dixerunt: da nobis ut unus ad dexteram t+
uam et alius ad sinistram tuam sedeamus in gloria tua.  Matheus scribit+
 haec matrem filiorum zebedei dominum postulasse pro illis, sed marcus +
ipsorum desiderium atque consilium uolens aperire legentibus tacet de i+
nterueniente matre et ipsos potius dicit postulare quod ipsorum rogatu +
per matrem nouerat esse postulatum.  Denique dominus secundum utrumque +
euangelistam non matri sed ipsis respondit:  nescitis, inquit, quid pet+
atis; potestis bibere calicem quem ego bibo aut baptismum quo ego bapti+
zor baptizari?  at illi dixerunt ei: possumus.  Nesciunt quid petant qu+
i sedem gloriae a domino quam nondum merebantur inquirunt.  Iam enim de+
lectabat eos culmen honoris sed prius uia habebat exercere laboris.  De+
siderabant regnare sublimiter cum christo, sed prius erat pati humilite+
r pro christo.  Nomine enim calicis siue baptismi passionem designat ma+
rtyrii qua et ipsum et illos decebat consummari. unde et alibi de sua p+
assione loquitur: baptisma autem habeo baptizari et quomodo coartor usq+
ue dum perficiatur.  Et eidem passioni appropians orabat dicens: pater,+
 si uis, transfer calicem istum a me.  Iesus autem ait eis: calicem qui+
dem quem ego bibo bibetis et baptismum quo ego baptizor baptizabimini. +
 quaeritur quomodo calicem martyrii zebedei filii iacobus uidelicet et +
iohannes biberint aut quomodo baptismo domini fuerint baptizati cum scr+
iptura narret iacobum tantum apostolum ab herode capite truncatum iohan+
nes autem propria morte uitam finierit.  Sed si legamus ecclesiasticas +
historias in quibus fertur quia et ipse propter martyrium sit missus in+
 feruentis olei dolium et inde ad suscipiendam coronam christi athleta +
processerit statimque religatus in pathmos insulam sit, uidebimus marty+
rio animum non defuisse et bibisse iohannem calicem confessionis quem e+
t tres pueri in camino ignis biberunt licet persecutor non fuderit sang+
uinem.  Quod autem subiungit,  sedere autem ad dexteram meam uel ad sin+
istram non est meum dare sed quibus paratum est, sic intellegendum est,+
 regnum caelorum non est dantis sed accipientis.  Non est enim personar+
um acceptio apud deum, sed quicumque talem se praebuerit ut regno caelo+
rum dignus sit hic accipiet quod non personae sed uitae paratum est.  S+
i itaque tales estis qui consequamini regnum caelorum quod pater meus t+
riumpantibus et uictoribus praeparauit, uos quoque accipietis illud.  I+
tem, non est meum dare uobis sed quibus paratum est.  Non est meum dare+
 superbis; hoc enim adhuc erant.  Sed si uultis illud accipere, nolite +
esse quod estis.  Aliis paratum est, et uos alii estote, et uobis parat+
um est.  Quid est, alii estote?  prius humiliamini qui iam uultis exalt+
ari.  Et audientes decem coeperunt indignari de iacobo et iohanne.  Dec+
em apostoli non indignantur matri filiorum zebedei nec ad mulierem auda+
ciam referunt postulationis sed ad filios qui ignorantes mensuram suam +
immodica cupiditate exarserunt quibus et dominus dixerat: nescitis quid+
 petatis  iesus autem uocans eos ait illis: scitis quia hi qui uidentur+
 principari gentibus dominantur eis, et principes eorum potestatem habe+
nt ipsorum; non ita est autem in uobis, et cetera.  Humilis magister et+
 mitis nec cupiditatis immodicae duos arguit postulantes nec decem reli+
quos indignationis increpat et liuoris sed tale ponit exemplum quo doce+
at eum maiorem esse qui minor fuerit et illum dominum fieri qui omnium +
seruus sit.  Frustra igitur aut illi immoderata quaesierant aut isti do+
lent super maiorum desiderio cum ad summitatem uirtutum non potentia se+
d humilitate ueniatur.  Denique sui proponit exemplum ut, si dicta paru+
ipenderent, erubescerent ad opera et dicit:  nam et filius hominis non +
uenit ut ministraretur ei sed ut ministraret.  Nota quod crebro diximus+
 eum qui ministret filium appellari hominis.  Et daret animam suam rede+
mptionem pro multis, quando formam serui accepit ut pro mundo sanguinem+
 funderet.  Et non dixit, dare animam suam redemptionem pro omnibus, se+
d pro multis, id est pro his qui credere uoluerint.  Et ueniunt hierich+
o.  Et proficiscente eo de hiericho et discipulis eius et plurima multi+
tudine filius timei bartimeus caecus sedebat iuxta uiam mendicans, et c+
etera.  Matheus hoc in loco duos iuxta uiam sedentes et ad dominum clam+
antes caecos dicit esse illuminatos, lucas autem cum appropinquaret hie+
richo pari ordine illuminatum ab eo caecum esse perhibet.  Ubi nemo san+
e sapiens autumet euangelistas sibimet contraria scribere sed alium scr+
ibere plenius quod alter omisit  quod uero matheo referente quia dominu+
s duos illuminauerit caecos marcus unum ponere maluit illuminatum cui t+
amen alterum adfuisse non negat intellegendum est unum eorum fuisse not+
issimum.  Quod ex hoc etiam satis apparet quod et nomen eius et patris +
eius marcus commemorauit quod in tot superius sanatis a domino non faci+
le occurrit, nisi cum iairum archisinagogum etiam nomine expressit cuiu+
s filiam resuscitauit iesus.  In quo etiam magis iste sensus apparet qu+
ia et ille archisinagogus utique in loco illo nobilis fuit.  Procul dub+
io itaque bartimeus iste timei filius ex aliqua magna felicitate deiect+
us notissimae et famosissimae miseriae fuit quod non solum caecus uerum+
 etiam mendicus sedebat.  Hinc est ergo quod ipsum solum uoluit commemo+
rare marcus cuius inluminatio tam claram famam huic miraculo comparauit+
 quam erat illius nota calamitas.  Caeci ergo quos dominus ad se claman+
tes illuminauit homines sunt uerae lucis quae christus est inscii sed i+
pso donante ad cognoscendam confitendamque suam caecitatem ac petendam +
ueritatis lucem compuncti.  Hiericho autem quod interpretari dicitur lu+
na defectum nostrae mutabilitatis ac mortalitatis significat.  Quod ex +
illa maxime euangelii parabola claruit ubi homo descendens ab hierusale+
m in hiericho incidit in latrones et uulneratus ab eis ac dispoliatus p+
er piam samaritani industriam ad salutem reuocatus est quia nimirum gen+
us humanum a uisione summae pacis in desideria saeculi huius labe morti+
fera decidens per dominum saluatorem ad uitam quam errando perdiderat r+
educitur.  Appropinquans ergo dominus hiericho caeco lumen reddidit qui+
a ueniens in carnem et passioni propinquans multos ad fidem et confessi+
onem diuinae cognitionis adduxit.  Non enim primis incarnationis suae t+
emporibus sed paucis ante quam pateretur annis, id est postquam trigint+
a esse coeperat annorum, ministerium uerbi mundo quo illuminaretur exhi+
buit sed et de hiericho proficiscens caecos illuminauit quia resurgens +
a mortuis atque ascendens in caelum misit spiritum sanctum apostolis eo+
sque ad illustrationem omnium populorum dispersit in mundum.  Quod aute+
m appropinquans hiericho unum illuminauit at proficiscens de hiericho d+
uos hoc intimauit typice quod ante passionem suam uni tantum populo iud+
aeorum praedicauit post resurrectionem uero atque ascensionem suam mani+
festius per apostolos et iudaeis et gentibus et aeternae diuinitatis et+
 assumptae a se humanitatis archana patefecit  quod uero marcus unum il+
luminatum scribit ad gentium slautem specialiter respicit qui omnimodis+
 a luce ueritatis extorres fuerant, et ideo quantum famosa infidelitati+
s eorum erat caecitas tantum famosa facta est illuminantis eos gratia s+
aluatoris.  Et bene marcus qui gentibus scribebat euangelium unum dicit+
 illuminatum ut eorum quos instituebat ad fidem saluationi figura congr+
ueret.  Matheus uero qui credentibus ex hebraeis suum scribebat euangel+
ium quod in gentium quoque notitiam erat peruenturum recte duos dicit i+
lluminatos ut ad utrumque populum unam eandemque fidei gratiam pertiner+
e doceret.  Quod etiam in sequenti lectione de asino in quo dominus sed+
ere dignatus est eadem euangelica seruare scriptura curauit.  Matheus n+
amque qui fidelibus ex iudaeis euangelizabat asinam simul et pullum add+
uctos domino refert.  Porro ceteri tres euangelistae qui congregatae de+
 nationibus ecclesiae scripserunt asini solummodo ad dominum adducti fa+
ciunt mentionem de matre omnino reticent quia illi simpliciter fidem ge+
ntium figurant iste autem natum ex fideli sinagoga fidelem gentium popu+
lum proximum ordine suae narrationis intimare curauit.  Proficiscente i+
gitur domino et discipulis eius et plurima multitudine de hiericho caec+
us sedebat iuxta uiam mendicans quia ascendente ad caelos domino et mul+
tis fidelium sequentibus immo cunctis ab initio mundi electis una cum i+
llo ianuam regni caelestis ingredientibus mox gentium populus diu perfi+
dia caecus audito saluatoris aduentu coepit et ipse suae salutis atque +
illuminationis spem habere.  De quo bene dicitur quia sedebat iuxta uia+
m mendicans.  Mendicat enim iuxta uiam sedens qui necdum iter ueritatis+
 ingrediens necdum cognoscens sedula intentione atque inquisitione desi+
derii salutaris ad hoc peruenire contendit et qui sit uerus religionis +
cultus inuestigare persistit.  Quod in historia cornelii centurionis pr+
aecipue declaratum est.  Quid est autem transeundo audire stando lumen +
restituere, nisi quod per humanitatem suam misertus est qui per diuinit+
atis potentiam a nobis mentis nostrae tenebras exclusit?  quod enim pro+
pter nos natus et passus est quod resurrexit ascendit in caelum quasi t+
ransit iesus quia haec nimirum actio temporalis est sed stans caecum in+
luminauit quia non sicut illa dispensatio temporalis ita uerbi aeternit+
as transit quae in se manens innouat omnia.  Stare enim dei est incommu+
tabili cogitatione mutabilia cuncta disponere.  Qui ergo uoces petentis+
 transiens audiuit stans lumen reddidit quia, etsi propter nos temporal+
ia pertulit, inde tamen nobis lucem tribuit unde habere mutabilitatis t+
ransitum nescit.  Sed qui deum quem colebat crebris precibus ut sese il+
luminare dignaretur orabat,  cum audisset quia iesus nazarenus est coep+
it clamare ac dicere: fili dauid iesu miserere mei.  Et comminabantur e+
i multi ut taceret.  At ille multo magis clamabat dicens: fili dauid mi+
serere mei.  Audiens iesum caecus misereri sui precatur nec multis lice+
t prohibentibus a clamando desistit quia populus gentium agnita fama no+
minis christi particeps eius fieri quaerebat.  Contradicebant multi pri+
mo iudaei ut in apostolorum actibus legimus deinde etiam gentiles acrio+
ri ac fortiori persectuione frequenter instabant ne illuminandus sanand+
usque christum mundus inuocaret, nec tamen eos qui ad uitam erant praeo+
rdinati aeternam uesanus impugnantium furor disposita ualebat salute pr+
iuare.  Et stans iesus praecepit illum uocari.  Ecce stat qui ante tran+
siebat.  Qua in re aliquid nobis dominus innuit quod intellegi de human+
itate ac diuinitate illius utiliter possit.  Clamantem etenim caecum tr+
ansiens audiuit sed stans miraculum illuminationis exhibuit.  Et uocant+
 caecum dicentes ei: animaequior esto surge, uocat te.  Clamantem ad se+
 caecum dominus uocat cum populo gentium scientiam ueritatis desiderant+
i per sanctos praedicatores uerbum fidei committit.  Qui nimirum uocant+
es caecum animaequiorem esse et surgere atque ad dominum uenire praecip+
iunt cum praedicando uerbum indoctis spem eos salutis habere ac de torp+
ore uitiorum erigi atque ad uirtutum studia quibus illuminari mereantur+
 sese accingere iubent dicentes cum propheta: accedite ad eum et inlumi+
namini; et iterum: surge qui dormis et exsurge a mortuis, et inluminabi+
t tibi christus.  Et quia primitiua de gentibus ecclesia tanto promissi+
 in christo luminis desiderio feruebat ut plurimi relictis mundi facult+
atibus nudi euangelicam uitam sequerentur quo aeternum in caelis merere+
ntur habere thesaurum recte de illuminando caeco subditur:  qui proiect+
o uestimento suo exiliens uenit ad eum.  Proiecto quippe uestimento exi+
lit ut adueniens illuminetur a christo qui abiectis mundi retinaculis e+
xpedito mentis gressu ad largitorem aeternae lucis properat.  Et respon+
dens iesus dixit illi: quid uis tibi faciam?  caecus autem dixit ei: ra+
bboni ut uideam.  Numquid qui lumen reddere poterat quid uellet caecus +
ignorabat?  sed peti uult hoc quod et nos petere et se concedere praeno+
scit; importune namque ad orationem nos ammonet et tamen dicit: scit na+
mque pater uester quid opus sit uobis ante quam petatis eum.  Ad hoc er+
go requirit ut petatur ad hoc requirit ut cor ad orationem excitet.  Un+
