CUID I 1 DOMINICA 13a POST PENTECOSTENC ET QUARTA PORS PASCA. DE PECCATO, ,I. DON PHEACADH. I. 'Se* is peacadh ann, easumhlacht @ easanoir a thabhairt 5 do Dhia aig brisead<1h>1 a dhlighidh @ dligheadh na heaglaise @ na/// agas aghaidh. Dha chineal pheacaidh ann, .i. peacadh na sinsire @ peacadh gniomha. 'Siod Ad<1h>1mha @ Eabha a rig<1h>1ne an che*ad p<1h>1eacadh aca ag ithe ubhal na haithne a ngairdi*n pha*rdhaois, @ is mo*r/// a tharla dhoibh fe*in @ da///a shon, .i. 10 sgrios @ di/// mheas da raibh aca///tahnhan easumhla///eile, gach mo*r///an ba*s fe*in///an pheac/// // /// aca so orra///asbal ag ra*dh/// <1Per unum hominem pe[c]catum>1 <1intravit in mundum, per pe[c]catum autem mors>1 Roinntear an peacadh a///chineal eile, .i. an peacadh marbhtha 15 agas an peacadh sologhtha. Ni*dh an peacadh sologhtha an t-anam tinn, acht do bheir an peacadh marbhtha ba*s iomla*n do*, oir is na*duir don pheacadh marbhtha an t-anam a chruthaigh Dia rosgiamhach ro-a*luin ann fein do thruaileadh @ do shalchadh chomh graineamhail @ sin go sgaran grasa De* leis, 20 2 .i.///dh @ glo*ir an anma.///eibh ba*s siordhaidhe///as an staid 3 sin///Dhe* arist. // Ca leis is cosamhail an t-anam ar staid an pheacaidh? Is cosamhail e* le corp ata* tar eis bais. Caillean an corp a dha///cuma. An g<1h>1nuis a bhi moiseach gloirdhealbhach an aimsir na beathadh, eirighean si* fiamhach 25 dorcha dathghrana, air mhodh go mbian faitgheas @ leisge air a' duine bheo, an fhiorcharaid fe*in, a thoigheacht da cho*ir, da* ghar, no fheuchaint air le heagla @ le huamhan na hanchuma @ na graineamhlacht a bios air, @ fo*s air mhead a mhorgaidh, a bhreantanais, @ a dhrochb<1h>1olaidh. 30 Teagbhan a' ni*dh ceadna don anam air staid an pheacaidh. Caillean se a dhealradh @ a sgeimh ; caillean se na grasa ; @ ce gur fhuiling Cri*osda ba*s air a shon, @ ce gur mor a' gra*dh @ a' cion a b<1h>1i aige air roimhe sin, ni* feidir leis feasda feuchaint 4 no amh//arc air, cionn gur chuir se* luireach @ eideadh 35 bainsdh/// Chriosda dhe @ gur chuir leibhreigh///ghrana an diabhail air. Mar sin, ni* bhfuil olc air bith is mo* agas is measa no an peacadh marbhtha. Ni* bhfuil olc ann acht e* fe*in amhain, oir is uadha fha*sas @ shiolaigheas an uile olc eile dar fe*idir olc a 40 ghairm dhe. Saoilean a' duine ainbhfiosach e*gce*illidh gur mo*r a' t-olc a bheith bocht, gan mhaoin, gan chuid, gan charuid, gan slainte, gan luaith///le, gan luth, gan lu*as, gan mheas, gan chluthaigh, acht tuig gur mo* an t-olc a[o]n pheacadh marbhtha amha*in no iad sin, agas a mhi*le uirid eile, or ni bhfuil 45 duine ar bith bocht, amhgrach, no miofhortunach ach amha*in an te* ata air staid a' pheacaidh. An te* nach bhfuil air a' staid 5 si*n ach // [air] staid na ngra*s, ata an fear sin ni[os] saidhbhre a suilibh De* an ua[i]r an bhais no bhidh Solamh mhac Daibhi no an prionsa saoghalta is cumhachtaidh air bith, ma fuair se 50 3 ba*s air staid an pheacaidh. Is amhlaidh a bhidh Iob naomht<1h>1a saidhbhir a latha[i]r a' bhaid, @ Lasarus a bhidh 'na luighe ag geataibh an duine s<1h>1aidhbhir @ aniomadi eile do na naoimh, ce nach raibh meas orrtha a suilibh daoine. Adubhairt me roimhe nach bhfuil olc air bith is mo* no an 55 peacadh, agas is cruthug<1h>1adh air sin nach bhfuil olc air bith ann @ nach raibh ariamh nach e* an peacadh air mhodh eigin is cionnsioca[i]r leis. Bhidh Lucifer 'na phrionsa @ 'na archaingiol a bhflaitheas De*. Is aige a bhi* lochran soillseach na gloire air iomchar. Bhi* se mo*rchumhachtach as cionn na n-aingiol eile. 60 6 Bhi* se* dobha*saigh, 'se sin // le radh, niarbh e*idir a bhasgadh no a mharbhadh. Bhi se saortholach, .i. 'na mhaistir air a thoil @ a chomha[i]rle fe*in. Bhi se fiosach fioreolach glormhor gnu*isdhealradhach oireamhnach coimhfhreagarach don bheath- aidh shiordhaidhe @ do na subhailcibh, <1capax omnium virtutum>1 65 <1et beatitudinis,>1 ach d'aimhdheoin sin uile, di*breadh e fe*in @ na sloite eile maraon ris sios go hifrionn8 amach as radharc @ as fiaghnaise De* as sioca[i]r a[o]n pheacadh 'mha*in marbhtha, .i. peacadh an diomais, an uabhair, no na haindreime, @ gan toil a thabhairt ach aon uair amha*in don pheacadh sin. @ chomh 70 luath @ thugadar an toil sin, chlaochlo @ d'athruigh a ndeilbh @ a snuadh ona bheith soillseach gnuisainglidh chum a bheith dubh dorcha diabhlaigh daolmhur o* mhead an uamhain @ na 7 hanchuma a chuir smu*id @ gra*in a' pheacaidh // orrtha, air mhodh nachair fhuiling Dia amharc no feuchaint orrtha o sin 7 amach go siordhaidhe. Creud far di*breadh Adhmha as gairdin phardhaois ? Ri*nneadh fa pheacaidh marbhtha na sainte, an chraois, @ na heasumhlacht, @ ce go bhfuil se sin se* mhile bliadhan o shoin, niar cosgadh @ niar sa*sadh fearg De* fo*s leis fe*in no lena threibh 'na dhiaidh. 80 Or marb e na peacaidh sin A*dhmha, bhiaidh se fe*in @ a chlann o sin a leith saor air an uile chineal arnhgair @ aicideacha euxamhla ata tcruigheacht orrt<1h>1a, @ fo*s saor on bha*s fe*in. Agas mar an gceadna, bhiaidh beatha aoibhin ag an duine, to*rtha taitneamh- acha na tahnhan ag teacht @ ag fa*s uadhfa fe*in, gan allas, gan 85 8 saothar, gan mo*rghniomh, agas fa dheoidh // bheadh beathaigh allta na talmhan, eunlaidh an aeoir, iasg na rnarra, agas creatuir 4 euxamhla eile na cruinne faoi umhlacht, faoi smacht, @ faoi thigheardas aige (Gen., c. [2]). Is as sioca[i]r pheacaidh na tnutha agas an dunmharbhaidh 90 a dhi*bir Dia Cain mhac Adhmha amach as a phobal @ bhuail se comhartha @ branda gra*na an pheacaidh air ionnas go n-aithn- eochfidh e* @ go mbiadh na huile dhuine san ruaig air (Gen., c. [4]). Mar an gceadna, an t-anam a bhias airna thruailleadh @ airna mhilleadh le branda @ le graineamhlacht an pheacaidh @ 95 a chailleas moise @ sge*imh na ngra*s, ni feidir le Dia, le na haingil, no le na naoirnh an t-anam a gheibh ba*s air a' staid sin a fheuchaint no fhulang, ach di*bread uadhfa an t-anam sin mar 9 dhibrear fear lobhar no // plaighe as meadhan @ as la*r au phobail, no caora chlabh as a' tsred, no* mar dhi*bereadh caora 100 a huan fe*in uaidhche da bhfaiceadh si cuma, deilbh, no deanamh madraigh no mic ti*re air tteacht air. Is as pheacadh na hantola @ na dru*ise a bathadh an saoghal an am na diliona, @ fan adhbhar cheadna a slugadh Sodom @ Gomora sios an aigean na talmhan. Agas adubha[i]rt an 105 Tighearna, "Sgriosfuidh me an duine do chruthaigh me o aghaidh na talmhan, oir is aithreach liom a ndeanamh' (Gen., c. 6, v. 7 ; Gen., 19, 24). Is air son a' pheacaidh a d'fhuiling Criosda an pha*is, .i. a che*asadh re croich ; @ ni ttainic rith cogaidh no cloidhimh, // 110 10 plaigh no gorta, sgrios no sguirse air thi*r no air dhaoinibh ach mar chanaigh @ mar dhioghaltas air son peacaidh egin anna raibh siod ciontach, a thig go coitcheanda gach amhgar, gach buaidhreadh, gach le*an @ leatrom aca. A dhuine, ata h'intin buaidhrea, ni* bhfuil comhnaigh no socraigheacht oidhche no lae 115 agad. Is iomdha mi-a*dh @ tubaiste a' tuitiom ort @ gan fios agad creud is freamh, adhbhar, no cionnsioca[i]r doibh. Ach ransaigh thu fe*in go cruaidh agus feuch nach ionnad fe*in astigh ata freamh do mhi-a*idh @ do bhua[i]ridh. Feuch nach bhfuil leannan eigin peacaidh agad ata taraing gach oilc @ gac<1h>1 urchoide 120 aca so ort. Ma ta, an fad @ a chuinneochas tu an diabhal sin 11 mar dhalta 'ga oileamhuin @ 'ga altrom // ionnad fein astigh, na bidh aontas ort a bheith gan sa*sadh inntinne, gan siochainte, ach di*bir an gadaigh sin uaid a[o]n ua[i]r amha*in, @ ansin fillfidh 5 siochainte, suaimhneas, @ socraigheacht ad chroidhe arist. Leig 125 do ru*n let athair faoisidin @ inneasaigh se dhuit creud is coir duit a dheanamh. Deirim arist nach bhfuil olc air bithi is mo @ is urchoidigh no an peacadh. Di*brean se na grasa, marbhan se an t-anam, ni fhagan se neart no brigh annsna subhailcibh no annsna 130 deaghniomharadh, ni bhfuil maith no luaidheacht annsa trosgadh, annsa de*irc, annsan urnaigh, no annsna deaghoibreacha eile a nithar air staid a' pheacaidh. Ni bhfuil ionta ach oibreacha marbha gan maith, gan bhri*gh, re*ir na ndiadha[i]readh. 12 A dhuine, da mbiadh do bheatha chomh naomh//tha 135 riaghalta le hancoire a gcloich no le dithreabhach air uaigneas, da ndeanfa uirid muirbhilleadh agas rinne Peadar no Pol no Padruic na bhfeart, da nduis eochfa an marbh as an uaidh le me*ad do naomhacht @ do chra*bhaidh, no thabha[i]rt air na rialtogadh tuirling anuas as na flaithis, @ tuit[iom] 'na dhiaidh 140 sin a bpeacadh marbhtha, chaillfea luaidheacht do chrabhaidh @ h'oibreachadh uile. Moirtnighean an peacadh marbhtha na deighniomharadh8 a rinneadh air staid na ngra*s fe*in, ach amha*in go n-athbheoidhead arist an tan eirighios an peacach ona pheacaibh---ni nach dean na hoibreacha marbhtha a nithear 145 air staid an pheacaidh, a bhias a gcomhnaigh marbh gan maith, gan bhrigh, mar adubhairt me roimhe. Ba mho*r @ ba mhaith an seirbhiseach do Dhia Solamh mhac 13 Daibhi // seal da shaoghal, ach creud an ta[i]rbhe a bhi aige an tan a chuaidh se ar earroid ? 150 Bhi* Iadas 'na chompanach @ 'na chomradaigh aig Criosda fein @ aig a dheisgiobail ag deanamh crabhaidh, muirbhilleadh, @ morghniomharadh euxarnhla leo, @c., acht an ua[i]r a thuit se ar staid an pheacaidh ag brath a mhaistir, chaill se e fe*in @ a ndearna se ariamh. 155 Chaill an Pharisineach uaibhreach luaid<1h>1eacht a chra*bhaidh @ a throsgaidh as sioca[i]r pheacaidh an diomais (Luc., 18). Mar an gceadna, Ananias @ Saiphiras, ce gur mho*r a gcra*bhadh, thleig siod a gcuid don tsaoghal le barr cra*bhaidh fa c<1h>1osaibh 6 na n-easbal, ach cionn go ndeamadar a[o]n bhreug amha*in, rinne 160 Dia muirb<1h>1illeadh air a' bpunc orra (Act., 5). 14 Slugadh Corach, Dathan, agas Ab//irami @ an pobal uile maraon leo sios go hifrionn beo* tre fhosgladh na talmhan (Nimh.2, c. 16) tre pheacadh an mhurmuir na heasumhlacht. Ma rinne Dia gach dioghaltas aca so ar son peacaidh eigin air 165 a mhuintir fe*in a bhi a bhfad ag deanamh cra*bhaidh @ a' cathamh a saoghail anna sheirbhis, creud shaoileas tusa eireochas duit fe*in, a dhuine nach dearna lo*n air bith cra*bhaidh no dei- ghniornharadh ariamh agas ata* ag si*ordheanamh peacaidh don uile shiord an aghaidh De* o thainic cial thugad olc a dheanamh ? 170 Dearc tuilleadh eile air urchoid an pheacaidh. 'Se* an peacadh, mar adubhairt me roimhe, is freamh agas is ceannfatha don 15 uile olc. Is e* thairng//eas sgrios agas fearg De*, mar is e* a sgriosas @ a chuireas amach as leabhar na beathadh ainm an fhi*re*in ata sgriobhtha le meur De* air neamh @ a chuireas an 175 tainm sin sios a leabhar dubh dorcha daolaidh an diabhail ann ifrionu. 'Se an peacadh a lassas @ a g<1h>1ri*osaigheas pianta purgadara @ teine dof<1h>1ulaing ifrinn nach feidir a mhuchadh no chur as go trath bheith si*or, agas fa dheoidh caillean lucht deanta na bpeacadh, eadhon an gaduigh, an breagaire, an 180 craosaire, @c., a gclu @ a meas air a' tsaoghal sa bhos fe*in a suilibh daoine, @ ni* is measa no sin, an g<1h>1lo*ir shiordhaidhe air 16 a' tsaoghal eile. Mar sin, ni* bhfuil ni* // is dearbhtha nach bhfuil olc air bith is mo* @ is measa no an peacadh. II. 185 Anois, a Chriosdaidhe, mas maith leat na hoilc se do sheachna, seachain freamh, siocair, @ ocoideachadh na n-olc. Ma*s maith leat an phlaigh no an lobhar a sheachna, seachain lucht na 7 plaighe @ an lobhar d'eagla do mhilleadh no do shalc<1h>1adh leo. Mar an gceadna, seachain an drochchuideachta @ lucht dheanta 190 na n-olc d'eagla do thruailleadh no do shorbadh leo, or ni* feidir tathaigh a dheanamh air an drochchuideachta ata gonta le cron 17 an pheacaidh gan a bheith salach gonta ar aon no*s // @ air aon bheasa leo, mar deir an psailmcheadach, <1Cum Perverso>1 <1Perverteris>1 (Psaihn., 17, v. 27). 195 Fiafraigh don duine dhamanta creud fa air damnadh e*, no don duine mhiof<1h>1ortunach adhbhar a m<1h>1iofhortuin. Freagrad dhuit, " Drochchuideachta na bpeacach a thug chum na criche se inn.' Mar sin, mas aill leati an t-olc do sheachna, ni foloir na hocoideachadh @ lucht dheanta na n-olc @ na ndroichg<1h>1niomh 200 do sheachna, or truaillighear an fi*reun @ an nimhchiontach a measg @ a gcuideachta naia gciontach air a' no*s cheadna mar 18 mhillear @ mar truaillighear an fioruisge ag do*rtughadh @ // ag comeasgadh fri*d searbhuisge saile na fairge @ na mara. Acht cionnas is feidir le duine a lucht gaoil @ pa*irte no an 205 mhuintir orrtha a bhfuil cion aige a sheachna, biodh gu raibh siod go holc fe*in ? Freagran Criosda fe*in don cheist se ag ra*dh, " Ma thugan do shuil no do la*mh dheas oilbheim no sgannail duit, teilg uaid iad, or is fhe*arr duit a dhul go flaitheas De* le aon suil no le aon la*imh no a dhul go hifrionn le do dha* shuil 210 no le do dha* la*imh ' (Mat., 5, 29). Mi*nighean na haithreacha naomhtha, St Aug., St Hier., @ St Hilarius, na briatharadh sa ag ra*dh, H'athair @ do mhatha[i]r, do dheirbhshiur @ do 19 dhearbhratha[i]r, do mhac @ do inghean no // do b<1h>1ean phosta, @c., orrtha a bhfuil cion agad mar air do shuil no ar do laimh 215 dheis, ma bhian siod 'na n-ocoid no 'na gceannsiocair peacaidh agad, teilg uaid iad, 'se sin le radh, sgar leo, fag @ seachain a gcuideachta nias luaithe @ nias tuisge no a dhul go hifrionn leo. Acht mar ttiocfa leatsa iadsan a tharaing d'ionsaidh De* @ na gloire, na leig doibhsean thusa a tharaing @ do mhealladh 220 d'ionsaidh an diabhail go hifrionn ; oir is fearr dhuit a dhul do dhithreabhach bhocht leat fe*in san bhealach chumhan chruaidh a threo*raigheas go flaigheas De* no a dhul a gcuideachta do 20 charad @ do chompanach // san bhealach reigh rofhairsaing a threoraighios go hifrionn. 225 8 Anois a dhuine, ort a bhfuil tromualach a' pheacaidh, e*isd go dithchiallach le Criosda ag glaoidh @ ag sgairtidh go laidir ort @ ag ra*dh, <1Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis>1 <1et ego reficiam vos>1 (Mat., 11, 28), .i. " Tigidh hugamsa uile oraibh a bhfuil dochar @ tromualach @ bheara me fuasgladh @ furtacht 230 dhi*bh.' Ni* bhfuil ualach air bith is truime no an peacadh. Ni thig leis na flaighis fe*in a iomchar, ce gur laidre iad na pra*is aithleite. B'e*igin do Chriosda fe*in lubadh go talamh ag iomchar peacaidh chine daona, .i. an chroich cheasda, ag triall go Cnuc Cailveri na 235 21 paise. // An tan a pheacaidh Lucifer, re*ab @ sgoilt na flaithis faoi, or ni* ttainic leo truime an pheacaidh marbhtha iomchar, ce go ttiocadh leo sleibhte marmuir iomchar air a muin. Agas tharaing an tromualach sin sios go heigean ifrinn e*. Da ttiocfa leis an diabhal ualach an pheacaidh a chur dhe, ni fada a bhiadh 240 se faoi; @ thusa, a dhuine, a' ttig leati sin a dheanamh ? Ni* bhfuil tu ach 'ga charnadh air do ghuailleach mar ualach connaigh le haghaidh tu fe*ina losgadh. Is cosamhail an peacach leis an te* a bhiadh ceangailte do chloich mhuilin. Ni mhoitheaghan se troime na cloiche an 245 tan a bhian se* ar cruaidhteach, ach chomh luath @ theilgear a nduibheagan na fairge iad, theid siod araon air iachtar. Mar an gceadna don pheacach. Ni* mhothaighean se truime an pheacaidh an tan a bhias air cruaidhteacht no go ttig go bruach an eigein, .i. go bruach a bha*is. Ansin bheir cothrom an 250 22 pheacaidh go // hiochtar @ go heigean ifrinn e*. Is furas an peacadh a leigheas mar gach aicide eile, ma glilacar an am @ anna thosach e*, sul fa ngeabhaidh se freamh- ughadh no neart annsna ceadfa. Geintear e* air ttus san tuigse, thig on tuigse gona tola, on toil go gniomh @ o ghniomh go gna*s 255 @ go cleachtadh, @ an ua[i]r a thig an fad sin is doiligh a chlaoidh. Bian ag meadughadh, ag borrughadh, @ ag lassadh. Mar thairngeas lub an tslabhraigh lub eile, is amhlaigh is gnas le peacadh peacadh eile tharaing 'na dheidh. Is amhlaidh tharaing peacadh na tnutha Cain mhac Adhmha chum peacaidh eile .i. 260 a dhearbhratha[i] r do mharbhadh. Thuit Daibhi an ri* a bpeacadh na druise ; niar fhan se 'na bhun sin no gur thuit se a bpeacadh eile an du*nmharbhaidh. An uair8 a she*an Peadar Criosda niar 9 23 fhan se a mbun an // chead pheacaidh no gur thuit se tri* huaire a ndiaidh a cheile. Bhrath Iudas Criosda ; tharaing an peacadh 265 sin e* chum peacaidh eile, .i. e fein a chrochadh. Leughtear a Sgathan na sampladh go raibh aingeal @ dith- reabhach uaigneach lo n-aon a' siobhal re cheile @ theagaibh corp morgaidh marbh san mbealach orrtha. Druideas an t-aingeal an aice an chuirp gan fhaitcheas, gan uamhan, gan 270 eagla ; acht niar leig eagla don dithreabhach a theacht da choir air bhreantanas @ ar mhorgadh an bholaidh @ air graineamhlacht @ ar uathbhas an amhairc adhuathmhairia do c<1h>1ona[i]rc se air. Niar chian doibh 'na dhiaidh sin air chas oganach sgiamhach orrtha. Gabhas an t-aingeal biogadh @ eagla ag feuchaint an 275 oganaigh. " Creud fa* ', air an dithreabhach, " a bhfuil eagla ort reis an oganach sgiamhach @ nachair g<1h>1abh uathbhas thu leis an chorp mhorgaidh mharbh ? ' " Cionn go bhfaicim ', air an t-aingeal, " anam an oganaigh se, ce gurab aluinn a chodlan, 24 chomh morgaidh marbh // leis na peacaidh ann ma shuilibhse 280 @ a bhi* an corp marbh ud ann do shuilibhse.' GEARRDHUTHRACHT EILE. An sal @ an mheirg a chuireas an peacadh marbhtha air an anam, ma gheibh se ba*s air a' staid sin, ni thig le neart theinidh @ lassrachadh ifrinn an sal na an mheirg sin a ghlanadh no a 285 losgadh go siordhaidhe, mar is dual don teinidh a dheanamh go coitcheanda le miotal air bith meirgeach da gcuirear innte. A pheacaidh, nach bhfuil eagla ort go ndeanaidh Dia ball sampail dhiot don tsaoghal uile, mar rinne do mhnaoi Lot (Gen., 19, 26), cionn gur dhearc si* ar a hais air crois an aingil ; 290 no air Mhaoise an tan a bhuail se // an chreag fa dho* (Nibh., c. 2o, v. 11)---niar leig se asteach go talamh a' ghealtnais e' ; no mar rinne air a' di*s @ da fhichiod leanamh a bhi magadh air an fha*idh Elisa @ gan iad a' radha ach fa dho*, " E*irigh suas, 10 a chinn m<1h>1aoil. E*irigh suas, a chinn m<1h>1aoil' (IV Riogh, 295 c. 2, v. 23). Ag filleadh air ais don fha*idh bheannaigh orrtha, mhallaidh se iad an ainm an Tighearna, @ air a' bpunc thainig dha* mhathghamhuin amach as an choill @ reabadar uile ona che*ile iad. Mharbh Dia caogad mi*le fear ag Bethshemesh air son 300 feuchaint asteach ansan a*irc choisreaga an Tighearna, @ fos mharbh se Ussa air son a la*mh a chur air an a*irc c<1h>1oisreaga cheadna an Tighearna (I Riogh, c. 6, 19 ; II Riog<1h>1, c. 6, v. 7). 26 Ma rinne se gach ni* aca so as // sioca[i]r peacaidh eigin, na gaibhse aontas, a pheacaidh, ma chaill tu do shlainte, do 305 chlann, do charuid, do mhaoin s<1h>1aoghalta, @c., ach breathnaigh gur chum triala no air son leannan eigin peacaidh a luigheas la*mh De* go trom ort. Finis <1Deus propitius esto mih>1i peccatori (Luc., 18, 13). <1Per unum>1 310 <1hominem Pe[c]catum intravit in mundum, per pe[c]catum, [etc.]>1 (Rom., c. 5). // 27 DOMINICA TER@IA QUADRAGESIMAE. DON FHAOISIDIN 1. 315 <1Erat Jesus ejiciens daemonium, et illud erat mutum>1 (Luc., 11, 14). ' Bhi* Iosa a' teilgint diabhail amach agas bhi* se balbh, @ an tan do dhi*bir se amach e*, labhair an balbhan.' Is air shacramaint na haithrigh, .i. air an fhaoisidin, is ru*n 320 tracht do thairbhe shoisgeil an lae 'niodh. Bacan a' diabhal 11 don pheacach faoisidin a dheanamh, cuirean se glac ana sgornaidh, du*nan se an croidhe, tochtan se an beul, @ cuirean glas air a theanguidh le naire @ faitcheas a thoirmeasgan an f<1h>1aoisidin a dheanamh, @ is uime sin a ghoirthear an diabhal balbh san 325 tsoisgeul dhe. Acht an uair a dhi*brear an diabhal amach le gasa na haithrigh, bristear na glasraidh sin, @ labhran an balbhan ag deanamh na faoisidin. Acht sul fa ndeanmoid craobhsgaoilidh nias fuide air so, abramoid an tAue Mairia. // 28 Ata se sgriobhtha ag Eoin ansa 2o caib. @ ag Matha san 330 18 caib. go ttug Iosa ughdaras do na habstolaibh @ don eaglais ; Chatoilice na peacaidh do cheangal no do sgaoileadh, <1Quorum>1 <1remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta>1 <1sunt.>1 Is tre* shacramaint na faoisidin a nithear an sgaoileadh se, 335 a gheibhear maitheamhnas @ absolaid, saoradh @ sa*bhail on pheacadh @ on phe*in shiordhaidhe a dhlighear 'na chionn. Is e* is faoisidin ann, gearan tuirseach a ni*dh an peacadh air fe*in le athair faoisidin aga bhfuil cumhachta absoloid a thabhairt do* anna pheacaidh ma bhian na coing<1h>1il riachtnach 340 aige. 'Se* an t-athair faoisidin le*igh an anma ; mar sin, is riachtnasach cneadha an anma a nochtadh dho*, .i. na peacaidh, mas maith 29 leis a shlanughadh no a leigheas ; // or mar nach feidir an t-othar no an duine tinn do leigheas no go bhfuighidh an le*igh 345 fios na n-aicideachadh ata air, mar an gceadna, no go n-inneasfear don atha[i]r faoisidin aicideachadh an anma, ni fe*idir a leig<1h>1eas. Ata dha* chineal peacaidh ann, eadhon peacadh na sinnsire @ peacadh gniomha. Ni* fe*idir an chead pheacadh aca so a 350 leigheas ach tre* shacramaint an bhaistidh no an dara peacadh ach tre* shacramaint na faoisidin. Mar sin, mar nach tteid duine air bith gan bhaisteadh go flaitheas De*, is amhlaidh ni rachaidh duine air bith a rinne peacadh marbhtha san ghloir neamhdha no go ndeana se faoisidin no go ha*iridh ru*n a bheith aige a 355 30 dheanamh ; or da mbearadh duine // a chuid don tsaoghal do na bochtaibh agas imeacht air feadh a' tsaoghail le cra*bhadh ag deanamh trosgaidh, deirce, agas urnaig<1h>1e, mar ndeanaidh se 12 faoisidin @ an absoloid fhaghail no go ha*iridh ru*n a bheith aige a dheanamh, ni bhian achd diomhnas ana shaothar uile. 360 Acht an te* a ni*dh faoisidin agas na coinghill riachtnach aige, ma bhian a pheacaidh chomh dearg le sga*rlaid chorcracha, no chomh lionmhar le fe*ar faithe no le gaineamh tra*dha, bhearaidh Dia siothchainte @ maitheamhnas san iomlan do*. Ni* bhian cuimhne aige orrtha nias mo* @ ni* iarran dioghaltas a dheanamh 365 ionta. <1Quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in>1 <1caelo>1 (Mat., 18, v. 18). // 31 Tortha na faoisidin, .i. comhoibrighean an fhaoisidin grasa san anam, aithbheodhaighean @ duisgean e* an tann a bhias marbh air staid a' pheacaidh, @ cuirean blath @ snuadh u*r air. 370 Leagan fearg @ fi*orcheart De*, lagaighean curnhachta @ cathaigh an diabhail, a' tsaoghail, @ na codla. Sgriosan @ crosan amach na peacaidh @ mu*chan teine ifrinn @ pianta purgadora. Tortha eile fha*sas as an fhaoisidin, .i. gra*dh De*, fuath na locht, leasugh na beathadh, umhlacht an chroidhe, @ socruigheacht 375 @ suaimhneas na hintine @ an choinsis. Leughthar ag Lucas san caib. fioghar rog<1h>1aolmhar ris an fhaoisidin air mhac na miochomha[i]rle a chuir a chuid ranna dh'oighrigheacht athara tort go caithmheach. @ ar m[b]eith 32 an oireasbhuidh // mho*r do* a tti*r choigcri*chigh choimhigh @ e* 380 ag mucuidheacht mhuc, do smaoinigh lo n-aon air fein gurab olc a chaith se a chuid @ fearg athara a bheith fo*s aige. Do ghaibh aithreachas e*, @ as e adubhairt, " Eireochad @ rachad d'ionsaigh m'athara @ dearad ris, "" Athair, do pheacaidh me go trom a bhfiaghnaise De* @ do latha[i]rse. Anois ni* fiu me 385 do mhacsa a ghairm dhiom ; gegheadh, de*an oglach no fear tuarasdail dhiom.'' ' Air chonairc an t-atha[i]r a mhac earroid- each a' filleadh arist chuige, ghabh luagha[i]r @ gairdeachas e'. Agas thug se air a stiobhart no air fheadhmantach eadach uasal @ earradh do chur air, @ ceol @ fe*asda a dheanamh 'na 390 chuinne. 33 Is tusa, a pheacaidh, an // mac earroideach ud do chuaidh air seachran. Chath tu go diomhain na tiod<1h>1lacaidh @ na tallain a thug an tAtha[i]r neamhdha mar chuid ranna dhuit, .i. na 13 grasa. Smaoinidh ort fe*in anois @ abair mar dubhairt an mac 395 ud, " Eireac<1h>1ad @ rachad d'ionsaidh m'athar faoisidin, fear ionad De* air a' tsaoghal, @ dearad leis, "" Atha[i]r, do pheacaidh me go trom an aghaidh De* @ do latha[i]rse. Ni* fiu me do mhac a ghairm dhiom ; cegheadh, gaibh riom a mosaine na haithrigh." ' Ma nidh tu mar sin, geabhaidh an tAthair siordhaidhe rioti 400 go luaghaireach @ dearaidh lena stiobhart, .i. leis an atha[i]r faoisidin, do nighe @ do ghlanadh a' tabhairt na habsoloide dhuit @ ag cur e'ideadh dealradhach na ngra*s umad. // 34 Leughtar fioghar eile roghaohnhar ris an fhaoisidin san caib. do Ghniomharadh na n-easbal, .i. go raibh Po*l ag di*birt @ ag 405 geirleanmhuint na naomh a nDamascus ach ag dul chum na caithreacha sin do*, chona[i]rc se teisbean[a]dh air an mbealach. Ag faiceal dealraidh soillseach 'na thimchiol, thuit se marbh le heagal @ do chuala se guth as a chionn ag ra*dh, " A Shail, a Shail, creud fa bhfuil tu dam gheirleanmhuint ? ' Freagras 410 Pol, " A T<1h>1ighearna, creud is aill leat me* do d<1h>1eanamh ? ' " Imigh asteach go caithrigh Dhamascus @ inneasaigh Ananias 35 an sagart creud is co*ir dhuit a dheanamh.' // Do chuaidh Pol amhlaidh asteach san chaithrigh. Bhi se dall tri* haoidhche @ tri* lo. Bhi se gul @ a' caoidh fana pheacaidh. Thainic Ananias 415 chuige. D'aidimh Pol a pheacaidh dho*, @ an ua[i]r a thog an sagart a lamh as cionn Phoil thuit na bruit a bhi air a shuilibh @ chonairc se go glanradharcach. Thusa, a pheacaidh, ata troid an aghaidh Chriosda mar bhi Pol, imigh romhad gona tsaga[i]rt @ aidimh do chionta le 420 croidhebhrughadh, le gul, @ le deara na haithrigh, @ gheabhair siochainte @ maitheamhnas mar fuair Pol. Mharbh Cain a dhearbhratha[i]r fe*in Abel @ cheil se an fheall air Dhia, an ua[i]r a d'fhiafraigh car ghabh Abel, <1Ubi est frater>1 36 <1tuus, Abel>1 ? Deir St Tomas, // dam aill le Cain an peacadh 425 aidmheal @ gan a she*ana, mar righne se, go bhfuigheadh siochainte @ maitheamhnas o Dhia ann @ nach ndi*bearfuidh e* ona thi*r @ ona mhuintir mar rinneadh. Agas creidean Auguistin naomhtha go bhfuigheadh Adhmha fe*in maitheamhnas agas pa*rdun dam a*ill leis an peacadh a rinne se aidmnheal. 430 An Phairisineach nachair aidimh a pheacaidh san teampol 14 tugadh breith dhamanta air, @ saoradh an puibliocanach cionn go ndearna faoisidin ag aidmheal go raibh se fein 'na pheacach (Luc., 18). // 37 Ni* bhfua[i]r Daibhi an righ fe*in pa*rdun no gur aidimh se 435 a pheacaidh do Natan an faidhe, oglach @ fear ionad De* (2 Reg., c. 12, v. 13). D'aidimh gadaigh na laimhe deise a pheacaidh air a' chroich an a[i]rde agas fua[i]r se maitheamhnas ionta. " Feuch ', adeir St Auguistin @ St Criosostom, " mar d'fhosgail an fhaoisidin 440 sin a rinne an gadaigh doras phardhais roimhe @ mar fua[i]r se an absoloid @ trocaire as beul Chriosda amach do t<1h>1airbhe na faoisidin ceadna.' Leughtar stair as an leabhar darab ainm <1Scala caeli,>1 .1. dreimire fhlaitheas De*, air dhi*s seanmontaigheadh thainic chum 445 caislein airight<1h>1e anna raibh bean aice a raibh leanan peacaidh nachair leig a' naire dhi a chur a bhfaoisidin go feadh a[o]n bhliaghan deug, ach air chonairc si* an eaglais dheorachta no choirnheach, do mheas si* faoisidin a dheanamh leo do bhri*gh choirnheach, do mheas si* faoisidin a dheanamh leas d'ionsaigh 450 38 nach raibh eolas aca urrtha. // Is amhlaidh trialladn dhi, do fir aca @ rinne faoisidin. Ag deanamh na faois ul le hucht chonairc an fear eile pe*ist ag teacht amach air a b poil arnach. gach peacaidh dar innis si* @ ag dul tar dhoras an teampoil amach. @ a bhfiorcheann na faoisidin do chonairc se dragun mo*r ag cur a chinn amach as a beul @ ag filleadh asteach arist. Gedheadh, 455 an tann do loc an bhean an dragun do sgeith, feuch, do fhilleadar na haithreacha nimhe reamhraite a mbeul @ a mbroinn na mna arist, agas d'imigh rnar sin gan a peacaidh d'fhaoisidin. triallas an dias eaglasach rompa. @ ar mbeith san ro*d doibh, d'innis fear aca don fhear eile creud do chona[i]rc se. Gabhas 460 biogadh an dara fear @ dubhairt gur peacadh eigin do cheil si*, @ fhilleadar san chonair cheadna tar a n-ais arist. @ air tteacht 39 doibh gusan c<1h>1aislein // fuaradar an bhean marbh. Do ghabh tuirse mho*r iad, acht tar eis staideir a dheanamh orrtha fein, si*neas air trosgadh @ air urnaighe go diochra dithchiollach da 465 iarraidh air Dhia foillsioghadh doibh creud a tharla don mnaoi. @ a gcionn an treas lo do choncadar an bhean ag marcuidheacht ar dhragun tindrigh agas dha nathair nimhe a ttimcheal a 15 muineil, dha* phe*ist uathmhara air a suile, @ gri*s dhearg ag teacht amach air a beul, dha* mhadradh chonfadha ag creimneadh 470 a la*mh, dha* shoighead thintigh trena cluasa, @ arc sleibhe no luachra fana braghaid. Gabhas biogadh an eaglais ag feuchain urra. " Na biodh eagla oraibh, a charrui*d De*,' ai*r sise, " or is mise an bhean mhallaidh do rinne faoisidin an lo fa dheireadh, @ do bhrigh gur cheilis peacadh trom do rinnis, atai*m damanta 475 gan doigh fuasglaidh go siordhaidhe.' // 40 " Cuirim foirceadal as ucht De* ort,' ar an t-oide faoisidin, " an da* cheisd a chuirfid ort d'f<1h>1uasgladh damh. An chead cheist, creud chiallaigheas euxarnhlacht na bpian sin ort ? An dara ceisd, cia an peacadh is mo a ndamantar daoine air a 480 son ? ' Freagras an bhean @ as eadh adubha[i]rt, " As e* adhbhar a bhfuilead na hairc luac<1h>1ra sa air mo cheann, an e*irc a ndeanain do chiorughadh, d'oimeadh, @ d'f<1h>1olcadh air mo ghruaig @ ar mo cheann. Ataid na soighide tintidhe se tre ma chluasaibh a ndiol an ithiomraidh @ na culchainte a rinnis @ d'eistin go 485 toileamhail. Ataid na haithreacha nimhe se fa mo bhraghaid air son ga [ch] soirighe @ gach taghalladh neamhg<1h>1lan da ndearnais. Is uirne ataid na madraighe se ag creimneadh mo la*mh tre 41 mhionaca do // bhearuin do mhadraidh @ do ghadhraibh ni*dh le bhfeadfuin bochta De* do riar.' 490 Freagras an dara ceist ag ra*dh, " Is iomd<1h>1a peacadh le a tteid daoine go hifrionn, @ go sunradhach, diomas, saint, tnuth, &c., @ fa dheoidh an diud @ an naire a chuirean an diabhal orra ag deanamh na faoisidin ', @ garab uime sin a damnadh i* fein. Agas an tan a d'fhiafraighe an t-atha[i]r faoisidin dhi 495 an raibh furtacht na cobha[i]r le faghail aice, fuadaigheas an dragun maille re iomad pian go hifrion an bhean. Leughtar stair a Sgathan na sampladh air mnaoi do mharbh a leanabh fe*in. @ an ua[i]r a thuig creud an t-olc a rinne si*, bhidh aithreach mor urra. Rinne si mo*ran trosgaidh, deirce, 500 @ urnaighe air a shon, @ bhidh si* gul @ a' caoidh ag iarraidh trocaire @ maitheamhnas air Dhia air son an pheacaidh sin. // 42 Gedheadh, niar leig a' naire dhi a chur a bhfaoisidin. Air mbeith dhi* seal aimsire mar sin a gcathair na Romha, thainic an diabhal a gcrut<1h>1 @ a ndeilbh dhaona @ innsias d'oificeachaibh an dlighidh 505 an bhean @ an choir do rinne si* @ go ndeanadh se fe*in fiag<1h>1naise 16 'na haghaidh. Do chuadar na hoificidh @ ghabhadar an bhean @ d'innsiodar an choir do bhi urra. Ghuidh an bhean a tabha[i]rt a latha[i]r an phapa, @ air tteacht a lathair dhi, d'aidimh an choir @ rinne faoisidin @ cuireadh ar a hais a latha[i]r an dlighidh 510 air cuaiste a hanma arist an bhean. D'fhiafraigh an breitheamh don fhiaghnaise a bhi 'na haghaidhi, creud an chu*is a bhi aige le cur urra. Freagras an t-oglach @ dubha[i]rt go ndearna an bhean faoisidin @ uime sin go ndearna seisean dearmad don 43 choir a bhi 'na haghaidh ; // @ le sin d'imigh se 'na splanc 515 teineadh, or as e a' diabhal a bhi ann a ndeilbh @ a gcruth dhaona. Is iontuige as so nach bian cuimh[n]e ag an diabhal fe*in air pheacadh air bith tar eis a chur a bhfaoisidin. Tarla do shagart a bheith air urnaighe lo* n-aon la*imh leis an altoir, @ silleadh da ttug seacha chona[i]rc se bean ag deanamh 520 crabhaidh air a gluinibh ; @ c<1h>1ona[i]rc fos deamhan as a cionn a' sgig @ a' fochmaid fuithe. " Foirceadal ort, a dheamhan ', ar an sagart. " Innis damh an ainm Chriosda adhbhar do mhagaidh.' " 'Se adhbhar ata agam,' air an deamhan, " an bhean sa 'ga snoighe agas 'ga seargadh fe*in le caoidh @ le crabhadh 525 @ nach fada uaidhche a dhul go hifrionn, or saoilean an amaid mna sa go bhfuidhe si* maitheamhnas ansa trompheacadh do 44 rinne si* gan a chur a bhfaoisidin, ni* // nach feidir, da mbiadh si gul @ a' caoidh go lo an bhreitheamhnais.' Air gclos sin don tsagart, do ghabh se ag griosacht na mna a dhul churn faoisidin. 530 Leig a' bhean air a gluinibh i* a bhfiaghnaise an tsaga[i]rt @ rinne faoisidin iomlan g<1h>1earchaointeach leis @ fua[i]r an absoloid. Acht an tan a thuig an deamhan go ttainig da uirghiol fe*in an bhean d'anacal on diabhal, do ghaibh aithmheal @ eagla e*. Do sgread @ do sginn se 'na mheall teineadh as ballaibh an 535 teampoil amach. II. Ata se sothuigse as a ndubhramar feidhm @ riachtnas na faoisidin, @ ata Criosda fe*in, na haithreacha naomhtha, na comhairleacha gineirealta, @ comhaonta coitcheanda na 540 heaglaise ag deanamh fiaghnaise air riachtnas, air bhrigh, agas air fhearta na faoisidin. Anois teisbeanuid san dara roinn don 17 45 chomhradh sa // na coing<1h>1ill @ na daighin riachtnasach chum an fhaoisidin a dheanamh go glan @ go diongmhalta. Ataid ceithre coinghill riachtnasach an fhaoisidin a dheanamh 545 mar is coibhe, eadhan sgriodughadh coinsis, croidhebhrughadh, aidmheal na bpeacadh don athair faoisidin, @ loirghinomhi. Is leis an chroidhe, leis an bheul, @ le gniomharadh a nithear an peacadh ; mar sin, is leis an chroidhe, leis an bheul, @ le gniomharadh is co*ir an aithrigh a dheanamh. Leis an chroidhe, 550 ag deanamh tuirse @ do*lais ; leis an mbeul, ag deanamh faoisidin ; @ le gniomharadh, .i. an loirg<1h>1niomh, mar deir St Auguistin @ comha[i]rle Threant. DON SGRUDUGHADH COINSIS. Ata se riachtnasach ag an uile dhuine a choinsias a sgrudughadh @ a ransughadh go dithchiollach 555 ag triall chum na faoisidin. Is maith an riaghail chum an 46 sgru*daigh sin // a dheanamh feuchaint go ge*urchu*iseach ar aitheanta De* @ na heaglaise agas fhiafraigh dhe fe*in cionnas @ ca mheid uair a bhris se gach aithne aca fa seach, .i. ca mheid uair a thug se easonoir do Dhia lena mhichreidiomh, ainm De* 560 gan adhbhar, easonoir d'atha[i]r no do mhathair, @c. Smaoinidh air na seacht bpeacaidh marbhtha, .i. diomas, saint, tnuth, druis, craos, fearg, @ leisge @ air gach peacadh eile fhreamhaigheas uadhfa, @ cuimhnigh ca mheid uair, mas fe*idir, a chlaon no a thuit tu ionta. @ smaoinigh mar an gceadna air gach muineacht- 565 aigh @ air gach failligh a ndearna tu san trosgadh, san de*irc, san urnaighe, no ann do dhualgasaibh eile a bhaineas go sunradhach leis a' staid no leis an tslighe beathadh ata agad. Agas as cionn an iomlain, cuimhnigh air a' leanan peacaidh is 47 mo* a bhfuil tu claon chuige. Agas fa dheoidh, // cunm<1h>1nigh 570 air gach ait anna raibhis, air gach gnothaigh, @ air gach comhradh da raibh agad. @ mar sin tuigfe tu gach modh, gach gle*as, gach ru*n, @ ca mheid a pheacaidh tu, @ fo*s ca*ilidheacht @ caindigheacht gach peacaidh aca. @ tar e*is fheuchaint mar sin air staid do choinsis, @ do pheacaidh a chruinioghadh ar 575 aon lathair ad fhiaghnaise, re*ab @ sgoilt do chroidhe le doilgheas @ le tromdho*las fa thuitiom8 ionta ; @ is de sin a goirar an 18 croid<1h>1ebhrughadh, .i. an dara coingheall ata riachtnasach chum na faoisidin a dheanarnh. Ata dha* chineal croidhebhrughaidh ann, da ngoirthear san 580 Laidin <1contritio>1 agas <1attritio,>1 .i. croidhebhrughadh foirfe no iornlan @ croidhebhrughadh bacach no neimhiomlan, croidhe- bhrughadh gra*idh @ croidhebhrughadh eagail. Is e is <1contritio>1 no 48 croidhebhrughadh gra*idh ann gra*in @ fuath air na lochta // mar gheall @ mar ghra*dh air Dhia ata ann fe*in go maith @ rogheanarnhail 585 agas go bhfuil gra*in @ fuath na*durtha aige air na peacaidh. Mar sin, is as fhiorghra*dh De*i a thig @ fha*sas an <1contritio>1 ; @ is uime sin a goirthear crojdheb<1h>1rughadh gra*idh de. Cebe aige a mbiadh an cineal croidhebhrughaidh se an aimsir a bha*is, ni* tteid anam go hifreann ; sin @ nach mbe*aradh an sagart beo* 590 a[i]r ach amha*in ru*n daighion a bheith aige faoisidin a dheanamh @ an absoloid fhaghail da mbiadh am no foill aige, 'se sin le ra*dh, cebe a mbiadh ru*n aige a bheatha a leasughadh mar fhiorgheall air Dhia @ tromdhoilgheas a bheith anna chroidhe fa chorruighe @ fa fheirg De* do thuilleamh, ni rachaidh go brach 595 go hifrionn. 'Se chiallaigheas <1a[t]tritio,>1 .i. an croidhebhrughadh neimh- 49 iomlan no bacach, doilgheas @ // briseadh croidhe fan pheacadh ata ann fe*in gra*ineamhail, air eagla a bheigh 'ga losgadh ann ifrionn no aoibhneas fhlaitheas De* do chailleadh. @ is de sin 600 a goirthear croidheb<1h>1rughadh an eagail. @ tuig nach leo*ir @ nach bhfo*ghnann an cineal croidhebhrughaidh se leis fe*in gan sacramaint na haithrigh maille re na coinghill reamhraite riachtnasach a bheith maraon leis. AIDMHEAL NA BPEACADH. Aidmheal na bpeacadh don oide 605 faoisidin an treas coingheall ata riachtnasach chum sacramaint na haithrighe <1(vide pag.>1 29). Imigh fa dhein h'oide faoisidin, fear ionad De* @ le*igh h'anma, @ nochtaigh do chneadha do* ; @ na leig don diabhal diud, na*ire, no faitcheas a chur ort; na leig do bheul a dhu*nadh, no glas a chur ar do theangaidh, no 610 balbhan a dheanamh dhiot, mar rinne leis an oglach aniodh san tsoisge*ul (Luc., 11, 14). Innis cebe leanan peacaidh ata agad 50 air ttu*s, @ is luighide a bhias // na*ire ort an bealach a leigint leis an chuid eile. Na tracht air peacaidh dhuine eile acht air do pheacaidh 615 19 fe'in, or is ort fe*in amhain, @ ni* air dhuine eile, is co*ir an gearan a dheanarnh. Na bi* fuireach leis an athair faoisidin gach aon fhocal fhiafraigh dhiot, or mar dob eol duit an peacadh do dheanamh, creud fa* nach eo*l duit a gcur a bhfaoisidin muna mbiadh an diabhal balbh sa ag du*nadh do bhe*il. Tar e*is an 620 diabhal a chur amach, labha[i]r an balbhan air mhodh gur ghabh aonadh an slu*adh uile, deir an soisgeul. Dibirse an diabhal amach a[o]n ua[i]r amha*in leis an aithrighe, @ ni* bhian tu balbh nias fuide. Gheabhaidh tu cearrbhach @ ma labhrar ar chuis imearrtha 625 leis ni* cliste Lucifer ina e* a' caint ; cedheadh, nithear balbhan dhe an uair a thig chum faoisidin. // 51 Gheabhaidh tu duine eile a bhias mar ghealbhan ghlo*rach ag brosdughadh @ ag gri*osughadh a chompanach chum na n-olc do dheanamh, acht an tan a thig chum an athair faoisidin bian 630 glas air a theangaidh, oir rinne an diabhal balbhan dhe. " Ni* heo*l ', adeir duine, " dhamh ma pheacaidh a chur a bhfaoisidin ', acht dob eo*l do* a ndeanamh. Ni haonadh sin, oir bhi an diabhal a' cuidioghadh leis a ndeanamh @ 'ga thoirmeasg a gcur a bhfaoisidin. Nach fe*arr a' fios ata agad fe*in air do 635 pheacaidh no ata ag an t[s]agart ; nach iad oibreachadh do chroidhe, do bhe*il, @ do la*mh ? Is iomdha lo* @ oidhche a chath tu air chomha[i]rle an diabhail ag smaoinioghadh @ ag staideoir orra, @ cath seal e*igin anois air chomha[i]rle De* ag smaoinioghadh a gcur a bhfaoisidin. 640 Ata d'fhiachaibh ni* he amhain an peacadh ach fo*s imhir, mead, naduir, aicide, caindigheacht, @ cailidheacht an pheacaidh 52 a fhoillsioghadh @ a chur // sios san fhaoisidin. Is diobh sin a ghoiread na diadha[i]readh <1circumstantiae,>1 @ a*iread seacht n-aicideachadh don tsiord sa ann, .i. an ti a ni*dh an peacadh, 645 an t-am a ndeantar e*, an a*it, an modh, an chaindigheacht, .i. ca mheid uair, an comhluadar, @ an fa*th ; or meadaighean no claochlaighean na haicideacha euxamhla sa an peacadh <1(vide>1 Aodh Macc Aingil, <1pagina>1 258 ; <1vide>1 an Teagasg Criosdaidhe, <1pag.>1 134). 650 DON LOIRG<1H>1NOIMH @ DON BHREATHAMHNAS AITHRIGH, an ceathramhughadh coinghioll a bhaineas leis an fhaoisidin. Is e is loirghniomh ann, cuitioghadh @ sa*sadh a thabhairt do Dhia 20 @ don chomharsain, or ce go maithear an choir @ an phian shior- dhaidhe tre shacramaint na haithrighe, maireann 'na dhiaidh 655 53 sin, pionus no ca*in // aimsiora rei diol air a' tsaoghal sa no a bpurgadoir. Sasaighear Dia le coimlilionadh an bhreith aithrigh, le trosgadh, le deirc, le hurnaighe, le cradh coirp, @ oibreachadh na troca[i]re. Cuitioghear an chomharsain le sa*sadh @ le haisioc a thabhairt doibh air son gach eugcora da ndearnadh orra ana 660 maoin, ana gcluthaidh, @ ana bpearsain, agas cebe nach ndeanaidh sin air a' tsaoghal sa no go ha*irigh ru*n a bheith aige a dheanamh reir a chumhachta, beith an di*olaigheacht @ an sa*sadh le deanamh d'e*is a bha*is a bpianta purgadora aige no go saiseochfar dioghaltas De* air a shon @ go ndiolfar no go n-iocfar an fheoirling dheigh- 665 eanach do na fiacha sin, mar dhearbhas Criosda duinn (Matha, c. 5, v. 25, 26). Mar sin, reidhigh dhuit fe*in anois, ceanaigh do pheacaidh an aimsir do b<1h>1eathadh, deana loirg<1h>1niomh, dioluigheacht, @ aisioc air a' tsaoghal sa, @ coimhlion do bhreitheamhnas aithrigh. 670 [54] Geubhaidh Dia8 // gach ni* aca a ttu*s dioluigheacht uait. Na bi allas an duine bhocht, tuarasdal an tsaothairigh no an tseirbhisigh, no fiacha dleisteanach air bi[th] (mas feidir) gan ioc gusan tsaoghail eile leat. Or an uair sin ni bhian se ann do chumas no ann do chumhachta fuasgladh no furtacht ort 675 fe*in. Ni* eisdean Dia le do ghuidhe ; ni bhian tru*aidhe no taise aige le do ghul, le do dheo*ra, no le do dho*las, no go ndiolfa tu ca*in an pheacaidh a ttromphianta dofhulaing purgadora. Na taobh gnothaidh h'anma le do chloinn, no le do charruid, or ce gur fha*gais do sholar, do shaidhb<1h>1reas, agas do m<1h>1aoin 680 uile aca, ni* fada no go ndeanad dearmod dhiot. Fa chionn miosa, ra*iche, no bliaghna, ni* ttugad de*irc no cumaoin aifrinn do do chuid fe*in chum osaidh @ socmigheacht a thabhairt dod anam (<1vide>1 an Teagasg Criosdaid<1h>1e Gaoidheilge, <1Pag.>1 247). //8 57 SEANMOIR AIR PHAIS CHRI*OSDA. 685 Bhi* pais Chriosda comh ainmheasartha do-innse @ sin gur ghabh ceathrar sta*rthoir diadha, .i. Matha, Marc, Lucas, @ Eoin, 21 chum beatha @ ba*s Chriosda do sgriobhadh @ dochar na paise @ na bpian euxamhla a d'f<1h>1uiling se a chur sios go hiomlan. Dha* lo* roimhe leis a' Chaisg, air chonairc Iosa go raibh an 690 uair a' teannadh leis annairbh eigin an phais d'fhulang, d'aithin se da dheisgiobail a dhul asteach go caithrigh Ierusalem @ seomra a oirnioghadh @ a dheasughadh 'na choinne, ionnas go n-iosaoidis an t-uan Casg re cheile, reir gnas @ cleachtadh na nIudaighean. 58 @ an tan // a bhi* gach aon ni* re*igh, tangadar @ chathadar an 695 C<1h>1aisg re cheile Iosa @ a dheisgiobail. Ag an tsuipear sa d'innis Iosa doibh go raibh treatur 'na measg do bhrathughadh @ do thairbhearadh e*. D'eis coda do chaitheamh, d'eirigh Iosa @ nigh @ d'ionnail se cosa na n-easbal le huisge @ thriomaigh se iad le li*neadach, ionnas go tteisbeanadh easampla[i]r na humhlacht @ 700 na huiri*sle doibh, @ da chur a gce*ill gur cho*ir do na huile a bheith inneallta, saor, @ glan air pheacaidh aige caitheamh corp naomhtha an Tighearna. Or so an oidhche a thionsgan an Tighearna sacramaint naomhtha a choirp fe*in a thabhairt do na deisgiobail faoi fheaghar arain @ fiona (Matha, c. 26, v. 26 ; 705 Marc, 14, 22 ; Luc., 22, 19 ; <1vide>1 Teag. Crios., <1pag.>1 92). IOSA AG TEAGASG NA N-EASBAL. An tan a chuaidh Iudas a' 59 deanamh connraigh leis an chinne Iudaigh chum // a mhaistir do bhrath, bhi* Iosa ag teagasg na n-easbal @ ag innseadh dhoibh gach ni*dh da raibh chuca. D'innis se do Pheadar, prionsa @ 710 priomhaidh na n-easbal, go seanfadh se e* tri* huaire sul fa ngoirfeadh an coileach. Agas d'innis se don chuid eile aca go ttreigfidis @ go bhfuigfidis leis fe*in 'na aonar e*. Agas is amhlaidh thainic gach ni*dh aca sin asteach, mar dubha[i]rt seisean. IOSA SAN NGA*IRDIN. Air gcriochnugh an chomhraidh sin lena 715 dheisgiobail, chuaidh se anunn air abhain darb ainm Cedron la*imh le Sliabh na nOilibh. @ air tteacht do* go ga*irdin Gheth- semaini, adubha[i]rt se leo, " Suidhighse annso no go racha misi ansud anunn a dheanamh urnaighe.' @ air mbreith Pheadair, Sheamais, @ Eoin leis, do thionsgain se ag a bheith rothuirseach, 720 <1Tristis est anima mea usque ad mortem,>1 .i. " ata m'anam tuirseach, triamhuineach roimhe an mba*s ; fanaigidhse anso @ deanaigidh 60 foire @ coimhead seal am fhocha[i]r.' @ air n-imeacht // fa thuairim urchair mearoige, leig air a ghluinibh e*, @ ghuidhe se* Athair tri* huaire fan bha*s a dhul thairis, dama fheidir. 725 22 ' Ced<1h>1eadh,' air se*, " go ndeantar do thoilse, @ ni mo t<1h>1oilse.' @ do thainig aingeal o neamh da chomhfhurtacht. @ ar ndul an anbhuinne dho*, thainig allas fola fri*d a chorp. Chonairc Criosda anna mheanmain agas ann intinne an tromdhioluigheacht a bhi aige fe*in le tabhairt a gcrann na 730 paise air son pheacadh chine dhaona. Chonairc se mar an gceadna feall @ mioru*n Iudais, miothrocaire na cine Iudaigh, Peadar 'ga sheana, na heasbail @ a charuid 'ga threigbhal @ 'ga fhagail 'na aonar air lamhaibh a na*mhad, an do*las @ an trom- dhoilgheas a bhiadh a' gearradh @ a' briseadh croidhe a mhathara 735 Muire. Radharc ionm<1h>1eadhanach air gach smaointioghadh uathbhasach aca so a chomhsgair @ a chorraigh leanntaidh 61 Chriosda an t-allas fola sa a chur fri*d a // chorp, adeir na diadhaireadh, mar chuireas daoine pian @ allas na codla an tan a bhios iomaoineacha an bha*is ag iomlat @ ag imirt @ ag 740 oibrioghadh orra. GABHAIL @ CEANOAL IOSA SAN NGA[I]RDIN. Air mbeith d'Iosa ag spreagadh na n-easbal cionn gur thuiteadar 'na gcodladh @ nach ndearnadar foire @ coimhead leis, sul far chriochnaigh se a chomhradh leo, feuch, thainic Iudas d'ionsaigh Iosa maille re 745 cuideachta mho*r do shoideiribh na cinne Iudaigh, le batuibh @ le claoidhemhibh, @ do thug se pog mhiorunach feill do* ; @ is amhlaidh a bhrath se a Thighearna agas a Mhaistir le poig a bhi 'na chomhartha eidir e fein @ na soideiribh. Air bhfaicsind sin do na soideiribh, tangadar @ rugadar air Iosa @ cheangladar 750 e*. Air chonchadar na heasbail Iosa ceangailte a measg na conairte diabhlaigh sin, do ghabh eagla @ uathfas iad @ theathadar mar chaoiridh gealtacha @ d'fhagadar eision cruaidhcheangailte 'na aonar a measg a na*mhad- // 62 Strocadar na mic thi*re sin Iosa leo, a bhi gan mhairg, gan 755 urchoid, a latha[i]r Annas, a bhi 'na a*rdshagart an bhliaghain sin. Air tteacht a latha[i]r do*, chuir Annas Iosa chum ceasda a ttaobh a theagaisg agas a dheisgiobal. Acht air bhfreagra d'Iosa, as eadh dubha[i]rt, " Niar theagais me aon ni* os iosal, ach a bhfiaghnaise an phobuil ; mar sin, dob uras duitse ma 760 23 theagasg a chluinsind.' Ag labhairt mar sin d'Iosa, to*gbhas oglach mallaidh a bhi latha[i]r a la*mh gan choisreagadh @ buaileas Iosa air an eadan bheanaighe ag ra*dh, " An mar sin a fhreagras tu an t-a*rdshagart ? ' @ d'fhuiling Iosa Criosda an masla sin go ceansa foighideach @ niar labha[i]r focal nias measa leis no 765 a ra*dh gurab olc a rinne se a bhualadh gan adhbhar. IOSA A LATHA[I]R CHAIPHAS. Tugadh Iosa o thigh Annas go tigh Chaiphas, an t-a*rdshagart eile. Bhi comhchruinioghadh @ comhairle mho*r ag an chinne Iudaigh annsin, ach an ua[i]r a 63 chonairc an t-a*rd//shagart nach raibh na fiaghnaiseacha a bhi 770 an aghaidh ag teacht le cheile, chuir se fe*in ceisd air Iosa, ag ra*dh, " Innis duinn as ucht De* bheobhuan, an tu Cri*osda Mac De* ? ' D'aidimh Criosda an fhirine, .i. gurab e* fein Mac De*. Air sin, e*irigheas an t-a*rdshagart @ stroc se a chuid eadaigh uime ag ra*dh, " Creud an feidhm fiaghnaise ata nias fuide aguin ? 77 nac<1h>1 gcluinmoid fe*in e* ag labhairt blasphemia an aghaidh De* ? ' Thogadar an sluadh ansin ga*ir ag ra*dh @ ag iarraidh a che*asadh @ a chur chum ba*is. Annsoin chuireadar bu*icin air a shu*ilibh @ ghabhadar do sheilibh, do bhosaibh, @ do shlataibh air. Bhi siod fo*s a' strocadh a ghruaige, a' magadh @ a' fochmoid faoi, 780 @ ag ra*dh, " Mas faidhe thu, innis duinn cia bhuail tu*.' Sin an masla a fua[i]r Iosa a halla Chaiphas. Is annsa halla sin a she*an Peadar Iosa, a Mhaistir, ach air gcuimhnioghadh do* air bhriatharaibh Chriosda, chuaidh se amach agas ghuil se go ge*ur. // 785 64 Lo* airna mharach tugadh Iosa a lathair Phioloid, a bhi 'na cheannphurt @ 'na bhreitheamh a tti*r Ludaigh faoi an impire Romhanach. Thug seision iarraidh Iosa a shaoradh, or d'aithin se nach raibh coir air ; acht an tan a chonairc se nachair mhaith leis an phobal Iosa do shabhail, chuir se d'ionsaigh Herod, ri*gh 790 na nIudaighean e*. IOSA A LATHA[I]R HEROD. Bhi luatha[i]r air Herod Iosa theacht 'na lathair, or chuala se iomradh air na muirbhilleadh mo*ra a righne se. @ shaoil se go ndeanadh tuilleadh aca 'na latha[i]r fe*in, @ an tan nach dearna Iosa sin, thug Herod @ 8a mhuintir8 795 24 masla @ tarcuisne dho*, @ chuir siod arisd d'ionsaigh Phioloid e* @ culaidh amadain uime. IOSA A LATHA[I]R PHIOLOID AN DARA HUAIR. An tan a chona[i]rc Pioloid nach ttainic leis Iosa do shaoradh gan miosta an phobail 65 // a tharaing air fe*in, d'o*rdaigh se fa dheoidh Iosa do sgiuradh. 800 @ tar eis a nochtadh @ a cheangal do cholmhain an ait phuibligh, bhuaileadar cujg mhi*le buille air a chorp lornnochta le tri* shiord sgiurseadh, .i. le cordadh cnaibe, le slata cruadh @ le leathar gan leasughadh, air rnhodh nach raibhe aite roinn an deilg ana chorp uile gan cneadha dheirg, gan chreachta, mar dhearbhas 805 ughdar oirdhirc dhuinn. DON CHOROIN SBIONAIDH. Rinneadar na soideireadh coroin do dhealgaibh nimhneacha druighin @ chuireadar air cheann Iosa i*. Bhi na de*ara fola a' tuitiom 'na mbraonaibh o bharraibh na ndealg leis. Chuir siod e*adach corcracha uime @ slat ghiolcaidh 810 anna laimh, @ rinneadar sleachtain @ urnhlacht do* mar ri*gh magaidh, a' sgig @ a' fochmoid faoi. Theisbein Pioloid san chruth sin don phobal e*, ionnas go ngeabhoidis truaidhe leis, ag ra*dh, <1Ecce homo,>1 .i., " feuch an fear.' 66 Bhi gna*s an ua[i]r sin a tti*r Iudaigh // anam duine do sha*bhail 815 am aimsir na Ca*sga. Reir an chleachtaigh sin d'fhorail Pioloid Iosa do shaoradh don phobal, ach d'eigheamhadarsan uile d'aonghuth Iosa do che*asadh @ Barabas, a bhi 'na ghaduigh, do shaoradh. Ba doilghidh le Pioloid sin a dheanamh, or chona[i]rc se nach raibh coir air bi*th 'n aghaidh ; @ as a chionn sin, chuir 820 a bhean teachtaireacht chuige ag radh, " Na bi* bainte agad don fhi*reun sin, or is mo*r a d'fhuiling misi a mbriongloidigh air a shon.' Air chona[i]rc Pioloid nach raibh maith dho* ple*id no adhbhcoideacht a dheanamh ar son fosa, ghabh se uisge @ d'ionnaill se a la*mha ag ra*dh, " Saoramsa me fe*in air fhuil an 825 fhi*rein se. Feuchuigidhsi dhi*bh fein.' Acht dubhradarsan, " Bi a fhuil oruinne @ air ar gcloinn.' Fa dheoidh, shaor Pioloid 67 an gadaigh @ thleig se Iosa // @ tha[i]rbhir don chinne Iudaigh e* chum a che*asta. IOSA AG IOMCHAR NA CROICHE. An ua[i]r a tugadh breith bhais 830 Mar sin air Iosa, rinneadar an chinne Iudaigh croich a bhfeaghar 25 chroise do*. B<1h>1i si cuig troighthe deug air uirde. Bhaineadar an t-e*adach sgarlaide a bhi air dhe @ chuireadar a chuid e*adaigh fe*in uime. @ thug siod air Iosa an chroich iomchar ar a ghuailleach naomhtha fe*in. Acht mar bhi se lag o mhead na 835 fola a chaill se roimhe sin, bhi troime an ualaidh a' tabha[i]rt air lubadh, aomadh, @ tuitiom go talamh. Air mbeith dho* mar sin claoite le luige @ le meatacht ag iomchar an trornualaidh sin pheacaidh chinne daona, thug siod air oglach a bhi teacht on tuaith, darab ainm Simon an Sirineach, an chroich iomchar ar 840 a shon, no go raingeadar go ha*it darbh ainm Golgota air Shliabh Caluari*, .i. a*it na cloigne, @ is uime a tugadh an t-ainm sin air, 68 cionn go bhfuaras // clagan Adhmha adhlacaidh ann, reir mar deir Auguistin @ ughdair eile. Deir u*ghdair nach raibh Muire a latha[i]r, @ nach gcuala si 845 na sgeula go nuige so ; ach air gcluinsint na sgeula o Eoin Seibhisgeul, thainic si fe*in @ Muire Mhagdaile*an maille le mna eile naomhtha d'ionsaigh an chruinnigh ag iarraidh Iosa ; @ air nach ttainic leo fhaicsind o imhir @ o thiu na ndaoine, feuchas Muire sios air talamh, @ air bhfaicsind deora fola air a' talamh, 850 d'e*igheamh si* go mo*r ag ra*dh, " Fe*uch annso a chuid fola.' @ ag tabhairt to*ruigheacht don fhuil, niarbh fada no go bhfacadar triu*r ceangailte cruaidhchuibhrighthe a measg se* che*ad, seisear, @ tri fighid soighdeoir 'ga ngardail le pi*cibh @ le cloidhmhibh nochtuighthe roinngheura. D'f<1h>1iafraigh Muire d'Eoin cia haca 855 69 don triu*r Iosa, or niar // aithin si* e* on anchuma @ on andreachd anna raibh se. Freag[r]as Eoin @ as eadh adubha[i]rt, " Sud do Mhacsa @ mo Thighearnasa ceangailte cruaidhchuib<1h>1righthe eidir an di*s gadaighean ud. Sud e* air a bhfuil an chonoir do dheal- gaibh druighin. Sud e* ata ag tuitiom @ ag lu*badh go talamh 860 tre iomchar na croiche ce*asda @ ag triall go Cnoc Calueri* na paise.' " Uch,' air Muire, " Chighim 'nois gurab e* sud I*osa, o*r cia nach n-aithnighim a ghnu*is on mhasla a fuair se, aith- nighim ', air sise, " a dheanamh @ a shiobhal. Sud an Mac ', air si*, " nach dearna olc ariamh anois 'ga strocadh @ 'ga che*asadh 865 gan adhbhar air son choir na muintir eile.' Is amhlaidh a labhras St Bernard @ u*ghdair eile. 26 Air chona[i]rc Iosa Muire @ na mna eile a bhfagas do* @ iad ag caoi, adubha[i]rt se*, <1Filiae Jerusalem, nolite flere super me,>1 <1sed super vos ipsos et super flias vestras>1 (Luc., 23, 28), eadhon 870 " Ingheanachadh Ierusalem, na guiligidh ar mo shon ach air 70 bhar son fein @ air son mar ccloinne.' // Is go faidhchiallach a labhair Iosa leo, amhail @ mar dearadh, " A mhuintir Ierusalem, is mo* an t-abhar gola ata agaibh umaibh fe*in @ fa mar gcloinn na iomamsa, or ni* fada no go ttiocfaoi sgrios @ troma*r oraibh. 875 Ni* fada no go ttiocfaoi na Romhanaigh @ go leagfad balladh @ mu*ir mar gcaithreacha go talamh. Ni* fada no go muirfear na mi*lte do mar bhfearaibh, do mar mnaibh, @ do mar leanbaibh le rith cogaidh @ le faobhar an chloidhimh. Beith gorta @ ocras chomh mo*r mar measg go n-iosughadh na mna a leanba fe*in.' 880 Is uime sin adubha[i]rt Criosda, " Tiocfuidh na laethe iona n-aibeoruidh siod, "" Is beanaighe na mna* aca nach bhfuil clann, na bronna nachair thuismidh, @ na ciocha nach ttug diul.''' @ thainic so uile asteach reir mar thargair Criosda. CEASADH CRIOSDA. Air tteacht do* go Sliabh Calueri*, sgriosadar 885 71 an chinne Iudaigh a chuid e*adaigh dhe, // air mhodh gur osgail na creachta fuilteacha arist go nuadh. Annsin leagadar na ce*asadoireadh an chroich sios air talamh agas shi*neadar Iosa si*os a ttaoibh a chu*il agas a dhroma urrtha. Tharaing siod a la*mha air bheannaibh na croise @ sparr siod tairneadh garbha 890 tre* chroidhe na ndearnad aige8, @ mar an gceadna lena chosaibh. An aon fhocal, tharaingeadar boill @ ailt a choirp chomh mo*r @ sin o cheile nachair fha*g siod alt no asna anna chorp uile gan leonadh. Annsin tho*gadar an chroi*ch an a*irde, agas niar baineadh crathughadh no corughadh aiste nach raibh goineadh 895 @ creachta na la*mh @ na gcos, 'ga me*adughadh @ 'ga stro*cadh le comhthrom @ le crathadh an chuirp. DO*LAS MHUIRE. Bhi Muire 'na seasamh aige bonn na croiche, adeir Eoin, c. 19, go de*arach dubronach cumhach currtha // 72 craite ag feuchaint go truadh tuirseach air a haon Mhac Iosa a' 900 tabhairt dioluigheacht air chrann na pa*ise air son pheacadh chinne daona. Chonairc si* deilg nimhe na corana sbionaidh, na deara fola len' eadan, a la*mha @ a chosa 'ga strocadh le 27 ta[i]rneadh garbha @ a chorp naomhtha 'ga thogbhail suas air bhearaibh na croiche ce*asda, cuig troighthe deug air uirde. 