de et caecus protinus adiungit: rabboni ut uideam.  Ecce caecus a domin+
o non aurum sed lucem quaerit paruipendit extra lucem aliquid quaerere +
quia, etsi habere caecus quodlibet potest, sine luce non potest uidere +
quod habet.  Imitemur ergo eum quem et corpore audiuimus et mente salua+
tum non falsas diuitias non terrena dona non fugitiuos honores a domino+
 sed lucem quaeramus illam uidelicet lucem quam uidere cum solis angeli+
s possimus quam nec initium inchoat nec finis angustat ad quam profecto+
 lucem uia fides est.  Unde recte et illuminando caeco protinus respond+
etur:  uade, fides tua te saluum fecit.  Et confestim, inquit, uidit et+
 sequebatur eum in uia.  Uidet et sequitur qui bonum quod intellegit op+
eratur, uidet autem sed non sequitur qui bonum quidem intellegit sed be+
ne operari contemnit.  Iesum enim sequitur qui imitatur.  Hinc namque d+
icit: si quis mihi ministrat, me sequatur.  Consideremus ergo qua gradi+
tur ut sequi mereamur.  Ecce cum sit dominus et creator angelorum susce+
pturus naturam nostram quam condidit in uterum uirginis uenit nasci tam+
en in hoc mundo per diuites noluit parentes pauperes elegit unde et agn+
us qui pro illo offerretur defuit columbarum pullos et par turturum ad +
sacrificium mater inuenit prosperari in hoc mundo noluit opprobria irri+
sionesque tolerauit sputa flagella alapas spineam coronam crucem sustin+
uit.  Et quia rerum corporalium delectatione a gaudio interno cecidimus+
 cum qua amaritudine illuc redeatur ostendit.  Et cum adpropinquarent h+
ierosolimae et bethaniae ad montem oliuarum mittit duos ex discipulis s+
uis et ait illis: ite in castellum quod est contra uos.  Bethania est u+
illula siue ciuitas in latere montis oliueti quasi stadiis quindecim ab+
 hierusalem sicut iohannes euangelista manifestat ubi lazarus est susci+
tatus a mortuis cuius et monumentum ecclesia nunc ibidem constructa dem+
onstrat.  Bethania autem domus oboedientiae dicitur.  Et apte dominus h+
ierosolimam uenturus ac mundum suo sanguine redempturus primo bethaniam+
 praesentiae suae dignatione sublimauit ibique a muliere deuota mystico+
 chrismate perunctus est quia nimirum multos ante passionem suam docend+
o domum sibi oboedientiae in qua per spiritum gratiae inhabitaret effec+
it quorum pia actione delectatus ipse quasi odorifero delibutus est ung+
uento.  Hinc etenim ciuitas haec in monte oliueti posita esse refertur +
ut ecclesiam per gratiam sui conditoris saluandam esse designet qui nos+
 unctione spiritalium carismatum et scientiae pietatisque perpetua luce+
 refouet.  Unde alibi cum dixisset, non potest ciuitas abscondi supra m+
ontem posita, continuo subiecit, neque accendunt lucernam et ponunt eam+
 sub modio, quia idem mons oliueti, id est summus spiritalium distribut+
or gratiarum, qui ciuitatem suam ut emineat exaltat hanc quoque oleo ex+
ultationis ut lucere possit nec deficiat impinguat.  Et quia idem lumen+
 sub modio poni noluit misit discipulos in castellum quod contra eos er+
at, hoc est doctores qui indocta ac barbara totius orbis loca quasi con+
tra positi castelli moenia euangelizando penetrarent destinauit.  Recte+
 autem duo mittuntur siue propter scientiam ueritatis et operationis mu+
nditiam seu propter geminae dilectionis dei uidelicet et proximi sacram+
entum toto orbe praedicandum.  Et statim introeuntes illud inuenietis p+
ullum ligatum super quem nemo adhuc hominum sedit; soluite illum et add+
ucite, et si quis uobis dixerit, quid facitis, dicite, quia domino nece+
ssarius est, et continuo illum dimittet huc.  Introeuntes mundum praedi+
catores sancti inuenerunt populum nationum perfidiae uinculis irretitum+
.  Funiculis enim peccatorum suorum unusquisque constrictus erat nec so+
lum nationum uerum etiam iudaeorum.  Omnes enim peccauerunt et egent gl+
oriam dei.  Unde bene apud matheum asina quoque cum pullo alligata repp+
eritur.  Asina quippe quae subiugalis fuit et edomita sinagogam quae iu+
gum legis traxerat demonstrat, pullus asinae lasciuus et liber populum +
nationum significat.  Super quem nemo adhuc hominum sedit, quia nemo ra+
tionabilium doctorum frenum correptionis quo uel linguam cohibere a mal+
o uel in artam uitae uiam ire cogeretur nemo indumenta salutis quibus s+
piritaliter calefieret populo gentium utilia suadendo contulerat.  Sede+
ret namque super illum homo, si qui ratione utens eius stultitiam depri+
mendo corrigeret.  Unde non immerito possunt duo discipuli ad exhibenda+
 domino animalia destinati duo praedicatorum ordines unus uidelicet in +
gentes alter in circumcisionem directus intellegi.  Et abeuntes inuener+
unt pullum ligatum ante ianuam foris in biuio et soluunt eum.  Bene pul+
lus ante ianuam foris inuenitur in biuio.  Ianua enim ipse est qui ait:+
 ego sum ianua ouium, per me si quis introierit saluabitur et ingrediet+
ur et egredietur et pascua inueniet.  Quibus uitae pascuis iste pullus,+
 id est populus gentium, carebat cum adhuc extra hanc ianuam in biuio l+
igatus stabat.  Et recte in biuio quia non unam certus uitae fideique u+
iam tenebat sed plures dubiosque sectarum calles sequebatur erroneus.  +
et quidam de illic stantibus dicebant illis quid facitis soluentes pull+
um?  in luca scriptum est quia dixerunt domini eius ad illos: quid solu+
itis pullum?  et apte satis.  Multos quippe habebat dominos qui non uno+
 dogmati et superstitioni deditus sed pro libitu immundorum spirituum a+
d uarios diuersosque miser raptabatur errores ad simulacra muta prout d+
ucebatur incedens  denique uernacula quadam scripturae consuetudine com+
mune esse dicitur quod immundum est sicut et ad petrum uox de caelo dic+
it, quod deus mundauit tu commune ne dixeris, quia qui sanctus est soli+
us dei est et cum nullo ei communis est qui autem peccator est et immun+
dus multorum est, multi enim daemones possident eum, et ideo communis a+
ppellatur.  Qui dixerunt eis sicut praeceperat illis iesus, et dimiseru+
nt eis, et duxerunt pullum ad iesum.  Qui soluendo pullo contradixerant+
 audito domini nomine quiescunt quia magistri errorum qui uenientibus a+
d salutem gentium doctoribus obsistebant eatenus suas tenebras defender+
e donec miraculis attestantibus ueri possessoris ac domini uirtus emicu+
it; at postquam fidei dominicae potestas apparuit cedentibus passim adu+
ersariorum querellis liber credentium coetus ad deum quem corde portare+
t adducebatur.  Et inponunt illi uestimenta sua, et sedit super eum.  U+
estimenta apostolorum uel doctrina uirtutum uel edissertio scripturarum+
 uel certe ecclesiasticorum dogmatum uarietates intellegi possunt quibu+
s illi corda hominum ante nuda et frigida quo christo sessore digna fia+
nt operiunt.  Multi autem uestimenta sua strauerunt in uia.  Portante d+
ominum asino multi uestimenta sua in uia sternunt quia sancti martyres +
propriae se carnis amictu exuentes simplicioribus dei famulis uiam suo +
sanguine parant ut uidelicet inoffenso gressu mentis ad supernae moenia+
 ciuitatis quo iesus ducit incedant.  Item saluator noster asellum sede+
ns hierusalem tendit quando uniuscuiusque fidelis animam regens uidelic+
et iumentum suum ad pacis intimae uisionem ducit.  Iumentum sedet etiam+
 cum sanctae ecclesiae uniuersaliter praesidet eamque in supernae pacis+
 desiderium accendit.  Multi autem uestimenta sua in uia sternunt quia +
corpora sua per abstinentiam edomant ut ei iter ad mentem parent uel ex+
empla bona sequentibus praebeant.  Alii autem frondes caedebant de arbo+
ribus et sternebant in uia, et qui praeibant et qui sequebantur clamaba+
nt dicentes: osanna, benedictus qui uenit in nomine domini.  Frondes ue+
l ramos de arboribus caedunt qui in doctrina ueritatis uerba atque sent+
entias patrum de eorum eloquio scerpunt et haec in uia dei ad auditoris+
 animum uenientis humili praedicatione submittunt.  Sed qui praeibant e+
t qui sequebantur clamabant: osanna.  Praecessit quippe iudaicus populu+
s, secutus est gentilis.  Et quia omnes electi siue qui in iudaea esse +
poterant siue qui nunc in ecclesia existunt in mediatorem dei et hominu+
m crediderunt et credunt qui praeeunt et qui sequuntur osanna clamabant+
  osanna autem latina lingua salua nos dicitur.  Ab ipso enim salutem e+
t priores quaesierunt et praesentes quaerunt et benedictum qui uenit in+
 nomine domini confitentur quoniam una spes una fides est praecedentium+
 atque sequentium populorum.  Nam sicut illi expectata passione ac resu+
rrectione eius sanati sunt ita nos praeterita passione illius ac perman+
ente in saecula resurrectione saluamur.  Quem enim priores nostri ex iu+
daico populo crediderunt atque amauerunt uenturum hunc nos et uenisse c+
redimus et amamus eiusque desiderio accendimur ut eum facie ad faciem c+
ontemplemur.  Benedictum quod uenit regnum patris nostri dauid, osanna +
in excelsis.  Legimus in euangelio iohannis quia refectae de quinque pa+
nibus et duobus piscibus turbae uoluerunt rapere iesum et constituere e+
um regem sed ne hoc perficere possent ipse in montem fugiendo praecauit+
.  Nunc autem ubi passurus hierosolimam uenit non refugit eos qui se re+
gem faciunt qui agmine glorifico et hymnis dei filio ac rege dignis ad +
ciuitatem regiam ducunt non reprimit uoces eorum qui regnum patriarchae+
 dauid in eo restaurandum et priscae benedictionis dona recuperanda con+
cinunt.  Ut quid ergo hoc quod prius fugiendo declinauit modo libens am+
plectitur regnumque quod adhuc uicturus in mundo suscipere noluit iam i+
amque exiturus per passionem crucis de mundo non negauit suscipere, nis+
i ut aperte doceret quia non temporalis et terreni sed aeterni in caeli+
s rex esset imperii ad quod profecto regnum per contemptum mortis glori+
am resurrectionis et triumphum ascensionis perueniret.  Hinc est enim q+
uod post resurrectionem apparens discipulis ait, data est mihi omnis po+
testas in caelo et in terra, et cetera eiusdem loci.  Notandum sane qua+
nta sit consonantia turbae dominum collaudantis cum uoce euangelizantis+
 uirgini matri gabrihelis qui ait: hic enim erit magnus et filius altis+
simi uocabitur, et dabit illi dominus deus sedem dauid patris eius, et +
regnabit in domo iacob in aeternum.  Accepit autem sedem siue regnum da+
uid dominus ut gentem cui dauid quondam temporalis regni fubernacula si+
mul et exempla iustitiae praebuit quamque modulis hymnorum spiritalium +
ad fidem atque amorem sui conditoris accendere solebat hanc ipse factis+
 uerbis donis et promissis tantum mediatore dei et hominum dignis ad re+
gnum caeleste et immortale uocaret atque ad ipsam dei patris uisionem i+
ntroduceret.  In quo iungitur, osanna, id est salus, in excelsis, persp+
icue ostenditur quod aduentus christi non tantum hominum salus sed toti+
us mundi sit terrena iungens caelestibus ut omne genu ei flectat caeles+
tium et terrestrium et infernorum.  Notandum sane quod osanna uerbum he+
braicum compositum est ex duobus corrupto et integro.  Salua namque siu+
e saluifica apud eos dicitur osi, at uero anna interiectio est deprecan+
tis quo modo apud latinos interiectio est dolentis heu et interiectio a+
dmirantis papae.  Denique in psalmo centesimo septimo decimo ubi septua+
ginta interpretes transtulerunt, o domine saluum me fac, in hebraeo scr+
iptum est, anna adonai osi anna.  Quod interpres noster hieronimus dili+
gentius elucidans ita transtulit, obsecro domine salua obsecro.  Idem n+
amque significat, o domine, per interiectionem obsecrantis quod, obsecr+
o domine, per ipsum uerbum obsecrationis.  Osanna itaque salua obsecro +
significat consumpta littera i uocali quae uerbum prius terminat cum pe+
rfecte dicitur osi per uirtutem litterae uocalis a qua uerbum sequens i+
ncipit anna.  Quod metrici in uersibus scandendis synalipham uocant qua+
muis illi scriptam litteram scandentes transiliant, in hoc autem uerbo +
osanna i littera nec saltim scribatur sed sensu loquentium saluo fundit+
us intermittatur.  Et introiuit hierosolima in templum.  Quod ingressus+
 ciuitatem primo templum adiit formam nobis religionis quam sequamur pr+
aemonstrat ut cum forte uillam aut oppidum aut alium quemlibet locum in+
 quo sit domus orationis deo consecrata intramus primo ad hanc diuertam+
us et postquam nos domino per orationum studia commendauerimus sic dein+
de ad agenda ea propter quae uenimus temporalia negotia secedamus.  App+
ropinquante autem tempore passionis appropinquare uoluit dominus loco p+