905 Chonairc si* cuma, deilbh, @ deanamh an bha*is fhiamhaigh adhuamhair ag oibrioghadh @ ag imirt ar a bheul, air a shuilibh, @ air bhallaibh a chuirp go hiomlan. An aon fhocal, ni* fe*idir doilgheas no do*las Mhuire a chur si*os, or bhi gac<1h>1 amharc craite da bhfaca si air I*osa mar shoigheadaibh nimhe no mar 910 chloidhmhibh roinnghe*ura ag treadadh, ag tolladh, @ ag torc<1h>1radh a croidhe. An tan a bhi* Muire san mho*rbhruid sin, feuchas I*osa anuas 73 urrtha @ thaobh se lena // dheisgiobal Eo*in rochuram a dheanamh uimpe. Agas tar e*is Iosa deoch nimhe domlais agas uinige*ara 915 d'o*l, dubhairt se, " Ata an t-iomlan anois criochnaighthe.' air gclaonadh a chinn thairbhir se anam, <1Consum[m]atum est.>1 <1Et inclinato capite emisit spiritum.>1 Chriochnaigh se iodhbairt na pa*ise @ slanughadh chinne daona. Dhiol se fiacha @ ca*in an pheacaidh, sgaoil se8 ifrionn na n-aithreach naomhtha, 920 d'fhosgail se doras flilaithis De*, chlaoidh @ bhris se cumhachta an diabhail @ an bha*is, d'fhoillsigh se an seisgeul, thionsgain se na sacramainteadh, @ d'fha*g se mar leagoid @ mar leigheas ag an pheacach iad 'na dhiaidh. @ air nach raibh nias mo* le deanamh aige, dubhairt se, <1Consum[m]atum est,>1 @ thairbhir se a sbiorad 925 suas. ECLIPSIS SOLIS, .I. DUIBHNE*AL NA GREINE. Deir Matha seibhisgeul go ttainic smuid, gruaim, @ dorchadas air an ghre*in, air na du'ilibh, @ air aghaidh na tahnhan uile go feadh thri* n-uairean 74 a bhi Criosda ag // fulang na pa*ise. Do ghabh eagal agas 930 uathbhas aitreachaibh na talmhan, do bhri*gh nach bhfacadar a shamhail sin do dhorchadas ariamh roimhe. Do sgoilt beann an teampoil o mhullach go la*r. Do chriothnaigh an talamh le basma[i]rt @ creatha talmhan. Sgoilti na clocha @ na cairge. D'fhosgail na tuambadh, @ d'e*irighdear moran do na muirbh @ 935 do na naoimh a bhi* 'na gcodladh @ chuadar asteach san chaithrigh naomhtha, @ theisbeanadar iad fhe*in do mho*ran. An aon fhocal, bhe*ic, @ bhladham, @ d'e*igheamh creatuir eaxamhla riasunta 28 @ miriasunta na cminne le ga*rrtha caointe @ cumha fa pha*is agas fa bha*s Iosa Criosda. 940 Air tteacht don trath nona, thainic Ioseph o Arimathea, duine naomhtha a bhi* 'na dheisgiobal ag Iosa go foluightheach, agas d'iarr se corp Iosa air Phioloid. Thug Pioloid sin uadha, @ air bhfaghail a chuirp dho*, fhilli se li*neadach glan 'na 75 thimchiol @ chuir se anna thuamba nuadh fe*in e*, // noch do 915 thochail se amach as creig ann nachair hadhlacadh a[o]n duine riamh roimhe. @ tar eis leac mho*r chlaoiche a chur ar dhoras an tuamba, d'fha*g se adhlacaidh annsin e'. Anois, a cha[i]rde iommhain, feuchmoid ar ndiaidh go crai*bhtheach caondurachtach ar phais Chriosda, @ smaoinuigh- 950 muid go hinmheadhanach gur air ar sonsa @ nach air a shon fein d'fhuiling se na daorphianta sin. Air an adhbhar sin, to*g suas do shuile, buail h'ucht, @ reab do chroidhe le tuirse @ le do*las, @ caoin ba*s @ pa*is Iosa an Slanaightheoir. Dearc suas as do chionn @ chi*fe tu an ghrian, reanna nimhe, 955 @ na du*ile go huile a' dubhughadh @ a' dorchughadh le cumhaigh6 gruaim, @ tuirse le linn bha*is @ pha*is Chriosda. Amhairc fud air a' talamh, air na cnuic, @ air na sleibhte ; ata basmairt agas boill chriotha orra ag caoineadh na pa*ise aniodh. Ataid 76 na clocha @ na ca[i]rge 'ga // sgoilteadh. Ataid na tu*ambadh 960 ag fosgladh @ na muirbh ag e*irigh @ ag aithbheodhughadh le linn pa*ise Chriosda. Agas an mbiaidh tusa do thocht, a Chriosdaidhe8 chruaidh- chroidheach, @ creatuir examhla eile na cruinne a' caoi. Sgoilt do chroidhe claoiche le doilgheas @ croidhebhrug<1h>1adh ; fosgail 965 do bheul @ aidimh do chionta ; leig don anam a bhi marbh e*irigh as tuamba na bpeacadh @ e fe*in a theisbeanadh don chaithrigh naomhtha, eadhon, don athair faoisidin. Thusa, fhir a' di*omais, na sainte, agas dheanta na heugcora, agad a bhfuil allas @ saothar, co*ta @ le*ine an duine bhocht an 970 asgaidh a' meadughadh do mhaoine agas do shaidhbhris, feuch suas anois air do Shlanaigheoir 'ga che*asadh, gan le*inigh, gan cho*ta, gan mhaoin, gan spre*, air son do chiontasa @ cionta do 77 shinnsire. // Thusa, fhir a' chraois @ na hainmheasaracht, a leigeas thu fe*in amach le craoso*l @ le po*it, nach dean trosgadh, 975 29 carghaos, no cra*dhi cuirp, @ nach gcuirean srian let anmhianta, dearc anois air I*osa si*nte air an chroich che*asta agasz antart air @ gan aige le faghail ach searbhdheoch nimhe chum iota do chosg. Anois fa dheoidh, ce go bhfuil se dearbhtha gur dhiol Cri*osda 980 fiacha chinne daona lena dhaorphri*s, air a sho*n sin @ eile, na meastar go bhfuighidh duine air bith toradh na pa*ise sin an asgaidh. Cebe lear mian Criosda a leanmhaint is e*igin do cuideachta a chongbhal leis @ an bealach cumhan cruaidh na croise do ghabh seision do ghabhail. <1Si quis vult post meme venire, 985>1 <1abneget semetipsum et tollat crucem suam et me sequatur>1 (Luc., 9, 23). Is e*igin do e fe*in a she*ana, .i. a dhrochbhe*asa, a chlaonta 78 @ antoil, @ crosa @ ceasaigh // an tsaoghail se fhulang @ iomchar air son Criosda go foighideach, mar rinne seision ar a shonsan. Is e*igin do* flaitheas De* a bhaint amach le trosgadh, le cra*dh, 990 @ le claoi a chuirp agas a che*adfa, mar rig<1h>1ne Criosda @ na naoimh le de*irc na mbocht @ oibreacha na tro*caire, le caonduracht umaighe @ e*isteacht an aifrim, le deanamh faoisidin agas tathaigh air na sacramaintibh. Sin a' casan a ghe*abhas tu, a Chriosdaidhe, mas a*il leat to*ruigheacht a thabhairt do Chri*osda 995 no toradh na pa*ise do ghnothughadh, a' ni*dh ata*moid uile aig iarraidh an ainm an Athar @ an Mhic @ an Sbiorad Naomhtha. Amen. // 79 AGALLADH IOSA @ MHUIRE AIGE TRIALL CHUM NA PAISE, RE*IR MAR INNSEAS BONAVENTURA NAOMH- 1000 @HA DUINN. A mhathair @ a bhuime na pa*irte, biodh a fhios agad go ttainig an uair re*ir tola m'Athara annair dual damhsa pa*is @ ba*s d'f<1h>1ulang air son chine daonna. Mar sin, o 'se* so ma chomhra*dh deigheanach air a' tsaoghal sa leat, fa*gam mo bheanacht agad 1005 30 @ guidhim thu foighide a dheanamh @ do thoil do chur do re*ir thola m'Athara fan pha*is @ fan bha*s ata 'ga ullmhughadh ma 80 chuinne, // oir chi*feadh tu me ama*rac<1h>1 aig fulang na huile chineal maslaigh @ pa*ise dar fe*idir le cre*afoig dhaona fhulang. Fhreaga[i]r Muire a Mac do ghuth thruagh thuirseach throm- 1010 chaointeach aige ra*dh, " A Mhic mhuirnigh, a shu*ith ma chroidhe, a*illigain ma shu*l, a dhalta m'anma @ m'ochta, a bhi* ariamh do chuideachta @ do chompanach umhal agamsa, do mha*tha[i]r, is truagh, tuirseach liom do sgeul cra*ite darnh. An fe*idir go bhfaicfidh na su*ile se agamsa thusa 'ga do shi*neadh a 1015 gcrann na pa*ise @ ta*irneadh ceang<1h>1arbha aige stro*cadh @ aige '' reabadh do lamha @ do chosa ? A Mhic ionmhuin nachair ' chuir gruaim no fearg ariam oram, na tabha[i]r anois ba*s damh, 81 agas // fuasgail cine daona air gle*as e*igin eile. Ach mas ni*dh sin nach fe*idir a dheanamh, ach gurab e*igin toil an Athara 1020 shi*oraighe a choimhli*onadh agus thusa pa*is @ ba*s fhaghail, cuirimse ma thoil le toil De* ; ach amha*in iarram mar athchuingidh dheigheanach ort air son a ndearnais ariamh do oileamhuin @ d'altrom ort me fein ba*s fhaghail maraon leat.' " A mhatha[i]r ionmhuin,' air Iosa, " ce go mothaighim do dhoighlios a' tre*adagh 1025 mo chroidhe mar shoigheidibh nimhe, ni* fe*idir an athchuinge dheigheanach sin a thabhairt duit, oir as e* toil m'Athara misi ba*s fha*ghail ar son chine daona ma aonar. Mar sin, sul fa sgarfoid leat, tabhair do bheanacht @ po*g na siothchainte // 82 dod Mhac.' Le sin, tho*g Muire a su*ile suas @ thug po*g na 1030 siothchainte8 @ a beanacht do* aige ra*dh, "A Mhic, a Mhic, go mbeannaighthear thu on Trionoid.' Aige cri*ochnughadh an chomhraidh se do*ibh, do ghluais Iosa lena dheisgiobail go fleadh agas go fe*asda an uain Ca*sg re*ir dhlighe Mhaoise san tseanreachd. 1035 CUID II DOMHNACH NA TRIONOIDE. LABHRAR AIR OIDEAS AGAS AIR THEAGASG AN CHRIOSDAIDHE ANSO SIOS GO SUNRADHACH. <1Euntes, ergo, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine>1 1040 <1Patris, et Filii, et Spiritus Sancti; docentes eos servare omnia>1 <1quaecumque mandavi vobis>1 (Mat., c. 28, v. 20). " Air an adhbhar sin, imigidhsi, teaguisgidh na huile chineadh- acha, da mbaisteadh an ainm an Athar, @ an Mhic, @ an Spiorad Naomh ; agas teaguisgidh iad gach uile ni* dar aithin misi dhibh 1045 do choimhead ; agas feuch, atairnsi bhur bhfochair gach uile lo* go cri*och an domhain.' I s air an chomhradh dheaghanach a bhi ag Iosa lena dheis- giobuil ag imeacht uadhfa air neamh a thrachtas seisgeul an lae 'niodh. Foillsighthear ceithre neithe e*feachtacha ansa 1050 tseisgeul sa aniodh : 1 s, na cumhachta a fuair Cri*osda air neamh agas air talamh ; <1Data est mihi omnis Potestas in caelo et in terra>1 ; 2 s, cumhachta na n-easbal an seisgeul do sheanmoir @ do theagasg san uile ait ; 3 s, ruindeamhair na Trionoid ronaomhtha @ shacramaint an bhaistidh ; agas fa dheoidh, an uile ni* is coir 1055 a dheanamh no a choimhlionadh, maille leis an ghealladh a thug se don eaglais a bpearsain na n-easbal nach ttre*igfeadh iad go deireadh an domhain. 31 32 Is fada @ is binn an comhradh dob fhe*idir a dheanamh air gach punc aca so air leith, acht, ar nach bhfuil sin comhgarach 1060 2 annso // do dhe*anamh, ni* leabharuid acht amha*in anois ar na cumhachta a thug Cri*osda do na heasbail @ don Eaglais Chatoilice go coiteanta an seisgeal, .i. oideas @ fo*ghlaim an Chri*osdaidhe, a theagasg @ a sheanmoir air feadh na cruinne. <1Euntes, ergo, docete omnes gentes. " Imigidh ', adeir Cri*osd, 1065>1 " agas teaguisgidh air feadh a' tsaoghail, san uile a*it, san uile thi*r, san uile chaithrigh, san uile thigh, @ san uile phobal, eo*las - agas uideas an tseisgeil. Foillsigidh soillse @ deallradh an chreidimh do na huile dhuine, do na huile na*isioni, don Turgach ; @ don pha*ganach, don pha*iste o*g @ don duine a*rsaigh, agas do 1070 gach cre*atur daona riasunta air dhruim na talmhan. <1Clama,>1 <1ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam et an[n]untia populo meo>1 <1 seelera eorum,>1 "" E*abh, na de*ana sgi*th no su*aimhneas, to*g do ghuth @ do g<1h>1lo*r mar bhu*abhal no mar ghalltrompa agas innis do ma phobul a lochta '' ' (Isaia, c. 58). 1075 Is air uideas @ air theagasg an Chri*osdaidhe is ru*n liom tra*cht, ag roinn ma chomhraidh a nda* chuid. Teisbeanuid san chead phunc creud is teagasg Cri*osdaidhe ann. Tra*chtuid san dara roinn air riachtanas na fo*ghlama ne*amhdha sa ; cionnas nach feidir toil De* do dhe*anamh, no le duine air bith an t-anam a 1080 sha*bhail air fhearg De* no air dhamnughadh si*ordhaidhe, muna mbeith eo*las e*igin aige air ru*indeamhraibh De* agas air phungaibh prionnsapailte an chreidimh. Ach, air tu*s, iarrmoid gra*sa @ congnamh an Sbiorad Naomh tre* impidhe na ho*ighe Muire, ag ra*dh Fa*ilte an aingil. Aue Mairia- // 1085 3 AN CHEAD PHUNG. Is e* is teagasg Cri*osdaidhe ann, uideas @ fo*ghlaim ne*amha a theisbeanas go glanradharcach an uile ni*dh is co*ir don Chri*osdaidhe a chreidmheal, an uile ni*dh is co*ir do* iarraidh no fhaghail, an uile mhaith is co*ir do* dhe*anamh, @ an uile olc is co*ira sheachna. An aon fhocal, teisbeanan an le*ighion 1090 ne*amha sa don uile dhuine gach ni*dh da bhfuil d'fhiachaibh air a dhe*anamh do thaoibh De*, da thaoibh fe*in, agas do thaoibh na comharsain. Is d'easbhuidh cleachtaigh @ staideara air an teagasg Cri*osd- aidhe, @ go sbe*cialta a gceileamhar @ a gcanamhuin du*chasa 1095 33 ar mathara, eadhon san teanguidh Ghaoidheilg, do bheir air na milte @ air na slo*ite a bheith ainfhiosach aineo*lach a bhfo*ghlaim @ an oideas an Chri*osdaidhe, noch do theagais Cri*osd @ a dheisgiobuil a bheith riachtanach chum na subhajl- ceadha do chleachtughadh, na lochta do sheachna, @ an ghlo*ir 1100 shi*ordhaidhe do shealbhugh. Is uime, mar an gceadna, ata*id na slo*igh arna n-adhlacadh @ airna ndalladh an aigean @ an ndorchadas eirceacht d'easbhuidh soillse, deallradh, @ eo*las an chreidimh a theagasg do*ibh go much @ go dithchialach an tra*th do bhi siod o*g neamhurchoid- 1105 each. 0 thu*s, mu*inean an teagasg Cri*osdaidhe don uile dhuine creud na fiacha ata orra a ttaoibh De*, .i. go bhfuil aon nDia amha*in ann, an Tri*onoid naomhtha 'na ttri* bpearsanaibh gan eidir- 4 dhealaigh na substainte no roinn // na diadhacht, @ gurab ionan 1110 aois, o*ige, glo*ir, @ cumhachta do*ibh ; gurab e* an t-aon nDia sa a chruthaigh neamh @ talamh agas ata* 'na thighearna @ 'na mhaistir air gach creatur da bhfuil ionta. Ata teagasg, ruin- deamha[i]r, no mi*steri* na Tri*onnoid chumh neamhchuimseach domhain dorcha diamha[i]r dothuigseach @ sin nach fe*idir le 1115 tuigse, le hintliacht, no le briatharadh daona a mhi*nioghadh. Is uime sin adeir Po*l easbal churn na Ro*mhanach, c. 11, <10 altitudo>1 <1divitiarum sapientiae et scientiae Dei, ">1 o dhoimhneacht shaidh- bhris, eagna, @ eo*lais De* ', amhail @ mar dearadh se*, Ata* ruindeamhra De* chumh a*rd os cionn na daonacht @ sin nach 1120 fe*idir lorgoireacht no to*ruigheacht a dhe*anamh air a' tsaoghal sa orra. B'eagnaidh @ ba fho*ghlama an duine naomhtha Auguistin ; cedheadh, an tra*th a bhi* se* ag staideir @ ag smaoinioghadh go rodhoimheaganach air an Tri*onoid, cionas mar dob e*idir a 1125 thuigbheal go raibh tri* phearsa an aon Dia amha*in, no go raibh an Mac chomh aosta leis an Athair, @ gur u*adha fe*in do geineadh e*, @ gur u*adhfa araon a thainig an Sbiorad Naomh, ag smaoin- ioghadh do* go dithcheallach mar so, theagaibh leanban do* ag de*anamh loig bhig air bhru*ach na fairge @ ag iomchar uisge na 1130 5 he*bhese le sligean ann. " Creud a dhe*anas tu leis // an tsaothar sin ? ', ar an naomh leis an leanban. " Dhe*anuid uisge na fairge uile a chur ann ', air an leanban. " Is dithche*illidh h'oibuir ', air an naomh, " or ni* thig leat sin a dhe*anamh achaoidhche.' 34 " Is diomhaoinidh @ is dithche*illidh dhuitse ', air an leanban, " a 1135 bheith ag iarraidh ru*indeamhra do-innse na Tri*onoid a chur asteach an do cheann @ an do chloguin fe*in.' Leis na he*agalad<1h>1 sa d'f<1h>1a*g an leanban amharc a' naoimh, @ annsin do thuig se* gur aingeal do mhuintir De* a bhi ann ag tabha[i]rt sbreagaidh do* fan do*chas a bhi* aige as a cheill ainbhfiosaigh fe*in. 1140 Do bheir diadhaireadh @ daoine fo*ghlama tu*ale*as duin fa thu*airim na Tri*onoid mar so : ge gur on ghre*in a thig teas @ dealradh na gre*ine, is ionan na*dura, aois, @ o*ige do*ibh 'na ttriu*r, .i. don ghre*in, don teas, @ don dealradh. Mar sin, ni* fe*idir a ra*dh go raibh an ghrian ann nias luaidhche no nias tuisge no 1145 a bhi* an teas agas an dealradh ann. Mar an gce*adna, ge go bhfuil an tAthair ann on tsiordhaidheacht gan tu*s gan tionsg- nughadh, @ gur u*adha a geineadh @ a gheintear an Mac, @ gur u*adhfa araon a thainig @ a thig an Sbiorad, da imhdheoin sin, is inchreidte gurab ionan na*duir, aois, u*aisle, @ o*ige do*ibh. // 1150 6 Ata* easamplair eile ag na diadhaireadh air thiobroid fi*oruisge, air shruth, @ ar loch. Is ionan na*duir do na huisgeachadh sin, ge gur on tobar a gheintear an sruth @ uadhfa araon a thig an loch ; mar an gce*adna, is o thiobroid na diadhacht, .i. on Athair- , a gheintear an Mac @ u*adhfa araon a thainig an Sbiorad Naomh. 1155 Acht, d'eagla a dhul a bhfad air an adhbhar sa, fe*uch air h'eis air Chre* na n-easbal, noch do theagasgas @ fhoillsigheas gur ghabh I*osa Cri*osda, an dara pearsa don Tri*onnoid, codlan daona a mbroinn na ho*ighe Muire le comhoibrioghadh aontach an Sbiorad Naomh chum cinne daona do leigheas agas do 1160 shla*nughadh o pheacadh na sinnsire @ o* dhamnughadh si*or- dhaidhe. Teagasgan an Chre* che*adna ru*indeamhra iomdha eile, .i. gar fhuiling Cri*osda ba*s piano*ideach na croiche, go ndeachaidh se* si*os go hifrean na n-aithreach naomht<1h>1a, go ndearna eiseirigh ghlo*rmhar o mharbhuibh a gceann an treas lo*, go ndeachaidh '165 se* su*as air neamh, @c.; agas is amhlaidh foillsighear gach airtiogal is co*ir don duine a chreidmheal a ttaoibh De* @ an tsaoighil eile a gCre* na n-easba]. 35 Fe*uch air an teagasg Cri*osdaidhe @ mu*infeadh an Phaidir 7 cionnas is co*ir an urnaighe a dhe*anamh agas // cre*udi na neithe 1170 is co*ir d'iarraidh air Dhia le muinin agas le do*chas a ttaoibh anma @ cuirp. Ari*sd, mu*inean an fho*ghlaim se an Chri*osdaidhe ni* he amha*in cre*ud is co*ir iarraidh acht fo*s na meo*dhain ata* le faghail @ a d'o*rdaigh Cri*osda do gach huile dhuine ; 'si*od sin na seacht 1175 sacramaint, .i. baisdeadh, dul fa la*imh easbuig, corp Chri*osda, faoisidin ghlann, ola roimhe mba*s, o*rd, @ po*sadh. Ciallaighean @ comhoibrighean na sacramainte se gra*sa an Sbiorad Naomh san anam aga bhfuil na coinghil riachtanach. Deallraighean na gra*sa sin an tuigse @ gri*osaighean si*od an toil chum dligheadh 1180 De* do thuigbheal @ a choimhlionadh go fonnbhar. Is tre* na meo*dhain se, .i. tre* na sacramainteadh, a thig @ a dho*irtear lu*aidheacht @ torradh na pa*ise oruinn mar uisge tre* fheada*nuibh. Bheir si*od sla*inte don anam amhail mar bheir an leighios @ an uileamhuin riaghalta don duine thinn. 1185 Dearc air aitheanta De* @ na heaglaise @ chi*fe tu gach maith is co*ir duit a dhe*anamh @ gach olc is co*ir duit a sheachna a ttaoibh De*, ad thaoibh fe*in, @ a ttaoibh na comharsain. Chi*fe tu ansna haitheanta sa gach adhradh @ gach umhlacht a dhlighear do Dhia, dod atha[i]r @ dod mhatha[i]r @ don uile dhuine, gach 1190 saoire, gach trosgadh, gach cra*bhadh, agas gach deaghobuir eile is co*ir a chleachtadh. Dearc air na subhailceadh diadha no ca*irdinealta, air oibreacha 8 // na tro*caire corpara no sbioradalta, air thiodhlacaibh agas air tho*raibh an Sbiorad Naomh, agas chi*fe tu go bhfuil si*od 1195 taitneamhach, la*n a*ille, sge*imhe, @ geannamhlacht, @ go bhfuil lu*aidheacht @ an ghlo*ir shi*ordhaidhe ag lucht a nde*anta. Acht fe*uch, air an taoibh eile, air na lochta, air na peacaidh mharbhtha, agas air na mighni*ornha, agas chi*fe tu go bhfuilead gru*ama gra*inearnhuil miothaitneamhach a bhfiaghnaise De* @ gurab e' 1200 ifrion si*ordhaidhe a lu*ach saothair. So iad na neithe prionsapailte ata* le faicsint agas le fo*ghlaim san teagasg Cri*osdaidhe ; @ cebe nach beith fiosach fi*oreolach orra, cionnas is fe*idir do* na subhailceadh do chleachtadh no na lochta do sheachna, toil De* do d<1h>1e*anamh, anam fe'in do shabhail, 1205 36 no damnughadh si*ordhaidhe do sheachna, neithe orra air gheallais tracht san dara roin dom chomhra*dh ? AN DARA ROINN. Is follas nach fe*idir an t-anam a sha*bhail gan toil De* do dhe*anamh. Is follas, ari*sd, nach fe*idir an toil sin do dhe*anamh gan aitheantadh @ dligheadh De* do choimh- 1210 lionadh ; @ san treas a*it, nach fe*idir na haitheantadh no gach pung eile do chreideamh De* a choimhead gan eo*las a chur orra. 'Se* an teagasg Cri*osdaidhe a bheir an fho*ghlaim @ an 9 t-eo*las sin duin. Mar sin, ata* // se* riachtanach ag an uile Chriosdaidhe an teagasg Criosdaidhe d'fho*ghlaim dar mian na 1215 subhailceadh do chleachtadh, na lochta do sheachna, toil De* do dhe*anamh, an t-anam a sha*bhail, no damnughadh si*ord<1h>1aidhe do sheachna. Cre*ud a theagbhas don duine ainbhfiosach a riaghalachuibh an chreidimh ? Theid se* air seachran mar theid an t-aineo*laidh 1220 a tti*r choimhigh, no an ma*irnealach air fairge a bhias gan uideas, gan eo*las air riaghalachaibh an chompais @ na mara, no air threalaibh eile na loingse no na tta*claibh. <1Probatur exemplo.>1 Creud fa* bhfuil na mi*lte @ na slo*ite airna ndalladh @ arna n-adhlacadh san ti*r se ann aigean @ a ndorchadas 1225 na heirceacht ? Ata*id, d'easbhuidh dealraidh, soillse, @ eo*las an chreidimh a theagasg go much agas go dithchiollach don aois o*ig an tan ata*id ar staid neamhurchoidigh. Fe*uchuigidh anois air fhi*neamhuin na hE*irion, annair cuireadh an si*ol maith o chianaibh agas a thug na to*rtha ceadach u*aidhche, 1230 aniodh 'na fa*sach d'easbhuidh gni*omha @ glanshaothar a dhe*anamh innte ! An t-u*rghairdin se darbh ainm analad Oilean na Naomh agas a bhi* li*onmhar an a*rdsgoltaibh @ a ndaoine diadha fo*ghlama eagnuidh, ata* si* aniodh la*n ainbhfis, dorchadais, @ eirceacht. An ti*r se a bhi* roimhe so li*onmhar an easbugaibh @ 1235 an abuibh, a mbrathairibh @ a mna*ibh riaghalta, a mainistreach- 10 aibh agas // a gcealluibh coisreaga, ionta a raibh creidiomh Chri*osda go laetheamhuil 'ga mhi*nioghadh @ 'ga theagasg don phobul ainbhfiosach ; fe*uch mar ata* an ti*r se aniodh, gan ab, gan chill, gan chle*ir, gan altoir, gan adhradh, gan aifrionn, gan 1240 37 iodhbuirt, gan le faghail air lorg na naomh ach a*iteacha u*aig- neacha @ ionadadh fahnha, balladh dorcha dubha airna gcaitheamh le haois @ le haimsir, ag tuitim agas ag tuirneamh go talamh ; Du*n, Sabhal, @ Fachairt, a*ras na naomh ; longphurt Phadruic, Bhrithide, @ Cholaim Cille, gan di*on, gan chrann gan 1245 chraoibh, muna bhfuil dreas no eidhnean ag deanamh fasgaidh do bheathachuibh a*lta no d'e*unlaidh u*aigneacha an ae*ir. Bruic @ sioncha ag tamhan @ ag sgre*achaidh, feithideadh @ pre'achain ag gra*garnaidh an a*it na n-organ, na psailmi, na n-iomnadh, @ na gcaintigeadh ceo*lmhara a bhi* nallad 'ga sinm 1250 ansna ha*rasaibh naomha sa. Ach creud fa nde*arna Dia an sgrios @ an chillearguin se ar lorg @ air a*it na naomh ? Ni air na naoimh a righne se* an dioghaltas no an di*bhfheirge ach air 11 na daoine mallaidh mi*riaghalta nachair ghe*ill agas // nachair e*isd lena tteagasg no lena mbriatharuibh ach a lean a gclaonta 1255 cama mi*riaghalta fe*in, ag tabha[i]rt druim @ diultughadh le cra*bhadh @ le creidiomh, @ ag de*anamh dearmoid d'aitheanta De* @ da dhligheadh. Cre*ud fa* air sgrios Dia an pobul Adhbhra, no cre*ud fa* air fhuiling se* an chinne Iudaigh, a mhuintir thotha fe*in, a mbreith 1260 go bmid na Babilone, a*it a raibh si*od dha* bhliaghain de*ug @ tri' fighid a sgla*mhuigheacht @ a ndaoirse ag allbharaidh choimh- eacha ? Righne, cionn go ndeachaidh si*od an u*abhar @ a ttre*as air @ gur leigeadar a dhligheadh ar dearmod. Ata*muidne aniodh, ar an adhbhar che*adna, faoi smacht @ faoi dhaoirse, faoi le*an @ 1265 faoi leatrom cionn go ndearnamar dearmod do Dhia @ da dhligheadh, or, cebe nidh dearmod do Dhia, nidh Dia dearmod d'eisean ; to*gan a ghra*sa @ a chuideamh u*adha ; ansin is cosamhuil e* le harm gan cheannphurt, le loing gan stu*ir no le sre*ad gan sre*adaigh ag imeacht ar seachran ; @ ni du*al don te* 1270 sin no don mhuintir sin rath no toradh saoghalta fe*in a bheith orra, ar a saothar no air a [n]gni*omh, mar dhearbhas an fa*idh Isaia duin, c. 17, v. 10. Anois, a Chri*osdaidhe ionmhuin, o* chu*aidh ar n-aithreacha // 12 agas air sinsire an uabhar @ a ttre*as air Dhia @ go nde*arnadar 1275 muineachtaigh ana dhligheadh, righneadar dearmod do chreid- iomh @ do chrabhadh, d'fhag siod a gclann @ an mhuintir a 38 thainig air a lorg a ndorchadas @ an ainbhfios, gan eolas gan uideas, agas is amhlaidh, uime sin, thainig seanmhallacht @ fearg De* orra fein @ oruine ; @ na bidh du*il no dochas ag duine air 1280 bith go n-imeoc<1h>1aidh an seanmhallacht sin no go mbearfar an chinnsiocair air siobhal, .i. an doille @ an dorchadas anna bhfuil- moid d'easbhuidh eolais @ uidis a bpungaibh @ an airtiogolaibh prionsapailte ar gcreidimh. Ni bhfuil saor claoiche no crannaldha no lucht ealadhnai air 1285 bith eile nach bian riaghail air leith aca chum gach obuir da ndeanad a thomhas @ a cheartughadh go di*reach. Is e* is obuir @ ealadhain phrionsapailte don Chriosdaidhe anam fein do sha*bhail. 'Siod aitheanta De* @ na heaglaise @ gach pung @ airtiocal eile don chreidiomh Chatoilice an riaghail @ an stu*ir 1290 a thug Criosda uadha chum na mo*roibre se do dheanamh, rnar dhearbhas Matha seibhisgeul, c. 19, v. 16, <1Si vis ad vitam ingredi->1, <1serva mandata,>1 " mas toil leat a dhul asteach san mbeathaidh, coimheid na haitheanta.' Creud mar is feidir sin a dheanamh gan eolas a chur orra ? Mar sin, ata eolas an chreidimh fiorriacht- 1295 nach ag an uile Chriosdaidhe an t-anam do shabhail. // 13 Tomhais do bheatha le haitheanta De* @ na heaglaise @ chife tu cionnas a thig siod le cheile, creud an ait a bhfuil an locht @ cionnas is coir a cheartughadh. Gaibh fo*ghlairn on mha*irnealach ag triall air fairge. Do 1300 bheir se stuir @ compas mairnealaigh leis ; bian duine ag coimhead na stuire @ an chornpais sin d'oidhche @ do lo*, d'eagla an long a dhul ar seachran, no go ttiocfa si* gusan chuain @ an longphurt anna raibh a triall. Pa*rdhas nearnhdha an cuan irnchian anna bhfuil triall gach uile Chriosdaidhe. 'Siod aitheanta De* @ na 1500 heagluise an compas @ an stuir a threoraigheas e* tre* sheachran a' tsaoghail no go ttiocfuidh sla*n gos rioghachta na gloire. Ni bhfuil a*rdleighion no foghlaim air bith is fear @ is tarbhuidh no an teagasg Criosdaidhe, do bhrigh gurab e* an leighion sa tiobroid @ freamh gach mo*rleighion no gach a*rduideas eile. 1310 'Si* so an fhoghlaim a theagaisg agas a mhu*in Criosda e fein ; 'si so an fhoghlaim a theagasgadar na heasbail, na haithreacha naomhtha, @ an eaglais Chatoilice a thainig air a lorg @ a thiocfas go deireadh an domhain. Mar sin, ata d'fhiachaibh @ d'oibliogoid air na heasbuig agas 1315 39 air na huachtrain a gcurnhachta a chur a [n]gniomh, ag dusgadh @ ag griosughadh na cle*ire inghilti @ uileamhuin an chreidimh a thabha[i]rt don tsre*ad @ do phobal Chriosda go laetheamhuil 14 d'eagla a dhul ar seachran no a ghorta. // Ari*sd, ata d'fhiac<1h>1- aibh air an chle*ir, @ go specialta air an eaglais orra a bhfuil 132O cu*ram anamna, an leighion ne*amhdha sa nach co*ir a hadhlacadh faoi thalamh a theagasg go soilleir sothuigsiona do na poib- leachadh, reir comhairle Threant, sess. 24, c. 7. Ata an oibliogoid @ an cu*ram ceadna ar na haithreacha @ air na maithreacha, air na hoidibh foghlama, ar na cairdiosaibh Criosd, @ air gach aon 1325 eile da bhfuil muintir no teaghlach faoi smacht no faoi chu*ram aige. Acht, ma bhian an mhuintir sin iad fein dall, cionnas is feidir leo ca*ch do theagasg ? Ni feidir leo a dheanamh, or adeir Criosd san tsheisgeul, " Ma threoraighean dall dall eile, tuitead araon a ndi*g ', <1Si caecus caecum ducat, ambo in foveam>1 133O <1 cadent.>1 Ma deir duine air bith, Cionnas is feidir linn an teagasg Criosdaidhe, .i. eolas an chreidimh, a thabha[i]rt dar gcloinn agas gan e aguin fe*in, agas ata se anois mall antrathamhuil aguinn a dhul da fhoghlaim? freagraim don cheist se, o thu*s ag 1335 ra*dh, Ma righne mar n-aithreacha fe*in an drochsheanadh sin orraibhse, .i. mar bhfagbhail dall gan uideas, gan fho*ghlaum, gan uileamhuin no bheathaidh sbioradalta, is mo*r ata le freagra aca, @ na bi* an drochchuntas ceadna aguibhse le tabhairt air son mar gcloinne fe*in. San dara hait, deirim nach bhfuil se 1340 15 mall no antrathamhuil ag duine air bith fo*gh//laim a bheith 'na Chriosdaidhe, @ an aimsir a chuaidh thort le linn na hoige a thabha[i]rt asteach le linn na haosa. Gan amhras, is mor an tuar beanacht don athair @ don mhatha[i]r a sheolas @ a threoraigheas a gclann air slighe na 1345 fi*rine @ a mhu*ineas a tteaghlach le sampladh maithe, le gniomh- aradh, agas le teagasg ; fagan siod lo*n anma aga mhuintir, agas, gan chuntabhairt, ni chaillfe siod fein a luaidheacht no a luach saothair ; agas an te* nach dean sin, b'f<1h>1e*ar do* nach mbeadh clann no muintir aige. 1350 Ma chuirean duine ar bith a chlann chum sgoile, tugaidh se aire do fe*in creud an cineal u*ghdar no leabhar a gheabha 40 siod air tu*s. Is maith an leabhar an teagasg Criosdaidhe, an trath Muire, an Manual, @ a samhail sin eile do leabhraibh Catoilice. 'Siod sin na freamha to*ramhail astadh a bhfa*san siol 1355 neamha an chreidirnh Chatoilice, @ na tiobroideadh uadhfa a ttig fioruisge na beathadh, noch do choisgeas tart @ iota an te* ibheas iad. Is air na tiodhlaice se @ air thiod<1h>1laicibh eile @ ar dhriucht an Sbiorad Naomh a labhras Criosd leis an mnaoi Samairitain, ag radh, " Gidhbe neach ibheas as an uisge do 1360 bheura misi dho*, ni* bhia tart air go brach' (Eoin, c. 4, v. 13). Air a' taoibh eile, is mo*r an doille, an t-easbhuidh eo*lais, agas an tuar mallacht don mhuintir a thugas da gcloinn leabhair eirceacht mar chead leighion, or buailean an drochuideas @ an drocheolas a gheabhad as na drochleabhair se, buailean siod 1365 16 branda @ seala mallaidh air thuigse @ air cheil mhaoth // an leanbain no an phaiste a thruaileas @ a mhilleas iad @ nach sgaran leo go re*igh. Mar sin, tugar uideas @ foghlaim an chreidimh don aois o*ig an tan ataid fo*s maoth @ sul fa ttiocfad a ngna*s no a gcleachtadh 1370 na n-olc. Or mar chomhdaigheas an soigheach dath, blas, @ bolladh an chead lain a chuirthear ann, is mar an gceadna a chomhdaigheas an aois o*g an fhoghlairn no an t-uideas olc no maith a gheibhead 0 thu*s. As cion gach fiach @ gach oibliogoid adubhramar a ttaoibh 1375 an teagasg Crjosdaidhe, ata loghadh on phapa ag na huile dhuine a mhu*ineas, a theagasgas, no ghriosaigheas ca*ch chum a fhoghlama. Mar an gceadna, ni dlighear faoisidin, naomhchorp Chriosda, sacramaint an phosda, gradha coisreaga, no tiodh- lacaidh eile na heaglaise a thabhairt don te a bhias ainbhfiosach 1380 aineolach san teagasg Criosdaidhe. Is mo*r an cu*ram a bhias fa tho*gbhail suas, fa uideas, @ fa bheathaidh na codla, acht is mo* an cu*ram is coir a bheith fa uideas @ fa bheathaidh an anma, do bhrigh gurab uaisle an t-anam no an corp. Is air an adhbhar sin adeir Criosda san 1385 tsoisgeul, " Creud an tairbhe do dhuine an domhan uile do 17 g<1h>1nothughadh agas anam // fein a leigint amugha, no creud i* an mhala[i]rt do bhearadh duine ar son anma fein ? ' (Matha, c. 16, v. 26). Mar sin, is mairg nach dean rochuram fan anam--- an t-anam nach feidir a bha*sughadh no a rnharbhadh go sior- 1390 dhaidhe acht a bheas beo go brath a bhflaitheas De* no an ifrion. Is mar gheall air an anam u*asal a fuair Maoise san tseanreacht 41 an dligheadh sgriobhtha a nda* chla*r claoiche ; is mar gheal air a thainig Criosd @ na heasbail san reacht nuadh a theagasg @ a sheanmoir na beathadh. 1395 Dearc anois, a Chriosdaidhe, an bhfuil an bheatha sa an anma agad fein no ag do mhuintir, .i. an bhfuil eolas maith agad ar Dhia @ air a dhligheadh, air aitheanta De* agas na heaglaise, air na subhailcibh @ air na sacramaintibh, air oibreachuibh na trocaire, an chra*bhaidh, agas an trosgaidh. So iad na neithe 1400 prionsapailte adubhrais a bhi riachtanasach ag an uile dhuine chum toil De* do dheanamh, an t-anam do shabhail, agas ifrion siordhaidhe do sheachna, a' ni*dh atamoid uile ag iarraidh aniodh, Domhnach na Trionoide, ar an Trionoid Naomhtha fein. Amen. Finis. // 1405 18 [COMHAIRLE DO NA SEANMO*NTAITHE.] Ata an pobul coitcheanta ainbhfiosach san teagasg Criosd- aidhe, .i. an saothairidh, an la*banach, @c., @ ni ghlacan an eaglais an saothar is dual doibh, <1ergo,>1 &c. Is as an dorchadas [s]a fha*san fre*amh gach oilc, .i. air easbuidh eolais. Or creud 1410 mar is fe*idir do neoch an maith do dheanamh nach aithne do*, no an t-olc do sheachna nach gcuailidh iomrod<1h>1 air ? Is cosamhuil creidiomh De* le gairdin theid a bhfa*sach muna rnbeith saothar @ lucht oibre cinnte ann. An saothar, .i. an teagasg a bhi air buil da fhighid no tri fighid bliaghuin o shoin, ca bhfuil se aniodh 1415 d'easbuidh an churaim cheadna a chur air aghaidh a gcomh- naidh ? Oir ata an t-ainbhfios mar oighreacht aguinn o gheinealach go geinealach o Adhmha 'nu*as, @ is amhlaidh is coir a dhibirt go laetheamhuil. Ni bhfuil fear ceirde no ealadhna, ceannaigh, @c. nach glacan am @ saothar eolas @ foghlaim a 1420 dheanamh air cheird shaoghalta. Ni bhian easbhuidh tuigse, gliocais, cuimhne, no inntlieacht acht amhain a bpuncaibh creidimh. Ni fiu leis an eaglais a n-aimsir a chaitheamh leis 42 a' teagasg Criosdaidhe acht le sea[n]morachadh mora ardfhogh- lama aintleachtacha nach ttuigean an pobal a ndeathmhadh, @ 1425 is uime sin, fa-raor, gurab iomdha ata ag eisteacht le haifrin @ le seanmorachadh air feadh a shaoghail gan mo*ran tairbhe agas ata fos aineolach a gcreidiomh Chriosd. Ni bhian meas ag moran air an teagasg sa nach bhfearan air leo fein acht air paistibh. Air an taobh eile, is mo* an clu @ an meas air an 1430 tsheanmontaidh thrachtas air neithibh foghlama, @c. <1(vid. pag.>1 131). Creud is feidhim do sin ag an phobal coiteanta ? Is ansa teagasg Criosdaidhe ata an fhoghlaim is fearr, @ is fearr meas @ clu De* no an tsaogha[i]l. // 19 DOMINICA PALMARUM. DE PASSIONE DOMINI NOSTRI 1435 JESU CHRISTI. <1Ex Matheo, c[c].>1 26, 27, <1Et duxerunt eum ut crucifigerent.>1 <1Et bajulans sibi crucem exivit in eum qui dicitur Calvariae>1 <1locum, Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum>1 (Joan., c. 19, v. 17). 1440 " Agas ag iomchar a chroiche do*, do chuaidh se amach don ait da ngoirthear ait na cloigne, darab ainm an Eabhrais Golgota, ait annar che*asadar e*.' Is ru*n liom tracht anso air pha*is air Slanaigheora Iosa Criosd reir sgeuluigheacht @ sgriobhadh na seibhisgeul. 1445 Ni* bhfuil peacadh da mhead no da ghraineamhla nach sgriosar, nach ndi*brear, @ nach leigheasar le bri*gh @ le fearta na fola fioruaisle a thainig as creachta Chriosda, muna ciontach an duine da thaoibh fein sin do thoirmeasg no do bhacail, ag diultughadh na ngras neamha, no d'easbhuidh na gcoingheal 1450 riachtanach. Mar sin, is iocshlainte @ leighios dearbhtha don anam air a bhfuil sal, smu*id, no lobhar an pheacaidh a theacht @ e fe*in a 43 nighe, a ghlannadh, @ fho*rcughadh a ttiobroid @ a sruth na pa*ise nach feidir a thra*ghadh no thriomughadh go 1455 siordhaidhe. // 20 Cebe smaoineochas go fi*rineach air phais Chriosda Mac De*, an fi*reun uasal, an t-uan ceansa, chi*fe se an bhraighe neimh- chiontach, gan choir, gan cha*in, gan pheacadh, 'ga che*asadh air chrois, agas an gadaigh Barabas, do righne feall @ moirt, 'ga 1460 shaoradh ; Iosa, nach ndearna an t-olc, ag fulang go foighideach gan gruaim, gan gruig eidir na madraigh @ na mic thi*re, an chinne Iudaigh, 'ga stro*cadh @ 'ga chur chum ba*is air son na bpeacach @ na gciontach, air son Adhmha air sinsire a pheacaidh o thu*s, @ air son gach diomais, sainte, tnuth, druise, craois, 1465 feirge, @ leisge, @ gach cinneal eile peacaidh da ndearna a chlann 'na dhiaidh. Creud na to*rtha no na tiodhlacaidh fha*sas as na smaointidh staidearacha air phais Chriosda ? Is iomdha sin, acht go sunrad<1h>1ach fa*san astudh truaighe, craoidhebhrughadh, fuath na 1470 locht, @ gradh na subhailceadh. Or o thu*s, ni* bhfuil craoidhe da chruas nach maothachadh le taise @ le truaidhe ag feuchaint go gar air phais Chriosda. San dara hait, ni bhfuil duine air bith nach gclaonughadh chum do*lais @ tuirse, ag caoineadh a pheacaidh le craoidhebhrughadh, an trath a smaoineochadh se gurab iad a 1475 chuir Iosa chum ba*is, agas gurab iad do lochtasa @ ma lochtasa, a Chriosdaidhe, a tug air an t-allas fola @ uisge a chur 'na cheathaibh a ngairdin Gethsemani. Is air a son a ceangladh a lamha go cruaidh air an cholmhuin @ a sgiuradh a chorp le sgiu*rseadh garga. 'Siod a chuir an choroin spionaidh air a 1480 chean, @ na deilg nimhe anna chloguin, na tairneadh geura garbha 21 anna // chosaibh @ anna bhosaibh, @ an tsleadh fhaobhrach anna thaobh. Cebe dhearcas mar so air na neithe se go grinn, tiocfaidh dho* fuath a bheith aige air na lochta amhail @ mar bheadh air an chinne Iudaigh a chuir Criosda chum bais. @ fa dheoidh, 1485 gradh na subhailceadh, .i. gradh na humhlacht, na feile, na carranacht, na measardhacht, na geanmnaigheacht, na foighide, @ an diothchol crabhaidh ; do bhrigh gur leis na subhailceadh sa go sunradhach a chlaoitear cathaighe an diabhajl, an tsaoghail, @ na codla, tri naimhde baoghalacha contabhartacha an anma. 1490 Acht, sul fa ttionsgnam air an daorphais [s]e do mhinioghadh, 44 iarrmoid guidhe na hoighe Muire, ag ra*dh Failte an aingil. Aue Mairia. Bhi pais Chriosda chomh ainmheasardha anchuimseach @ sin gur ghabh si ceathrar starthoir diadha da sgriobhadh @ da chur 1495 sios go hiomlan, .i. Matha, Marc, Lucas, @ Eoin seibhisgeul, noch do sgriobh beatha @ ba*s Iosa, gach aon aca air leith, @ ni mo* no go ttainig leo uile mead agas dochar na paise a chur sios go hiomlan. Or dearbhan St Tomas naomhtha nach ttainig pian no pionoid ariamh, amach o phiantaibh ifrin no purgadora, 1500 comhmeas no comh dofhuiling le pais Chriosda, @ bheir se an iomad ce*ile @ riasuin le sin a ra*dh ata anois fada miochomhgarach le cur sios annso. // 22 Dha* lo roimhe sollamain na Casg, .i. Dardaoin na gCumaoin- each, air chonairc Iosa go ttainig an u*air gurbh eigin do an 1505 saoghal d'fha*gbhail, ba*s dh'fhulang, @ a dhul ar eis arist d'ionsaidh Athara, d'ordaigh se da dheisgiobuil, reir cleachtaigh @ gna*s an dlighidh, a dhul asteach go caithrigh Ierusalem, @ a ttigh duine a*irighthe go bhfuighidis seomra mo*r deaghmhoiseachi @ an t-uan Ca*sg d'ulhnhughadh ann, ionnas go n-iosaidis e*. @ 1510 is amhlaigh a thainig Iosa @ a dheisgiobuil @ chathadar an Chaisg le cheile. Is ag an tsuipear dheigheanach sa a d'innis Iosa don da easbal deug go raibh treatur 'na measg do thairbhearadh agas do bhrathughadh go fealltach e*. D'e*is na cuirme do chaitheamh, d'eirigh Iosa on chla*r, ghabh se uisge, @ d'ionnaill 1515 @ nigh se cosa na n-easbal. So an uair @ an ait air thionsgain @ air o*rdaigh Iosa sacramaint naomhtha chuirp an Tighearna @ iodhbairt an aifrinn, mar is follas aige Matha, c. 26, v. 26; Marc, c. 14, v. 22 ; Luc., 22, v. 19. Agas is uime a nigh @ d'ionnaill se cosa na n-easbal air ttus chum subhailce na 1520 humhlacht a mhu*nadh @ a theagasg doibh leis an easamplair sin, @ fo*s chum a chur a gceill doibh gur choir do na huile dhuine a bheith glann, ionnallta, saor o pheacadh ag caitheamh sacra- maint naomhchorp an Tighearna. Or ge gur beatha mharr- 23 thanach an corp naomhtha sa // don anam fhireanta air staid 1525 na ngra*s, is damnughadh siordhaidhe e* don pheacach. Is uime sin adeir Eoin seibhisgeul, c. 13, v. 27, an tan a chath Iudas an t-aran neamha sa o laimh Chriosda fein go ndeac<1h>1aidh an 45 diabhal asteach anna chorp go codlaigh, cion go raibh se air dhrochstaid, ru*n an uilc @ an pheacaidh aige, .i. ru*n Criosda @ a 1530 chuideachta do sheana @ a sheachna @ a dhiol go fealltach mioru*nach leis an chinne Iudaigh mar gheall air dheich bpiosa fhighid airgid. Agas, ge gurb e peacadh na sainte a thug air sin a dheanamh, ni* bhfuair se fein tairbhe no toradh da luach saotha[i]r, or ar ttuigmheal do* go ndearna se an fheall @ an 1535 eugcoir, thleig se an t-airgiod chuca arisd, @ ar ndul amach, chroch se e fein le neart feirge, eada, @ eadochais. Cuimhnigh anso, a Chriosdaidhe, gur dual drochchri*th a theacht go much no go mall ar lucht deanta na heugcora, an mhioru*in, @ an leatroim, mar thainig air Iudas, muna ndeanad aithreachas 1540 mo*r, loirghniomh, @ sasadh ann. IOSA AG TEAGASG NA N-EASBAL. An tan a bhi Iudas ag deanamh an chunraidh @ an chliamhnais sin leis an chinne Iudaigh, bhi losa ag comhairleachadh @ ag teagasg na n-easbal @ ag innseadh doibh gach nidh da raibh chuca. D'innis se do Pheadar, prionsa 1545 @ pri-omhaidh na n-easbal, go seanfadh se e* tri* huaire sul fa ngoirfeadh an coilleach, @ d'innis se don chuid eile go ttreigfidis @ go bhfuigfidis 'na aonar leis fein e*. @ ge gur dhearbhaigh @ 24 gur umhachtaigh gach aon aca nach deanaidis // sin, rinneadar 'na dhiaidh sin e. 1550 IOSA SAN NGRDIN. Air gcriochnughadh an teagasg sin d'Iosa, chuaidh se anun ar abhain bhig darbh ainm Cedron, laimh le Sliabh na nOillibh. @ air tteacht do gusan ngairdin darbh ainm Gethsemani, dubha[i]rt se lena dheisgiobuil, " Suidhigise annso no go rachaidh misi ansud anun a dheanamh urnaighe.' 1555 @ air mbreith Pheada[i]r, Sheamuis, @ Eoin leis, do thionsgain se a bheith rodhubhronach rothuirseach, ag radh, <1Tristis est>1 <1 anima mea usque ad mortem,>1 .i. " ata m'anam tuirseach go soithe an bhais ; fanaigidhse annso @ deanaigidh foire @ coimhead seal am fhocha[i]r.' @ air n-imeacht fa thuairim urchor mearoige, 1560 leig se e fein air a ghluinibh ag deanabh na hurnaighe. Ghuidh se an tAtha[i]r tri huaire an ba*s a dhul thairis, da m[b]'eidir. " Gedheadh,' air se, " deantar do thoilse @ ni* he ma thoilse.' @ do teisbeanadh do* aingeal o neamh da chomhfhurtacht. air ndul an anbhuinne no a luige dho*san, thainig allas fola 1565 'na cheathaibh a' tuitim go talamh leis. 46 Ni chuala a[o]n duine ariamh neoch air bith cur allas fola aroimhe. Smaointioghadh @ radharc innmheadhanach na meanmna @ na hinntinne air uathbhas na paise a chornhsgair @ chorraidh leantaidh critheaglacha a chuirp thug air an t-allas 1570 folla sa a chur, adeir na diadha[i]readh. Smaoinidh air pheacaidh chinne daona @ air an tromdhioluigheacht a bhi* aige le tabhairt air a son, air fheill @ air mhioru*n Iudais, air mhiothroca[i]re na cinne Iudaigh, air sheana @ air theathadh Pheadair @ na n-easbal, 25 air dho*las @ air thuirse // Mhuire @ an chuid eile da charmid ; 1575 mar an gceadna, smaointioghadh air na milte do gheabhadh ba*s tre*na gcionta fein gan toradh no ta[i]rbhe na paise d'fhaghail; 'siod na smaointidh se @ a samhail eile a thug air Chriosda an t-allas fola a chur san ngairdin, mar chuireas daoine pian @ allas na codla an tan a bhias iomaoineach an bhais ag iomlat @ ag 1580 imirt @ ag oibrioghadh orra. GABHAIL @ CEAXGAL IOSA SAX NGAIRDIX. Air mbeith d'Iosa ag spreagadh na n-easbal cion gur thuiteadar 'na gcodladh @ nach ndearnadar foire @ coimhead do*, sul far chriochnaigh se a bhriatharadh, feuch, thainig Udas d'ionsaigh Iosa go miorunach 1585 le poig, maille re cuideachta mho*r do shoideiribh na cinne Iudaigh, le claoidhmhibh @ le batuidhibh, no go rugadar air Iosa @ gur cheangladar e*. Air chonchadar na heasbail Iosa ceangailte mar sin a measg na cona[i]rte diabhlaidh sin do mhuintir ifrin, do ghabh eagla @ uathbhas iad @ theathadar 1590 mar chaoiridh gealltacha roimhe le conairt tar eis an sreadaigh do chailleadh, @ d'fhagadar mar sin a tTighearna @ a Maistir cruaidhcheangailte a meadhan a namhad 'na aonar leis fein. Strocadar @ tharuingeadar na mic thi*re @ na madraigh sin Iosa, a bhi mar uan gan urchoid, gan mhairg otarra, go maslamhail 1595 miomhodhamhuil a lathair an a*rdshagairt Annas. Bhi gach aon aca lena bhuille, len' urchar, @ lena thromfhocal air, cuid aca gabhail do dhornaibh air, cuid do sheillibh, @ cuid ag magadh @ ag fochmoid faoi. // 26 IOSA A LATHAIR ANNAS. Ar tteacht do a latha[i]r Annas, 1600 cliamhain Chaiphas an t-ardshagart, chuir se Iosa chum ceasda a ttaoibh a theagaisg @ a dheisgiobuil. Acht air bhfreagra d'Iosa, adubha[i]rt, " Niar theagais me aon ni*dh os iosal acht a 47 bhfiaghnaise an phobuil ; mar sin, dob uras duit ma theagasg a chluinsind.' Ag labha[i]rt na mbriathara sa d'Iosa, to*gas 1605 oglac<1h>1 diabhlaidh a bhi a latha[i]r a bhos mhallaidh gan choisreagadh @ buailleas air an eadan bheanaighe e* ag ra*dh, " An mar sin a fhreagras tu an t-a*rdshagart ?' @ ni ttug Iosa freagra no aidhneas don oglach acht arnhain, " Creud far bhuail tu me gan adhbhar ? ' 1610 IOSA A LATHAIR CHAIPHAS. Tugadh Iosa ceangailte go tigh Chaiphas, an t-a*rdshagart eile. Bhi comhairle @ comhchruin- ioghadh mo*r don chinne Iudaigh ansin. Tangadar annsin fiaghnaiseachadh bhreige an' aghaidh. Acht an uair a chonairc an t-a*rdshagart nach raibh siod a' teacht le cheile, chuir se 1615 fein ceisd air ag ra*dh, " Innis duin as ucht De* bheobhuan, an tu Criosda Mac De ? ' D'aidimh Iosa an fhi*rinne. Ansin eirigheas an t-a*rdshagart 'na sheasamh agas stroc se a chuid eadaigh uime ag ra*dh, " Creud an feidhm fiaghnaise ata aguin ? na gcluinmoidi fein e* ag labha[i]rt blaisphemia ? ' Ansin 1620 27 tho*gadar an sluadh ga*ir ag // ra*dh, " Daorar, tleigear, @ cuirear chum ba*is e.' Annsin chuireadar bu*icin air a shu*ilibh @ ghabhadar do sheillibh, do bhosaibh, @ do shlataibh air. Bhi siod fo*s a' strocadh a ghruaige @ a chinn, a' magadh @ ag fochmoid faoi, @ ag ra*dh, " Mas faidh thu, innis duin cia bhuail thu.' So an 1625 u*said a fua[i]r Iosa a ttigh @ a halla Chaiphas. Is annsa halla sa a she*an Peadar a Mhaistir tri* huaire, acht air gcuimhnioghadh do* air bhriatharuibh Chriosda, chuaidh se amach @ ghuil se go geur. Lo airna mha*rach tugadh Iosa ceangailte go halla Phioloid, 1630 a bhi 'na cheanphurt @ 'na bhreitheamh a tti*r Iudaigh. Thug an breitheamh sa iarraidh Iosa a shaoradh, or thuig se go raibh se neimhchiontach ; acht an tan a chonairc se nachair mhaith leis an chinne Iudaigh e* sin a dheanamh, chuir se Iosa uadha d'ionsaigh ri*gh Herod. 1635 IOSA A LATHA[I]R HEROD. Bhi luatha[i]r air an ri*gh Iosa d'fhaicsint, or do chuala se iomradh @ tuarasgbhail air agas air na muirbhilleadh mo*ra do righne se. Shaoil se go tteisbeanadh Iosa comharthadh aontacha do fe*in, @ air nach dearna, thug se fein @ a mhuintir masla @ tarcuisne do*, @ ar gcur culaigh 1640 48 amadain air, chuir siod arisd d'ionsaigh Phioloid e*. D'eagla mjasto an phobuil a tharaing air fe*in, ordaigheas an breitheamh Iosa a cheangal air cholmhain @ a sgiuradh. Air mbeith d'Iosa nochtaidh an ait phuiblidh, buaileadh cuig mhile buille air le tri* chinneal sgiurseadh, .i. le slata, le cordadh cnaibe, @ le 1645 leathar gan leasughadh, air mhodh nach raibh ait roin an deilg gan chneadh dheirg, gan chreachta, mar dhearbhas ughdar oirirc dhuin. // 28 DON CHOROIN SBIONAIDH. Rinneadar na soideoireadh coroin sbionaidh le dealgaibh nimhneacha druighin @ chuireadar air 1650 chean Iosa i*. Bhi na deara fola a' teacht 'na mbraonaibh o bharraibh na ndealg leis. Chuir siod eadach dearg no corcracha air a chorp @ slat ghiolcaidh anna laimh ; rinneadar sleachtuin agas umhlacht do* mar righ breige, ag magadh, sgig, agas fochmoid faoi. Theisbein Pioloid san chruth sin don phobal e* ag ra*dh, 1655 <1 Ecce homo,>1 .i., " feuch air an duine ', ionas go ngeabhaidis truaidhe leis. Bhi gnas @ cleachtadh a tti*r Iudaigh an uair sin anam duine do shabhail an aimsir na fe*ile. Reir an chleacht- aigh sin d'iarr Pioloid Iosa do shabhail, acht fhreag[r]adar an sluadh Iosa do cheasadh @ Barabas an gaduigh do shabhail. 1660 Ba doilghidh le Pioloid sin a dheanamh, or chonairc se go raibh se gan choir ; @ as a chionn sin, chuir a bhean teachtaireacht chuige ag radh, " Na bi bainte agad don fhi*reun sin, or is mo*r a d'fhuiling misi a mbriongloidigh air a shon.' Air chonairc Pioloid nach raibh maith do* pleid no adhbhcoideacht a dheanamh 1665 air son Iosa, ghabh se uisge @ d'ionnail se a lamha ag ra*dh, " Saoramsa me fe*in air fhuil an fhi*rein se. Feuchuidhse dhibh fe*in.' Acht dubhradarsan, " Bi a fhuil oruinne @ air air gcloinn.' Fa dheoidh, shaor Pioloid an gadaigh Barabas @ thairbhir se Iosa don chinne Iudaigh chum a cheasta. 1670 29 IOSA AG IOMCHAR NA CROICHE. // An uair a tugadh breith bha*is mar sin an aghaidh Iosa, righneadar an chinne Iudaigh croich amuid a bhfeaghair croise, cuige troighthe deug air uirde @ tlachtamhar da reir sin. Bhaineadar an t-eadach corcoracha dhe @ chuireadar a chuid eadaigh fein air. 'Na dhiaidh sin, 1675 thug siod air Iosa an chroich throm sin iomchar air a ghuaileach naomhtha fein. Acht mar do bhi se lag anbhfan on mead fola 49 do chaill se roimhe sin, bhi se ag aomadh, ag lubadh, @ ag tuitim air gach coisgceim le luige @ le meatacht faoi an tromualach sin. Ar mbeith d'Iosa claoite mar sin, thug siod air oglach a 1680 bhi teacht on tuaith, darab ainm Simon an Sirineach, an chroich iomchar a ndiaidh Iosa no go ttainig siod go hait air Sliabh Caluari darbh ainm Golgota, .i. ait na cloigne. Deir Auguistin @ ughdair eile gurab uime a tugadh an t-ainm sin air an ait sin cionn go bhfuaras clogan Adhmha adhlacaidh ann. 1685 Deir ughda[i]r mhaithe nach raibh Muire a lathair, @ nach gcuala si na sgeula go nuige so ; acht air gcluinsint na sgeula fa dheoidh o Eoin seibhisgeul, thainig si* fe*in @ Muire Mhagdailean maille le mna eile naomhtha d'ionsaigh an chruinigh ag iarraidh Iosa ; @ air nach ttainig leo fhaicsind o imhir @ o thiu na ndaoine, 1690 feuchas Muire sios air talamh, @ air bhfaicsint deora fola annsin, d'e*abh si do ghuth a*rd ag radh, " A mhna, a mhna, feuchuigidh lorg a chuid fola.' @ ag tabha[i]rt toruigheacht don fhuil, ni fada no go bhfacadar triur ceangailte cruaidhchuibhrighthe a la*r agas a meadhan 666 soighdeoir 'ga ngardail le pi*ceadh @ le 1695 claoimhuigheadh nochtaighthe roinnghe*ara. D'fhiafraigh Muire 30 d'//Eoin cia haca don triur Iosa, or niar aithin si e* on anchuma @ on anrucht anna ndeachaidh se. Fhreagair Eoin @ adubha[i]rt, " Sud do Mhacsa @ mo Mhaistirse ata ceangailte cruaidhchuibh- righthe eidir an di*s gadaighean ud. Sud e* air a bhfuil an chonoir 1700 dhealgach sbionaidh. Sud e* ata ag tuitim @ ag lu*badh go talamh tre iomchar na croiche @ ag triall go Cnuc Calueri na paise.' " Uch,' air Muire, " chi*, anois gurab e sud Iosa, @ ce nach n-aithnighim a ghnuis on mhasla a fuair se, aithnighim a dheanamh @ a shubhal.' " Sud an Mac ', air si, " nach dearna 1705 olc ariamh @ righne moran maith, anois 'ga strocadh @ 'ga cheasadh gan abhar ' <1(ita D. Bernardus et alii).>1 Air chonairc Iosa a mhathair @ na mna eile a bhfagas do* @ iad ag gul go cruaidh, adubha[i]rt se, <1Filiae Jerusalem, nolite>1 <1 flere super me, sed super vos ipsas et super filias vestras>1 (Luc., 1710 c. 23, v. 285) eadhon " A ingheanachadh Iarusalem, na guiligidh ar mo shonsa, acht guilidh air bhar son fein @ air son bhar gcloinne.' Is go faidhchialach ag deanamh targuireacht do mhuintir Iarusalem a labhras Iosa mar so, amhail @ mar dearadh, 50 "A mhuintir Iarusalem, is mo an t-a*bhar golla ata agaibh umuibh 1715 fe*in no umamsa, or ni fada uaidhbh dibirt @ dicheanadh, gorta @ amhgar, sgrios @ troma*r. Ni fada no go ttiocaidh na Romhanaigh @ go gcuirfidh siod leigir no seige libh no go sgriosfar @ go mbrisfear mar mu*ir agas mballaidh go la*r, @ go ttiocaidh rith @ faobhar claoidhimh air fhearaibh, air mhnaibh, @ air leanbaibh. 1720 Beith na maithreacha ag ithe a gcloinne fein le hocras.' Is uime sin adeir Criosd, " Feuch, tiocfuidh na laethe iona 31 n-aibeoruidh siod, "" Is beanaighe na mna aca nach // bhfuil clann, na bronna nachair thuismidh, @ na ciocha nach ttug diu*l.'' ' @ is amhlaidh dearbhaighean Iosephus, noch do sgriobh 1725 stairr air chogadh na cinne Iudaigh, go ttainig gach ni aca so asteach reir mar do tha*rgair Criosda (Josep., <1De bello judaico,>1 lib. 70, c. 18). CEASADH CHRIOSDA AIR SLIABH CALUAIRI. Air tteacht do Chriosda go hait na cloigne air a' tsliabh, mar dubhrais aroimhe, 1730 sgriosadar an chinne Iudaidh a chuid eadaigh dhe, ar mhodh gur osgail na creachta fuilteach arist @ go raibh an fhuil a' raithidh go nuadh leo. Is ansin do leagador na ceasadoireadh an chroich cheasda sios air talamh @ shi*neadar Iosa sios a thaoibh a chu*il @ a dhroma urra. Thaming siod a lamha air beanaibh 1735 na croise @ sparr siod tairneadh garbha geura tre chroidhe na ndearnad aige, @ mar an gceadna lena chosa. An aon fhocal, thairneadar @ shi*neadar boill @ oilt a chuirp chomh mo*r @ sin nach raibh alt no asna anna chorp uile gan leonadh. Is ansin thogadar an chroich suas air a bonn 'ga daighnioghadh san 1740 talamh. Niar bainneadh crothughadh no corrughadh aisde nach raibh goinneadh @ creachta na la*mh @ na gcos 'ga meadughadh @ 'ga stro*cadh le comhthrom an chuirp. Do*LAs MHUIRE. Bhi Muire, mathair Iosa, 'na seasamh ag bonn na croiche, adeir Eoin, c. 19. Bhi si ansin go do*lasach dearach 1745 dubhronach @ go cumhthach cu*rtha craite ag feuchain go truadh tuirseach air a haon Mhac Iosa ag tabha[i]rt dioluigheacht air chrann na paise go daor air son an chraois do righne Adhmha 32 @ Eabha ar chrann na haithne. // ls amhlaidh a chonairc Muire a Mac 'ga che*asadh. Chonairc si* deilg nimhe na corana 1750 sbionaidh, na deara folla len' eadan, a chosa @ a lamha 'ga stro*cadh le tairnead<1h>1 geura, @ a chorp naomhtha 'ga thogbhail suas air bhearaibh na croiche ceasda cuig troighthe deug air 51 uirde. Chonairc si cuma, deilbh, @ deanamh an bha*is fhiamhaigh fhuathmha[i]r ag oibrioghadh @ ag imirt air a bheul, air a 1755 shuilibh, @ air bhalluibh aluin examhla a chuirp go hiomlan. An aon fhocal, ni* feidir doilgheas no do*las Mhuire a chuir sios acht amha*in go raibh gach pian @ gach pianoid @ gach amharc craite da bhfaca si* mar chlaoidheamhuibh roinngheura @ mar shoigheaduibh nimhe ag treadadh, ag tolladh, @ ag torchradh a 1760 croidhe. An tan a bhi Muire san mo*rbhruid sin, feuchas Iosa anuas urra go truadh tuirseach @ thaobh se lena dheisgiobal ionmhuin Eoin, a bhi 'na sheasamh laimh lia, rochu*ram @ ro-aire a dheanamh uimpe. @ tar e*is Iosa deoch nimhe vinegeara d'o*l, dubhairt se 176 <1Consu[m]matum est. Et inclinato capite emisit spiritum,>1 . " "" Chriochnaigh me an t-iomlan.'' @ air gclaonadh a chinn siar, d'fha*g a' t-anam e*.' <1Consum[m]atum est.