assionis ibique proximus manere ubi constituto ac praefinito ante saecu+
la tempore inueniri posset ab eis per quos eadem erat passio complenda +
quo etiam per hoc cunctus intimaret audientibus quia non inuitus mortem+
 ut profani putauere sed sua sponte subiret.  Cuius hora proximante int+
repidus locum adiit in quo se esse passurum et per se ipsum et per prop+
hetarum suorum ora longe ante praedixerat.  Notandum uero quod hic intr+
oitus eius in hierusalem ante quinque dies paschae in quo mysterium sac+
rosanctae passionis suae implere decreuerat factus est.  Narrat enim io+
hannes quod ante sex dies paschae uenerit bethaniam ubi caena ei facta +
et discumbentibus multis soror eum lazari maria unguento mystico perfud+
erit atque in crastinum asino sedens obuiante cum palmis plurima turba +
uenerit hierosolima.  Ubi non praetereunda silentio est non tantum conc+
ordia in rebus uerum etiam in temporibus ueteris et noui testamenti umb+
rae et ueritatis legis et euangelii.  Scriptum namque in lege est dicen+
te domino ad moysen et aaron: mensis iste uobis principium mensium prim+
us erit in mensibus anni.  Loquimini ad uniuersum coetum filiorum israh+
el et dicite eis: decima die mensis huius tollat unusquisque agnum per +
familias et domos suas; et paulo post: et seruabitis eum usque ad quart+
am decimam diem mensis huius, immolabitque eum uniuersa multitudo filio+
rum israhel ad uesperam.  Decima ergo die mensis primi agnus qui in pas+
cha immolaretur domum introduci iussus est quia et dominus decima die e+
iusdem mensis, hoc est ante quinque dies paschae, in ciuitatem in qua p+
ateretur erat ingressurus.  Et sicut agnus de toto grege electus certum+
 suae uictimationis diem expectabat ita et dominus coniurante aduersum +
se omni seniorum et principum concilio certus praestolabatur horam in q+
ua se ipsum pro salute mundi oblationem deo et hostiam in odorem suauit+
atis offerret.  Immolabatur agnus quarta decima die primi mensis ad ues+
peram.  Et dominus eadem hora agnum cum discipulis manducans ubi legali+
s paschae decreta compleuit egressus est cum eis statim ad locum oratio+
nis ubi comprehensus a iudaeis et ligatus iam sacramenta beatae suae ui+
ctimationis inchoaret.  Et circumspectis omnibus cum iam uespera esset +
hora exiuit in bethaniam cum duodecim.  Non hoc semel fecit sed per omn+
es quinque dies ex quo hierosolima ascenderat usque ad tempus passionis+
 hoc ipsum semper agere solebat ut per diem in templo doceret noctibus +
uero exiens moraretur in monte oliueti sicut in luca legimus.  Docendo +
enim incredulis officium correctionis sedulus impendebat commanendo aut+
em apud fideles gratiam eis benignitatis propitius exhibebat.  Bene aut+
em dicitur quia circumspectis omnibus exiuit in bethaniam.  Inspicit qu+
ippe internus arbiter omnium corda et cum in contradicentibus ac resist+
entibus ueritati non inuenit ubi caput reclinet secedit ad fideles et i+
n eis qui oboediunt uerbo mansionem sibi una cum patre facere gaudet.  +
bethania namque domus oboedientiae dicitur.  Hoc quoque intellegendum e+
st quod tantae dominus fuerit paupertatis et ita nulli sit adulatus ut +
in urbe maxima nullum hospitem nullam inuenerit mansionem sed in agro p+
aruulo apud lazarum sororesque eius habitarit.  Eorum quippe uicus beth+
ania est.  Et alia die cum exirent a bethania esuriit.  Esuriit uel uer+
itatem humanae carnis ostendens uel esuriens salutem credentium aestuan+
s ad incredulitatem israhelis.  Cumque uidisset a longe ficum habentem +
folia uenit si quid forte inueniret in ea.  Et cum uenisset ad eam nihi+
l inuenit praeter folia; non enim erat tempus ficorum.  Et respondens i+
esus dixit ei: iam non amplius in aeternum quisquam ex te fructum mandu+
cet.  Quo modo dominus multa in parabolis dicere ita etiam non nulla in+
 parabolis facere solebat.  Quid enim causae erat ut esuriens fructus i+
n ficulnea quaereret quorum tempus nondum esse quilibet homo nouerat ar+
boremque quod fructum per id temporis non haberet aeternae sterilitatis+
 maledictione damnaret, nisi quia plebem quam uerbo docebat hoc etiam f+
acto terrebat ne quis habendo folia et fructum non habendo, hoc est uer+
ba iustitiae absque operibus praetendendo, excidi et in ignem mereretur+
 proici?  unaquaeque enim arbor non de floribus non de foliis sed de fr+
uctu suo cognoscitur, id est unusquisque homo non de aestimatione famae+
 uel sermonum pompa sed de suarum testimonio probatur actionum.  Esurie+
ns ergo dominus uidit ficum habentem folia et uenit quaerere fructum in+
 illa nec inuenit quia salutem desiderans humani generis uidit iudaeam +
habentem eloquia legis et prophetarum uenitque probare docendo corripie+
ndo miracula faciendo si quem forte in eorum corde fructum fidei et uit+
ae posset inuenire.  Sed quia folia sine fructibus habere repperta est +
ficulnea damnatur quia iudaea quae uerba scripturae sine operibus sonab+
at digna est ultione punita.  Hoc autem dixerim non quod tota sinagoga +
fuerit abiecta ex qua utique constat quod primitiua fuerit ecclesia con+
structa sed illa nimirum portio sinagogae damnari meruit quae esuriente+
m christum pascere bene operando recusauit quae foliis uerborum spirita+
lium magis obumbrari quam fructibus spiritus uoluit onustari  quibus ip+
se dicit alibi: ego uado, et quaeritis me et in peccato uestro moriemin+
i.  Congruit sane hic locus illi eius parabolae ubi ait: arborem fici h+
abebat quidam plantatam in uinea sua et uenit quaerens fructum in illa +
et non inuenit.  Dixit autem ad cultorem uineae: ecce anni tres sunt ex+
 quo uenio quaerens fructum in ficulnea hac, et non inuenio; succide er+
go illam, ut quid etiam terram occupat?  at ille respondens dixit illi:+
 domine dimitte illam et hoc anno usque dum fodiam circa illam et mitta+
m stercora, et si quidem fecerit fructum, sin autem in futurum succides+
 eam.  Cultor autem uineae ordo est apostolorum doctorumque spiritalium+
 qui sinagogam ne periret diligenter ad paenitentiam uocare proque eius+
 salute domino supplicare studuerunt praecipue iacobus frater domini qu+
i regendae hierosolimorum ecclesiae praelatus est.  Uerum quia illa nec+
 in legalibus edictis nec in propheticis contestationibus nec in ipsa c+
oruscantis euangelii gratia fructum oboedientiae ferre consensit quasi +
tribus annis ficus sterilis permanens abiecta est a domino et aeterna m+
aledictione subuersa.  Namque non solum ab electorum sorte repulsa sed +
ad ipsa etiam quam inanis occupabat terra abscisa est.  Sed et tu, si n+
on uis audire in iudicio a christo, discede a me maledicte in ignem aet+
ernum quia esuriui et non dedisti mihi manducare, arbor esse sterilis i+
n hac uita caueto quin potius pauperi christo et esurienti fructum piet+
atis quo indiget offer.  Et ueniunt hierosolima.  Et cum introisset tem+
plum coepit eicere uendentes et ementes in templo et mensas nummularior+
um et cathedras uendentium columbas euertit.  Quod maledicendo ficum in+
fructuosam per figuram fecit dominus hoc idem mox apertius ostendit eic+
iendo improbos e templo.  Neque enim aliquid peccauit arbor quod esurie+
nte domino poma non habuit quorum necdum tempus aduenerat.  Sed peccaue+
re sacerdotes qui in domo domini saecularia negotia gerebant et fructum+
 pietatis quem debuerant quemque in eis dominus esuriebat ferre superse+
derant.  Arefecit dominus arborem maledicto ut homines haec uidentes si+
ue audientes multo magis intellegerent sese diuino condemnandos esse iu+
dicio, si absque operum fructu de plausu tantum sibi religiosi sermonis+
 uelut de sonitu et tegimento blandirentur uiridantium foliorum.  Uerum+
 quia non intellexerunt in ipsos consequenter districtionem meritae ult+
ionis exercuit eiecitque commercia rerum humanarum de domo illa in qua +
diuinas tantum res agi hostias et orationes deo offerri uerbum dei legi+
 audiri et decantari praeceptum erat.  Et quidem credendum est quia ea +
tantum uendi uel emi reppererit in templo quae ad ministerium necessari+
a essent eiusdem templi iuxta hoc quod alias factum legimus cum idem te+
mplum ingrediens inuenit in eo uendentes et ementes oues et boues et co+
lumbas quae nimirum omnia non nisi ut offerrentur in domo domini eos qu+
i de longe uenerant ab indigenis comparare credendum est.  Si ergo domi+
nus nec ea uolebat in templo uenundari quae in templo uolebat offerri u+
idelicet propter studium auaritiae siue fraudis quod proprium solet ess+
e negotiantium facinus, quanta putas animaduersione puniret si inueniss+
et aliquos ibi risui uel uaniloquio uacantes aut alii cuilibet uitio ma+
ncipatos?  si enim ea quae alibi libere geri poterant dominus in domo s+
ua temporalia negotia geri non patitur, quanto magis ea quae nusquam fi+
eri licet plus caelestis irae merentur si in aedibus deo sacratis agunt+
ur?  uerum quia spiritus sanctus in columba super dominum apparuit rect+
e per columbas sancti spiritus carismata signantur.  Qui autem sunt in +
templo dei hodie qui columbas uendunt nisi qui in ecclesia pretium de i+
mpositione manus accipiunt per quam uidelicet impostionem spiritus sanc+
tus caelitus datur?  columba igitur uenditur quia manus impositio per q+
uam spiritus sanctus accipitur ad pretium praebetur.  Sed redemptor nos+
ter cathedras uendentium columbas euertit quia talium negotiatorum sace+
rdotium destruit.   hinc est quod sacri canones simoniacam heresim damn+
ant et eos sacerdotio priuari praecipiunt qui de largiendis ordinibus p+
retium quaerunt.  Cathedra ergo uendentium columbas euertitur quia hi q+
ui spiritalem gratiam uenundant uel ante humanos uel ante dei oculos sa+
cerdotio priuantur.  Et non sinebat ut quisquam transferret uas per tem+
plum.  De uasis dicit illis quae mercandi gratia inferebantur  ceterum +
absit ut uasa deo dicata dominus eiceret de templo uel introferri prohi+
beret in templum ubi futuri sui examinis insigne praetendit exemplum se+
d potius immunda et profana eliminat uasa de templo ac ne amplius infer+
antur prohibet quando non solum de ecclesia omnes repellit ac deturbat +
reprobos uerum etiam ne ultra ad turbandam ecclesiam intrent aeterno eo+
s uerbere compescit.  Sed et in praesenti haec est uera domus domini, i+
d est cordis fidelium, purificatio ut non tantum peccata quae inerant d+
iuinitus immissa compunctio tollat sed etiam ne haec ultra repetant diu+
ina in eis gratia perseuerans adiuuet.  Et docebat dicens eis: non scri+
ptum est: quia domus mea domus orationis uocabitur omnibus gentibus?  o+
mnibus, inquit, gentibus non uni genti iudaeae nec in uno hierosolimae +
urbis loco sed in toto orbe terrarum et nequaquam taurorum et hircorum +
et arietum sed orationis.  Uos autem fecistis eam speluncam latronum.  +
qui ad accipienda munera in templo residebant profecto quia quibusdam n+
on dantibus laesiones exquirerent dubium non erat.  Domus ergo orationi+
s spelunca latronum facta fuerat quia ad hoc in templo assistere nouera+
nt ut aut non dantes munera studerent corporaliter persequi aut dantes +
spiritaliter necare.  Templum quoque et domus dei est ipsa mens atque c+
onscientia fidelium, quae si quando in laesione proximi peruersas cogit+
ationes profert, quasi in spelunca latrones resident et simpliciter gra+
dientes interficiunt quando in eos qui in nullo rei sunt laesionis glad+
ios defigunt.  Mens enim fidelium non iam domus orationis sed spelunca +
latronis est quando relicta innocentia et simplicitate sanctitatis illu+
d conatur agere unde ualeat proximis nocere.  Et cum mane transirent ui+
derunt ficum aridam factam a radicibus.  Non rami tantum aut stipes inf+
ructuosae fici sed ipsa etiam radix arefiendo sententiam diuinae in se +
reprobationis ostendit.  Et iohannes ait quia securis ad radicem arboru+
m posita est.  Arefacta est itaque ficus a radicibus ut ostenderetur ge+
ns impia non ad tempus uel ex parte corripienda externorum incursibus e+
t mox miserante domino post actam paenitentiam priscae restituenda libe+
rtati ut saepe factum sacra historia refert sed aeterna potius damnatio+
ne ferienda arefacta est radicitus ut intimaretur nefanda plebs non sol+
um humana gloria forinsecus uerum etiam diuino intus fauore funditus es+
se destituenda.  Nam et salutem uitamque quam accipere poterat in caeli+
s et quam iam perceperat patriam perdidit in terris.  Et respondens ies+
us ait illis: habete fidem dei.  Amen dico uobis quia quicumque dixerit+