>1 Creud chiall- aigheas na briatharadh sa Chriosda ? Ciallaighean gur choimhlion Criosda an uile ni da raibh le deanamh, .i. toil an 1770 Athara shiordhaidhe, amhail @ adearadh se, " Chriochnaigh me iodhbairt na paise @ slanughadh chinne daona, d'fhoillsigh @ d'fhuaga[i]r me an seisgeul, dhiol me fiacha @ cain an pheacaidh, d'fhuaisgail me muintir phurgadora, d'fhosgail me doirse 33 pha*rdhais neamha, chlaoidh me // cumhachta an diabhail @ 1775. an bha*is, d'fhosgail me sruth @ tiobroid na ngras @ na sacra- mainteadh.' @ is amhlaidh, ag criochnughadh gach ni* aca so, adubha[i]rt se, <1Consum[m]atum est. @>1 d'fha*g an t-anam e*. ECLIPSIS SOLIS. Deir Matha seibhisgeul linn go ttainig gruaim dubhadh, @ dorchadas air an ghrein, air na duile, @ ar aghaidh 1780 na tahnhan uile go feadh thri n-uairean a bhi Criosda ag fulang na paise, .i. on seiseamhudh uair go nuige an naoidheamh uair. Ghabh eagla @ uathbhas aitreachuibh na talmhan, do bhrigh nach bhfacadar a shamhail sin do dhorchadas ariamh roimhe. Do sgoilt beann an teampuil o mhulach go la*r. Do chriothnaigh 1785 an talamh le basma[i]rt @ creatha tahnhan. Sgoilt @ reab na clocha @ na cairge. D'fhosgail na tuambadh @ d'eirighdear moran do na muirbh @ do na naoimh a bhi 'na gcodladh, @ air tteacht amach doibh d'eis na heiseirigh, chuadar asteach san chaithrigh naomhtha @ theisbeanadar iad fein do mho*ran. An 1790 aon fhocal, is feidir a ra*dh gur bhe*ic, gur bhlaodhm, @ gur eighbh 52 creatuir eaxamhla na naduir uile le ga*rrtha comha[i]rc @ caointe fa pha*is @ fa bha*s Iosa Criosda. An mhuintir mhallaigh a chuir chum ba*is fein e*, an ua[i]r a chonchadar na comharthadh uathbhaacha aontacha sa, ghabh 1795 siod criothnughadh @ eagla, @ d'im ighdear uile ag cneadaigh, ag e*aghbhaidh, ag bualadh a n-ochta, @ ag radh, " Go firineach, a b'e* an fear sa Mac De*.' Bhadar a latha[i]r na tri Mhuire, .i. Muire, matha[i]r Iosa. Muire Magdailean, @ Muire, mathair Sheamuis, maille le mna 1800 riaghalta beanaighe eile, noch do lean Iosa on nGailili ag deanamh freasdail @ friotholaigh do*. // 34 Air tteachd don trath nona, thainig duine saidhbhir naomhtha o Ararnatea, darbh ainm Ioseph, @ a bhi 'na dheisgiobal ag Iosa go folluightheach le heagla na cinne Iudaigh, thainig an 1805 duine beanaigh se d'ionsaigh Phioloid @ d'iarr se corp Iosa a[i]r. @ air bhfaghail an chuirp do*, do fhill se lineadach glann 'na thimchiol @ do chuir se anna thuamba nuadh fein e*, noch do thochail se amach as creig ann nachair hadhlacadh a[o]n duine riamh roimhe. Tar eis an corp adhlacadh mar sin @ leac mho*r 1810 clilaoiche a thiompagh san doras, d'imigh se roimhe ; cedheadh, a d'fhag se Muire Mhagdaileana @ an Mhuire eile mailje le mna beanaigh eile aga gull @ ag caoidh as cion na huaidhe @ ag feuchain air au ait annair cuireadh Iosa. Is amhlaidh a mi*nighthear @ a mhionsgrudar pais @ pianta air 1815 Slanaightheoir Iosa Criosda reir innseadh @ sgeuluigheacht na seibhisgeul @ minioghadh na n-aithreach naomhtha @ na ndiadha[i]readh. Anois, a chairde ionmhuin, feuchmoid air ndiaidh go craibh- theach caondurachtach le toradh @ tairbhe anma air an daorphais 1820 a d'fhuiling Criosd air ar son @ smaonuighmuid go hin- mheadhanach annair gcraoidhibh nach air a shon fein no air son a chionta ach mar gheal @ mar ghradh ominne a d'fhuiling Iosa na tromphianta sa a gcumhachtaibh an anma @ a gceadfa a chuirp, .i. anna mheabhair, anna thuigse, agas anna thoil, anna 1825 radharc, ann' eisteacht @ an gach ceadfa eile corporrdha. Anois, a Chriosdaidhe, buail h'ucht, reab do chraoidhe, @ cuir ort fe*in cullaidh chumha @ dho*lais, @ caoin ba*s @ pa*is Iosa an 35 Slanaightheoir. // Feuch suas air na flaithis @ chife tu an 53 ghrian, an ghealach, na reulta, @ creatuir eile riasunta @ mi*riasunta 1830 na cruine ag dubhadh @ ag dorchughadh le cumhaigh, gruaim, @ tuirse le lin bas agas pa*is Chriosda (Mat., c. 27, 45). Feuch sios air a' talamh @ chi*fe tu air crith @ a' criothnughadh e*, basmairt @ boillchreatha air na cnuic agas air na sleibhte ag caoineadh na paise aniodh. Ataid na clocha @ na cairge ag 1835 sgoilteadh @ ag reabadh. Ataid na tuambadh ag fosgladh @ na muirbh ag eirigh @ ag aithbheodhughadh le linn phais Chriosda. Sgoilt thusa, a Chriosdaidhe, do chraoidhe claoiche fein le tuirse @ craoidhebhrughadh ; fosgail do bheul ag cathair na faoisdin @ aidimh do chionta, @ leig don anam a bhi marbh a ttuamba na 1840 codla eirigh @ aithbheodhughadh air staid na ngra*s @ na neimhchiontacht @ e fein a theisbeanadh san chaithrigh naomhtha. Thusa, fhir a' diomais, na sainte, @ na gaduigheacht; ata lionadh a mborr @ a saidhbhreas go heugorach, agad a bhfuil allas @ saothar, le*ine agas co*ta an duine bhocht an asgaidh ag 1845 meadughadh do mhaoine @ do shaidhbhris, feuch suas aniodh air do Shlanaigheoir Iosa sinte air bearruibh na croiche ceasda gan le*inidh, gan chota, gan mhaoin, gan sbre*, gan eideadh, gan earradh ; @ smaoinigh arisd nach dual saidhbhreas na heugora a bheith buan no marthanach agad fein no ag do chloinn air 1850 a' tshaoghal sa @ nach leanan se gusan tsaoighil eile thu. Thusa, a fhir an chraois @ na hainmheasarracht, nach dearna trosgadh, tre*ighnios, cradh cuirp, no deaghoibre eile, amhairc air throsgadh Iosa air an fha*sach dha fhighid aoidhche @ lo*, an tart a d'fhuiling se ar an chroich cheasda, @ feuch a chuid fola 1855 36 @ feola 'ga strocadh air son // do chiontasa @ do pheacaidh, ar son na fola @ feola ata tu ithe anois an aimsir thoirmeasga bheanaigh an charghais. CRIOCHNUGHADH. Is amhlaidh thug Criosda dioluigheacht air son an duine @ shaothairigh an ghloir shiordhaidhe dho*. Gedh- 1860 eadh, na saoilidh duine air bith go bhfuighidh se fe*in toradh no tairbhe na paise se an asgaidh. Na mealtar duine air bith mar sin, or cebe nach gcuideochaidh le hIosa an t-ualach iomchar @ an saothar a dheanamh, ni* shealbhochaidh se an ghloir maraon leis. " Mas ail le heineach misi do leanmhuin, dultaidh 1865 se do fe*in @ togbhaidh se a chros no a cheasadh @ leanaidh se 54 misi ', adeir Criosda san tseisgeul (Luc. c. 9 v. 23). <1Si quis>1 <1 vult post me venire, abneget semetipsum et tollat crucem suam et>1 <1 me sequatur.>1 Mar sin, se*an tu fe*in, a dhuine, se*an do dhroch- bheasa, do dhrochchlaonta, @ an antoil mas ail leat Iosa do 1870 leanmhuint. Claoidh do chorp @ do cheadfa le trosgadh, le treighneas, @ le cradh cuirp, mar righne Criosda @ na naoimh. Diult do chathaigh an diabhail, an tsaoighil, @ na codla, a thairaingeas churn peacaidh thu, @ gnathaigh @ cleacht na subhailceadh @ oibreacha na trocaire ; deana trosgadh, deirc, @ 1875 urnaighe ; eisd an t-aifrion ; deana faoisidin mhinic ; cuir cumaoin air altoir De*; tabha[i]r cua[i]rt air na daoine tinne @ si*n do lamh don duine bhocht, no mas bochtan thu fe*in, fuiling h'ansho*gh go foighideach air son Chriosda, mar righne seision air do shonsa. 1880 Go ttugaidh Dia toradh na paise duinn aniodh, grasa comh- oibrioghadh le Criosda, pianta ifrinn do sheachna, @ an bheatha shiordhaidhe do shealbhughadh. Amen. Finid- // 37 DOM. 3 QUADRAGESIMAE. DON FHAOISIDIN. <1Erat Jesus ejiciens daemonium, et illud erat mutum>1 (Luc., 11, 14). 1885 " Bhi Iosa ag teilgeint diabhail amach, @ bhi an diabhal balbh.' Cuirean a' diabhal glac a sgo*rnaigh @ a muinneal an pheacaidh, du*nan se an croidhe, tochtan se an beul, cuirean se glas @ toirmeasg air an teanghaidh, air mhodh nach feidir leis a pheacaidh d'innseadh no d'aidmheal no maitheamhnas d'fhaghail 1890 ionta no go ndibearfar an diabhal amach tre* ghrasa na haithrigh, agas is uime sin a ghoirthear an diabhal balbh de san tsoisgeul aniodh. 55 Is air shacramaint na haithrigh, .i. air an fhaoisidin, is ru*n liom tracht go sunradhach aniodh, ag roinn ma chomhraidh a 1895 nda* chuid. Teisbeanuid san chead roinn gurab iomdha ait @ easamplair san sgribhin dhiadha @ ann ughdaraibh eile as a gcruthaighear go bhfuil ughdaras @ cumhachta o Dhia ag an eaglais maitheamhnas a thabhairt don aithrigheach anna pheac- aidh, @ go bhfuil brigh, riachtanas, @ fearta na faoisidin follas 1900 as na haiteachuibh ceadna. Teisbeanoid san dara roinn creud na coinnghill ata riachtnach an fhaoisidin a dheanamh go diongmhalta. Aue Mairia. // 38 O thu*s, is follas ag Eoin, an 2o caib., 4v. 234, @ ag Matha, c. 18, v. 18, go ttug Iosa ughdaras @ cumhachta do na habstoluibh 1905 agas don Eaglais Chatoilice a thainig air a lorg an uile pheacach a sgaoileadh no a cheangal, a shaoradh @ a sha*bhail, maith- eamhnas @ absoloid a thabhairt do*, ma bhion na coinghil riachtanach aige, <1Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et>1 <1 quorum retinueritis, retenta sunt.>1 'Se an t-atha[i]r faoisidin le*igh 1910 sbioradalta an anma, @ mar nach feidir an t-othar do leighios no go tteisbeanaigh @ go n-aidmheochaidh se an aicid ata caitheamh air don le*igh, is amhlaidh ni leigheasar an t-anam no go tteisbeanfar agas go n-aidmheochar aicideacha an anma, .i. na peacaidh, don athair faoisidin. Cebe cheileas aicide an 1915 chuirp air an le*igh, gheabha se ba*s gan amhras ; mar an gceadna d'aicide an anma. Mar sin, ni bhfuil duine air bith a righne peacadh gniomha, .i. peacadh marbhtha, nach rachaidh go hifrionn air a shon acht mar ndeana se faoisidin, no go hairridh, run a bheith aige a dheanamh. Da mbearadh se a mhaoin 1920 shaoghalta do bhochtaibh De* @ imeacht air feadh an tsaoghail le cra*bhadh, le turuis, @ le hoilire, ag deanamh trosgaidh, deirce, @ urnaighe, agas deaghoibreacha eile, ni bhion acht diomhnas san iomlan gan faoisidin no ru*n na faoisidin a dheanamh le sagart aige mbeith na cumhachta an absoloid a thabhairt do* ; 1925 gan sin ni bhfaghan duine air bith tairbhe no toradh a dhei ghniomharadh ; gan sin ni* bhfaghan duine air bith siochainte no 39 maitheamhnas o Dhia ann//a pheacaidh, saoradh no sabhail no flaitheas De* go siordhaidhe. Cebe peacaidh a sgaoileas no a mhaitheas an t-athair faoisidin air a' tsaoghal sa, ataid sgaoilte 1930 56 maite a lathair De* air neamh. Ni bhian cuimhne aige orra, @ ni iarran dioghaltas ionta go trath bheith sior. Is follas as na briatharadh sa go bhfuil sacramaint na haithrigh riachtanasach chum an uile pheacach do sha*bhail. Ata dha* chinneal riachtanais ann, mar channas na diadhaireadh : 1935 <1 necessitas medii et praecepti,>1 .i. riachtanas meodhain @ aithne. Ata sacramaint na haithrigh riachtanasach mar mheodhoin, or mar nach feidir le he*un eiteog a dheanamh acht tre* mheodhoin na sgiathan, mar an gceadna ni* feidir leis an pheacach maith- eamhnas d'fhaghail no dhul go flaitheas De* acht tre mheodhoin 1940 na haithrigh, .i. na faoisidin. Is fiaghnaise anso Auguistin naomhtha, hom. 59, ex. 50, comhairle ghinearalta Threant, ss. 14, c. 3, @ comhaonta coiteanta na hEaglaise Catoilice ag dearbh- ughadh @ ag deonughadh gach punc aca so do bheith fi*rineach, .1. go ccomhoibrighean sacramaint na haighrigh grasa an 1945 Sbiorad Naomhtha san anarn, go leagan si* fearg @ fiorcheart De*, go sgriosan, go leighiosan, @ go ndi*brean si* an peacadh, go gclaoidhean si* an diabhal @ a chumhachta, caithigh an tsaoghail @ claonta na codla. Marbhan @ muchan an peacadh rnarbhtha brigh, fearta, @ luaidheacht na ndeighniomharadh do righneamar 1955 an trath bhamar air staid na ngra*s. Lassan @ aithbheothaighean an fhaoisidin na deighniomharadh arist @ tugan a mbri*gh, a bhfeartadh, @ a luaidheacht air a n-ais. Is iomdha to*rtha @ 40 tairbhe eile a thig @ fha*sas as // an fhaoisidin mhaith. Is dual teasghradh De*, fuath na locht @ na bpeacadh, socraigheacht @ 1955 suaimhneas an choinsis @ na hinntine, umhlacht an chroidhe @ leasughadh na beathadh, is dual, adeirim, gach subhailce aca so a theacht @ fa*s as an fhaoisidin. Anois feuchmuid air chruthughadh, air ughdaras, @ air sham- plaibh an sgribhin diadha a ttaobh na faoisidin. Deir Seamas 1960 easbal san 5 caib., v. 16, <1Confitemini ergo alterutrum peccata>1 <1vestra et orate pro invicem ut salvemini,>1 .i. " deanuigidh faoisidin le cheile ', da chur a gce*il nach lo*r do dhuine a pheaca[i]dh d'aidmheal no d'innsin do Dhia amha*in acht go ndlighthear a bhfoillsioghadh do dhaoinibh, .i. don eaglais, aca a bhfuil 1965 57 cumhachta @ u*ghdaras na peacaidh do sgaoileadh @ do mhaith- eamh. Da n-aibeoradh duine air bith, "Dheanuid faoisidin an mo cbraoidhe le Dia @ tiocfuidh leis fe*in mo pheacaidh do mhaith- earnh gan curam a chur ar an eaglais', freagran Auguistin 1970 naomhtha na briatharadh sa ag ra*dh, " Na mealltar duine air bith mar sin, or dama lo*r aidmheal don tsiord sin, ba diomhaoin do Mhac De* a ra*dh leis na heasbail @ leis an eaglais a bpearsain na n-easbal, ""Cebe cheangalfuidh sibh ar talamh, biaidh siod ceangailte air neamh, @, cebe sgaoilfe sibh air talamh, biaidh 1975 siod sgaoilte air neamh'' ' (hom. 59). Gan amhras, dob fhe*idir le Dia na mirbhilleadh @ na haontais a righneadar na heasbail @ na naoimh a ndeanamh e fe*in dam a*il leis ; gedheadh, niarbh a*il leis a dheanamh acht tre mhinistrileacht na naomh, agas 41 mar an gceadna, ni* hail le Dia an peacach do sgaoileadh // acht 1980 tre mhinistrileacht na heaglaise, mar is follas aige Lucas seibh- isgeul, c. 17, an tan do leighis Iosa an deichneamhar labhar go ndubha[i]rt leo imeacht @ iad fe*in a theisbeanadh do na sagartaibh @ go raibh siod glann. Leughtear fioghar roghaolmhar ris an fhaoisidin ag Lucas, an 1985 15 c., air an mhac mhiochomhairleach a chuir a chuid ranna d'oighrigheacht athara thort go caithmheach. @ air mbeith an oireasbhuidh mho*r do* a tti*r choigcri*chigh choimhigh @ e* ag mucuidheacht muc, lo* n-aon do smaoinidh se ag fe*in gurab olc do chaith se a chuid @ fearg athara do thuilleamh ag deanamh 1990 poite @ striopachuis @ mo*rolc eile. Do ghaib<1h>1 aithreachas e*, @ adubha[i]rt, " Eireochad @ rachad d'ionsaigh m'athara @ dearuid ris, "" Athair, do pheacaidh me go trom a bhfiaghnaise De* @ do lathairse. Anois ni fiu me do mhacsa a ghairm dhiom ; gegheadh, dean oglach na fear tuarasdail dhiom.'' ' Le sin do ghlac an 1995 t-atha[i]r go luaghaireach e*, @ thug se air a stiobhart no air fheadhmantach eadach @ earradh do chur uime, @ fos gairdeachas, ceol, @ feasda a dheanamh 'na chuinne. Go faithchiallach 'se* an milltean mic ud an peacach a chuaidh an uabhar @ a miochomhairle, ag caitheamh na ngra*s @ na 2000 ttiodhlacadh a fuair se o Dhia go diom<1h>1aoin. Anois, cebe peacach ata le fada air dibirt o thigh @ o theaghlach an Athar 58 neamhdha, eirigh se suas go tapaigh @ triallaigh se d'ionsaigh an athar faoisidin, fear ionad De* air a' tsaoghal, @ abraigh leis, " Atha[i]r, do pheacaidh me go trom an aghaidh De* @ do 2005 42 latha[i]rse. Ni fiu me mac De* // no na heaglaise a ghairm dhiom ; cedheadh, gabh riom a mo*saine no an oglachas pian- oideach na haithrigh.' Cebe dheanas mar sin, eireochaidh do* mar d'eirigh do mhac na miochomhairle san tsoisgeul, .1. ge*abhaidh an tAthair siordhaidhe leis go luaghaireach @ dearaidh 2010 lena stiobhart, .i. leis an oide faoisidin, a nighe @ a ghlannadh, ag tabhairt maitheamhnas @ absoloide do*, @ ag cur e*ideadh na ngras neamha uime. Leughtar fioghair eile roghaohnhar air an fhaoisidin san naoidheamh caibidil do Ghniomharadh na n-easbal, .i. go raibh 2015 Po*l ag dul go Damascus chum dibirt, ge*arleanmhuint, - inghreim a dheanamh ar an mhuintir a ghabh le Criosda mar mhaistir. Acht ag siobhal na sligheadh do*, chonairc se dealradh soillseach 'na thimchiol, air mhodh gur thuit se marbh fa thalamh ; acht air n-eirigh as an neal sin do*, chuala se guth ag ra*dh, " A Shail 2020 a Shail, creud fa bhfuil tu dam gheirleanmhuint ? ' Freagras Po*l @ adubha[i]rt, " A Thighearna, cread is ail leat mise do dheanamh ? ' Labhras Criosd @ adubha[i]rt leis, " Imigh asteach go caithrigh Dhamascus @ inneasaigh an sagart Ananias creud is coir duit a dheanamh.' Do chuaidh se amlilaidh asteach 2025 san chaithrigh, @ air mbeith dall tri haoidhche @ tri* lo*, bhi se gul @ a' caoidh fana pheacaidh no go ttainig fa dheoidh an sagart Ananias da ionsaigh. D'aidimh Po*l a pheacaidh don tsagart, an u*air a tho*g se a la*mh as cion Phoil, thuit bruit da shuilibh @ chonairc se go glannradharcach. 2030 Gaibhse an teagasg sa Chriosda thugad fein aniodh, a pheacaidh, ata ag dibirt @ ag geirleanmhuint Iosa mar bhi Po*l. Irnigh // 43 go caithir na faoisidin, mar chuaidh Pol go caithrigh Dhamascus, aidimh do pheacaidh le gul @ le caoidh don tsagart mar righne Pol, no go ttoigeochaidh se a lamh as do chion, go mbearaidh 2035 an absoloid duit, @ go ndeanaidh se do shiochainte le Dia, @ ma nidh tu mar sin, na bidh amhras agad nach bhfuighidh tu trocaire mar fuair Po*l. Leughtar san chearamhugh caibidil do Leabhar na nginnealach 59 gur mharbh Cain mac Adhmha a dhearbhratha[i]r Abel. 2040 D'fhiafraigh Dia do Chain gar ghabh Abel, <1Ubi est frater tuus,>1 <1A bel>1 ? She*an Cain an fheall air Dhia, @ labha[i]r fo*s go heasumhal, ag ra*dh, " An damhsa a d'ordaigh tu a choimhead ? ' " Feuch, a Chain,' air Dia, " ata fuil Abel ag eabhuidh suas on talamh am fhiaghnaise.' Mhallaigh Dia Cain @ dhi*bir se ona thi*r, ona2045 mhuintir, agas ona ghaoltaidh e*. Gedheadh, chuir se branda @ comhartha air Chain, @ adubha[i]rt, " Cebe mharbhas Cam, gheabha se pionoid seacht ndubla.' Adeir St Tomas, dam ail le Cain an peacadh d'aidmheal do Dhia, go bhfuigheadh se maitheamhnas @ absolaid ann. Agas ge gur mharbh Lamech 2050 Cain, ni dearnadh coir air bith air. " Creud fa* nach dearnadh,' adeir na diadhaireadh, " a ndiaidh Dia a ra*dh go ndeanfuidh ? ' Ata, do bhrigh gur aidimh se fein an choir, @ is amhlaidh fua[i]r absoloid @ maitheamhnas ann, mar is follas Gen. c. 4. Agas creidean Auguistin naomhtha, da n-aidmheochadh Adhmha 2055 fein an peacadh a rinne se, go bhfuigheadh pa*rdun @ maith- eamhnas ann. Chuaidh an Phairisineach agas an puibliocanach suas don teampol (Luc., c. 18). // Sheasaimh an Pha*irisineach go da*na 44 do*chasach @ niar aidimh se coir no cain a bheith ai*r fein. 2060 Sheasajmh an puibliocanach bocht a bhfad sios on altoir @ niar leig eagla no faitcheas do* a shuile a tho*gbhail suas acht bhuail se ucht @ d'aidimh se a pheacaidh, ag radh, " A Dhia, cogail damhsa an peacach.' Feuch cread a d'eirigh don di*s. An Phairisineach nachair aidimh a chionta, tugadh breith dhamanta 2065 air, @ saoradh an puibliocanach cion go ndearna faoisidin @ gur aidimh se e fein a bheith 'na pheacach. D'aidimh Daibhi an ri*gh a pheacaidh do Natan an faidh, ag ra*dh, <1Peccavi Domino>1 (2 Reg., c. 12, v. 13) ; rinne Muire Mhagdailean faoisidin le Criosda. Fuair siod araon pa*rdun @ 2070 maitheamhnas o Dhia do thairbhe na faoisidin sin. D'aidimh gadaigh na laimhe deise a pheacaidh le craoidhebhrughadh @ le do*las ; d'iarr se @ fuair se trocaire, or chuala se Criosd ag ra*dh leis, " Beith tu maille riomsa aniodh a bpa*rdhas.' " Feuch ', adeir St Auguistin @ Criosostam, " mar d'fhosgail an gadaigh 2075 geatadh @ doirse nimhe do fe*in le mead, neart, @ brigh na f aoisidin.' Is follas riachtanas na faoisidin as an leabhar darab ainm 60 45 <1Scala caeli.>1 Deir an leabhar sa go rabhadar dias // seanmon- taigheadh lo n-aon ag siobhal na sligheadh. Air mbeith ag 2080 imeacht doibh, tangadar chum caislein a*irigh anna raibh bean uasal aice a raibh leanan peacaidh nachair leig a' na*ire dhi a chur a bhfaoisidin air feadh aon bhliaghain deug. Ach an uair a chonairc an bhean sa an eaglais dheorachta no choimheach ag teacht, do mheas si* faoisidin a dheanamh leo, do bhri*gh nach 2085 raibh eolas aca urrtha. Cinneadh an chomhairle sin le, @ tainig da faoisidin chum fir aca. @ air seasamh don dara fear san gcluid eile don teampol, do chonairc se pe*ist ag teacht amach air a beul re hucht gach peacaidh dar innis si* @ ag dul tar dhorais an teampoil amach. Agas a bhfiorchean na faoisidin do chonairc 2090 se dragun mo*r ag cur a chinn amach as a beul agas ag filleadh asteach arisd. Gedheadh, an tan do loc an bhean an dragun do sgeith, feuch, do fhilleadar na haithreacha nimhe reamhraite a mbeul @ a mbroinn na mna arisd, @ d'imigh mar sin gan a peacaidh d'fhaoisidin. 2095 Agas triallas an dias eaglasach san ro*d rompa, @ ar ndol tri mhi*le on mbaile, d'innis fear aca don fhear eile creud a chonairc se. Gabhas biogadh an dara fear, @ dubhairt gur pheacadh e*igin do cheill si*, @ fhilleadar san chonair cheadna tar a n-ais arisd. @ air tteacht doibh gusan chaislein, fuaradar an bheann 2100 46 air bhfaghail bha*is. Do ghabh tuirse mho*r iad, // acht tar eis staideir a dheanamh orra fe*in, si*neas air throsgadh @ air urnaighe go diochra dithchiolach, da iarraidh air Dhia foill- sioghadh doibh cread a tharla don mnaoi. @ a gcion an treas lo* do chonchadar an bhean ag marcuidheacht air dhragun 2105 tindrigh @ dha* nathair nimhe a ttimcheal a muineil, dha* phe*ist uathmhara air a suile, @ gri*s dhearg ag teacht amach air a beul, dha mhadradh chonfadha ag creimneadh a larnh, dha* shoighead tintigh tre*na cluasa, agas arc sleibhe no luachra fana braghaid. Gabhas biogadh an eaglais aig fechuin urra. " Na biodh eagla 2110 oruibh, a charruid De*,' air si*se, " or is mise an bhean mhallaidh do righne faoisidin an lo* fa dheireadh, @ do bhrigh gur cheillis peacadh trom do rinnis, ataim damanta gan do*igh fuasglaidh go siordhaidhe.' " Cuirim foirceadal ort as ucht De* ', air an t-oide faoisidin, 2115 " an da* cheisd a chuirfid ort d'fhuasgladh dhamh. Air tu*s, creud 61 chiallaigheas eagsamhlacht na bpian sin ort ? An dara ceisd, Cia an peacadh is mo* a ndamantar daoine air a shon?' Freagras an bhean agas as eadh adubhairt, " As e adhbhar a bhfuilead', air si*, "na hairc luachra sa air mo chean, an e*irc 2120 a ndeanain do chiorughadh, d'oirneadh, @ d'f<1h>1olcadh air ma ghruaig @ air mo chean. Ataid na soighide tintidhe se ann 47 ma /// chluasaibh a ndiol an ithiomraidh @ na culchainte a rinnis @ d'eistin go toileamhuil. Ataid na haithreacha nimhe se fa ma bhraghaid air son gach soirighe @ gach taghalladh 2125 neamhghlann da ndearnais. Is uime ataid na madraigh se ag creimneadh mo lamh, tre mhionaca do bhearuin do mhadraidh @ do ghadhraibh ni*dh le bhfeadfuin bochta De* do riar.' Freagras an dara ceisd, ag ra*dh, " Is iomdha ', air si*, " peacadh le a tteid daoine go hifrion, @ go sunradhach peacadh an diomaois, na 2130 sainte, na druise, @c., agas fa dheoidh, an diud @ a' na*ire a chuireas an diabhal orra ag deanamh na faoisidin.' Agas an tan a d'fhiafraigh an t-athair faoisidin di an raibh furtacht na cabha[i]r le faghail aice, fuadaigheas au dragun maille re hiomad pian go hifrion iochtrach an bhean. 2135 Is iontuige as an sgeul sa go bhfuil se contabhartach @ 'na dhamnughadh siordhaidhe trompheacadh air bith a cheilt on oide faoisidin. Leughtar stair a Sgathan na sampladh air mhnaoi do mharbh a leanabh fe*in gan fios na faoisdine ag duine air bith urra. 2140 Acht air ttuigmheal di gur mho*r an peacadh do righne si, do 48 shi*n si* ag gul @ ag caoidh, ag deanamh // trosgaidh, deirce, @ urnaighe fa throcaire @ maitheamhnas d'fhaghail o Dhia air son an pheacaidh sin. Gedheadh, niar leig an na*ire dhi a chur a bhfaoisidin. Air mbeith dhi seal aimsire mair sin a gcathair2145 na Romha, tainig an diabhal a gcruth @ a ndeilbh dhaona agas innsias d'oificeachuibh an dlighidh an bhean @ an choir do rinne si @ go ndeanadh se fein fiaghnaise 'na haghaidh. Do chuadar na hoificidh d'ionsaidh na mna @ do ghabhadar i* @ d'innsiodar an choir do bhi urra. Ghuidh an bhean na hoificidh @ d'iarr a 2150 tabhairt a lathair an phapa. Fuair si an athchuingidh sin, agas air tteacht a latha[i]r di, d'aidimh si an choir @ rinne faoisidin. Fuair si* an absoloid, @ tugadh air a hais a lathair an dlighidh arisd an bhean. D'fhiafraigh an breitheamh don oglach a bhi 62 'na haghaidh creud an chu*is a bhi aige urra. Freagras an 2155 t-oglach @ as eadh adubhairt, go ndearna an bhean faoisidin @ uime sin go ndearna seision dearmod da coir ; agas le sin d'imigh se as a bhfiaghnaise 'na sblang teinneadh, or as e an diabhal a bhi a ndeilbh dhaona ann. Is iontuigthe as so nach bian cuimhne ag an diabhal air pheacadh ar bith tar eis a chur 2160 a bhfaoisidin. 49 Tarla do shagart a bheith lo a*irigh // aig ra*dh urnaighe laimh leis an altoir, @ silleadh da ttug seacha, chona[i]rc se bean ag deanamh cra*bhaidh air a gluinibh ; @ chona[i]rc se fos ' deamhan as a cion a gcruth adhuathmhar @ e* ag sgig @ ag 2165 fochmoid fuithe. " Foirceadal ort, a dhiabhail,' air an sagart. " Innis damh an ainrn Chriosd adhbhar do mhagaidh.' " Is e adhbhar ata agam,' air an diabhal, " an bhean sa 'ga snoighe @ 'ga seargadh fein le caoidh @ le crabhadh @ nach fada uaidhche a dhul go hifrion, or saoilidh an amaid mhna sa go bhfuidhe si 2170 maitheamhnas ansa pheacadh throm do rinne si gan a chur a bhfaoisidin, ni* nach feidir d'fhaghail, da mbiadh si* gul @ a' caoidh go lo an bhreitheamhnais, gan faoisidin.' Air gclos sin don tsagart, do ghabh se ag griosacht na mna a dhol chum faoisidin. Leig an bhean air a glu*inibh i* a bhfiaghnaise an 2175 tsaga[i]rt agas rinne faoisidin iomlan ghearchaointeach leis @ fua[i]r an absoloid. Acht an tan do thuig an deamhan go ttainig da uirghiol fein an bhean d'anacal on diabhal, do ghabh aithmheal @ eagla mo*r e*. Do sgread @ do sgreach @ do sginn se 'na rnheall teinneadh as bhallaibh an teampoil amach. // 2180 50 Is iontuigthe as a ndubhramar riachtanas @ feidhm na faoisidin. @ cebe nach dean an fhaoisidin, a bias balbh @ a cheilleas a pheacaidh, rachaidh se go hifrion, mar chuaidh an balbhan air a labhran Criosda san tsoisgeul (Matha, c. 22), <1Amice, quomodo>1 <1 huc intrasti, non habens vestem nuptialem>1 ? " A chompanaigh, 2185 cionas a thainig tusa asteach anso gan eadach bainseamhuil umad ? ' <1At ille obmutuit,>1 acht niar labha[i]r an t-oglach focal ; niar aidimh se an t-abhar a chuir mighleas air. Ba shi*od sin na peacaidh, @ cion nach ndearna an t-aidmheal no an fhaoisidin mar sin, d'iarr Criosd a cheangal a chosa @ a lamha @ a theilgint 2190 amach a ndorchadas siordhaidhe ifrin. 63 " Mas maith leat do shaoradh no do shabhail, deana faoisidin ', adeir Auguistin naomhtha. Or mar is dual don pheacadh an t-anam a thruailleadh @ a shalchadh, is dual don fhaoisidin @ do na coinghil riachtanasach, orra air gheallais tracht san dara cuid 2195 don chomhradh sa, an t-anam a shaoradh @ a ghlanadh o shal agas o ghraineamhlacht an pheacaidh @ a dheanamh sgiamhach taitneamhach a bhfiaghnaise na Trionoid, <1Confessio et pulchritudo>1 <1in conspectu ejus>1 (Psm., 952, v. 6). // 51 AN DARA ROIN. Ata se follas sothuigse as a ndubhramar san 2200 chead roinn go bhfuil briatharadh Chriosda o thu*s, na haith- reachadh naomhtha, na comha[i]rleacha ginerealta, @ comhaonta coiteanta na heaglaise ag deanamh fiaghnaise air riachtanas, air bhrigh, @ air fhearta na faoisidin. Anois, teisbeanuid san dara roin na coinghil @ na daighin ata riachtanasach an fhaoisidin a 2205 dheanamh go diongrnhalta. Ata ceithie coinghil riachtanasach an fhaoisidin a dheanamh go maith @ mar is coibhe, .i. sgrudughadh an choinsis, an croidhebhrughadh, aidmheal na gcionta le briatharadh beoil ag catha[i]r na faoisidin, @ loirghniomh. Is leis an chroidhe, leis 2210 an bheul, @ le gniomharadh a nithear an peacadh ; mar sin, is leis an chroidhe, leis an bheul, @ le gniomharadh is coir an aithrigh a dheanamh, adeir Auguistin naomhtha @ comha[i]rle ghinearalta Threant. Leis an chroidhe, ag deanamh tuirse @ do*lais; leis an bheul, ag deanamh na faoisidin; @ le gniomharadh 2215 ag deanamh trosgaidh, deirce, @ urnaighe, loirghniomh @ sa*saidh do Dhia @ don chomharsain. DON SGRUDUGHADH COINSIS. Ag trial chum na faoisidin, ata se riachtanasach ag an uile dhuine aimsir a*irigh a ghabhail 52 chum smaoinioghadh // agas cuimhnioghadh air fe*in, a choinsias 2220 a sgriudughadh agas a ransughadh, @ a pheacaidh a chruinioghadh air aon latha[i]r an' fhiaghnaise. Ni bhfuil meodhain no riaghail chum an ransaigh se a dheanamh air an choinsias is fe*ar no feuchaint @ siobhal air aitheanta De* @ na heaglaise, @ fhiafraigh dhi*ne fe*in cionnas no ca mheid ua[i]r a bhriseamar gach aithne 2225 aca fa seach. Siobhail arisd air na seacht bpeacaidh mharbhtha, air pheacaidh gniomha, @ air pheacaidh na faillidh no na muineachtaigh ansna deighniomharadh a bhi d'fhiachaibh oruin, agas fa dheoidh, is maith an riaghail smaoinioghadh air gach 64 ait @ air gach ionad anna rabhamar, air gach gnothaigh @ air 2230 gach comhluadar do bhi* aguin, @ mar sin, cuimhneochamoid cionas, ca mheid uair, creud an modh, an ru*n, an cha*ilidheacht no an chaindigheacht annair pheacaidhmar. Tar e*is fechaint @ smaoinioghadh mar sin air staid air gcoinsis, ata d'fhiachaibh oruin a theacht chum an dara coinghil, .i. an croidhebhrughadh. 1235 DON CAROIDHEBHRUGHADH. Se is craoidhebhrughadh ann, doilgheas no tuirse a bheith oruin cion gur pheacaidhmear an aghaidh De* maille le ru*n daighean gan a ndeanamh arist. Ata dha chineal craoidhebhrughaidh ann, da ngoirthear // 53<1contritio @ a[t]tritio>1 san Laidin, .i. craoidhebhrughadh iomlan @ 1240 craoidhebhrughadh neimhiomlan. Is ionan <1contritio>1 @ doilgheas fan pheacadh mar gheall @ mar ghradh ar Dhia. Is ionan <1a[t]tritio>1 @ doilgheas fan pheacadh ar eagla a bheith 'ga losgadh an ifrion, no aoibhneas na gloire siordhaidhe do chailleadh. Cebe aige a mbeith an craoidhebhrughadh iomlan sa, da 2245 ngoirthear <1contritio amoris,>1 'se sin le ra*dh, cebe air a mbeith tuirse @ doilgheas fan pheacadh mar fhiorghradh air Dhia, sa*bhalfar anam gan chontabhairt ma bhion se air an staid sin an aimsir an bhais, sin @ nach biadh foill aige an fhaoisidin fe*in a dheanamh no an absoloid d'fhaghail. Acht cebe nach 2250 mbeith aige acht <1a[t]tritio,>1 .i. doilgheas an eagail, ata se riacht- anasach ag an te* sin faoisidin a dheanamh @ an absoloid d'fhaghail, sin no caill na gloire siordhaidhe. AIDMHEAL NA BPEACADH le briatharadh beoil an treas coingheal a bhaineas leis an aithrigh. Ata se riachtanasach ag an uile2255 Chriosdaidhe darab mian dligheadh na heaglaise a choimhlionadh faoisidin a dheanamh lena shagart cu*raim air an chean is lugh uair san mbliaghain, no le sagart eile le cead @ le cumhachta an tsagairt cu*raim @ an uachtrain, or gan cead mar sin ni bhian 54 an fhaoisidin dleisteanach. // Mar sin, a Chriosdaidhe, aidimh 2260 do pheacaidh don oide faoisidin, na leig don diabhal na*ire no cathaigh a chur ort, glas a chur air do theangaidh no balbhan a dheanamh dhiot, mar rinne leis an oglach san tsoisgeul aniodh. 65 Aidimh iad go glan sothuigse ; innis an peacadh is mo* @ is graineamhla air tu*s @ is luighide a bhias na*ire ort beallach a 2265 leigint leis an chuid eile. Na tracht air pheacaidh duine eile acht air do pheacaidh fein amhain, or is ort fe*in is coir dhuit an gearan do dheanamh @ ni* air neoch ar bith eile. Na bi fuireach leis an athair faoisidin gach aon fhocal fhiafraigh dhiot. Na habair leis, 'Ni heol damh an fhaoisidin a dheanamh or 2270 mar dob eo*l duit an peacadh a dheanamh, cread fa nach eo*l duit a gcur sios san fhaoisidin, muna bhfuil an diabhal balbh sa ag du*nadh do bheoil? Ata d'fhiachaibh ort fos ni he amha*in an peacadh a chur a bhfaoisidin acht fo*s imhir, mead, aicid, naduir, cailidheacht, 2275 agas caindigheacht an pheacaidh a chur sios. Is diobh so a ghoiread na diadha[i]readh circumstainti, @ a*iread seacht n-aicideachuibh don tsiord sa ann, .i. an te*, an tan, an ait, an mead, an modh, an comhluadar, @ an t-abhar; or reir na n-aicideachaibh se meadaighear no claochlaighthear an peacadh. 2280 Iar ndeanamh na faoisidin mar so go riaghalta, crom do chean 55 agas // buail h'ucht ag faghail na habsoloide, @ fa dheoidh, eist go tuigseach staidearach le comha[i]rle, uideas, @ teagasg an oide faoisidin agas tabha[i]r fa dear an breitheamhnas aithrigh. DON C<1H>1ATHRAMHUGHADH COING<1H>1IOLL, .I. DON LOIRG<1H>1NIOMH NO 2285 DON B<1H>1REITHEAMHNAS AITHRIGH. An te* a nidh faoisidin @ a gheibh an absoloid, fuasglar agas saorar e* on pheacadh @ o phiantaibh ifrin a dhlighear ar son an pheacaidh, acht 'na dhiaidh sin mairion pian no cain aimsiora re diol air a' tsaoghal sa no a bpurgadoir; @ feuch, glacan Dia an loirghniomh no an 2290 breitheamhnas aithrigh, .i. an trosgadh, an deirc, an urnaighe, an cradh cuirp, @ oibreachadh eile na haithrigh, mar sha*sadh @ mar dhioluigheacht air son na canacha aimsiora sin. Is cruth- ughadh air so an chain a chuir Dia air Adhmha, .i. a dhibirt amach as pardhas talmhuigh (Gen., 3, v. 24) @ air Dhaibhi an 2295 righ a mhac ba*s fhaghail mar chanaidh ar son an pheacaidh a rinne se fe*in (2 Reg., c. 12, v. 13, 14 ; Hebr., 12, 6 ; Rom. 8, 17 ; I Cor. 5, 3 ; concil. Trid.). Is don loirghniomh sa sa*sadh 66 @ aisioc a thabhairt don chomharsain ar son gach diobhala da ndearnadh doibh ana maoin, ana gcluthaidh, ana bpearsoin, @ 2300 cebe a gheabhas ba*s gan an dioluigheacht sa a dheanamh no go 56 ha*irigh ru*n a bheith aige a ndeanamh, beith // se 'na ngeall a nge*abhanuibh @ a nglasaibh purgadora no go saiseochfar dioghaltas De* le neoch eigin air a' tsaoghal 'na dhiaidh le trosgadh, deirc, no urnaigh, le ra*dh na n-aifrion, no le diol na 2305 bhfiach dleisteanach. Uch, ma thri* thruaidhe an mhuintir a d'fhag an dioluigheacht sa gan deanamh 'na ndiaidh ag taobhadh le cloinn, le ceile, no le carruid sa*sadh @ aisioc a thabhairt a saothar @ an allas an duine bhocht, a ttuarasdal an tsaothairigh @ an tseirbhisigh, an ioc na bhfiach dleisteanach, agas an gach 1310 eugcoir no aindligheadh eile don tsiord sin. Rinne an chlann, an charruid, @ an cheile deamod diobh ; ni deanad deirc no deaghobuir eile lena n-anam ; ataid na fiacha gan ioc @ an dioluigheacht gan deanamh ; gegheadh, ata siod fein 'na gheall, @ beith a bpriusun phurgadora no go sa*iseochfar dioghaltas De* 2315 @ go n-iocfar an fheoirling dheigheanach do na fiacha, mar dhearbhas Criosda fe*in duinn (Math., c. 5, v. 25, 26). Anois, a cha*irde, na cuirthear an loirghniomh, an dioluigheacht, @ an t-aisioc air ca*irde go ham no go hu*a[i]r an bha*is no fo*s 'na dhiaidh go pianta purgadora. Mar sin, ceanaidh do pheacaidh 1310 an aimsir do bheathadh re do dheighniomharaibh ; diol do chain air a' tsaoghal sa abhos le trosgadh, deirc, @ urnaighe, le cradh coirp @ deaghoibreacha eile @ na taobh na neithe se 57 le cloinn no le carruid go he*is do bhais, d'eagla go // ndeanuidis dearmod no faillidh umad. Na leig do leas air cairde. Iarr 2315 trocaire air Dhia anois sul fa ttiocfuidh lo* an chuntais. So uideas @ comha[i]rle na seanmontaigheadh agas na ndiadh- aireadh dhuit, a Chriosdaidhe. Cuir gach ni*dh aca go dobhain an do chraoidhe, @ go ttuga Dia grasa duinn uile coimhoibrioghadh leo. An ainm an Athar, @ an Mhic, agas an Sbiorad Naomha. 2330 Amen. Finis. // 67 59 I DOMINICA 13 POS@ PEN@ECOS@EN ET QUAR@A POS@ PASCHA. DE PECCATO, .I. DON PHEACADH.1 // 60 Ag deanamh mi*nigh @ craobhsgaoilidh air sheisgeul an lae 2335 'niodh, is gna*s leis na seanmontaigheadh @ leis na diadha[i]readh comhnaigh @ fuireach a dheanamh, ag foillsiogh @ ag teisbeanadh iomhaidh, deilbh, @ graineamhlacht an pheacaidh marbhtha. Air an adhbhar sin, rannfuid an comhradh sa a ttri* rannuibh : san chead roinn teisbeanuid creud is peacadh ann, naduir, cineal 2340 mead, @ graineamhlacht an pheacaidh ; teisbeanuid san dara cuid cionnas is coir a sheachna ; @ fa dheoidh, cionnas is coir a leigheas. Agas chum na tri* poing se a thabhairt chum criche, iarrmoid grasa an Sbiorad Naomh, ag radh na hAue Maria. Aue Maria. 2345 AN CHEAD ROIN. Is e is peacadh ann, easumhlacht @ easonoir a theisbeanadh do Dhia ag briseadh a dhlighidh. Ata dha* chineal peacaidh ann : peacadh na sinsire agas peacadh gniomha. 'Siod A*dhmha @ E*abha a righne peacadh na sinsire ag ithe ubhal na haithne, agas is mar cha*naigh ann a thainig 2350 an ba*s, gach dochar, gach tinneas, @ gach seanmhallacht eile da ttainig orra fein @ air chine6 daona 'na ndiaidh. Ata dha* chineal peacaidh gniomha ann, .i. peacadh marbhtha @ peacadh 61 sologhtha. Ni*dh an peacadh sologhtha an t-anam // tinn, acht do bheir an peacadh marbhtha ba*s iomlan do*, or is naduir 2355 don pheacadh marbhtha an t-anam do shalchadh agas do thruaileadh, grasa De*, beatha an anma, a sgarbhuint leis, agas ba*s siordhaidhe sbioradailte a thabhairt do*. Is cosamhail an t-anam air staid an pheacaidh le taise duine mhuirbh san uaidh. An ghnuis @ an deilbh dhaona a bhi moiseach 2360 sgiamhaluin an aimsir na beathadh, eirigheann8 si dubh dorcha dathghrana mar ghual gaibhne tamal tar eis an corp adhlacadh. Ni feidir le su*il dhaona feuchaint air an chorp le heagla @ le 68 huamhan na hanchuma @ na graineamhlacht a thainig air, no fo*s a theacht da ghar no da aice air mhead a mhorgaidh, a 1365 bhreantanais, @ a dhrochbhollaidh. Teagbhan a' ni*dh ceadna don anam a bhias marbh air staid an pheacaidh. Caillean se grasa De*, dealradh @ sgeimh an anma, @ ansin eirighean se dubh dorcha diabhlaidh drochbhollaidh a bhfiaghnaise De*, ar mhodh go mbian fuath, grain, @ miosta 2370 aige air a radharc @ air a chuideachta. <1Probatur exemplis.>1 Bhi Lucifer @ na haingil a bhi a fhlaitheas De*, bhi siod cumhachtach glormhar gnuisdhealradhach fiosach fioreolach dobha*saidh saortholach oireamhnach coimhfhreagarach do na subhailcibh @ don bheathaidh shiordhaidhe, <1capaces>1 2375 <1omnium virtutum et beatitudinis,>1 acht chomh luath @ rinneadar 62 an peacadh // chailleadar na mo*rthiodhlacaidh sin @ di*breadh iad amach as radharc @ as fiaghnaise De* go priosun iochtrach ifrinn mar nachairbh a*il leis feachaint air uathbhas, air uamhan, agas air grainearnhlacht an pheacaidh, noch do chlaochloigh 2380 agas d'athruigh a ndeilbh @ a [n]gnuis ainglidh chum a bheith dubh dorcha diabhlaidh adhuathmhar. Leughthar a Sgathan na sampladh go raibh aingiol agas dithreabhach uaigneach lo* n-aon ag siobhal re cheile no gur theagaibh corp morgaidh marbh san mbealach orra. Thainig an 2385 t-aingeal d'ionsaidh an chuirp gan fhaitcheas, gan uamhan, gan eagla, acht niarbh f<1h>1eidir leis an dithreabhach a theacht da ghar air ghraineamhlacht @ ar uathbhas an bhollaidh, an mhorgaidh, @ an amhairc adhuathmhair a chonairc air. Niar chian doibh 'na dhiaidh sin air chas oganach sgiamhach orra. Gabhas an 2390 t-aingeal biogadh @ eagla ag feuchaint air an oganach, @ niarbh fheidir leis an drochbholladh a bhi a[i]r d'fhulang. " Creud fa* ', air an dithreabhach, " a ngabhan tu miosta leis an oganach sgiamhach @ nachair ghabh uathbhas thu leis an chorp mhorgaidh mharbh ? ' " Cionn go bhfuil anam an oganigh se ', air an 2395 63 t-aingiol, " morgaidh, marbh ansna // peacaidh, ce gur aoibhin aluin a chodlan; mar sin chimse graineamhlacht @ mothaighim morgadh na substainte sbioradailte, mar is sbiorad me fein, air an modh a mothaighean an chreafog dhaona bolladh @ breantanas na creafoige eile, cion gurab ionan naduir @ substainte 2400 69 doibh.' Is iontuige as an easamplair se go gcaochloighean agas go n-athruighean an peacadh marbhtha se*ala @ comhartha De*, iomhaigh @ deilbh ghlormhar na Trionoid, noch do buaileadh o thu*s air an anam, @ go mbuailean branda @ se*ala dubh dorcha an bhais @ an diabhail 'na a*itigh; @ is amhlaidh, an fad a 2405 chomhnaigheas air an staid sin, bian grain, fuath, @ di*birt ag Dia @ ag aingioluibh air. Leughtear ar Auguistin naomhtha go bhfaca se an diabhal aon u*air amhain @ adubha[i]rt se, da bhfaiceadh se arist e*, go bhfuigheadh se ba*s le heagla, le uathbhas, @ le huamhan an 2410 amhairc sin. Labhran Antonius naomhtha air dhuine riaghalta a chona[i]rc an diabhal, agas adubhairt se garbh fhe*ar leis a dhul asteach go tigh teineadh no aon amharc amha*in eile d'fhaicsind air, bhi se chomh uathbhasach adhuathmhar grana @ sin as siocair na 2415 hanchuma a chuir an peacadh air a chruth @ air a dheilbh, a bhi roimhe sin uilesgiamhach, 'na lochran soillse a bhflaitheas 64 De*. // Dubha[i]rt an bhannaomh Catriona go ngeabhadh si* do roghuin siobhal air chabhsa teineadh go lo* an bhreitheamhnais nias tuisge no aon neoch do mhuintir ifrin d'fhaicsind. 2420 An tan a mharbh Cain mac Adhmha a dhearbhrathair Abel, chlaochlo an trompheacadh sin deilbh @ cruth Chain. Bhuail Dia comhartha @ branda grana an pheacaidh air, air mhodh nach ttainig lena mhuintir fe*in feuchaint air no a fhulang 'na measg, agas is amhlaidh dhi*breadar air feadh a' tsaoghail uadhfa 2425 e* 'na dheoraigh bhocht air seachran a bhfad ona thi*r @ ona charruid go feadh a shaoghail (Gen., caib. [4]). A' ni*dh ceadna a theagaibh do Chain, teagabhaigh se* don uile pheacach a lathair De*. Or caillean an peacach dealradh na ngra*s a bhi aige, caillean se moise @ sgeimh an anma ; @ air a 2430 no*s cheadna air chaill Ca*in an chead snuadh @ an chead mhoise a chuir Dia air, air mhodh nach ttainig lena mhuintir no lena ghaoltaidh fe*in fheuchaint na fhuilint, mar an gceadna, ni feidir le Dia, le hainglibh, no le na naoimh an t-anam fheuchaint no fhulang tar e*is a thruaileadh @ a mhilleadh le huamhan @ le 2435 graineamhlacht an pheacaidh @ snuadh na ngra*s do chailleadh, @ amhlaidh dibread uadhfa an t-anam sin a gheibh ba*s air an staid 65 sin mar dhibearfuidh fear lobhair // no plaighe as meadhan a' 70 tsluaidh, no caora chlabh as la*r @ as meadhan an tsre*d, no mar do dhi*bearadh caora a huan fe*in da bhfaiceadh si* deilbh no 2440 deanamh an uain air n-imeacht uadha @ cuma @ cruth madraidh no mic ti*re air tteacht air. Is cruthugh air so mar di*breadh na hain gil as flaitheas De*, Adhmha as pa*rdhas tahnhain, @ mar slugadh Sodom agas Gomora sios as fiag<1h>1naise De* go hifrion, mar nach ttainig leis a bhfulang 2445 no a bhfeuchaint as siocair an pheacaidh. : Is e an peacadh is ceannsiocair @ is fre*amh don uile olc. Is e an peacadh a thairngeas miosta, fuath, @ fearg De* oruin ; 'se an peacadh a sgriosas @ a dhallas ainm an fhirein ata sgriobhtha le me*ar De* a leabhar na beathadh air neamh @ 2450 chuireas sios an t-ainm sin a leabhar dorcha an bha*is an ifrionn. Is air son an pheacaidh do hordadh pianta @ lassracha dofhuiling ifrinn @ purgadora ; @ is follas as bhriatharaibh Phoil chum na Romhanach san 5 caib. gurb e an peacadh is ughdar don bhas' fein, <1Sicut per unum hominem pec[c]atum intravit in mundum,>1 2455 66 <1et per pec[c]atum mors,>1 " Reir mar is // tre* aon duine amhain a thainig an peacadh air a' tsaoghal, is tre*san bpeacadh a thainig an ba*s.' Agas mar beith go ttainig an ba*s mar sin, is deimhin sothuigse ag an uile dhuine go mbiaidh na ceadfa corpordha saor ai*r na haicideachaibh examhla a bhias go coiteanta ag 2460 snamhadh @ ag seargadh an pheacaidh roimhe leis an rnba*s. Mar sin, is doilghidh olc @ urchoid an pheacaidh a chur sios. Munab e* an peacadh, bhiadh beatha aoibhin ag an duine, to*rtha taitneamhacha na talmhan ag teacht @ ag fa*s uadhfa fein, ga allas, gan saothar, gan mhorg<1h>1niomh, @ fa dheoidh, bheadh 2465 eunlaidh an aeioir, iasg na marra, @ creatuir examhla eile na cruine faoi umhlacht, faoi smacht, @ faoi thigheardas aige (Gen., c. [1]). Feuch f*s air olc an pheacaidh. Is air son an pheacaidh a bathadh an saoghal ; is air a shon a d'fhuiling Criosda ba*s na 2470 croiche ; @ is mar cha*naigh @ mar dhioghaltas san pheacadh a thainig @ a thiocfas gach plaigh, cogadh, gorta, @ amhgar eile saog<1h>1alta mar sgrios @ mar sguirse o Dhia o thu*s go crioch an domhain. 71 Feuch arisd air urchoid an pheacaidh. Marbhan se an t-anam, 2475 di*brean na grasa, sgriosan se luaidheacht na subhailceadh, .i. 67 an chreidimh, an dochais, an ghraidh, @c. ; // ni fhagan neart, brigh, na luaidheacht a ttrosgadh, a ndeirc, no an urnaighe. Uime sin, oibreacha marbha gan anam a ghoireas na diadha[i]r- eadh do na deighniomharadh a nithear air staid an pheacaidh 2480 marbhtha. Chum an pung sa do chriochnughadh, dearc air urchoid an pheacaidh air a' tsaoghal sa abhos fein, .i. is air a shon a chailleas lucht na sainte, na gaduigheacht, na druise, @ an chraois a n-onoir, a meas, @ an chlu shaoghalta a bhfiaghnaise 2485 daoine, a maoin, a mbri*gh, @ a slainte, agas an ghloir shiordhaidhe, fa dheoidh, an am an bha*is. Anois, a Chriosdaidhe, mas ail Ieat na hoilc se do sheachna, seachain fre*amh @ siocair na n-olc, .i. an peacadh agas na hocoideachadh huige, orra a labhrar san dara roinn dom chomhradh. 2490 AN DARA PONG. Cia lear mian an phlaigh no an lobhar do sheachna, na deanad dearmod lucht na plaighe @ an lobhair do sheachna, d'eagla an aicide do ghabhail no a salchadh leo. Mar an gceadna, mas ail leat, a Chriosdaidhe, an peacadh do sheachna, seachain lucht deanta an pheacaidh, or deir an 2495 psaimcheadach nach feidir tathaigh a dheanamh air an droch- chuideachta ata salach gonta le lobhar an pheacaidh gan a 68 bheith salach gonta maraon leo, <1Cum perverso>1 // <1perverter1s>1 (Psalm., 17, v. 27). Ma fhiafraighear don duine dhamanta, creud far damnadh e*, 2500 no don duine mhiofhortunach adhbhar a mhiofhortuin, freagrad, " An drochfhoghlaim @ an drochchuideachta na bpeacach a thug chum na criche se inn '. Mar sin, ata d'fhiachaibh oruinn ni he amha*in an t-olc do sheachna acht fo*s na hocoideachadh @ lucht deanta na mighniomh do sheachna, mas ail linn a bheith glann 2505 no saor orra, or caillean an fi*reun a nimhchiontacht a measg @ a gcuideachta na bpeacach, mar chailleas an fioruisge a bhlas @ a mhillseacht ag comeasgadh le searbhuisge na saile no na fairge. Ma thugan do shu'il no do lamh dheas oilbheim no sgamail 251O duit, teilg uaid iad, or is fe*arr duit a dhul go flaitheas De* le 72 aon suil no le aon laimh no a dhul go hifrion le do dha* shuil no le do dha* laimh, adeir Criosda (Math., 5, 29). Ciallaighean na briatharadh sa, reir mhi*nioghadh na n-aithreach naomhtha Aug., Hier., Hilar., @c., do lucht gaoil @ pairte, agad a bhfuil 2515 cion orra mar air do shuil no air do laimh, .i. h'atha[i]r, do mhatha[i]r, do mhac, do inghean, @c., a seachna no a n[d]i*birt uile nias luaithe no a dhul leo go hifrion, ma bhian siod 'na 69 n-ocoid peacaidh no sganala agad. Or is fear dhuit a // dhul do dhithreabhach bhocht go flaitheas De* leat fe*in no a dhul 2520 a gcuideachta do charrad @ do chompanach go hifrion na bpian. <1Venue ad me omnes qui laboratis et onerati estis et e~o reficiam>1 <1vos>1 (Mat., 11, 28). Geintir an peacadh san tuigse, thig on tuigse gona tola, on toil go gniomh, o ghniomh go cleachtadh 2525 o chleachtadh go gna*s, or bian coimhcheangal eidir na peacaidh air mhodh go ttairngean peacadh peacadh eile 'na dhiaidh. Is arnhlaidh, an tan a thuit Daibhi an ri* a bpeacadh na druise, tharaing an peacadh sin a bpeacadh eile e*, .i. a bpeacadh na feille no an du*nmharbhaidh. Nua[i]r a she*an Peadar Criosda 2552 niar fhan se a mbun an chead pheacaidh no gur thuit se tri* huaire ndiaidh a cheile. Bhrath Iudas Criosda ; tharaing a' peacadh sin e* chum peacaidh eile, .i. e fe*in a chrochughadh. Tnuth a tharaing Cain chum peacaidh eile, .i. Abel do mharbhadh. 2535 Ni* bhfuil ualach air bith is truime no ualach an pheacaidh. Is laidre na flaithis as do chionn no pra*is aithleite ; thiocadh leo na sleibhte iomchar air a muin le neart @ le bri*gh; cedheadh, ni thiocfa leo truime aon pheacaidh 'mhain marbhtha iomchar. Criosda fe*in, lub se go talamh ag iomchar pheacaidh chine 2540 daona, .i. ag iomchar na croiche. Da ttiocfa leis an diabhal ualach an pheacaidh a thligeint dhe, dheanadh se ; @ thusa, a dhuine, thig leat an tromualach sa a chur dhiot @ ni dean tu e'. Ni* dean, ata tu 'ga iomchar air do ghuailleach mar ualach conaidh le haghaidh thu fe*in a losgadh. // 2545 73 73 1 DE PACE, ET 1 DE OBEDIENTIA ET REVERENTIA SACERDOTI DEBITA. <1Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit, et qui>1 <1me spernit, spernit illum qui me misit>1 (Luc., c. 1o, v. 16). A phobuil, deir Criosda libh san tsoisgeul, cebe e*isteas leis 2550 an eaglais go n-eistead leis fein, agas cebe bheir tarcuisne, masla, no sganail doibh, go ttugan siod tarcuisne, masla, @ miomhodh dho*san, @ fo*s don Athair siordhaidhe a chuir uadha iad (Luc., c. 1o, v. 16). Agas da mbiadh fios ag aon neoch agaibh creud an t-olc ata ann sin a dheanamh, dob [fh]e*ar do* an lamh dheas 2555 a ghearradh dhe no a bheith 'na ocoid oilbheime aca, no mar channas Criosd e fein, cloch mhuilin a chur fana mhuineal @ a theilgint a la*r na fairge (Luc., 17, 2). Ni briatharadh fabhail no falsa iad so acht canamhain @ comhradh Chriosda nach feidir a mbreagnughadh go saoghal na saoghal. Acht amha*in tabhair 2560 fa dear anso gurab air an ti* a bheir an tarcuis[n]e no an masla uadha @ nach leigean an diabhal do* aithreachas no loirghniomh a dheanamh a labhras Criosd anso. Mar sin, deantar an tsiochainte, an leasughadh, @ an loir- ghniomh an am, oir ni bhfuil trocaire le faghail gan subhailce na 2565 siothchainte. Acht sul fa ttrachtam air an da* phong sa, .i. air an tsiothchainte is dual a bheith eidir an sagart agas an pobal, @ ar an onoir is coir don phobal a theisbeanadh don tsagart, abromuid an Aue Mairia. Aue Mairia. // 74 Is o Dhia fein a thig, a fha*sas, @ a gheintear an tsiothchainte ; 2570 is toradh do thorraibh an Sbiorad Naomhtha i*, agas is uime sin a ghoireas Criosda san tsoisgeul clann De* do lucht dheanta @ chomhdaigh na siothchainte, <1Beati pacifici, quoniam filii Dei>1 <1 vocabuntur>1 (Mat., 5, 9). Prionsa na siothchainte a ghoireas an faidh Isaia do Mhac De* na ce*adtha bliadhan sul fa ttainig Criosd 2575 a gcodlan daona, <1Princeps pacis>1 (Isaia, 9), agas adeir Po*l easbal mar an gceadna, " Dia na siothchainte ', <1Deus pacis,>1 amhail agas adearadh siod, " 'Se Dia athair @ prionsa na siothchainte, @ 'siod clann @ muintir De* lucht a deanta @ a sealbhughadh.' 74 Is chum siothchainte a d<1he>1anamh eidir Dia agas duine a 2580 d'f<1h>1uiling Criosd an phais ; agas an oidhche a rugadh e* thainig na sloigh d'ainglibh dealradhacha glormhara neamha d'f<1h>1ogra na siothchainte do dhaoinibh na talmhan, ag radh, <1Gloria in>1 <1 excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis>1 (Luc., 2). Mar sin, thug se an tsiothchainte leis air a' tsaoghal ; 'na dhiaidh 2585 sin bhi*t se ag teagasg @ ag comhairlioghadh na siothchainte air a' tsaoghal, mar is follas as sheanmoir Chriosd air a' tsliabh (Mat., 5), agas ag faghail bhais, niar fhag se airgiod no o*r no sbre* air bith aga dheisgiobuil no aga mhuintir acht amhain an tsubhailce se na siothchainte, <1Pacem relinquo vobis>1 (Joan., 14 2590 75 27). Agas // fa dheoidh, an chead uair a thainig Iosa d'ionsaigh na n-easbal d'e*is na heiseirigh, " Siochainte thugaibh ' an chead fhocal adubhairt se leo, <1Et Jesus stetit in medio discipulorum>1 <1 suorum et dixit eis,>1 " <1Pax vobis>1 ' (Luc., 24, 36). Mar sin, ata se sothuigse as a ndubhramar nach bhfuil 2595 brontanas no tiod<1h>1lacadh o Dhia is fe*ar no an tsiochainte ; siochainte maille re gloir seilbh @ beatha na naomh a bhflaitheas De* ; siochainte maille re grasa oighrigheacht na bhfi*reun @ lucht deanta tola De* air talamh ; miochaidreimhe @ fearg De* seilbh na ndiabhal @ a chloinne an iffrion. 2600 Ata dha* chineal siochainte ann, siochainte De* @ siochainte an tsaoghail. Is ionan siochainte an tshaoghail @ a' saoghal a bheith ag eirigh linn gan toirmeasg, gan tiobadh. Acht do bhrigh go bhfeallan an saoghal gearrbhuan breugach cealgach fa dheoidh oruinn @ na ttugan sioth no suaimhneas iomlan uadha, 2605 ni* co*ir muini*n no do*chas a dheanamh as. Is uime sin adeir Criosda (joan., 14, 27), <1Non quomodo mundus dat pacem ego>1 <1 do vobis,>1 " Ni* mar thugas a' saoghal a shiochainte do bheirimsi dhaoibhse.' Na buaidhearthar bhar ccroidhe, @ na biodh eagla air.' An tsiodhchainte a bheir Dia uadha bian si* geinearalta 2610 buan marthanach gan cheilg gan triobloid le Dia, le do choinnsias fein, no le do chomharsnach. An ait a mbian a' tsiodhchainte bian se*an, sonas, agas rath De*, <1Fiat pax in virtute tua et abundantia in turribus tuis,>1 agas an 76 ait nach bian si*, theid an uiles // ni* chum sgrios, ba*in, @ fa*saigh 2615 75 <1Omne regnum in se divisum desolabitur; omnis civitas vel domus>1 <1 divisa contra se desolabitur et nem stabit>1 (Luc., 11, 17; Mat., 12 25), eadhon an uile rioghachd, an uile chathair, an uile thigh, theaghlach, no phobul nach umhlaighean, nach n-e*i*sdean, nach ge*illean, @ nach glacan comha[i]rle an cheanuirde, an 2620 uachtrain, no an mhaighistir cille no tuaidhe, an athara, na mathara, an tsagairt poraiste, @c., noch do chuir Dia os a gcean mar oide muinte @ foghlama, rachad sin uile chum sgrios agas ba*in, agas ni feidir leo seasamh. Agas air an adhbhar sin, adeir Po*l easbal, ag sgriobhadh chum an phobail Abhra, " Tugaidh 2625 umhlacht no urraim do lucht bhur dtreo*ruighthe @ islighe sibh fein doibh, oir bid siod aig foire bhur n-anmann mar an lucht a bheuras cuntas uathfa ', <1Obedite praepositis vestris et subjacete>1 <1 eis, &c.>1 (Hebr., 13, 17). Agas is anililaidh a bheir an teagasg @ an chomha[i]rle sin ocoid damh tracht air an onoir a dhlighthear 2630 don tsagart @ is dual don phobal go sunradhach a theisbeanadh don tsagart poraiste no cu*raim, a' ni*dh air air gheallais labhairt san dara roin don chom<1h>1radh sa. 2s PARS Ata d'fhiachaibh air an phobal tri* ni*dh a theisbeanadh don 2635 tsagart, .i. onoir da phearsuinn, ei*steacht lena b<1h>1riatharaibh, @ a bheith cinnte air a leisgeul. Ma ta sibh ag iarraidh cruthaigh anso, ata se follas nach raibh treibh no naisjon air bith ariamh an ait air bith nach raibh a n-eaglais fe*in a gca*t[a], a gceim, @ au onoir aca, .i. ag 2640 77 na Romhanaigh, ag na Greugaigh, na Turcaigh, na // paganaigh, na geintealaigh, agas fo*s na heircidh, on ri*gh no on impire is uirde ce*im @ gradam go nuige an labanaigh is lugha agas is isle meas. Leughtear air an impire Alastran uaibhreach go ndeachaidh 2645 se le ham cumhachtach an aghaidh chathair Ierusalem chum a sgrios agas leagadh @ a haitreabhadh @ a muintir a marbhadh @ a ndicheannadh. Acht air chualaidh an t-a*rdshagart a bhi* 'na cheanphurt orra na sgeula sin, chuir se eideadh an tsaga[i]rt 76 uime @ chuaidh se a gceann an tsloigh an aircis an impire. Air 2650 bhfaicsind don i*mpire aibid @ e*ideadh an tsagairt, thuirling se don each a bhi faoi @ thaisbein umhlacht @ onoir do*. Ba mho*r an t-aontas lena mhuintir e* sin do dheanamh. Ach fhreagair seisean iad, ag radh, "A bpearsain an tsagairt ud adhraim @ onoraighim an Dia aga bhfuil se 'na sheirbhis no a bhfeamadas 2655 (Josep., lib. 11 <1Antiquitatis; lege vitam S. Leonis papae, Aprilis>1 <1die>1 11s). Leughtear go ttug Criosda fein onoir do na sagairt a measg na cinne Iudaigh (Mat., 8), <1Vade, ostende te sacerdoti,>1 (Joan., 18). D'ordaighe Ananias an t-easbal Po*l a bhualadh air a bheul ar 2660 mbeith 'na lathair do*. Agas air bhfreagra do Pho*l, adubhairt se, " Buaillidh Dia thusa.' Ach adubhradar an mhuintir a bhi* laimh re Po*l, " An bhfuil tu aig imdheargadh a*irdshagairt De* ? ' @ adubhairt Po*l, " Ni* raibh fios agam, a bhraithreacha, gurab e* an sagart a bhi* agam, or ata se sgriobhtha, "" Ni aibeora tu olc 2665 78 le uachtran do phobuil''', 'ga chur a gce*ill gan an // onoir no an meas a dhlighear don eaglais a ladughadh. Leughtar air an bhannaomh Caitriona gur gna*s leiche an talamh a phogadh air a siobhladh an eaglais. Agas adeir St Proinsias, da gcasmhughadh aingeal as pa*rrthas 267' @ sagart do mhuintir De* air, go ndeanadh se umhlacht air tus don tsagart @ 'na dhiaidh sin don aingeal. Agas cruthaighear an sgeul sa ag Eoin, Apoc., 19, v. 1o, an uair a theisbein an t-aingeal e fein do* gur bhac se d'Eoin sleachtain no adhradh a dheanamh, ag radh, <1Vide ne feceris, conservus>1 2675 <1 tuus sum,>1 .i. " na deana sin, or ni* b<1h>1fuil annamsa ach do choimh- sheirbhiseach ', amhail @ mar dearadh, " Ata tusa do shagart @ ni bhfuilimse amhlaidh ; bian corp Chriosda eidir do lamha @ ni bhfuil na cumhachta sin agamsa ; bian tusa da shuidhe air aon bhord le Criosda agas mise ma sheasamh aga chosaibh ' 2680 (Dan., 7, 1o ; Job, 12, 15 ; Isaia, 6, 2 ; Mat., 19). @ is amhlaidh a d'umhlaigh an t-aingeal gur mho* ce*im @ onoir an t[s]agairt no a cheim @ a ghradam fe*in ; agas dob fhiar don aingeal sin, or is mo* an cumhachta ata ag an eaglais no ag prionsadh na tamhan no ag ainglibh nimhe. Ni bhfuil cumhachta an ri*gh 2685 ach air talamh ; ata cumhachta an tsagairt air neamh @ ar talamh (Mat., 18, 18 ; Joan., 2o, 23) ; agas ni thiocadh le haingle flaithis De* uile naomhc<1h>1orp Chriosda a thabhairt air an altoir 77 san abhlain, maitheamhnas a thabhairt an aon pheacadh marbhtha, no a[o]n anam amhain a sgaoileadh as ingnibh no 2690 as crubaibh a' diabhail @ a thairbhirt re siodhchainte do Dhia 'risd, @ feuch a ni*dh an eaglais na neithe se uile tre mhorchumh- achta De*. 