 huic monti, tollere et mittere in mare, et non haesitauerit in corde s+
uo sed crediderit quia quodcumque dixerit fiat, fiet ei.  Solent gentil+
es qui contra ecclesiam maledicta scripsere improperare nostris quod no+
n habuerint plenam fidem dei quia numquam montes transferre potuerint. +
 quibus respondendum non omnia scripta esse quae in ecclesia sunt gesta+
 sicut etiam de factis ipsius christi dei et domini nostri scriptura no+
stra testatur unde et hoc quoque fieri potuisse ut mons ablatus de terr+
a mitteretur in mare, si necessitas id fieri poposcisset, quo modo legi+
mus factum precibus beati patris gregorii neocaesariae ponti antistitis+
 uiri meritis et uirtutibus eximii ut mons in terra tantum loco cederet+
 quantum incolae ciuitatis opus habebant  cum enim uolens aedificare ec+
clesiam in loco apto uideret eum angustiorem esse quam res exigebat eo +
quod ex una parte rupe maris ex alia monte proximo coartaretur uenit no+
cte ad locum et genibus flexis admonuit dominum promissionis suae ut mo+
ntem longius iuxta fidem petentis ageret.  Et mane facto reuersus inuen+
it montem tantum spatii reliquisse structoribus ecclesiae quantum opus +
habuerant.  Poterat ergo hic poterat alius quis eiusdem meriti uir, si +
oportunitas exigisset, impetrare a domino merito fidei ut etiam mons to+
lleretur et mitteretur in mare.  Uerum quia montis nomine non numquam d+
iabolus significatur uidelicet propter superbiam qua se contra deum eri+
git et esse uult similis altissimo mons ad praeceptum eorum qui fortes +
fide sunt tollitur de terra et in mare proicitur cum praedicantibus uer+
bum doctoribus sanctis immundus spiritus ab eorum corde repellitur qui +
ad uitam sunt praeordinati et in turbulentis amarisque infidelium menti+
bus uesaniam suae tyrannidis exercere permittitur non quo ibi et antea +
sedem regnumque non habuerit sed quia tanto acrius in eos quos licet de+
saeuit quanto amplius se dolet a laesione piorum fuisse depulsum.  Cui +
simile est illud apocalipsis: et secundus angelus tuba cecinit, et ecce+
 tamquam mons magnus igne ardens missus est in mare.  Canente etenim an+
gelo tuba mons igne ardens missus est in mare quia praedicante uerbum d+
octore ueritatis antiquus hostis inuidiae facibus accensus peruersorum +
animos grauius corrupturus adiit ut dolorem expulsionis suae de fidelib+
us uindicaret in perfidis.  Et cum stabitis ad orandum dimittite, si qu+
id habetis aduersus aliquem, ut et pater uester qui in caelis est dimit+
tat uobis peccata uestra, et cetera.  Notanda distinctio deprecantium. +
 qui perfectam habet fidem quae per dilectionem operatur ille orando ue+
l etiam iubendo potest transferre montes spiritales quo modo fecit paul+
us de elyma mago quem et oculis et arte nefanda priuauit quo modo de pi+
thonissa in philippis de qua spiritum malignum montem uidelicet superbi+
ssimum eiecit.  Sed idem mons in mare proiectus quantum furibundi ignis+
 huic intulerit subsecuta confestim contra eum gentilium persecutio per+
docuit.  Qui uero tantae fastigium perfectionis necdum conscendere queu+
nt postulent sibi peccata dimitti quo ad uitam mereantur intrare perpet+
uam et absque dubio impetrabunt quod petunt, si tamen in se peccantibus+
 aliis primo ipsi dimittunt; sin autem hoc facere contemnunt, non solum+
 orando uirtutes facere sed nec suorum possunt ueniam consequi peccator+
um.  Et cum ambularet in templo accedunt ad eum summi sacerdotes et scr+
ibae et seniores et dicunt illi: in qua potestate haec facis?  et quis +
tibi dedit hanc potestatem ut ista facias?  diuersis modis eandem quam +
supra calumniam struunt quando dixerunt: in belzebub principe daemonior+
um eicit hic daemonia.  Quando enim dicunt, in qua potestate haec facis+
, de dei dubitant potestate et subintellegi uolunt diaboli esse quod fa+
ciat addentes quoque, quis tibi dedit hanc potestatem, manifestissime d+
ei filium negant quem putant non suis sed alienis uiribus signa facere.+
  iesus autem respondens ait: interrogabo uos et ego unum uerbum, et re+
spondete mihi, et dicam uobis in qua potestate haec faciam.  Baptismum +
iohannis de caelo erat an ex hominibus?  respondete mihi.  Poterat domi+
nus aperta responsione temptatorum calumniam confutare sed prudenter in+
terrogat ut suo uel silentio uel sententia condemnentur.  At illi cogit+
abant secum dicentes: si dixerimus, de caelo, dicet nobis, quare ergo n+
on credidistis ei.  Quem confitemini de caelo habuisse prophetiam nihi +
testimonium perhibuit et ab illo audistis in qua ista faciam potestate.+
   si dixerimus, ex hominibus, timebant populum; omnes enim habebant io+
hannem quia uere propheta esset.  Uiderunt ergo quodlibet horum respond+
issent in laqueum se casuros timentes lapidationem sed magis timentes u+
eritatis confessionem.  Et respondentes dicunt iesu: nescimus.  Respond+
ens iesus ait illis: neque ego dico uobis in qua potestate haec faciam;+
 non uobis dico quod scio quia non uultis fateri quod scitis.  Iustissi+
me repulsi utique confusi abscesserunt, et impletum est quod in psalmo +
per prophetam dicit deus pater, paraui lucernam christo meo, id est ips+
um iohannem, inimicos eius induam confusione.  Notandum autem quia duas+
 ob causas maxime scientia ueritatis est occultanda quaerentibus cum ui+
delicet is qui quaerit aut minus capax est ad intellegendum quod quaeri+
t aut odio uel contemptu ipsius ueritatis indignus est cui debeat aperi+
ri quod quaerit.  Quorum propter unum dominus ait, adhuc multa habeo uo+
bis dicere, sed non potestis illa portare modo, propter aliud uero disc+
ipulis praecepit, nolite dare sanctum canibus neque mittatis margaritas+
 uestras ante porcos.  Et coepit illis in parabolis loqui: uineam pasti+
nauit homo et circumdedit sepem et fodit lacum et aedificauit turrem.  +
homo iste qui pastinauit uineam ipse est qui in alia parabola conduxit +
operarios in uineam suam qui plantauit uineam de qua et esaias plenissi+
me per canticum loquitur ad extremum inferens: uinea domini sabaoth dom+
us israhel est.  Et in psalmo, uineam, inquit, de aegypto transtulisti +
eiecisti gentes et plantasti eam.  Et sepem circumdedit ei uel murum ur+
bis uel angelorum auxilia et fodit in ea lacum siue torcular aut altare+
 aut illa torcularia quorum et tres psalmi titulo praenotantur octauus +
et octogesimus et octogesimus tertius et aedificauit turrem haud dubium+
 quin templum de quo dicitur per michaeam: et tu turris nebulosa filiae+
 sion.  Et locauit eam agricolis, quos alibi uineae operarios appellaui+
t qui conducti fuerant hora prima tertia sexta et nona.  Et peregre pro+
fectus est, non loci mutatione nam deus unde abesse potest quo complent+
ur omnia et qui dicit per hieremiam, ego deus adpropinquans et non de l+
onge, dicit dominus, sed abire uidetur a uinea ut uinitoribus liberum o+
perandi arbitrium derelinquat.  Et misit ad agricolas in tempore seruum+
 ut ab agricolis acciperet de fructu uineae.  Qui adprehensum eum cecid+
erunt et dimiserunt uacuum.  Bene tempus fructuum posuit non prouentum.+
  nullus enim fructus extitit populi contumacis, nullus huius uineae pr+
ouentus, tametsi crebro ac sollicite quaereretur, inuentus est.  Seruus+
 ergo qui primo missus est ipse legifer moyses intellegitur qui quadrag+
inta annos continuos fructum aliquem legis quam dederat a cultoribus in+
quirebat, sed caesum eum dimiserunt uacuum.  Inritauerunt enim moysen i+
n castris et aaron sanctum domini; et uexatus est moyses propter eos qu+
ia exacerbauerunt spiritum eius.  Qui et ipse seruus quid de fructu uin+
eae huius sentiat palam carmine declarat dicens: ex uinea enim sodomoru+
m uitis eorum, et propago eorum ex gomorra, uua eorum uua fellis botrus+
 amaritudinis ipsis, furor draconum uinum eorum et furor aspidum insana+
bilis.   et iterum misit ad illos alium seruum.   et illum in capite uu+
lnerauerunt et contumeliis affecerunt.  Seruus alter dauid regem prophe+
tamque et ceteros psalmistas significat qui post moysen missi sunt ut c+
olonos uineae post edicta legalia psalmodiae modulatione et dulcedine c+
itharae ad exercitium boni operis excitarent.  Nam et ipse dauid quo co+
r populi ad caelestia desideranda suspenderet inter ritus carnalium uic+
timarum laudes domini continuas suaui melodia decantari constituit.  Se+
d et hunc affectum contumeliis in capite uulnerauerunt quia psalmistaru+
m carmina quae ad laudem domini uocabant paruipendentes ipsum qui psalm+
odiae caput in spiritu sancto et fons claruerat dauid abiecerunt dicent+
es enim: quae nobis pars in dauid aut quae hereditas in filio isai.  Re+
gnum simul eius ignobili stirpe et religionem impietate mutarunt.  At t+
amen ipse pro hac uinea quae de aegypto translata palestinae montes sua+
 obumbratione protexerat ne radicitus exterminaretur orabat: domine deu+
s uirtutum conuertere nunc respice de caelo et uide et uisita uineam is+
tam et dirige eam quam plantauit dextera tua.   ubi pariter exposuit qu+
i sit homo ille qui hanc uineam plantauit dominus uidelicet deus uirtut+
um.  Et rursum alium misit.  Et illum occiderunt et plures alios quosda+
m caedentes alios occidentes.  Tertium cum suis sociis seruum prophetar+
um chorum intellege qui continuis attestationibus populum conuenerunt e+
t quae huic uineae uentura imminerent mala praedixerunt.  Sed quem prop+
hetarum non sunt persecuti?  et occiderunt eos qui praenuntiabant de ad+
uentu domini saluatoris.  Et hi autem multa de huius uineae sterilitate+
 dixerunt, sed unius hieremiae planctum ponere sufficiat.  Ego autem, i+
nquit, plantaui te uineam electam omne semen uerum; quomodo conuersa es+
 in prauum uinea aliena?  his sane tribus seruorum gradibus omnium sub +
lege doctorum figuram posse posse comprehendi dominus alibi manifeste p+
ronuntiat dicens: quoniam necesse est impleri omnia quae scripta sunt i+
n lege moysi et prophetis et psalmis de me.  Adhuc ergo unum habens fil+
ium carissimum et illum misit ad eos nouissimum dicens: quia reuerebunt+
ur filium meum.  Quod ait, quia reuerebuntur filium meum, non de ignora+
ntia uenit.  Quid enim nesciat paterfamilias qui hoc loco deus pater in+
tellegitur?  sed semper ambigere dicitur deus ut libera uoluntas homini+
 reseruetur.  Interrogemus arrium et eunomium.  Ecce pater dicitur igno+
rare et sententiam temperat et quantum in nobis est probatur esse menti+
tus.   quicquid pro patre responderint hoc intellegant pro filio qui se+
 dicit ignorare consummationis diem.  Coloni autem dixerunt ad inuicem:+
 hic est heres; uenite occidamus eum, et nostra erit hereditas.  Manife+
stissime dominus probat iudaeorum principes non per ignorantiam sed per+
 inuidiam crucifixisse filium dei.  Intellexerunt enim hunc esse cui di+
ctum est, postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam, et propter+
ea quasi sibi consulentes aiebant, ecce mundus totus post eum abiit, et+
 si dimittimus eum sic, omnes credent in eum.  Hereditas ergo filii ecc+
lesia est cunctis ei data de gentibus quam non moriens illi pater reliq+
uit sed ipse sua morte mirabiliter adquisiuit quia resurgendo possedit.+
  hanc autem occiso eo mali coloni praeripere moliebantur cum crucifige+
ntes eum iudaei fidem quae per eum est extinguere et suam magis quae ex+
 lege est iustitiam praeferre ac gentibus imbuendis conabantur inserere+
.  Et adprehendentes eum occiderunt et eiecerunt extra uineam.  Notat e+
os malitiae pertinacis qui nec crucifixo ac resuscitato a mortuis domin+
o ad praedicationem apostolorum credere uoluerint sed quasi cadauer uil+
e proiecerint quia quantum in se erat a suis eum finibus excludentes ge+
ntibus suscipiendum dederunt.  Quid ergo faciet dominus uineae?  ueniet+
 et perdet colonos et dabit uineam aliis.  Hunc uersiculum dominus apud+
 matheum mox exposuit ipse dicens: ideo dico uobis quia auferetur a uob+
is regnum dei et dabitur genti facienti fructus eius.  Quod ita futurum+
 etiam figuraliter ostenderat cum in exemplum non credentium iudaeorum +
infructuosae fico malediceret.  Qui e contrario postmodum credentes siu+
e de iudaeis seu de gentibus fructiferae atque eximiae comparauit arbor+
i dicens: ego sum uitis, uos palmites; qui manet in me et ego in eo hic+
 fert fructum multum.  Cum autem dixisset quia ueniens dominus uineae p+
ost perditionem malorum agricolarum uineam daturus esset aliis hoc idem+
 ita diuinitus fuisse procuratum prophetico statim affirmauit exemplo s+
ubiciens:  nec scripturam hanc legistis: lapidem quem reprobauerunt aed+
ificantes hic factus est in caput anguli; a domino factum est istud et +
est mirabile in oculis nostris?  quomodo, inquit, implebitur haec proph+
etia quae lapidem ab aedificantibus reprobatum in caput anguli dicit es+
se ponendum, nisi quia christus a uobis reprobatus et occisus credituri+
s est gentibus praedicandus ut quasi lapis angularis duos condat in sem+
et ipsum atque ex utroque populo unam sibi fidelium ciuitatem unum temp+
lum aedificet?  eosdem enim sinagogae magistros quos supra colonos dixe+
rat nunc aedificantes appellat quia qui subditam sibi plebem ad ferendo+
s uitae fructus quasi uineam iubebantur excolere ipsi quoque hanc deo i+
nhabitatore dignam quasi domum construere atque ornare praecipiebantur +
 unde et apostolus fidelibus scribens ait: dei agricultura dei aedifica+
tio estis.  Sed qui fructum uineae dei quasi pessimi coloni reddere mag+
no patrifamilias negabant idem quasi mali cementarii laborabant domui d+
ei lapidem pretiosum electum qui uel in fundamentis uel in angulo ponen+
dus erat subtrahere, hoc est fidem christi auditoribus suis conabantur +
eripere.  Et quaerebant eum tenere et timuerunt turbam; cognouerunt eni+
m quoniam ad eos parabolam hanc dixerit et relicto eo abierunt.  Princi+
pes sacerdotum et scribae quasi mentientem contra se dominum quaerebant+
 interficere sed hoc idem quaerendo docebant uera esse quae dixerat.  I+
pse quippe est heres cuius iniustam necem aiebat esse uindicandam a pat+
re, illi nequam coloni qui ab occidendo dei filio ad modicum quidem tim+
ore humano retardari donec ueniret hora eius numquam uero diuino amore +
potuere cohiberi.  Morali sane intellectu cuique fidelium cum mysterium+
 baptismi quod exerceat operando committitur quasi uinea quam excolat l+
ocatur.  Mittitur seruus unus alter et tertius qui de fructu accipiant +
cum lex psalmodia prophetia quarum ammonitionem bene agendo sequatur le+
gitur.  Sed missus seruus contumeliis affectus uel caesus eicitur cum s+
ermo auditus uel contemnitur uel quod peius est etiam blasphematur.  Mi+
ssum insuper heredem quantum in se est occidit qui et filium dei concul+
cauerit et spiritui gratiae quo sanctificatus est contumeliam fecerit. +
 perdito malo cultore uinea dabitur alteri cum dono gratiae quod superb+
us spreuit humilis quisque ditabitur.  Sed et hoc quod principes sacerd+
otum scribae ac seniores manum mittere quaerentes in iesum timore turba+
e retinentur cotidie geritur in ecclesia cum quilibet solo de nomine fr+
ater eam quam non diligit ecclesiasticae fidei ac pacis unitatem propte+
r cohabitantium fratrum bonorum multitudinem aut erubescit aut timet im+
pugnare.  Qui tamen sicut de stultissima auium strutione dominus ait, c+
um tempus fuerit in altum alas erigit, quia persequendo ecclesiam quasi+
 dominum cruci addicere et ostentui gaudebit habere.  Et mittunt ad eum+
 quosdam ex pharisaeis et herodianis ut eum caperent in uerbo.  Herodia+
nos dicit milites herodis tetrarchae qui et ipse tunc temporis erat hie+
rosolimis atque in spernendo et irridendo dominum pilato et iudaeis con+
sentiebat ut lucas euangelista testatur.  Quaerentes ergo dominum compr+
ehendere summi sacerdotes scribae et seniores timuerunt turbam atque id+
eo quia per se non poterant terrenae potestatis manibus efficere tempta+
bant ut uelut ipsi a morte eius uiderentur immunes.  Nuper enim sub cae+
sare augusto iudaea subiecta romanis quando in toto orbe est celebrata +
descriptio stipendaria facta fuerat et erat in populo magna seditio dic+
entibus aliis pro securitate et quiete qua romani pro omnibus militaren+
t debere tributa persolui pharisaeis uero qui sibi adplaudebant iustiti+
am e contrario nitentibus non debere populum dei qui decimas solueret e+
t primitiua daret et cetera quae in lege scripta sunt humanis legibus s+
ubiacere.  Cuius seditionis adeo fomes inualuit ut post domini resurrec+
tionem insistentibus sibi romanis patriam gentem et regnum augustum quo+
que illud cum sua religione templum insuper ipsam lucem perdere quam tr+
ibuta pendere maluerint.  Qui uenientes dicunt ei: magister, scimus qui+
a uerax es et non curas quemquam nec enim uides in faciem hominis sed i+
n ueritate uiam dei doces; licet dari tributum caesari, an non dabimus?+
  blanda et fraudulenta interrogatio illuc prouocat respondentem ut mag+
is deum quam caesarem timeat et dicat non debere tributa solui ut stati+
m audientes herodiani seditionis contra romanos auctorem teneant.  Qui +
sciens uersutiam eorum ait illis: quid me temptatis?  adferte mihi dena+
rium ut uideam.  At illi attulerunt.  Sapientia semper sapienter agit u+
t suis potius temptatores sermonibus confutentur.  Adferte mihi, inquit+
, denarium.  Hoc est genus nummi quod pro decem nummis imputabatur et h+
abebat imaginem caesaris.  Et ait illis: cuius est imago haec et inscri+
ptio?  qui putant interrogationem saluatoris ignorantiam esse et non di+
spensationem discant ex praesenti loco quod utique potuerit scire iesus+
 cuius imago esset in nummo.  Sed interrogat ut ad sermonem eorum compe+
tenter respondeat.  Dicunt illi: caesaris.  Respondens autem iesus dixi+
t illis: reddite igitur quae sunt caesaris caesari et quae sunt dei deo+
.  Quod ait, reddite quae sunt caesaris caesari, nummum tributum et pec+
uniam, et quae sunt dei deo, decimas primitias et oblationes ac uictima+
s sentiamus quo modo et ipse reddidit tributa pro se et petro et deo re+
ddidit quae dei sunt patris faciens uoluntatem.  Aliter.  Reddite quae +
caesaris sunt caesari et quae dei sunt deo.  Quemadmodum caesar a uobis+
 exigit impressionem imaginis suae sic et deus ut quemadmodum illi redd+
itur nummus sic deo anima lumine uultus eius illustrata atque signata u+
nde psalmista, signatum est, inquit, in nobis lumen uultus tui domine. +
 hoc quoque lumen est totum hominis et uerum bonum quod non oculis sed +
mente conspicitur.  Signatum autem dixit in nobis tamquam denarius sign+
atur regis imagine.  Homo enim factus est ad imaginem et similitudinem +
dei quam peccando corrupit.  Bonum ergo eius est uerum atque aeternum, +
si renascendo signetur.  Et mirabantur super eo.  Qui credere debuerant+
 ad tantam sapientiam mirati sunt quod calliditas eorum insidiandi non +
inuenisset locum.  Et, sicut matheus scribit, relicto eo abierunt, infi+
delitatem pariter cum miraculo reportantes.  Et uenerunt ad eum saducei+
 qui dicunt resurrectionem non esse.  Duae erant hereses in iudaeis una+
 pharisaeorum et altera saduceorum  pharisaei traditionum et obseruatio+
num quas illi deuterosis uocant iustitiam praeferebant unde et diuisi u+
ocabantur a populo.  Saducei autem qui interpretantur iusti et ipsi uin+
dicabant sibi quod non erant.  Prioribus et corporis et animae resurrec+
tionem credentibus confitentibusque angelos et spiritus sequentes iuxta+
 acta apostolorum omnia denegabant.  Et interrogabant eum dicentes: mag+
ister, moyses nobis scripsit ut, si cuius frater mortuus fuerit et dimi+
serit uxorem et filios non reliquerit, accipiat frater eius uxorem ipsi+
us et resuscitet semen fratri suo.  Septem ergo fratres erant, et primu+
s accepit uxorem et mortuus est non relicto semine, et cetera.  Qui res+
urrectionem corporum non credebant animas iudicantes interire cum corpo+
ribus recte istiusmodi fingunt fabulam quae deliramenti arguat eos qui +
resurrectionem adserant corporum.  Potest autem fieri ut uere in gente +
eorum aliquando hoc acciderit.  In resurrectione ergo cum resurrexerint+
 cuius de his erit uxor?  septem enim habuerunt eam uxorem.  Turpitudin+
em fabulae opponunt ut resurrectionis denegent ueritatem.  Uerum mystic+
e septem hi fratres sine filiis defuncti reprobis quibusque congruunt q+
ui per totam huius saeculi uitam quae septem diebus uoluitur a bonis op+
eribus steriles existunt.  Quibus uiritim misera morte praereptis ad ul+
timum et ipsa mundana conuersatio quam illi absque fructu uitalis operi+
s exegerant quasi uxor infecunda transibit.  Et respondens iesus ait il+
lis: non ideo erratis non scientes scripturas neque uirtutem dei?  prop+
terea errant quia scripturas nesciunt et quia scripturas ignorant conse+
quenter nesciunt uirtutem dei, hoc est christum qui est dei uirtus et d+
ei sapientia.  Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nube+
ntur sed sunt sicut angeli in caelis.  Latina consuetudo graeco idiomat+
i non respondet.  Nubere enim proprie dicuntur mulieres, et uiri uxores+
 ducere.  Sed nos simpliciter dictum intellegamus quod nubere de uiris +
et nubi de uxoribus scriptum sit.  Si in resurrectione non nubent neque+
 nubentur, resurgent ergo corpora quae possunt nubere et nubi.  Nemo qu+
ippe dicit de lapide et arbore et his rebus quae non habent membra geni+
talia quod non nubant neque nubantur sed de his qui cum possint nubere +
tamen alia ratione non nubunt.  Quod autem infertur, sed sunt sicut ang+
eli in caelis, spiritalis repromittitur conuersatio.  Sunt enim sicut a+
ngeli in caelis qui gloria resurrectionis innouati absque ullo mortis m+
etu absque ulla labe corruptionis absque ullo terreni status actu perpe+
tua dei uisione fruuntur ad quam necesse est angelicae dignitatis aequa+
litatem quisquis ascendere desiderat nunc minimis fratribus pie agendo +
condescendat.  De mortuis autem quod resurgant non legistis in libro mo+
ysi super rubum quomodo dixerit illi deus inquiens: ego sum deus abraha+
m et deus isaac et deus iacob?  ad comprobandam resurrectionis ueritate+
m multo aliis manifestioribus exemplis uti potuit e quibus est illud: s+
uscitabuntur mortui et resurgent qui in sepulchris sunt; et in alio loc+
o: multi dormientium de terrae puluere consurgent alii in uitam et alii+
 in opprobrium et confusionem aeternam.  Quaeritur itaque quid sibi uol+
uerit dominus hoc proferre testimonium quod uidetur ambiguum uel non sa+
tis ad resurrectionis pertinet ueritatem.  Supra diximus saduceos nec a+
ngelos nec spiritum nec resurrectionem corporum confitentes animarum qu+
oque interitum praedicasse.  Hi quinque tantum libros moysi recipiebant+
 prophetarum uaticinia respuentes.  Stultum ergo erat inde proferre tes+
timonia quorum auctoritatem non sequebantur.  Porro ad aeternitatem ani+
marum probandam ponit exemplum, ego sum deus abraham et deus isaac et d+
eus iacob, statimque infert,  non est deus mortuorum sed uiuorum, ut cu+
m probauerit animas permanere post mortem, neque enim poterat fieri ut +
eorum esset deus qui nequaquam subsisterent, consequenter introduceretu+
r et corporum resurrectio quae cum animabus bona malaue gesserunt.  Et +
accessit unus de scribis qui audierat illos conquirentes et uidens quon+
iam bene illis responderit interrogauit eum quod esset primum omnium ma+
ndatum.  Iesus autem respondit ei: quia primum omnium mandatum est: aud+
i israhel dominus deus noster deus unus est, et diliges dominum deum tu+
um ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex to+
ta uirtute tua, hoc est primum mandatum; secundum autem simile est illi+
: diliges proximum tuum tamquam te ipsum.  Primum omnium et maximum omn+
ium mandatum dicit, hoc est quod ante omnia debeamus intimo in corde si+
nguli quasi unicum pietatis fundamentum locare.  Quod apertius in concl+
usione demonstrauit cum ait: maius horum aliud mandatum non est.  Primu+
m ergo omnium et maximum mandatum est cognitio atque confessio diuinae +
unitatis cum exsecutione bonae operationis.  Bona autem operatio in dil+
ectione dei et proximi perficitur quam breuiter aliis uerbis commendat +
apostolus dicens: in christo enim iesu neque circumcisio aliquid ualet +
neque praeputium sed fides quae per dilectionem operatur.  Et ait illi +
scriba: bene magister in ueritate dixisti quia unus est et non est aliu+
s praeter eum et ut diligatur ex toto corde et ex toto intellectu et ex+
 tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam se ipsu+
m maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.  Ostenditur ex ha+
c responsione scribae grauem saepe inter scribas et pharisaeos quaestio+
nem esse uersatam quod esset mandatum primum siue maximum diuinae legis+
 quibusdam uidelicet hostias et sacrificia laudantibus aliis uero maior+
e auctoritate fidei et dilectionis opera praeferentibus eo quod plurimi+
 patrum ante legem absque omni uictimarum et sacrificiorum consuetudine+