79 Anois; o* ta se follas as a ndubhramar go ttug Criosda, // go ttug na heasbail, na naoimh, na haingil, na righthe, @ na prionsadh 2695 onoir don eaglais, creud fa nach ttugan an pobul coiteanta a' ni* ceadna doibh ? Och fa-raor, cion gur chuir siod eagla De* as a gcroidhibh, go ttug siod cu*la le crabhadh i@ gur chuir siod na neithe coisreaga faoina gcosaibh, <1Qui vos spernit, me spernit, &c.>1 An dara ni* ata d'fhiachaibh air an phobal, eisteacht lena 2700 theagasg @ lena chomha[i]rle agas ge*illeadh dona bhriatharaibh. Ach dearaidh daoine ainbhfiosacha, " Ni dean siod fein na neithe iaran siod oruinne.' Ach eistigidh le Criosd e fein, ag tabhairt freugra uadha anso, <1Quaecunque dixerint vobis, facite ; secundum,>1 <1vero, opera eorum, nolite facere>1 (Mat., 23, v. 3). 2705 An maith an chial don othar no don duine thinn gan comhairle a le*ighthe do ghabhail cion nach dean se fe*in a' ni* ceadna, no don chloin gan comha[i]rle athara no mathara do ghabhail fan abhar cheadna ? Mar an gceadna don phobal no don chloinn sbioradailte, oir ni* cionn an sagart a bheith go holc no go maith 2710 ann fein is co*ir geilleadh dho* acht cionn go bhfuil lu*ireach Chriosd uime, cionn gurb e fear ionad De* air a' tsaoghal e, buabhal @ galltrompa an tsoisgeil, seanmontaigh @ oide muinte @ foghlama an phobuil ; amhail @ mar adhrar tigh no teampol De*, an altoir, an ceasadh no an iomhaigh, ni cionn iad a bheith 2725 d'o*r no d'airgiod no d'a*mad acht cionn iad a bheith naomhtha coisreaga @ ordaighthe chum seirbhis De*. // 80 San treas ait, ata d'fhiachaibh air an phobal a bheith cinnte air leisgeul an tsaga[i]rt, <1pec[c]dta sacerdotis tegenda sunt.>1 Is co*ir lochta na heaglaise a muchadh @ a bhfalach d'eagla ocoid 2720 peacaidh no sganala a thabhairt don phobal. Air an abhar sin, deireadh an t-impire Constantinus, <1Si propriis oculis vidissem>1 <1 sacerdotem pec[c]antem, chlamydem meam expoliarem et cooperirem>1 <1 eum ne ab aliquo videretur.>1 Ach fa-raor, ni* mar sin ata an saoghal anois ; togan @ se*idean siod an a*irde an locht is lugha. Creud 2725 fa sin ? Ata, d'easbhuidh subhailce na carranacht @ creidimh. 78 Nach bhfaicear smu*id, gruaim, eclips, agas dorchadas air uairibh air an ngre*in dhealradhaigh @ ar an ghealaigh ? Anois, tugaidh fa dear an raod adubha[i]rt me o t<1h>1us, .i. an mhui[n]tir thugas tarcuisne no masla don eaglais go ttugan 2730 siod do Chriosda e*, agas gur dual sgrios, aontas, agas seanmhall- acht a theacht orra. Tiocaidh full na bhfireun orra, <1a sanguine>1 <1 Abel justi usque ad sanguinem Zachariae, &c.>1 (Mat., 23, 35), eadhon an peacadh a righneadh mile bliaghan o shoin, tuitfa se air lucht geurleanmhuinte @ mhaslaighthe na heaglaise, mas 2755 co*ir briatharadh Chriosd a chreidmheal (Mat., 23, 37), <1Jerusalem,>1 <1 Jerusalem, qui occidis Prophetas, &c. Ecce relinquetur vobis>1 <1 domus vestra deserta (vers.>1 38), eadhon " fuigbhar mar ttigheacha @ bhur n-aiteachadh 'na bhfa*sach ', .i. gan sliocht, gan gheall, gan lorg, gan mhac, gan ing<1h>1ion, gan mhaoin, gan uirid @ cill 2742 no teampol coisreaga chum seirb<1h>1is De* fein, mar c<1h>1annas an psailimcheadach, <1Et in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet.>1 // 81 Agas monuar, ata an fhirine se le faicsind go soilleir ansa ti*r bhocht sa na hEirion <1(vid. pag.>1 9s, 1os <1hujus libri). Vide>1 Deuteronomi, c. 28, air an bheanacht no air na mallachtadh 2745 faobhracha a fhograr @ is dual tuitiom air an mhuintir nach ge*illean @ nach gcoimhlionan dligheadh agas aitheanta De* @ na heaglaise no choimhlionas iad <1(vid.>1 Granada's <1Sinners Guide,>1 pag. 26o). // 83 DOMINICA SEPTUAGESIMA. SUPER EVANGELIUM. 2750 I PARS Is cosamhail an rioghacht neamhdha re fear tighe8 airighthe do chuaidh amach re heirigh an laoi do chur lucht oibre air tuarasdal anna fhineamhuin. Agas tar eis re*ighioghadh risan 79 lucht oibre air phighin sa lo*, do chu[i]r se* ana fhineamhuin iad. 2755 Agas air ndul amach dho* timchioll an treas uair, do chonna[i]rc se drong eille diom<1h>1uineach 'na seasamh air an margadh agas adubhairt se riu, " Imdhighsi, leis, don f<1h>1ineamhuin @ gebe ni bhus ceart do bheura me* dhibh e*.' Agas do imdhigheadarsan. Ari*s, ar n-imeacht amach do* a dtimchioll an seiseadh @ an 2760 naomhadh uair, do rinne se mar an gceadna. Agas air ndul amach do* a dtimchioll an t-aonmhadh huair deug, fuair se drearn eile 'na seasamh diomhuineach @ adeir se leo, " Creud fa bhfuiltisi bhar seasamh anso feadh an laoi diomhuineach ? ' Agas adeir siodsan ris, " Air son nar choingimh duine air bith 2765 air tuarasdal sin[n].' Adeir seisean riu, " Imdhigidhsi, mar an gceadna, don fhi*neamhuin @ cebe ni* bhus coir do gheubhaoi e*.' Agas air tteacht an tranona, adeir tighearna na fi*neamhna rena sdiobhard, " Goir an lucht oibre @ tabhair doibh a ttuarasdali, ag tosughadh on lucht thainig fa dheireadh go soithe na cead 2770 [d]aoine.' Agas air d[t]eacht don dn3ing ud thainig a ttimchioll an aonmhad<1h>1 huair deag, fuair gach duine diobh pighin. Agas ar dteacht don chead [d]rearn, do shaoileadar go bhfuighidis fe*in ni budh mho* ; acht cheana, fuair gach aon diobh mar an g[c]eadna pighin. // 2775 84 Agas aima ghlacadh dhoibh, do rinneadar monabhar an aghaidh fhir an tighe, ag radh, " An dream so thainig fa dheireadh, ni* dearnadar obair acht aon ua[i]r amha*in @ do chuirisi iad a gcoimhmeas rinne a d'iomcha[i]r muiridhin @ teasbhach an laoi.' Agas air bhfreagra dhosan, adubhairt se re fear dhiobh, 2780 " A chompanaigh, ni b<1h>1fuilim ag deanamh eagora ortsa. An e nar reidhigh tu riorn air phighin ? Tog leat do chuid fein @ in dhigh. As i mo thoilse a thabha[i]rt don te se thainig fa dheireadh mar t<1h>1ug me dhuitsi. An e* nach ceaduigh dhamhsa a' ni* is toil leam fein do dheanamh rem chuid fe*in ? An bhfuil2785 do shuilsi go holc air son go b<1h>1fuilimsi maith ? Is mar si*n beid na daoine deighionacha air tosach @ na cead [d]aoine ar deireadh, oir ata moran airna ngairn @ beagan arna dtogha.' Is antuigthe as an tsoisgeul sa go ttugan Dia cuireadh @ failte an ainm an fhir tighe do na huile dhuine a theacht asteach a 2790 bhfi*nearnhuin na heaglaise, air maidin, fan mheadhan lae, @ trath nona, .i. a ttosach do shaoghail, a la*r @ a ndeireadh do 80 bheathadh, chum leas a n-anma do dheanarnh le gniomh @ oibreachadh an chrabhaidh @ na troca[i]re, ionas go bhfuighidis an ghloir shuthain mar thuarasdal air son a saotha[i]r fa 2795 choineasgar, .i. an ua[i]r an bha*is. Feuch, ata Criosda sgairtigh ort aniodh, a phaiste agas a dhuine oig, a theacht anois go much an u*rt<1h>1osach do // 85 shaoghail @ leas h'anma dheanamh. Foghlaim anois an t-olc do sheachna @ an maith do dheanamh. Foghlaim do phaid- 2800 reachadh, an urnaighe, an teagasg Criosdaighe ; tabha[i]r onoir dod athair @ do mhatha[i]r ; cleacht an t-aifrion d'eisteacht ; na cath do shaoghal go diomhuin @ gheabha tu tuarasdal maith oidhche an bhais. <1Et egressus circa horam tertiam, sextam, nonam, vidit alios>1 2805 <1 stantes in foro otiosos et dixit illis, ite et vos in vineam.>1 Chuaidh se amach aris an treas uair, an seiseamh uair, @ a' naomhadh ua[i]r agas chona[i]rc dronga eile 'na seasamh diomhuin. 'Siod sin an mhuintir a chath a saoghal le fighthe bliaghan, 30, na dha fhighthid bliaghan go diomhuineach fallsa, nach dearna lo*n 2820 deaghoibreacha doibh fein an seal sin a chuaidh thort da saoghal. <1 Ite et vos,>1 adeir Criosd. Imighidhsi fos an seal ata agaibh do mar saoghal a' deanamh oibreacha na haithrigh ; imighidh fa dhe*in na faoisidin, na gcumuinneach, an aifrin, @ na seanmora. Deanuigidh trosgadh, deirc, @ urnaighe, @ gheabhuidh sibh 2825 trocaire uair an chuntais. <1Quid statis hic otiosi tota die>1 ?, adeir se an haonmhadh uair deag don lo*, .i. leis an mhuintir a ttainig a n-aois @ a chath a saoghal go diomhuin. Thusa, a dhuine aosda, air liathaigh do chean @ fheasog, <1quid hic statis otiosi>1 <1 tota die>1 ; creud fa air chuir tu do shaoghal thort mar so go 2822 diomhuin, gan lo*n, gan saothar, gan gniomharadh an aircis na hoidhche deighionaigh ? <1Ite et vos in vineam meam.>1 Imigidhsi fos @ deanuigidh ni eigin, mar bhfuil ach aon ua[i]r amhain do mar saoghal le teacht ; ata Dia go maith agas dheanaigh troca[i]re air an ti thig go mall fein. // 2825 86 Cebe air bith a dheanas an duine og, is de*isteanach agas is adhuathmhur duine aosda air bruach na huaidhe a bheith diomhuineach uallach eadtrom no egceiligh. Is uime sin adeireadh Sala mhac Daibhi go raibh fuadh ag a chroidhe air dhui[n]e bhocht bhrodamhuil no uaibhreach, air dhuine 2830 shaidhbhir bhreugach no chealgach, @ air sheanduine eigceilidh, 81 <1pauperem superbum, divitem mendacem, et senem fatuum et>1 <1 insensatum (Eccles.,>1 15). Feuch, ata Criosda ag iarraidh @ a' gairm ort, a dhuine, o mhaidin go hoidhche, o thus go deiradh do s<1h>1aoghail, an uile 2835 ni* 'ga da theagas, an t-aingeal coimheideacht, an seanmontaigh, an t-oide faoisidin 'gad spreagadh an ainm Chriosd @ a' fiafraigh creud fa bhfuil tu diomhuin, <1Quid statis hic tota die otiosi ?>1 Agas ma dearar an uird sin le lucht an diomhnais, creud adeari*ar le lucht deanta na rnioghniomh, .i. an diomais, na sainte, @c. ata 2840 ag deanamh saotha[i]r a bhfineamhuin a' diabhail ? Dearfar leo, <1Discedite a me maledicti>1 (Mat., 25, 41). II PAHS <1Et accip[i]entes murmurabant.>1 Agas arna ghlacadh doibh, do rinneadar monabhar an aghaidh fhir an tighe, ag tnugh leis 2845 an mhuintir nach ttainig go deireadh an lae @ a fua[i]r uirid leis an mhuintir a thainig le heirigh an lae. Is mor an peacadh an tnuth, @ is uime a spreag Criosd an fear sa aniodh, ag radh, // 87 <1An oculus tuus nequam est quia ego bonus sum>1 ? Is le peacadh na tnutha a chuir an diabhal cathaigh air Adhbh ; 'se peacadh 2850 na tnutha thug ar Chain a dhearb<1h>1rathair fein Abel do mharbh- adh ; 'se thug ar Esau gearleanmhuint a dheanamh air Iacob @ a dhiol loseph don Egipte ; 'se thug air Shaul cogadh a chur ar Dhaibhi an righ ; 'se t<1h>1ug air an chinne Iudaigh Criosda a c<1h>1ur chum bais. 'Se leaunan an diabhail an tnuth 2855 agas a chuir go hiffrion e*, @ ni saint no druis no craos, or ni* thig leis a[o]n pheacadh aca sin do d<1h>1eanamh. Ni maith le lucht deanta an pheacaidh se ceim, no onoir, no subhailce a bheith ag duine ar bith acht aca fein, agas mar sin, ni bhian cion no gradh aca air dhuine ar bith no ag duine ar bith orra. 2860 III PARS <1Multi vocati sunt, pauci>1 vero electi, .i. " Ata moran arna ngairm, agas beagan airna dtogha.' Niar sabhaladh ach ochtar do chinne daona uile an aimsir na di*liona. D'f<1h>1ag se* chead mi*le do chloinn Iserael talamh na hEigipte agas ni* dtainig acht di*s 82 aca asteach go talamh an ghealltanais. Sin agas nach sabhaltaigh acht duine as a' mhi*le, bidh dochas aige gach aon gurb e e* fein an duine sin. <1Lata est via quae Perducit ad perditionem, arcta>1 <1 est via quae ducit ad vitam,>1 .i. " Is leathan an tslighe a threoraigheas go hifrion @ is mor a shiobhlas urrtha, acht is cumhann doras @ 2870 is caol an tslighe threo*raigheas chum na beatha, @ is beag a gheibh eolas urrtha' (Mat., 7, 13-14). Lucht uabhair @ aoibhnis 88 saoghalta a bhias air an bhealach fhairsing ; lucht caointe // dear @ cradh cuirp, @c. a geibhear air an bhealach aimhre*igh. Ata an bheatha @ so*las siordhaidhe rompa air son a ndo*lais, a 2875 ttrosgaidh, @c., agas do*las @ amhgar gan chrioch ag lucht so*lais @ uabhar a' tsaoghail. Ata Dia a' glaoidh oruin o mhaidin go hoidhche ; ni hail leis ba*s an pheacaidh. Ni diu*ltan se cong[n]amh na ngra*s air dhuine air bith, ni threigean se duine air bith no go ttreigean 2880 siod e* air tu*s, agas is air son an iomlain a d'fhuluing Criosd an phais. Mar sin, creud fa a tteid nias mo air bhealach ifrin no air bhealach fhlaitheamhnas De ? Theid trena gcionta fein, cion nach bhfreag[r]an siod don ghairm, go bhfuil an toil shaor a3-rna truaileadh @ airna milleadh, go ndiultan siod na grasa,2885 go leanan siod a n-antola fein, nach gcuirean srian lena gclaonta, nach geillean siod do dhligheadh De*, agas go bhfaghan siod ba*s gan lojrghni*omh gan aithrigh. Mar sin, nidh aontas nias mo a dhul go hifrion no go flaitheas De* @ sin tre*na gcionta @ na lochta fein. <1Perditio tua ex te, Israel,>1 " Is uaid fein ata do 2892 dhamnughadh, agas is uaimse ata do shlanughadh ' (Osee, 13). " Creud ata d'easbhuigh ort, no creud a thainig liom a dheanamh nach ndearnais air do shon ' (Isaia, 5). Trachtar anso air na grasa @ na tiodhlacaidh thug Dia don duine. Finis. // 2895 90 AN CHEAD DOMHNACH DON CHARGHAS. DON TROSG- ADH. Leughtar a soisgeal an lae 'niodh gur threora igh an Sbiorad Iosa air an bhfasach ionas go gcuireadh an diabhal cathuigh air: 83 Agas an tan do t<1h>1roisg se dha fhighid la* @ dha fhighid oidhche, 2900 do ghabh ocras 'na dhiaigh sin e*. Agas air tteacht don aidh- bhirseoir chuige, adubhairt se, " Mas tusa Mac De*, aithin do na clochaibh se a bheith 'na n-aran.' Acht do fhreaga[i]r seision @ adubha[i]rt, " Ata se sgrjobhtha, "" Ni* le haran amhain mhairfeas duine, acht le gach uile da ttig o bheul De.'' ' Rug an diabhal 2905 leis e* an tan soin don chaithrigh naornhtha @ do chuir se air bheinn an tearnpuil e* agas adubhairt se leis, " Mas tu Mac De', teilg thu fein sios, oir ata se sgriobhtha go ttiobhruigh se aithne da ainglibh ad thimchiol @ toigeabhuidh siod thu ana lamhuibh dochum nach buailfea do chos fa chloich.' Adubha[i]rt Iosa 2910 ris, " Ata se sgriobhtha mar an gceadna, "" Ni* chuirfidh tu cathughadh air an Tighearna do Dhia fein.'' ' Rug an diabhal aris e* dochum sleibhe ro-a*[i]rd @ do theisbein se do* rioghachta 91 an domhain uile @ a ngloir // agas adubhairt se ris, " Do bheamidh mise iad so uile dhuit ma shleachtan tu dhomh dom onorughadh.' 2915 Adubha[i]rt Iosa ris ansoin, " Imigh romhad, a chathuightheoir,. or ata sgriobhtha, "" Onorfuidh tu an Tighearna do Dhia fe*in, @ is do* 'na aonar do dheana tu seirbhis.'' ' Do fhagaibh an diabhal e* an tan soin, @ feuch, tangadar na haingil @ do rineadar friogholamh do* (Math., caib. 4). 2920 Is air throsgadh an charghais is run liom tracht aniodh. An carghaos deachmhugh na bliaghna a chuir an eaglais go sunradhach air leith le hu*daras Chriosd @ na n-easbal chum trosgaidh, treaghnais, cradh coirp, @ oibreachadh pianoideach na haithrigh do chleachtadh, chum feirge @ fiorcheart De* do 2925 shasughadh @ do la*dughadh, chum buaidh @ bisseach do thabha[i]rt ar neart, ar cheilg, @ ar chathaighe an diabhail, chum ceadfa, claonta, @ ainmhianta na codla do chlaoidh @ do rnhoirtnioghadh, loirghniomh a dheanamh air a' tsaoghal sa air son an pheacaidh, @ fa dheoidh, pianta @ teine ifrin @ phurg- 2930 adora do mhuchadh @ do sheachna. Acht sul fa ttosacham na neithe se no an chuisi se do mhionspionadh, abromuid sios anso an Aue Mairia. Ma fhiaghfraighear ca hua[i]r do tionsgnadh an trosgadh, freagrar, an uair a d'aithin Dia d'A*dhamh gan uabhal na haithne 2955 ithe a nga*irdin pha*rdhaois (Gen., c. 2, v. 17). Leughtar isan 84 92 mBiobla go bhfuair na paitriairceadh agas // aithreachadh an tseanrachta saoghaltaidh romhora, .i. corradh @ naoi gcead bliaghan. Deir Hieronimus @ Basil naomht<1h>1a gurab uime a fuairadar an uird sin do shaog<1h>1al, cionn nachair thruaileadar a 2940 leantuigh le craos no ainmheasaracht air bith eile. Oir annsna trathaibh sin, ni* raibh eolas aca ach air tho*rraibh simplidh na tamhan mar oileamhuin agas air srothaibh fuara fioruisge mar o*l @ mar anlan. Air an adhbhar sin, ni raibh aicideacha euxamhla tinnis no galair orra go he*is na diliona, do bhrigh 2945 nach raibh fi*on no feoil no beo*ir an u*soid no a gcleachtadh go nuige sin. Agas anois fe*in, ata se le faiceal gur faide agas gur fallaine saoghal lucht an trosgaidh, an treaghnais, an chradh cuirp, @c. no lucht an chraois, na meisge, @ na hainmheasaracht, mar is follas as beathaigh na naomh @ na n[d]ithreabhach. 295O Bacan an le*igh fe*in oileamhuin bhorramhuil no laidir a thabhairt don othar no don duine thinn a gheall shlainte @ riaghail an choirp do chomhdach. Leugh an treas caibidil do leabhar an fha*idhe Ionas agas chifir gur Weadh fearg @ dioghaltas De* on chaithrigh mhi- 2955 riaghalta Ninive le comhachta, neart, @ brigh an trosgaidh. Throisg Maoise dha fhighid oidhche @ dha* fhighid lo*, da ulmhughadh fein, sul fa bhfua[i]r se an dligheadh sgriobhtha le meur De* ann nda* chla*r cloiche air Sliabh Sinai (Deut., c. 9, v. 9). Rinne an faidh Elias an ni*dh ceadna ag triall do air 2960 neamh (3 Reg., c. 19). Rig<1h>1ne Criosda fein mar an gceadna 93 sul far thionsguin // se an soisgeul do t<1h>1eagasg go puiblidh (Mat., c. 4). Teisbeanan gach easamplair aca so go bhfuil d'fhiachaibh air sheirbhiseach De* e fe*in ulmhughadh leis an trosgadh sul fa ngeabhuidh as laimh morghniomh air bith maith 2965 do dheanamh. Is uime sin an aimsir an trosgaidh a g<1h>1eibh an eaglais o*g na gradha coisreaga. Is a' to*ruigheacht air throsgadh Chriosd @ na naomh riomhraite a d'ordaigh na heasbuil, na haithreacha naomhtha, agas an Eaglais Chatoilice trosgadh beanaighe an charghais, mar dhearbhaigheas Tertulian, 2970 Ieoram, @ Greoghoir naomhtha duin. Ma fhiafraighear cre*d an bhrigh no an tairbhe ata san trosgadh, frear, go bhfilleans fearg @ fiorcheart De* uain, mar rime 85 muintir Ninive (Joanas, c. 3). Arisd, fosglan an doras @ an tslighe go flaitheas De* (Judith, c. 12). San treas feacht, di*brean 2975 an trosgadh na diabhail @ a gcumhachta, eadhon na cathaighe (Mat., c. 17). Fa dheoidh, claoidheani an trosgadh agas leigh- easan ceadfa @ claonta na codla <1(vide pag.>1 91). Agas is uime sin adeir Criosd ana sheanmoir air a' tsliabh, <1Beati qui esuriunt>1 <1et sitiunt>1 (Mat., c. 5), eadhon " is beanaighe an drong orra a 2980 bhfuil ocras @ tart air son na co*racha, oir saiseochar iad ', amhuil agas mar dearadh, " Ata so*las @ sa*sadh si*ordhaidhe air a' tsaoghal eile ag feathamh air lucht an trosgaidh @ an chradh coirp air a' tsaoghal sa.' IIs PARS 2985 Anois, tar eis gach cruthugh aca so, cred an leisgeul ata ag duine air bith ana shlainte an carghaos a bhriseadh ? Da mbiadh gan u*ghdaras a bheith ann ach amhain aithne na heaglaise, .i. 94 Troisg an carghaos go glan, @c., ata d'fhiachaibh air // an uile a choingmheal re*ir ordughadh De* fe*in, adeir ag Matha, c. 18 2990 v. 18, " Gidhbe* air bith neithe cheangoltaoi air talamh, biaidh siod ceangailte air neamh, @c.' Ma deir duine air bith nachair cleachtadh e fe*in le trosgadh no le turach, @ mar sin, nach ttig se lena naduir no lena shlainte trosgadh, treidhneas, no cradhs cuirp a dheanamh, freagran 2995 a righ Daibhi an cheisd se, oir ge gur uasal @ gur onorach a fuair se a thogbhail, leightear gur chuir se eadach garbh saic air a chorp @ luaithreadh anna chean, ag deanamh trosgaidh @ ag fliuchadh a chuid arain lena dhearaibh goirte searbha fein (Psl., 1o1). Agas leightear a' ni*dh ceadna air an phaitriarc 3000 Ioseph, ce go raibh se a gca*t[a] @ a gce*im ag an righ Pha*rro san Eigipte agas go raibh an uile ni*dh aige air a thoil. Agas cre*d an leisgeul ata agadsa aniodh, a Chriosdaidhe, gan a' ni*dh ceadna do dheanamh, mar rinne Maoise, Elias, Daibhi, agas Ioseph, mar righne Eoin Baiste, Criosda fe*in, @ na heasbail, 3005 mar deir Po*l, <1in vigiliis multis.>1 86 Feuch air bheatha na naomh @ na ndithreabhach @ na n-ancoireadh uaigneacha ; do sheachain siod so*gh @ so*las a' tsaoghail mar gheall air Dhia, 'ga snoidhe @ 'ga gcathamh fe*in le fuacht, tart, @ ocras, le turusaibh @ le hoiliribh thuirseacha 3011 chlaoiteacha @ lena n-uile chineal cradh cuirp. Mas mar sin a shaothraidear @ fuaradar na daoine naomhtha sa rioghachta 95 De*, .i. go fuilteach creachtach doilios//ach docrach, @c., an saoilean duine air bith go bhfuighidh se fein e* go socrach suaimh- neach saimhchodlatach ? Is uime sin adeir Criosda, <1Si quis>1 3015 <1 vult post me venire, abneget semetipsum et tol[l]at crucem suam>1 <1et me sequatur>1 (Luc., 9, 23). Ar an adhbhar sin, se*an thu fe*in, a dhuine, se*an do dhrochnaduir, do dhrochbheusa, do dhroc<1h>1- chlaonta @ h'antoil, agas iomcha[i]r do che*asadh a ndiaidh Chriosd, mar rinne na naoimh. Fuiling go foighideach amhgar 3020 @ ansho*gh a' tsaoghail ; fuiling go foighideach bochtaine @ tinneas, ba*s fein @ caill coda no carad, @c. Claoidh do chorp @ do cheadfa le trosgadh @ le treighneas agas is amhlaidh a dhiultas tu dhuit fein @ iomcharas tu cros no ceasadh Chriosda 'na dhiaidh. Rinne Criosda na neithe se air son an duine, @ 5025 creud fa nach deanadh an duine na neithe ceadna ar a shon fe*in ? Is e*adtrom gach ni*dh aca a bhfarradh pianta iffrin no purgadora d'fhulang go siordhaidhe. EASAMPLAIR LA*SARUS (Luc., c. 16). Leughtar gur fhuiling se fuacht, iota @ ocras, amhgar @ ansho*gh air a' tsaoghal sa, 303. acht creud a d'eiridh dho* ag faghail bhais ? D'eiridh go ttangadar aingle dealradhacha De* a g[c]uine anma @ gur iomchair siod go haoibhneas na gloire siordhaidhe e*, .i. a bhfochras Abraham, an ait nach bian fuacht na ocras, aois no urchra go trath bheith sior, @ an ait a mbeith cainticeadh @ ceileamhar ceolmhara 3035 binnghothacha na naomh agas na n-aingeal ag moladh De* go saoghal na saoghal. Sin an luach saothair a fua[i]r se ar son a throsgaidh @ a chradh cuirp ar a' tsaoghal sa. // 96 Feuch, air an taoibh eile, cre*d a d'e*iridh don chraosa[i]re shaidhbhir sha*sta, air a raibh an sga*rloid chorcardha @ an 3455 t-eadach uasal purpuir, nach dearna trosgadh, deirc, no daonacht, cradhbhadh no cradh coirp acht do chath a shaoghal le poit, 87 le meisge, @ le craoso*l fiona, @c. Air bhfaghail bhais do*, d'fhuad- aighdear na diabhail go hifrean e*, an ait a mbeith se 'ga losgadh @ 'ga phianadh go siordhaidhe (Luc., 16, 23). // 3045 99 DOMINICA 8s POST PENTECOSTEN. DON DE*IRC (luc., caib. 16), Teisbeanan soisgeul an lae 'niodh dhuinn gurab e* Criosd an tighearna saibhir a bhearas an uile dhuine chum cuntais an aimsir an bhais @ an bhreitheamhnais air son gach tiodhlacadh, 3050 gach taluinn, @ gach maoin da ttug se dho* air a' tsaoghal sa a ttaoibh anma no cuirp. <1Redde rationem villicationis tuae,>1 " tabhair cuntas an fheadhmada[i]s ', adeir se leis an duine saibhir agas chumhachtach, leis an easbog, leis an uachtran, agas leis an athair faoisidin, leis an tsagart agas leis an phobul, leis an 3055 athair @ leis an chloinn, leis an mhaistir @ leis an tseirbhiseach, leis an lanamhain pho*sda @ gach neoch eile, cionas a d'iomchair gach aon diobh an saoghal, an cu*ram, @ an t-ualach a bhi* orrtha. 'Se is caoinchiall mhoralta don tsoisgeul sa, go bhfuil se d'fhiachaibh omin lo*n @ caradas a dheanamh duinn fe*in leis na 3060 tiodhlacaidh, leis an mhaoin @ leis na cumhachta a thug Dia dhuinn air a' tsaog<1h>1al sa sul fa ttiocfaidh lo an chuntais, sul fa 101 gcaillfidh sin an feadhmadas, // eadhon gach cumhachta na gach tiodhlacadh a tug Dia dhuin, oir d'eis sin do chailleadh, ni bhian cumas no cumhachta ag neoch ar bith olc no maith, 3065 leas no aimhleas fe'in do d<1h>1eanamh. Aue Mairia. Is leis an de*irc go sunradhach @ le deaghoibre eile na trocaire is coir an caradas @ an lo*n sa a dheanamh. " Deana ciste no taisge re haghaidh na h[a]imsiora ata teacht chum na beathadh marrthanuigh do g<1h>1nothughadh ', adeir an t-easbal (Tim., c. 6, 3070 v. 19). " Deanuigidh ciste air neamh, .i. an de*irc, an ait nach feidir a mhilleadh no thruailleadh ', adeir Criosd (Luc., 12, v. 33 ; Mat., 6, v. 2o). 88 <1Redde rationem villicationis tuae.>1 Feuch anois, a dhuine, sin thu ag teacht a lathair lo* an chuntais d'eis dhaifhighid, tri 3075 fighid, no ceithre fighid bliaghan do chaitheamh, creud ata agad le teisbeanadh ? An bhfuil beanacht na mbocht @ na ndileachtadh leat, trosgadh, de*irc no urnaighe no oibreacha na trocaire ? Ca bhfuil do shaothar no do lo*n, no an bhfuil tu do chrann chrionn gan toradh leis an fhad sa ? Ma ta, dearaidh Criosd, 3080 " An uile chrann nach iomchrann toradh maith, geaithar e' @ tleigear san teinidh e* ' (Mat., 7, 19). Agas arisd adeir se, // 102 " Ataim le tri* bliaghna ag iarraidh toraidh air an gcrann figi si @ ni bhfuarais. Gearr e. Cre*d fa gcungmhan se an fearan go neamhtharbhach ? ' (Luc., c. 13, v. 7 ; Mat., 21, 19 ; Marc., 3085 11, 13, 202). Dearaidh se, mar an gceadna, leis an pheacach, " Ataim ag iarraidh toraidh air an bhfear so, ni he amhain le tri* bliaghna ach le tri* fighid bliaghain @ ni* bhfuarais. Gearrar e* @ teilgear e* a tteinidh ifrin.' D'eis do bhais leanfaigh do dhe*irc @ do d<1h>1eaghoibre thu. 3090 Beith an bocht @ an nocht, an t-iotach @ an t-ocrach ag pleid @ ag adhbhcoideacht air do shon a latha[i]r na Trionoid, mar is iontuigthe as an stair se anso. Sgriobhan Joannes Damascenus, duine naomhtha, air ri*gh airight<1h>1e do ghoir air fheadhmadach a theacht chum cuntais 3095 leis. Air gcloistin don fhead<1h>1madach sin ghab<1h>1 criothnughadh @ eagla e*. D'imigh se d'ionsaigh triur carad do bhi aige ionas go rochaidis leis chum teagra air a shon. Air tteacht d'ionsaigh an chead fhir d'iarraidh a chuidigh, freagras do*, ag radh, " Bheara me culaidh e*adaigh dhuit ; air son a dhul leat a 3100 latha[i]r do righ, ni leigidh eagla dhamh, oir is duine aidhbheil feargach e*.' Air tteacht gusan dara fir adubhairt, " Ni leige 103 eagla dhamhsa fo*s a dhul a latha[i]r, acht rachoid go // doirsibh no geataibh na cu*irte leat.' Chuaidh d'ionsaidh an treas fir @ innsios an sgeul do. " Gabh croidhe @ uchtach ', air an treas 3105 fear. " Rachadsa leat mar bhannaigh @ ni sgarfuid leis gun pa*rdun duit.' Minighean an naomh ceadna an chom<1h>1c<1h>1osamhlacht sa mar so, .i. an chead fhear a thug an c<1h>1ulaidh e*adaigh uadha, 'se sin an saoghal a threigeas an duine an aimsir an bhais @ nach 3110 89 gcuirean leis ach taisleine mar eadach. An dara fear, .i. na daoine muinteardha nach tteid nias faide no geataibh no doirsibh an pha*lais, .i. go bruach no beul na huaidhe, @ treigead @ fagad annsin leis fein e*. An treas fear, 'se sin an de*irc @ na deaghoibre eile adubhairt, " Glac croidhe @ uchtach; rachadsa leat sios 3115 ansan uaigh @ a ttaoibh anun don bha*s. Ni threigfid thu ag beul na huaidhe no ag geataibh an pha*lais ; rachaid asteach san gcuirt @ beid ag teagra @ ag adhbhcoideacht ar do shon go siordhaidhe no go bhfuidh me pardun duit.' Sin agad brigh @ fearta na deirce, @c. uair an bhais <1(vid.