 ex fide tantum quae per dilectionem operatur placerent deo summique ap+
ud ipsum loci haberentur nemo autem umquam absque fide ac dilectione pe+
r holocausta solum et sacrificia deo placuisse inueniretur.  In qua sen+
tentia scriba iste etiam se fuisse declarauit.  Iesus autem uidens quod+
 sapienter respondisset dixit illi: non es longe a regno dei.  Non long+
e fuit a regno dei quia sententiae illius quae noui testamenti et euang+
elicae perfectionis est propria fautor extitisse probatus est  unde sol+
lertius inquirendum quomodo dicat matheus quod scriba hic siue legis do+
ctor ut ipse appellat temptans dominum de mandato primo siue maximo int+
errogauerit quem secundum hunc euangelistam dominus non longe esse a re+
gno dei asseuerat cum constet eos qui temptando sapientiam quaerunt han+
c inuenire non posse ideoque nec regni caelestis quae sapientibus solum+
 panditur appropinquare ianuae.  Dicit enim scriptura: et in simplicita+
te cordis quaerite illum quoniam inuenitur ab his qui non temptat illum+
.  Nisi forte dicamus quod temptaturus quidem dominum adierit sed audit+
o eius responso correctus mox ad pietatis gratiam redierit et quem priu+
s temptando decipiendum putabat postmodum amplectendo sequendum esse co+
gnouerit.  Aut certe ipsam temptationem non accipiamus malam tamquam de+
cipere uolentis inimicum sed cautam potius tamquam experiri amplius uol+
entis ignotum.  Neque enim frustra scriptum est: qui facile credit leui+
s corde minorabitur.  Et nemo iam audebat eum interrogare.  Pharisaei e+
t saducei et ceteri principes iudaeorum quaerentes occasionem calumniae+
 et uerbum aliquod inuenire quod pateret insidiis quia in sermonibus co+
nfutati sunt ultra non interrogant sed apertissime comprehensum romanae+
 tradunt potestati.  Ex quo intellegimus uenena inuidiae posse quidem s+
uperari sed difficile conquiescere.  Et respondens iesus dicebat docens+
 in templo: quomodo dicunt scribae christum filium dauid esse?  ipse en+
im dicit in spiritu sancto: dixit dominus domino meo, sede a dextris me+
is donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.  Ipse enim dauid d+
icit eum dominum, et unde est filius eius?  interrogatio iesu nobis pro+
ficit usque hodie contra iudaeos.  Et hi enim qui confitentur christum +
esse uenturum hominem simplicem et sanctum uirum adserunt de genere dau+
id.  Interrogemus ergo eos docti a domino, si simplex homo est et tantu+
m filius dauid, quomodo uocet eum dauid dominum suum non erroris incert+
o nec propria uoluntate sed in spiritu sancto.  Non autem reprehenduntu+
r quia dauid filium dicunt sed quia dei filium eum esse non credunt.  S+
iquidem ipse et dominus dauid est deus ante tempora manendo et filius d+
auid apparuit homo in temporis fine nascendo.  Quod autem a patre subic+
iuntur ei inimici non infirmitatem filii sed unitatem naturae qua in al+
tero alter operatur significat.  Nam et filius subicit inimicos patri q+
uia patrem clarificat super terram.  Et dicebat eis in doctrina sua: ca+
uete a scribis qui uolunt in stolis ambulare et salutari in foro et in +
primis cathedris sedere in sinagogis et primos discubitus in caenis.  A+
mbulare in stolis cultioribus uestimentis indutos ad publicum procedere+
 significat.  In quo inter cetera diues ille qui epulabatur cotidie spl+
endide peccasse describitur.  Notandum autem quod non salutari in foro +
non primos sedere uel discumbere uetat eos quibus hoc officii ordine co+
mpetit sed eos nimirum qui haec siue habita seu certe non habita indebi+
te amant a fidelibus quibusque quasi improbos docet esse cauendos animu+
m uidelicet non gradum iusta districtione redarguens quamuis et hoc cul+
pa non careat, si idem in foro litibus interesse qui in cathedra moysi +
sinagogae magistri cupiunt appellari.  Duplici sane ratione a uanae glo+
riae cupidis attendere iubemur ne scilicet eorum uel simulatione seduca+
mur aestimantes bona esse quae faciunt uel aemulatione inflammemur frus+
tra gaudentes in bonis laudari quae simulant.  Qui deuorant domos uidua+
rum sub obtentu prolixae orationis hi accipient prolixius iudicium.  No+
n tantum ait, accipient iudicium sed adiunxit prolixius ut insinuet eti+
am illos qui in angulis stantes orant ut uideantur ab hominibus damnati+
onem mereri sed eos qui haec prolixius quasi religiosiores agendo non s+
olum laudes ab hominibus uerum etiam pecunias quaerunt grauiori esse iu+
dicio plectendos.  Sunt enim qui se iustos et magni apud deum meriti si+
mulantes ab infirmis quibuslibet et peccatorum suorum conscientia turba+
tis quasi patroni pro eis in iudicio futuri pecunias accipere non dubit+
ant.  Et cum porrecta manus pauperi preces iuuare soleat illi ob hoc ma+
xime in precibus ut pauperi nummum tollant pernoctant.  Quibus illa iud+
ae maledictio non immerito congruit: cum iudicatur exeat condemnatus, e+
t oratio eius fiat in peccatum.  Condemnatus quippe cum iudicatur exit +
et orationem suam in peccatum recipit qui magnae nunc aestimationis apu+
d homines habitus in diuino tunc examine non solum se pro aliis interue+
nire non posse sed nec sua sibi merita sufficere posse deprehendit immo+
 ipsarum quibus humanum iudicium fefellerat precum inter crimina poenas+
 luit.  Et sedens iesus contra gazophilacium aspiciebat quomodo turba i+
actaret aes in gazophilacium.  Quia sermone graeco            seruare d+
icitur et gaza lingua persica diuitiae uocantur gazophilacium locus app+
ellari solet quo diuitiae seruantur.  Quo nomine et archam in qua donar+
ia populi congregabantur ad usus templi necessarios et porticus in quib+
us seruabantur appellabant.  Habes exemplum de porticibus in euangelio.+
  haec, inquit, uerba locutus est in gazophilacio docens in templo.  Ha+
bes de archa in libro regum: et tulit ioiada pontifex gazophilacium unu+
m aperuitque foramen desuper et posuit illud iuxta altare ad dexteram i+
ngredientibus domum domini mittebantque in eo sacerdotes qui custodieba+
nt ostia omnem pecuniam quae deferebatur ad templum domini; cumque uide+
rent nimiam pecuniam esse in gazophilacio ascendebat scriba regis et po+
ntifex effundebantque et numerabant pecuniam quae inueniebatur in domo +
domini.  Itaque dominus qui appetitores primatus et uanae gloriae cauen+
dos esse monuerat qui simulatis orationibus prolixius iudicium praedixe+
rat esse rependendum etiam dona ferentes in domum domini certo examine +
discernit ut retribuat singulis secundum cor et opera eorum quia eodem +
modo semper in ecclesia idem internus arbiter agere non cessat.  Et mul+
ti diuites iactabant multa.  Cum uenisset autem una uidua pauper misit +
duo minuta quod est quadrans.  Quadrantem uocant calculatores quartam p+
artem cuiuscumque rei uidelicet aut loci aut temporis aut pecuniae.  Fo+
rsitan ergo hoc loco quartam partem sicli, id est quinque obolos, signi+
ficat.  Et conuocans discipulos suos ait illis: amen dico uobis quoniam+
 uidua haec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophilacium.  H+
ic nobis locus moraliter quidem intimat quam sit acceptabile deo quicqu+
id bono animo obtulerimus qui non substantiam offerentium sed conscient+
iam pensat nec perpendit quantum in eius sacrificio sed ex quanto profe+
ratur.  Iuxta uero leges allegoriae diuites qui in gazophilacium munera+
 mittebant iudaeos de iustitia legis elatos porro uidua pauper ecclesia+
e simplicitatem designat.  Quae recte pauper appellatur quia uel superb+
iae spiritum uel concupiscentias temporalium rerum quasi mundi diuitias+
 abiecit uidua uero quia uir eius pro ea mortem pertulit et nunc in cae+
li penetralibus ab eius oculis occultus quasi in parte alterius regioni+
s uiuit  haec in gazophilacium minuta duo mittit quia in conspectum diu+
inae maiestatis qua oblationes deuotae nostrae operationis quasi certo +
numero conscripta et consignata seruantur siue dilectionem dei et proxi+
mi seu fidei orationisque suae munera defert quae consideratu propriae +
fragilitatis minuta sed merito piae intentionis accepta cunctis superbi+
entium iudaeorum operibus praestant.  Omnes enim ex eo quod abundabat i+
llis miserunt, haec uero de penuria sua omnia quae habuit misit totum u+
ictum suum.  Ex abundantia sibi iudaeus mittit in munera dei qui de ius+
titia sua praesumens haec apud se orat: deus, gratias ago tibi quia non+
 sum sicut ceteri hominum raptores iniusti, et cetera.  Omnem autem uic+
tum suum in dei munera mittit ecclesia quia omne quod uiuit non sui ess+
e meriti sed diuini muneris intellegit dicens: deus propitius esto mihi+
 peccatori; et iterum: fortitudinem meam ad te custodiam quia tu deus s+
usceptor meus es, deus meus misericordia eius praeueniet me.           +
-liber iu-  et cum egrederetur de templo ait illi unus ex discipulis su+
is: magister aspice quales lapides et quales structurae.  Et respondens+
 iesus ait illi: uides has omnes magnas aedificationes?  non relinquetu+
r lapis super lapidem qui non destruatur.   iuxta historiam manifestus +
est sensus.  Recedente autem domino de templo omnia legis aedificia et +
compositio mandatorum ita destructa est ut nihil a iudaeis possit imple+
ri et capite sublato uniuersa inter se membra compugnent.  Et quia fund+
ata in gentibus fide et ecclesia christi iudaea dignas suae perfidiae p+
oenas erat luitura apte dominus post laudatam in paupere uidua deuotion+
em ecclesiae egreditur de templo ruinamque eius futuram atque aedificia+
 tunc ammiranda non multo post complananda esse praedixit.  Diuinitus a+
utem procuratum est ut patefacta per orbem fidei euangelicae gratia tem+
plum ipsum quondam augustum cum suis caerimoniis tolleretur ne qui fort+
e adhuc paruulus ac lactans in fide, si uideret illa permanere quae a p+
rophetis sanctis facta quae a domino sunt instituta, ammirando sanctum +
saeculare paulatim a sinceritate fidei quae est in christo iesu ad carn+
ale laberetur iudaismum.  Prouidens ergo deus infirmitati nostrae et ec+
clesiam suam multiplicari desiderans omnia illa subuerti fecit ac penit+
us auferri quatenus umbra et typo cessante ueriorem ipsa iam ueritas pe+
r orbem declarata palmam teneret.  Et cum sederet in monte oliuarum con+
tra templum interrogabant eum separatim petrus et iacobus et iohannes e+
t andreas: dic nobis quando ista fient, et quod signum erit quando haec+
 omnia incipient consummari?  quia laudantibus quibusdam aedificationes+
 templi dominus palam responderat haec esse omnia destruenda discipuli +
secreto tempus et signa praedictae destructionis interrogant.  Sedet au+
tem dominus in monte oliuarum contra templum cum de ruina templi et exc+
idio gentis disputat ut etiam ipso corporis situ uerbis quae loquitur c+
ongruat mystice designans quia quietus manens in sanctis superborum det+
estatur amentiam.  Quis enim non uideat quod mons oliueti fructiferam d+
esignet sanctae ecclesiae celsitudinem quam dominus semper inhabitare d+
electatur quia uidelicet mons ille non infructuosas habere arbores et s+
iluam sterilem sed oliueta gignere solebat quibus ad repellendas noctiu+
m umbras lumen alitur soluuntur infirmitates et requies lassis tribuitu+
r.  Quae cuncta specialiter in ecclesia fieri probat ipsa cum dicit: eg+
o autem sicut oliua fructifera in domo domini speraui in misericordia d+
ei mei.  Et respondens iesus coepit dicere illis: uidete ne quis uos se+
ducat; multi enim uenient in nomine meo dicentes, quia ego sum, et mult+
os seducent.  Multi imminente hierosolimorum excidio principes extitere+
 qui se esse christos tempusque libertatis iam iamque appropinquare ref+
errent.  Multi in ecclesia ipsis etiam temporibus apostolorum heresiarc+
hae prodiere qui inter alia plurima ueritati contraria diem domini inst+
are praedicarent quos apostolus in epistola ad thessalonicenses damnat.+
  multi in nomine christi uenere antichristi quorum primus est simon ma+
gus cui sicut in actibus apostolorum legimus auscultabant omnes qui in +
samaria erant a minimo usque ad maximum dicentes, hic est uirtus dei qu+
ae uocatur magna eo quod multo tempore magicis suis dementasset eos.  C+
um audieritis autem bella et opiniones bellorum ne timueritis.  Oportet+
 enim fieri, sed nondum finis.  Bella ad hostes pertinent seditiones ad+
 ciues.  Quae utraque a tempore dominicae passionis in populo iudaeorum+
 qui sibi pro saluatore christo seditiosum latronem elegit satis superq+
ue constat abundasse.  Sed his aduentantibus apostoli ne terreantur ne +
hierosolima iudaeamque deserant ammonentur quia uidelicet non statim fi+
nis quae in quadragesimum potius differenda sit annum, id est desolatio+
 prouinciae ultimumque urbis ac templi sequatur excidium.  Exsurget aut+
em gens contra gentem et regnum super regnum, et erunt terrae motus per+
 loca et fames.  Initium dolorum haec.  In euangelio lucae ita scriptum+
 est: et terrae motus magni erunt per loca et pestilentiae et fames.  C+
onstat autem haec ante ultimos acerbissimosque dolores quibus omnis est+
 uastata immo erasa prouincia, hoc est tempore iudaicae seditionis, ad +
litteram contigisse.  Potest uero regnum super regnum et pestilentia eo+
rum quorum sermo serpit ut cancer et fames audiendi uerbi dei et commot+
io uniuersae terrae et a uera fide separatio in hereticis magis intelle+
gi qui contra se inuicem dimicantes ecclesiae uictoriam faciunt.  Quo a+
utem merito hierosolimis ac prouinciae iudaeorum uniuersae tot irrogand+
a fuerint aduersa dominus subdendo manifestat cum dicit:  uidete autem +
uosmet ipsos.  Tradent enim uos in conciliis et in sinagogis uapulabiti+
s et ante praesides et reges stabitis propter me in testimonium illis. +
  ea quippe iudaicae genti uel sola uel maxima causa erat exitii quia p+
ost occisionem domini saluatoris nominis quoque ac fidei eius praecones+
 simul et confessores impia crudelitate uexabat.  Et in omnes gentes pr+
imum oportet praedicari euangelium.  Hoc ita fuisse completum ecclesias+
ticae testantur historiae in quibus refertur quod apostoli omnes multo +
ante excidium iudaeae prouinciae ad praedicandum euangelium toto fuerin+
t orbe dispersi excepto iacobo zebedei et iacobo fratre domini qui priu+
s in iudaea pro uerbo euangelii sanguinem fuderant.  Quoniam ergo nouer+
at dominus corda discipulorum de excidio ac perditione suae gentis esse+
 contristanda hoc eos solatio alleuat ut nossent sibi etiam iudaeis abi+
ectis socios non defore gaudii regnique caelestis immo plures multo qua+
m de iudaea perirent ex omnibus toto orbe nationibus esse colligendos. +
 et cum duxerint uos tradentes nolite praecogitare quid loquamini sed q+
uod datum uobis fuerit in illa hora id loquimini; non enim estis uos lo+
quentes sed spiritus sanctus.  Cum propter christum ducimur ad iudices +
uoluntatem tantum nostram pro christo debemus offerre.  Ceterum ipse ch+
ristus qui in nobis habitat loquitur, et spiritus sancti in respondendo+
 gratia ministrabitur.  Tradet autem frater fratrem in mortem et pater +
filium, et consurgent filii in parentes et morte afficient eos.  Hoc in+
 persecutionibus crebro fieri uidimus nec ullus est inter eos fidus aff+
ectus quorum diuersa fides est.  Cum autem uideritis abominationem deso+
lationis stantem ubi non debet qui legit intellegat.  Pro eo quod marcu+
s ait, stantem ubi non debet, in matheo scriptum est, stantem in loco s+
ancto, quod unum omnimodis idemque significat quia nimirum in loco sanc+
to non debet abominatio stare desolationis.  Quando autem ad intellegen+
tiam prouocamur mysticum monstratur esse quod dictum est.  Potest autem+
 simpliciter aut de antichristo accipi aut de imagine caesaris quam pil+
atus posuit in templo aut de adriani equestri statua quae in ipso sanct+
o sanctorum loco multo tempore stetit.  Abominatio quoque secundum uete+
rem scripturam idolum nuncupatur et idcirco additur desolationis quod i+
n desolato templo atque deserto idolum positum sit.  Tunc qui in iudaea+
 sunt fugiant in montes, et qui super tectum ne descendat in domum nec +
intro eat tollere aliquid de domo sua, et qui in agro erit non reuertat+
ur retro tollere uestimentum suum.  Haec iuxta litteram facta esse cons+
tat cum appropinquante romano bello et exterminio iudaicae gentis oracu+
lo admoniti omnes qui erant in prouincia christiani longius discesserun+
t ut ecclesiastica narrat historia et trans iordanen secedentes maneban+
t ad tempus in ciuitate pella sub tutela agrippae regis iudaeorum cuius+
 in actibus apostolorum mentio est qui cum ea quae sibi obtemperare uol+
ebat parte iudaeorum semper romanorum imperio subditus agebat.  Iuxta u+
ero sensus spiritales cum uiderimus abominationem desolationis stare ub+
i non debet, hoc est hereses et falgitia regnare inter eos qui caelesti+
bus mysteriis uidebantur esse consecrati, cum operantes iniquitatem loq+
uentes mendacium uiros sanguinum et dolosos quos abominabitur dominus p+
acem fidelium turbare perpenderimus tunc quicumque in iudaea, hoc est i+
n confessione uerae fidei, persistimus non terrenis infimisque actibus +
mancipari sed tanto altius uirtutum culmen debemus ascendere quanto plu+
res ampla et errabunda uitiorum sequi itinera uidemus.  Tunc qui super +
tectum est, hoc est qui excedens animo carnalia tamquam in aura libera +
spiritaliter uiuit, ne descendat ad infimos actus pristinae conuersatio+
nis neque ea quae reliquerat mundi carnisue desideria repetat.  Domus n+
amque nostra uel mundus hic uel ipsa in qua degimus nostra intellegenda+
 est caro de qua dicit apostolus: scimus enim quia si terrestris domus +
nostra huius habitationis dissoluatur, quod aedificationem ex deo habem+
us.  Et qui operatur in ecclesia ac sicut paulus et apollo plantat et r+
igat non respiciat spem saecularem cui renuntiauit nec retinacula uitae+
 labentis quibus se iam iamque ut christum nudus sequeretur exuerat res+
umere incautus praesumat.  Uae autem praegnantibus et nutrientibus in i+
llis diebus.  Uae praesente captiuitate praegnantibus et nutrientibus q+
uarum uel uteri uel manus filiorum sarcina praegrauatae fugae necessita+
tem non minimum impediunt.  Lege regum historiam ubi uxor ionathae malu+
m captiuitatis praepropera fuga uitando lapsum sinu filium perpetuo cla+
udum recepit.  Orate autem ut hieme non fiant.  In matheo scriptum est:+
 orate autem ut non fiat fuga uestra hieme uel sabbato.  Si de captiuit+
ate hierusalem uoluerimus accipere quando a tito et uespasiano capta es+
t orare debent ne fuga eorum hieme uel sabbato fiat quia in altero duri+
tia frigoris prohibet ad solitudinem pergere et in montibus desertisque+
 latitare in altero aut transgressio legis est, si fugere uoluerint, au+
t mors imminens, si remanserint.  Si autem de consummatione mundi intel+
legitur, hoc praecipit ut non refrigescat fides nostra et in christum c+
aritas neque ut otiosi in opere dei torpeamus uirtutum sabbato.  Haec e+
tenim domini locutio partim ad captiuitatem iudaicam quae a romanis fac+
ta est partim ad diem iudicii pertinet.  Nam et apud matheum ita discip+
uli dominum cum haec esset locuturus interrogasse leguntur: dic nobis q+
uando haec erunt et quod signum aduentus tui et consummationis saeculi +
 erunt enim dies illi tribulationis tales quales non fuerunt ab initio +
creaturae quam condidit deus usque nunc neque fient.  Haec temporibus a+
ntichristi proprie congruunt quando non solum tormenta crebriora et ace+
rbiora quam prius consueuerant ingerenda sunt fidelibus sed quod grauiu+
s est signorum quoque operatio eos qui tormenta ingerunt comitabitur te+
ste apostolo qui ait: cuius est aduentus secundum operationem satanae i+
n omni seductione signis et prodigiis mendacii.  Quanta enim saepe mira+
cula quot uirtutes sancti martyres coram persecutoribus fecerunt nec ta+
men credere illi neque a persequendo cessare uoluerunt.  Quis ergo ad f+
idem conuertitur incredulus cuius iam credentis non pauet et concutitur+
 fides quando persecutor pietatis fit etiam operator uirtutis idemque i+
pse qui tormentis saeuit ut christus negetur prouocat miraculis ut anti+
christo credatur?  quod ergo in his suffugium quae spes remanebit elect+
is, nisi ut superna gratia quae uirtutem patientiae piis largitur poten+
tiam persequendi ac tribulandi citius demat impiis?  unde prouida pieta+
te subiungitur:  et nisi breuiasset dominus dies, non fuisset salua omn+
is caro; sed propter electos quos elegit breuiauit dies.  Haec etenim t+
ribulatio quanto ceteris quae praecessere pressurarum pondere grauior t+
anto est temporis breuitate moderatior futura.  Namque tribus annis ac +
dimidio quantum de prophetia danihelis et apocalipsi sancti iohannis co+
nici potest ecclesiam per orbem impugnatura esse creditur.  Et tunc si +
quis uobis dixerit, ecce hic est christus ecce illic, ne credideritis; +
exsurgent enim pseudochristi et pseudoprophetae et dabunt signa et port+
enta ad seducendos, si fieri potest, etiam electos.  Quidam haec ad cap+
tiuitatis iudaicae tempus referunt ubi multi christos se esse dicentes +
deceptas post se cateruas populi trahebant.  Sed notandum quod in illa +
miserabilis et miserae ciuitatis obsidione nullus erat fidelis ad quem +
diuina exhortatio ne peruersos magistros sequeretur fieri deberet uerum+
 omnes pariter et minores et maiores et obsessi et obsidentes alieni a +
christo durabant.  Unde melius de hereticis est accipiendum qui contra +
ecclesiam uenientes christos se esse mentirentur quorum primus simon ma+
gus fuit extremus autem ille maior ceteris est antichristus.  Sed in il+
lis diebus post tribulationem illam sol contenebrabitur, et luna non da+
bit splendorem suum, et stellae caeli erunt decidentes.  Sidera in die +
iudicii uidebuntur obscura non diminutione suae lucis accedente sed sup+
erueniente claritate ueri luminis, hoc est summi iudicis, cum uenerit i+
n maiestate sua et patris et sanctorum angelorum quamuis nil prohibeat +
intellegi ueraciter solem tunc et lunam cum sideribus ceteris ad tempus+
 suo lumine priuari quo modo factum de sole constat tempore dominicae p+
assionis.  Luna enim tunc temporis cum esset plena sub abdito terrae la+
tebat.  Unde imperfecta restat usque hodie prophetia illa iohel qui cum+
 dixisset, sol conuertetur in tenebras, addidit, et luna in sanguinem a+
nte quam ueniat dies domini magnus et manifestus; et quod de die iudici+
i loquens esaias, et erubescet, inquit, luna et confundetur sol cum reg+
nauerit dominus exercituum in monte sion et in hierusalem et in conspec+
tu senum suorum fuerit glorificatus.  Ceterum peracto die iudicii et cl+
arescente futurae gloria uitae cum fuerit caelum nouum et terra noua tu+
nc fiet quod idem propheta dicit alibi: et erit lux lunae sicut lux sol+
is, et lux solis erit septempliciter sicut lux septem dierum.  Et uirtu+
tes quae sunt in caelis mouebuntur  quid mirum homines qui et natura su+
nt et sensu terrestres ad hoc iudicium perturbari cuius aspectum et ips+
ae caelorum uirtutes, hoc est angelicae trement potestates beato quoque+
 iob attestante qui dicit: columnae caeli contremescunt et pauent ad nu+
tum eius.  Quid ergo faciunt tabulae quando trement columnae, quid uirg+
ula deserti patitur cum cedrus paradisi concutitur?  et tunc mittet ang+
elos suos et congregabit electos suos a quattuor uentis a summo terrae +
usque ad summum caeli.  A quattuor uentis a quattuor mundi climatibus d+
icit oriente occidente aquilone et austro.  Et ne quisquem putaret a qu+
attuor solummodo plagis terrae et non potius a cunctis eius finibus sim+
ul et mediterraneis regionibus electos esse congregandos apte subiunxit+
, a summo terrae usque ad summum caeli, id est ab extremis terrae finib+
us per directum usque ad ultimos terminos eius ubi longe aspectantibus +
circulus caeli terrae uidetur insidere.  Nullus ergo in die illa remane+
bit electus qui non uenienti ad iudicium domino in aera occurrat siue u+
iuens adhuc in corpore reppertus seu de morte iam resuscitatus ad uitam+
.  Ueniunt ad iudicium et reprobi et ipsi alii in corpore uiui inuenti +
alii ad uitam a morte suscitati, sed ea nimirum distantia quod iusti co+
ngregantur in gaudium domini sui inimici autem eius peracto iudicio dis+
sipentur et pereant a facie dei.  A ficu autem discite parabolam: cum i+
am ramus eius tener fuerit et nata fuerint folia cognoscitis quia in pr+
oximo sit aestas; sic et uos cum uideritis haec fieri scitote quod in p+
roximo sit in ostiis.  Sub exemplo arboris docuit consummationis aduent+
um.  Quo modo, inquit, cum teneri fuerint in arbore ficus cauliculi et +
gemma erumpit in florem cortexque folia parturit intellegitis aestatis +
aduentum et fauonii ac ueris introitum ita cum omnia haec quae scripta +
sunt uideritis nolite putare iam adesse consummationem mundi sed quasi +
proemia et praecursores quosdam uenire ut ostendant quod prope sit et i+
n ianuis.  Potest autem haec fructificatio fici iuxta mysticos sensus a+
ltius intellegi uidelicet super statu sinagogae quae quondam ueniente a+
d se domino quia fructum iustitiae non habebat in eis qui tunc incredul+
i erant aeterna sterilitate damnata est.  Sed quoniam dixit apostolus, +
quia caecitas ex parte facta est in israhel donec plenitudo gentium int+
raret et sic omnis israhel saluus fieret, cum hoc adfuerit tempus ut ab+
lata diutina caecitate perfidiae omnis israhel lucem recipiat et salute+
m quid nisi diu sterilis arbor fici fructum quem negauerit reddet iuxta+
 illud beati iob: lignum habet spem, si praecisum fuerit, rursum uiresc+
it, et rami eius pullulant; si senuerit in terra radix eius et in pulue+
re mortuus fuerit truncus illius, ad odorem aquae germinabit et faciet +
comam quasi cum primum plantatum est.  Quod ubi factum uideris diem ext+
remi discriminis et aestatem uerae pacis ac lucis esse in proximo non a+
mbiges.  Amen dico uobis quoniam non transibit generatio haec donec omn+
ia ista fiant.  Nomine generationis aut omne hominum significat genus a+
ut specialiter iudaeorum.  Caelum et terra transibunt, uerba autem mea +
non transibunt.  Caelum quod transibit non aetherium siue siderium sed +
aerium a quo et aues caeli et nubila caeli cognominantur intellegere de+
bemus petro attestante qui dicit, quod caeli erant prius et terra de aq+
ua et per aquam consistens dei uerbo per quae ille tunc mundus aqua inu+
ndatus periit, caeli autem qui nunc sunt et terra eodem uerbo repositi +
sunt igni reseruati in diem iudicii et perditionis hominum impiorum, ap+
erte docens quia non alii caeli sunt igne perituri quam qui aqua perdit+
i, hoc est inania haec et nubilosa uentosi aeris spatia.  Neque enim aq+
ua diluuii quae quindecim tantum cubitis montium cacumina transcendit u+
ltra aeris aetherisque confinia peruenisse credenda est.  Quocumque aut+
em peruenire potuit eo nimirum iuxta praefatam beati petri sententiam i+
gnis quoque iudicii perueniet.  Si autem caelum et terra transibunt, mo+
uere potest quomodo dicat ecclesiastes: generatio praeterit et generati+
o aduenit, terra uero in aeternum stat.  Sed aperta ratione caelum et t+
erra per eam quam nunc habent imaginem transeunt at tamen per essentiam+
 sine fine subsistunt.  Praeterit enim figura huius mundi.  Et ad iohan+
nem angelus, erit, inquit, caelum nouum et terra noua.  Quae quidem non+
 alia condenda sunt, sed haec ipsa renouantur.  Caelum igitur et terra +
et transit et erit quia et ab ea quam nunc habet specie per ignem tergi+
tur et tamen in sua semper natura seruatur.  Unde et per psalmistam dic+
itur: mutabis ea, et mutabuntur.  Quam quidem ultimam commutationem sua+
m ipsis nobis nunc uicissitudinibus nuntiant quibus nostris usibus inde+
sinenter alternant.  Nam terra a sua specie hiemali ariditate deficit u+
ernali umore uiridescit, caelum cotidie caligine noctis obducitur et di+
urna claritate renouatur.  Hinc ergo hinc fidelis quisque colligat et i+
nterire haec et tamen per innouationem refici quae constat nunc assidue+
 uelut ex defectu reparari.  De die autem illo uel hora nemo scit neque+
 angeli in caelo neque filius nisi pater.  Gaudet arrius et eunomius qu+
asi ignorantia magistri gloria discipulorum sit et dicunt, non potest a+
equalis esse qui nouit et qui ignorat.  Cum uero omnia tempora fecerit +
iesus, hoc est urbum dei, omnia enim per ipsum facta sunt et sine ipso +
factum est nihil, in omnibus autem temporibus etiam dies iudicii sit qu+
a consequentia potest eius ignorare partem cuius totum nouerit?  causa +
ergo reddenda est cur ignorare dicatur.  Apostolus super saluatore scri+
psit: in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi.  S+
unt ergo omnes thesauri in christo sapientiae et scientiae absconditi. +
 quare absconditi?  post resurrectionem interrogatus ab apostolis de di+
e iudicii manifestius respondit: non est uestrum scire tempora et momen+
ta quae pater posuit in sua potestate.  Quando dicit, non est uesturm s+
cire, ostendit quod ipse sciat sed non expediat nosse apostolis ut semp+
er incerti de aduentu iudicis sic cotidie uiuant quasi die alia iudican+
di sint.  Denique et consequens euangelii sermo id ipsum cogit intelleg+
i.  Docens quoque patrem solum nosse in patre comprehendit et filium.  +
omnis enim pater filii nomen est.  Uidete uigilate et orate; nescitis e+
nim quando tempus sit.  Sicut homo qui peregre profectus reliquit domum+
 suam et dedit seruis suis potestatem cuiusque operis et ianitori praec+
ipiat ut uigilet.  Perspicue ostendit quare dixerit, de die autem illo +
uel hora nemo scit neque angeli in caelo neque filius nisi pater, quia +
non expediat scire apostolis ut pendulae expectationis incerto semper e+
um credant esse uenturum quem ignorant quando uenturus sit.  Et non dix+
it quia nescimus qua hora dominus uenturus sit, sed nescitis.  Praemiss+
oque patrisfamilias exemplo cur reticeat consummationis diem manifestiu+
s docet dicens:  uigilate ergo; nescitis enim quando dominus domus ueni+
at sero an media nocte an galli cantu an mane ne cum uenerit repente in+
ueniat uos dormientes.  Homo autem qui peregre profectus reliquit domum+
 suam haud dubium quin christus sit qui ad patrem post resurrectionem u+
ictor ascendens ecclesiam corporaliter reliquit quam tamen numquam diui+
nae praesidio praesentiae destituit manens in illa omnibus diebus usque+
 ad consummationem saeculi.  Carnis etenim locus proprie terra est quae+
 uelut ad peregrina ducta est cum per redemptorem nostrum est in caelo +
collocata.  Dedit autem seruis suis potestatem cuiusque operis quia fid+
elibus suis concessa sancti spiritus gratia facultatem tribuit bonis op+
eribus seruiendi.  Ianitori quoque praecepit ut uigilaret quia ordini p+
astorum ac rectorum spiritalium commissae sibi ecclesiae curam sollerti+
 obseruantia iubet impendere.  Quod autem uobis dico omnibus dico: uigi+
late.  Non apostoli tantum et successores eorum rectores nimirum eccles+
iae sed et omnes uigilare praecipimur.  Uniuersi ianuas cordium nostror+
um ne hostis antiquus mala suggerendo irrumpat instanter seruare iubemu+
r.  Ne nos dormientes dominus ueniens inueniat sedulo singuli praecauer+
e debemus.  Unusquisque enim pro se rationem reddet deo.  Uigilat autem+
 qui ad aspectum ueri luminis mentis oculos apertos tenet uigilat qui s+
eruat operando quod credidit uigilat qui a se torporis et neglegentiae +
tenebras repellit.  Hinc etenim paulus dicit: euigilate iusti et nolite+
 peccare; hinc rursus ait: hora est iam nos de somno surgere.  Erat aut+
em pascha et azima post biduum.   pascha quod hebraice dicitur phase no+
n a passione ut plerique arbitrantur sed a transitu nominatur eo quod e+
xterminator uidens sanguinem in foribus israhelitarum pertransierit nec+
 percusserit eos uel ipse dominus praebens auxilium populo suo desuper +
ambularit.  Cuius sacramentum uocabuli sublimius exponens euangelista i+
ohannes ait: ante diem autem festum paschae sciens iesus quia uenit eiu+
s hora ut transeat ex hoc mundo ad patrem.  Ubi manifeste declarat ideo+
 sollemnitatis huius diem per legem mystice transitum esse uocatum quod+
 agnus dei qui peccata mundi tolleret in eo de hoc mundo siue ipse tran+
siturus siue nos salubri transitu quasi de aegyptia esset seruitute duc+
turus.  Hoc sane iuxta ueteris instrumenti scripturam inter pascha et a+
zima distat quod pascha ipse solus dies appellatur in quo agnus occideb+
atur ad uesperam, hoc est quarta decima luna primi mensis.  Quinta deci+
ma autem luna quando egressum est de aegypto succedebat festiuitas azim+
orum quae septem diebus, id est usque ad uicesimum primum diem eiusdem +
mensis, ad uesperam est statuta sollemnitas.  Uerum euangelistae indiff+
erenter et diem azimorum pro pascha et pro diebus azimorum pascha poner+
e solent.  Dicit enim marcus: erat autem pascha et azima post biduum.  +
dicit lucas: dies festus azimorum qui dicitur pascha.  Item iohannes cu+
m primo azimorum die, id est quinta decima luna, res ageretur ait: et i+
psi non introierunt in praetorium ut non contaminarentur sed manducaren+
t pascha.  Quod ideo fecere quia et paschae dies in azimis panibus est +
celebrari praeceptus et nos quasi pascha perpetuum facientes semper ex +
hoc mundo transire praecipimur.  Uno quippe die agno immolato ad uesper+
am septem ex ordine dies sequuntur azimorum.  Quia christus iesus semel+
 pro nobis in plenitudine temporum passus in carne per totum nobis huiu+
s saeculi tempus quod septem diebus agitur in azimis sinceritatis et ue+
ritatis praecepit esse uiuendum omnique semper nisu nos desideria terre+
na quasi aegypti retinacula fugere et uelut a mundana conuersatione sec+
retam solitudinem iter ammonet subire uirtutum.  Et quaerebant summi sa+
cerdotes et scribae quomodo eum dolo tenerent et occiderent; dicebant a+
utem: non in die festo ne forte tumultus fieret populi.  Qui debuerant +
pascha uicino parare uictimas leuigare templi parietes pauimenta uerrer+
e uasa mundare et secundum ritum legis purificari ut esu agni digni fie+
rent congregantur ineuntes consilium quomodo occidant dominum non timen+
tes seditionem ut simplex sermo demonstrat sed cauentes ne auxilio popu+
li de suis manibus tolleretur  et cum esset bethaniae in domo simonis l+
eprosi et recumberet.  Passurus pro omni mundo et uniuersas nationes su+
o sanguine redempturus moratur in bethania domo oboedientiae quae quond+
am fuit simonis leprosi non quod leprosus illo tempore permaneret sed q+
ui ante leprosus postea a saluatore mundatus est nomine pristino perman+
ente ut uirtus curantis appareat.  Nam et in catalogo apostolorum cum p+
ristino uitio et officio matheus publicanus appellatur qui certe public+
anus esse desierat.  Quidam simonem leprosum uolunt intellegere partem +
populi quae crediderit domino et ab eo curata sit.  Simon quoque ipse o+
boediens dicitur.  Uenit mulier habens alabastrum ungenti nardi spicati+
 pretiosi et fracto alabastro effudit super caput eius  mulier ista mar+
ia erat magdalenae soror lazari quem suscitauit iesus a mortuis ut ioha+
nnes aperte commemorat qui etiam hoc factum ante sex dies paschae testa+
tur pridie quam asino sedens cum palmis et laude turbarum hierosolimam +
ueniret.  Ipsa est autem non alia quae quondam ut lucas scribit peccatr+
ix adhuc ueniens pedes domini lacrimis paenitentiae rigauit et unguento+
 piae confessionis liniuit et quia multum dilexit multorum ueniam pecca+
torum a pio iudice promeruit.  Nunc uero iustificata et familiaris effe+
cta domino non tantum pedes eius ut idem iohannes narrat uerum etiam ca+
put ut matheus marcusque perhibent oleo sancto perfudit.  Est autem ala+
bastrum genus marmoris candidi uariis coloribus intertincti quod ad uas+
a ungentaria cauare solent eo quod optime seruare ea incorrupta dicatur+
.  Nascitur circa thebas aegyptias et damascum syriae ceteris candidius+
 probatissimum uero in india.  Nardus uero est frutex aromatica graui u+
t aiunt et crassa radice sed breui ac nigra fragilique quamuis pingui s+
itum redolente ut cypressum aspero sapore folio paruo densoque cuius ca+
cumina in aristas se spargunt ideoque gemina dote pigmentarii nardi spi+
cas ac folia celebrant.  Et hoc est quod ait marcus, ungenti nardi spic+
ati pretiosi, quia uidelicet unguentum illud quod attulit maria domino +
non solum de radice confectum nardi uerum etiam quo pretiosius esset sp+
icarum quoque et foliorum eius adiectione odoris ac uirtutis illius era+
t accumulata gratia.  Ferunt autem de nardo physiologi quia principalis+
 sit in ungentis.  Unde merito unctioni capitis et pedum domini oblata +
est.  Sunt quidem multa eius genera sed omnia herbae praeter indicum qu+
od pretiosius est.  Mystice autem deuotio haec mariae domino ministrant+
is fidem ac pietatem designat ecclesiae sanctae quae loquitur in amoris+
 cantico dicens: dum esset rex in accubitu suo nardus mea dedit odorem +
suum.  Quae nimirum uerba et semel iuxta litteram manibus mariae comple+
uit et cotidie in omnibus suis membris spiritaliter implere non desinit+
 quae toto diffusa orbe gloriantur et dicunt: deo autem gratias qui sem+
per triumphat nos in christo iesu et odorem notitiae suae manifestat pe+
r nos in omni loco quia christi bonus odor sumus deo.  Quae cum potenti+
am diuinae uirtutis eius quae illi una cum patre est digna reuerentia c+
onfitetur laudat et praedicat caput profecto illius unguento perfundit +
pretioso.  Cum uero assumptae mysteria humanitatis aeque digna reuerent+