>1 123). 3120 Iarran an faidh Daniel air an ri*gh Nebucodonosor a pheacaidh @ a chionta do cheannach lena dheirc @ lena throcaire air na bochtaibh (Dan., c. 4). Deir Ecclesiasticus, c. 3, go muchan 104 an deirc an peacadh mar mhuchas an t-uisge an teine. // Deir an psaihncheadach Daibhi, " Beanaighe an te* do bheir aire do 3125 riachtnas na mbocht, or sabhalaidh an Tighearna e lo an amhga[i]r ' (Pshn., 4o). Air an adhbhar sin, dearaidh Criosda lo an bhreitheamhnais le lucht na deirce @ na trocaire, " Tigidh, a dhaoine beanaighe m'Atharasa, gabhuidh thugaibh oighreacht na rioghachta ata 3150 airna ullm<1h>1ughadh dibh o thosach an domhuin ' (Mat., 25, v. 34). Creud fa ndeachaidh an craoisa[i]re saibhir go hifrionn, ar a leughtar ag Lucas, c. 16 ? Chuaidh cionn gur dhiult se de*irc no daonacht a dheanamh air Lasarus, an duine bocht a bhi 'na luidhe ag an gheata, cion gur chuir se cuid na mbocht amugha ; 3135 oir as e an fuilleach @ an bharruigheacht seilbh @ oighreacht dhi*leas na mbocht (Luc., 16). <1Fodere non valeo, mendicare erubesco.>1 Dearaigh an peacach a' ni*dh ceadna an u*a[i]r @ an aimsir an bha*is. Och fa-raor, adeir se, ni thig liom obuir a dheanamh feasda, oir d'imigh mo 3140 neart @ mo bhrigh ; ata an lo* caite agas an ghrian a luighe - ata snaidhe ma bheathadh sniomhtha @ coineal ma shaoghail ag dul as ; ni bhfuil a latha[i]r agam anois ach an uaigh, an ait nach feidir trosgadh, deirc, no obuir mhaith air bith eile a dheanamh, @ air nach ndearna me, mar sin, ni* air bith no lo*n 3145 damh fein, cia bhearas cuid da lo*n no da ola fein damh ? <1Ite>1 105 <1Potius ad vendentes et emite vobis>1 (Mat., c. 25). // Och, ni* 90 thugan duine air bith, oir d'imigh am na truaidhe @ na trocaire @ thainig am breitheamhnais, feirge, @ fiorcheart an Tighearna. An ti* nach bian lo*n no ola aige fein an uair sin, an beagan a 3250 bhias aige, beanfar de @ bhearfar don te aige a bhfuil moran. <1Facite vobis amicos de mamona iniquitatis,>1 " Deanuigidh ca*irde dhibh fein ', adeir Criosda, " le saibhreas na heugcora.' " Na tuigear anso ', adeir St Auguistin, " go bhfuil maith ansa deirc a nithear leis an mhaoin no leis an spre* a gheibhear go heugcorach, 3255 go cealgach, no go neimhdhleisteanach on mhuintir eile. Ni bhfuil air aon chor maith air bith isan deirc sin. Mar sin, 'se is cial do na focail se, deirc a dheanamh leis an mhaoiu a chaitear go heugcorach diomhaoin le lucht an diomuis, @c. a chuireas cuid na mbocht amugha 'ga n-oirnioghadh @ 'ga ndeasughadh 3160 fein le neithibh greibhilleacha gre*agacha beagfhoighinteacha. Mar an gceadna lucht na druise @ an chraois a chuireas cuid na mbocht thort le craoso*l, poit, @c. Agas is amhlaidh a ni*thear caradas le saibhreas na heugcora. Creud a dheanas an ti* nach bhfuil saidhbhreas aige no acmhuin 3265 106 an deirc do dheanamh ? Deirim o thu*s nach // bochtaighean an deirc duine air bith, <1Qui dat pauperi non indigebit>1 (Proverb., 28). Is cosamhuil an deirc le tobar fioruisge a lionas a re*ir an mheasur a bhearar as. Air mhodh gur dual sonas, se*an, @ rath saoghalta fe*in a bheith air lorg na deirce, mar is follas as 3270 an iomad sampladh. Cedheadh, an ti* aga bhfuil beagan maoine, ata d'fhiachaibh air a bheith measardha san uile chinneal dosgaidh acht an deirc amhain. San dara hait, deirim go bhfuil dha* chinneal deirce ann, eadhon oibreachadh corpordha @ sbioradalta na trocaire ; @ ni* 3275 bhfuil duine air bith nach bhfuil ana chumas cuid aca do dheanamh. An ti* aige nach bhfuil biadh no eadach, airgiod no o*r no earradh no so*gh air bith corpordha le tabha[i]rt don duine bhocht thinn no leatromach, tuguidh se deirc sbioradalta dho', .i. comha[i]rle, uideas, no urnaighe, @c. 3180 Leughtar ag an c. 3 Act. Apost. go ndubhairt Peadar leis an duine bhocht a bhi 'na luighe air an tslighe ag dul suas do fe*in @ d'Eoin don teampol, " Ni bhfuil airgiod no o*r agamsa, acht a' ni* ata agam do bheirim dhuitse e* : An ainm Iosa Criosda 91 107 Nasarrdha eirigh @ siubhail.' // Agas air mbreith air a laimh 3185 dheis do* do thog se suas e* @ air an mball do neartuigheadh mudharnaigh @ bonnaidhe a chos, agas do leim se suas, do sheas @ do shubhail se @ do chuaidh se riu asteach don teampoll, ag siobhal @ ag leimnidh @ ag moladh De* (Act., 3, v. 1). Mar sin, ata se soilleir gurab iomdha cinneal deirce ann taobh amuigh 3190 d'a[i]rgiod @ d'o*r, @c. Anois, duine air bith air a bhfuil doilgheas no leisge deirc no daonacht a dheanamh mar gheall no mar ghradh air Dhia no ar anam fe*in, cuirigh se gca*s aige fein go bhfuil ochtar no naonmhar cloinne aige, @ fos da mbearadh Dia duine eile dho* 3195 gurab eigin roinn a dheanamh leis. Ansa cha*sa sa cuirar Iosa Criosd an ionad an duine sin nach bhfuil ann @ ansin tabhrar a chuid ranna do*, .i. do na bochtaibh. Tugar fos doibh an meid a chuirar san dosgadh, san diomhnas, @c. @ beith go lo*r aca. Fa dheoidh, a Chriosdaidhe, tuig nach bhfuil deirc no daonacht 3200 108 da ndeanair air a' tsaoghal sa nach lo*n @ // oirchisde aromhad a bhflaigheas De* e*, or treigfe do shollar @ do shaothar saoghalta thu an aimsir do bhais agas ni fhuireochaidh ni* ar bith agad an ua[i]r sin acht a' deirc @ na deaghoibreacha, agas ni sgaran siodsan leat acht leanfad gusan tsaoghail eile thu. <1Beati qui>1 3205 <1 in Domino moriuntur, opera enim illorum sequuntur illos>1 (Apoc., c. 14) <1(vide pag.>1 140). <1Beatus qui intel[l]igit super egenum et>1 <1 pauperem, in die mala liberabit4 eum Dominus>1 (Pslm., 4o). <1 Junior fui, etenim senui, et non vidi justum derelictum, nec semen>1 <1ejus quaerens panem>1 (Pshn., 36). Finis. // 3210 106 4 DOMINICA PALMARUM, 10, 16 POS@ PENTECOS@EN, ET DIE NATIVITATIS DOMINI. DO PHEACADH AN DIOMAIS AGAS DO SHUBHAILCE NA HUMHLACHT. Bhi drong airighthe a measg na cinne Iudaigh darbh ainm Phairisineachadh, .i. daoine dealuighthe leo fe*in, san teanguidh 3215 92 Chaldaic, cionn nach tteabhruidist cuideachta do cha*ch as siocair a ttarcuisne @ a ndrochmheas orra @ a mo*rmheas orra fe*in. Bhi* drong eile ann darbh ainm puibliocanaigh orra nach raibh meas ag na Phairisineachuibh. Is air dhi*s don mhuintir se a labhras Criosd san tsoisgeul aniodh, ag radh, " Do chuaidh 3220 dias do dhaoinibh suas don teampoll do dheanamh urnaighe, aon aca 'na Phairisineach agas an fear eile 'na phuibliocanach. Air seasamh don Phairisineach do bhi se guidhe mar so leis fein, "" A Dhia, bheirim buidheachas riot nach bhfuilirn mar 110 ataid daoine eile, 'na lucht // fuadaigh eugcorach adhaltranach 3225 no fo*s mar an phuibliocanach sa. Troisgim fa dho* annsa tseachtmhuin; do bheirim deachmhudh as gach ni* da sealbh- uighim.'' @ air seasarnh don phuibliocan a bhfad uadh, niarbh aill leis fiu* a shul do thogbhail suas churn neimhe, acht do bhuail se a ucht, ag radh, "" A Dhia, deana trocaire oramsa 3230 an peacach.'' Adeirim ribh go ttainig an te se anuas da thigh fein 'na fhi*reanach nias mo no an fear ud, or, cebe airdeochas e fe*in, isleochar e*, @, cebe isligheas e fein, airdeochar e*. <1Quia>1 <1 omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur>1 ' (Luc., c. 18, v. 14). Teisbeanan an sojsgeul sa dha* ni* go 3235 sunradhach dhuin, .i. peacadh an diomais na an uabha[i]r @ na ha*rdanacht an chead ni*dh, agas subhailce na humhlacht an dara ni*dh. Acht sul fa ndeanfuid craobhsgaoilidh orra abramuid an Aue Mairia. 'Se an diomas an chead pheacadh do na seacht bpeacaidh 3240 mharbhtha. Is de a goirear peacadh an uabhair, na straice, na hardanacht, @ na haindreime, agas is uime adeirear e*, on dithmeas a bhias ag fear an diomais air chach @ an mormheas a bhias aige air fein as cionn ca*jch ; is uime sin adeirear peacadh 111 an diomais. Deir na hughdair dhiadha gur//b e an peacadh sa 3245 baintighearna, matha[i]r, @ tiobroid mhoran peacadh eile. Do bhrigh go bhfreamhaighean @ go siolaighean siod on diomas, .i. u*aill @ allas, sgle*ip @ bro*d, @c., is on diomas a shiolaigheas an fuarchrabhadh, easumhlacht, imriasun, @ aighneas ; cogadh, catha, @ creacha ; corruidh, fearg, @ bruighean ; sbi*d, tarcuisne, 3250 @c., or is on dithrneas a bhias ag fear an diomais air cha*ch @ an mo*rmheas a bhias aige air fe*in a fha*sas na peacaidh sin. <1Non>1 <1 sum sicut ceteri hominum.>1 Bhi meas anmho*r ag an Pharisineach 93 air fe*in, " Ni* bhfuilimse ', adeir se, " mar dhaoine eile, ma ghadaigh, no m'fhear fuadaigh, @c.' Na deansa airis air, a Chriosdaidhe, 3255 d'eagla tuitim mar eisean, no Dia breitheamhnas a thabhairt ort mar thug airsean. Na tabhair tarcuisne, sbi*d, no imdheargadh don duine ud eile, cionn nach bhfuil tiodhlacaidh no talluinn anma, cuirp, no shaoghalta aige mar ta agad fe*in, .i. ciall, sge*irnh, no saidhbhreas saoghalta, @c., oir tuig nach bhfuil na 3260 tiodhlacaidh sin ceangailte d'aon neoch @ air n-imeacht do*ibh, go mbeatha fe*in do bhall sampuil @ t'a*bhar tarcuisne ag an 112 phobul uile. // Na he*irigh dhuit mar d'e*irig<1h>1 do Lucifer ifrinn. Bhi* se 'na aingeal ghlormhar, ag iomchar lochran na soillse a bhflaitheas De* ni badh dealradhaigh no mi*le grian an 3265 aoinfheacht, acht air ttuitim do* a bpeacadh an diomais, air shaoil se a bheith as cionn De* fe*in a ngloir @ an onoir, teilgeadh sios go hifrion e* fe*in @ na hainghil easumhal a ghabh pa*irt leis. <1Qui se exaltat humiliabitur>1 (Luc., 18, v. 14). Creud a d'eirigh d'Adhamh an ua[i]r a thuit se a bpeacadh 3270 an diomais, an u*air a shaoil se a bheith eagnaidh eo*lach mar Dhia fe*in ? <1Emtis sicut dii, sc[i]entes b>1onum et malum. D'e*irigh go ttainig doille @ mearughadh air a che*ill @ air intinn @ an ait eolas u*r d'f<1h>1aghail, chaill se an t-eolas @ an fhoghlaim a bhi aige @ fa dheoidh, dibreadh e fe*in @ a bhean amach as gairdin 3275 pha*rdhais @ uadh gach aoibhneas da raibh ann. <1Qui se exaltat>1 <1humiliabitur.>1 Feuch mar thuit Goillias uaib<1h>1reach a*rdanach, an gaisgidheach eifeachtach a bhi ag na Philistineachadh, @ a bhi chomh laidir go raibh a bhata chomh tlachtmhar le be*im fiodora. Shaoil 3280 113 se nach raibh duine ar // bith a bhearadh barr air a neart @ air a threise, acht feuch mar leag Daibhi an righ e* le hurchur me*aroige bige go talamh (I Reg., c. 17). Chonairc Nabuchodonosar, righ cumhachtach na Babilon, aisling, .i. crann toirteach to*ramhull a*irdbneadhanach ag e*irigh 3285 suas annsn a sbe*iribh @ e* ag follach na talmhan lena u*irgheuga doilleogac ha, ag deanamh di*dean @ fasgaidh d'eunlaidh an aeir @ do bheatha chuibh alta na tahnhan @ chona[i]rc se fo*s neoch ag teacht anuas o neamh @ dubha[i]rt an neoch, " Gearrthar an crann @ le agar go talamh e* acht amhain comhdaighear na 3290 freamha a measg na mbeathach fiadhain go ceann sheacht 95 <1humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris,>1 " foghlam- 3325 uigidh uaimse, oir ataim ceansaighe @ umhal a gcroidhe, @ do g<1h>1eabha sibh suaimhneas do bhur n-anmaibh.' So an leighion @ an t-uideas a thug Criosda da lucht leanmhanta. Niar thaobh se leo na mirbhilleadh euxamhla a righne se 'na bhfiaghnaise d'fhoghlaim, .i. an radharc a thabhairt don dall, an t-easla*n do 3330 leighios, no an marbh aithbheodhughadh, @c. acht amhain uideas @ eolas na humhlacht, adeir St Auguistin. Deir na diadhaireadh gurb i* an umhlacht baintighearna, mathair, @ buime na subhailceadh eile, @ amhail mar chrionaigheas an crann gan frearnha @ mar thriomaigheas an sruth nach ttig 3335 on fhiorthobur, is amhlaidh gan subhailce na humhlacht crion- aighean @ triornaighean na subhailceadh eile. Is o easbhuidh na humhlacht fha*sas an uile c<1h>1inneal eirceacht, siosma, agas miochomha[i]rle, @ fo*s an uile chinneal sgrios, ba*in, agas fa*saigh <1(vide pag.>1 76). 3540 Leughtar air Mhuire gur gineadh @ gur rugadh i* gan pheacadh na sinsire ; @ ni dhearna si* fein peacadh ariamh. Bhi si la*n do sgeimh anma @ cuirp, .i. la*n do ghrasaibh, @c. Cedheadh, 116 an ua[i]r a mhol an t-aingeal i* ni hat no // se*ideadh a rinne si* anna hintin fe*in acht umhlughadh agas uirisliughadh, ag 3345 radh @ ag tabhairt buidheachuis do Dhia gur dhearc se air a humhlacht, <1Quia respexit humilitatem ancillae suae,>1 &c. (Luc., cap. 1s0, vers. 48). Leughtar a mbeathaidh na naomh go ttainig an diabhal a chur cathaighe air an bhannaomh Caitriona, ag radh nach raibh 3350 riachtanas aice a bheith 'ga seargadh fein le crabhadh @ gan peacadh urrtha. Acht freagras an bhannaomh, ag radh, " Bhi Eoin Baiste beannaighe a mbroinn a mhathara @ ni dearna peacadh e fein ; cedheadh, niar loc se crabhadh a d<1h>1eanamh @ creud fa nach ndeanuinse mar an gceadna ? ' Acht air chona[i]rc 5555 an t-ainsbiorad nach ttainig leis an bhannaomh a chur an uabhar le mo*rmheas air a beathaidh fein, d'fheuch se ar mhodh eile i*, eadhon thainig da hionsaigh anna bhfeaghair eile @ adubha[i]rt, " Chaitriona, ni bhfuil acht diomhnas an do chrabhadh falsa gan bhrigh gan meas. Na saoil go gcuirfir cluain mar sin ar 3562 Dhia le fuarchrabhadh.' Labhras an bhannaomh @ adubha[i]rt, " Ni ann mo chrabhadh amhain ata muinin no dochas agam acht a mo*rthrocaire De*.' " Ma mhallacht ort,' air an diabhal, 94 mbliaghan. Thug an faidhe Daniel breith air an aisling @ adubha[i]rt, " A ri*gh @ a thighearna, is tu fe*in an crann @ is ort a thiocfas an aisling asteach, or as sioca[i]r an diomais, an uabhair, @ an mheas mho*r anmheasartha a bhi* agad ort fe*in 3295 os cionn ca*ich, thug Dia breitheamhnas ort, .i. teilgfear amach as do rioghacht thu*. Beith h'ionad comhnaigh a measg na mbeathach fiadhain a bhfad o chomhluadar daoine, @ fe*r na mbo* mar bhiadh agad @ driucht an aeir ag luidhe ort no go 114 mbeara tu* fa dear gurab e* // Dia Tighearna @ Ri*gh na ri*gheach 3300 @ go bhfuil cumhachta aige an stu*ir a bhuain na a tabha[i]rt mar is ail leis.' Agas is amhlaidh a theagaibh (Dan., c. 4). Agas anois fa dheoidh, chum gan na sampla sa a chur a bhfad d chi*mid na neithe ceadna, ma thugmuid fa dear iad, a' teagbhal go laeamhuil, .i. lucht an diomais @ an uabha[i]r, lucht na 5325 ha*rdanacht @ na honora as a ttiodhlaicibh fe*in agas na tarcuisne air an mhuintir eile, 'ga leagadh agas 'ga n-i*slioghadh gach aon lo*. Or mar adubha[i]rt me shuas, ni bhfuil tiodhlacaidh na tabhartuis anma, cuirp, no saoghalta ceangailte d'aon neach acht re*ir tola De*, @c. Mar sin, ni he* an te* a mheasas no a mholas 5320 e fe*in ata ionmheasta no ionmholta acht an te* a mheasas no a mholas Dia. <1Non enim qui seipsum commendat, ille probatus>1 <1 est, sed quem Deus commendat>1 (2 Cor., c. 10, v. 18). Ce learab mian na peacaidh reamhraite a sheachna no smachtughadh, deanaigh se tathaigh @ cleachtughadh air shubhailce na humh- 5315 lacht, ar a ttrachtar san dara roinn. PARS 2 DON UMHLACHT Claoitear peacadh an diomuis le subhailce na humhlacht. Mar sin, ce learb a*ill subhailce na humhlacht fhoghlaim, dearcaidh 3320 se air bheatha Chriosda, Mhuire, @ na naomh @ chife se go soilleir iomhaigh @ deilbh na humhlacht @ na hu*irisle ionta. Taobhan // 115 Criosda lena dheisgiobail an leighion sa fhoghlaim uadha fein (Mat. 11, v. 29), mar a n-abair, <1Discite a me, quia mitis sum et>1 96 " or sha*ruigh tu mo ghliocas. An ua[i]r a shaoil me do s<1h>1e*ideadh ; suas a bpeacadh an diomais, luidhe tu sios faoi choimirce na 5365 117 humhlacht, agas air thug me iarraidh // do leagadh sios le heudochas, d'eirigh tu suas le dochas a bhfocha[i]r do Thigheama.' Deir an faidh Isia go n-i*sleochar na cnuic @ go n-a*irdeochar na gleantain, .i. leagfar uabhar @ a*rdanacht na ndaoine mo*ra an trath tho*gfar suas na fi*re*in bhochta uiriseal a ngloir @ an 3370 onoir. Is arn<1h>1laidh a tho*g Criosd iasgaireadh @ labanaigh chum a bheith 'na n-easbhuibh aige fein chum soillse an tsoisgeul a theisbeanadh @ a theagasg do cheithre cearnadh na croinne, @c. <1Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles>1 (Luc., 1, 52). " Creud mar fhoglilamar an umlilacht ? ' adeir naomh airight<1h>1e. 3375 " Nithear ag tabhairt do lochta fein fa dear @ ag ceilt lochta na muintir eile.' Is cosamhuil le sin a' ni*dh adeir St Bernard, .i. " Cuir eolas ort fein air tu*s, a d<1h>1uine. Feuch ort fein air an uile thaoibh @ chifir creud an meas no an onoir a dhlighear duit. Feuch mar rugadh thu a bpeacadh na sinsire re pianaidh 3380 @ re dochar, nach bhfuil ionad fein acht tumba fionaolait<1h>1e a ttaobh amuigh, lan gallar @ easlainte a ttaobh astuigh, nach bhfuil an do shaoghal acht amhgar no an do chrigh acht biadh cnumh @ ciarog, morgadh @ breantnas, nach bhfuil agad do do chuid fein acht luige @ anbhfaine, nach bhfuil uaisle, ce*im, no 3385 118 uachtranacht san // uaigh, nach geillean an ba*s, na cnumha, no an diabhal do c<1h>1eachtar aca, nach bhfuil an do neart, an do bhrigh, @ an do thiodhlacaibh eile acht sgaile bre*ige nach mairean o*rlach. Tar e*is an mioneo*las [s]a a chur ort fein chife tu go soilleir creud an t-abhar uabhair ata agad no creud an meas 3390 no an onoir a dhlighear duit.' Is amhlaidh a fhoghlamar subhailce na hum<1h>1lacht. Bhi fallsunach eagnaidh san nGreig darb<1h>1 ainm Tales @ an ua[i]r a fiafradh dhe cia an fhoglilaim no an leighion badh chruaidhe air bith, " Ata ', air se, " duine eolas a chur air fein.' 3395 Agas dearbhaighean St Auguistin @ St Beruard a' ni*dh ceadna, ag radh, " Is a*rd, is domhuin, @ is foghlama an staideir suidh- eamhan na b<1h>1flaitheas, cu*rsa na greine, na gealaigh, @ na rialtog, @ neithe diamha[i]r dothuigse eile a ransughadh, mar niad fallsunaigh @ lucht sgriudaigh na naduir, acht is uirde @ is 3400 cruaidhe no sin uile duine eolas a chur ar fein, do bhrigh go 97 tteisbeanan an t-eolas sin a luige, a lochta, @ anbhfaine fein do*, @ as sin fasan an umhlacht @ aa uirisle an ait ia n-atan agas a se*idean a*rdleighion eile an duine suas le mo*rdhail @ le mormheas air fein.' 3405 119 Leughtar air naomh eile a d'iarr mar athchuinge air // Dhia amharc a thabha[i]rt do* a~ fe*in. Fua[i]r se sin, agas an tra*th a chonairc se amharc air a lochta, air a luige, @ air anbhfaine, lion se la*n fuadh @ drochmheas air fe*in, ar mhodh go ndubha[i]rt, " Och, a Dhia, beir uaim an t-amharc sa arisd, or ni feidir liom 3410 ma ghraineamhlacht fein fhulang nias faide.' Agas is amhlaidh an uile dhuine a chuireas eolas air a luige @ ar a lochta fein, bian, mar an gceadna, fuath @ drochmheas aige orra. Mar sin, ni iarran se meas no moladh no onoir shaoghalta air dhaoinibh @ fa dheoidh, bian se ni he amhain umhal ach luathaireach, mar 3415 bhi na heasbail, an uile tharcuisne, masla, @ miothmhuibh d'fhulang mar gheall air Chriosda (2 Cor., 12, 1o). <1Quoniam>1 <1 digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati>1. Finis. // 120 AN CUIGEAMHUGH DOMHNACH D'E*IS NA CASGA. 3420 DON URNAIGHE. <1Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis>1 (Joan., 2 5 72 16 23) " Cebe air bith neithe iarrfuidhe air an Athair an m'ainmse, do bheara se dhibh e* ' (Mat., 7, v. 7 ; Marc, 11, 24; Luc., 11 3425 9; Jacob, 1, 6; Mat., 21, 22). Domhnach @ seachtmhuin na ro*goide, .i. na hurnaighe agas na hathchuinge a bheir an eaglais air an aimsir se, do bhri*gh 98 gur gna*s umaighe shollumoid a dheanamh na tri* lo* ata* romhuin maille re ca*taoine no trosgadh, ag iarraidh air Dhia to*rtha na 3430 talmhan do bheanughadh. Ag rni*nioghadh an tsoisgeil se aniodh, is ru*n liom tracht air shubhailce na hurnaighe, ag roinn ma chomhraidh a nda* chuid. San chead chuid teisbeanuid cre*d is urnaighe ann, maille re na coinghil @ le na fearta a b<1h>1aineas lia. San dara roinn, air g<1h>1ne* 3435 no air chineal na hurnaighe, air an a*it @ air an aimsir annair co*ir a deanamh. Acht ar tu*s iamoid cong[n]arnh an Sbiorad Naomh tre* impighe na Maidine Muire, ag radh Failte an Aingil. Aue Mairia. // 121 Is iontuige o thu*s annso gur tre* mheodhoin na hurnaighe 3440 iarrar @ a gheibhear cong[n]amh @ gra*sa an Sbiorad Naomh. Is lena ghra*saibhsin a bhiodhgaighear, a neartaighear, @ a chlaonar toil shaor an duine an maith a dheanamh @ an t-olc do sheachna, oibreachadh @ aitheanta De* do chur a ngniomh. Oir mar nach ttig leis an duine thin no lag siobhal no asdar a 3445 dheanamh gan cuideamh, is amhlaidh ni thig leis an pheacach ata* tinn truaillidh le peacadh na sinsire no gniomha toil De* no leas anma do dheanamh muna mbeith gra*sa an Sbiorad Naomhtha cuideamhudh @ a' coimhoibrioghadh leis. As a ndubhramar, ata* sothuigthe gurb e gloir De* tuarasdal na ndeighniomh, gurb e 3450 na gniomharadh malle re creideamh, @c. to*rtha na ngra*s, agas na gra*sa toradh na hurnaighe. Mar sin, ata se roriachtnach a mhi*nioghadh no a theisbeanadh creud is urnaighe an. Is ionamn urnaighe @ athchuinge no iarraidh. Mar sin, gach ua[i]r a tto*gan an duine a chroidhe go craibhtheach caondur- 3455 achtac<1h>1 ag guidhe no ag iarraidh neithe dleisteanacha air Dhia, is feidir urnaighe a g<1h>1oirm don ghuidhe sin. Ata cuig coinghil go prionsapailte riachtnasach an urnaighe a d<1h>1eanamh mar is cuibhe. An cead choing<1h>1iol aca, an intinn a bheith uaigneach @ saor, sgarrtha o smaointibh seachranacha 3460 @ o g<1h>1nothaibh saog<1h>1alta, mar bhi ag Criosd a ngairdin // 122 Gethsemani (Mat., c. 26). Agas deir se fo*s ag Mat., 6, v. 6, <1Tu>1 <1autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum,>1 &c., eadhon di*bir uaid buaidhreadh @ triobloid shaog<1h>1alta, or is le Dia amha*in is coir duit a bheith caint no comhradh ag deanamh na hurnaighe. 3465 99 An umhlacht an dara coinghioll. 'Se is umhlacht ann, adeir St Bernard, subhailce a bheir do dhuine a bheith urnhal uiriosal beagmheasamhail air fein as siocair a lochta, a luige, @ anbhfaine. Bhi an tsubhailce se ag an phuibliocanach a chuaidh suas don teampol a dheanamh na hurnaighe (Luc., c. 18). Niar leig an 3470 umacht @ an u*irisle do* a theacht a ngar na haltora ; sheasaimh se a bhfad sios ; bhuail se ucht @ chrom se cheann, ag radh, " A Dhia, deana troca[i]re oramsa an peacach ', <1Deus propitius>1 <1 esto mihi pec[c]atori.>1 D'e*ist Dia leis agas cuireadh saor air siobhal e*. 3475 Do*chas no muinin a nDia an treas coinghioll. Cebe iarrmuid san urnaig<1h>1e le creideamh @ le do*chas ata* se air fag<1h>1ail aguin, adeir Mat., c. 21, v. 214, 22, agas Eoin absdal, an chead epistil ghinearalta, c. 5, 14-15. Bhi an dochas [s]a ag an centurion (Mat., 8, 5), aige prionsa na suinigoige [Mat., 9, 18], ag an 3480 mnaoi urra a raibh a' ge*arrach fola [Mat., 9, 20], agas ag an 123 mnaoi // Chananea (Mat., 15, 22). Na neithe a d'iarr si*od re do*chas, fua[i]r siod o Chriosda iad. Deaghoibreachadh an ceathramhughadh coinghioll, @ go sunrad<1h>1ach trosgadh @ de*irc. Gan iad so, bian an urnaighe 3485 bacach, mar laoidh gan seo*l no mar e*un gan sgiathain. Ni fhosglan aon eocha[i]r amhain tri* doirse fhlaitheas De*, .i. doras an chreidimh, an dochais, @ an ghraidh, muna a mbeith na tri* heochrachadh ann a n-einf<1h>1eacht, i. trosgadh, deirc, @ urnaighe. Leightear a mbeathaidh na naomh air ab airight<1h>1e darbh 3490 ainm Lucius. Ar tteacht do chuid do na daoine riaghalta da ionsaidh, d'fhiafraigh se creud an cheird bheathaidh a bhi aca. Adubhradarsan na raibh do cheird aca acht an urnaighe. " Cia a ni*dh an urnaighe ar mar son', ar an seanoir, " an ua[i]r a bhian sibh ag ithe, ag o*l, no mar gcodladh ? ' Acht an trath 3495 nach ttainig leo an cheisd se fhreagra, labhras an t-ab, ag radh, " Go deimhin, a dhearbhraithre, ni dean sibh an urnaighe mar deir sibh, reir Phoil, 1 Thess., c. 5. Le deanamh basgoid a thigimse a tti*r,' air an t-ab, " @ ce go mbiam go laethearnhuil 124 ag obuir, ni* locam trocaire iarraidh air Dhia tre* // mheodhoin 3500 100 na hurnaighe, agas air ndi*ol na hoibre damh, tugam cuid da luach do na bochtaibh @ cealaighim fe*in an chuid eile. Bian a' chuid sin a thugam do na bochtaibh a' deanamh na hurnaighe air ma shon an trath a bhiam fein ag ithe, ag o*l, no ma chodladh.' 'Ga chur a gceill gurb e an de*irc @ na deaghoibre a bheir neart 3505 @ brigh don urnaighe, @ go bhfuil an creideamh @ na subhailce marbh d'easbhuigh na ngniomh, mar deir Seamus easbal, c. 2, v. 17; 26. An cuigeamh coinghioll, a bheith bu*ansheasmhach inte. Mar sin, ni co*ir gearan a dheanamh fa gan na neithe iarrmoid 3510 d'f<1h>1aghail aii a' bpong ; ni ttainig an tan fo*s ; is fe*ar a' fios ata* ag Dia no aguinn fein cia an u*a[i]r is co*ir freagra dhuinn. Mar sin, ni co*ir diultadh a ghabhail acht a bheith ag sioriarraidh, gan stad, gan sgith, gan chomhnaigh. Acht ma deir duine air bith, " Is fada @ is cian ag iarraidh rne* @ ni bhfua[i]r me freagra 3515 no toradh fo*s, creud fa ? ' Ata*, cionn nach raibh na coing<1h>1il riachtnach aige, no cionn nach raibh air staid na ngra*s (Joan., 15, 7), or ni e*isdean Dia le hurnaighe an pheacaidh, no cionn nachair iarr se mar ba choir (Jacobi, 4, 3) na neithe a bhain le toil De* no leas anma. 'Siod sin na hadhbhair nach bhfu*air 5521 freagra no toradh, or da mbiadh na coinghil cheart aige, .i. 125 creidiomh, dochas, // agas gradh, umhlacht, deag<1h>1oibre, @c., gheabhadh se an cnuc no an sliabh a*thrach as ait gan amhras, gan chontabha[i]rt, da n-iarra e* (Marc., 11, v. 23 ; Mat., 21, v. 21)- 3525 Leughtar ag lib. 4 Reg., c. 6, gur chuir ri*gh na Sorcha no na Siria leigir no sige leis an chathair anna raibh an faidh naomht<1h>1a Eliseus. Air n-eirigh go much air maidin da ghiolla @ air bhfaicsind an tsluaidh fan rnbaile, do ghabh eagal e*. Rig<1h>1ne an naomh urnaighe, @ da thairbhe, fua[i]r se suile an ghiolla 3530 fhosgladh. Feuchas an giolla agas chona[i]rc se sluadh aingeal ag cosg @ ag comhdach na caithreacha ba mo go mo*r @ ba lionmhara no na daoine a bhi 'na haghaidh. A haile sin, tho*g an faidhe naomhtha a shuile suas, ag deanamh urnaighe, agas d'iarr se air Dhia na sloite sin uile do dhalladh, agas fua[i]r an 3535 duine naomhtha an athchuinge sin le brigh @ le feartadh na hurnaighe. 101 Leughtar ari*st a leabhar Iosue, c. 6, go raibh do*chas @ uchtach ag muintir Ierico as dhaighneach na ttor, na gcaislea*n, na ndu*n, @ na mballadh a bhi timchial na caithreacha aca. Ach 3540 an tan a thainig Iosua @ a shloite da hionsaigh thimchill siod i* seacht n-uaire, @ an seachtamhughadh uair do ghabhadar an 126 eaglais // seacht ngalltrompa @ thogadar a nguth suas @ choimhfhreagair an pobal iad d'aon ghlor amhain ag eabhaigh air Dhia, @ feuch, air a' bpong thuit du*in agas daighnidh an 3545 bhaile go talamh @ niar fagadh duine le cheile aca gan mharbhadh no ruagadh idir fhear @ mhnaoi, on leanban go nuige an seanoir. Ciallaighean na seacht ngalltrompa sin na seacht n-athchuin- geacha ata san Phaidir, an urnaighe is fear air bith, inte a bhfuil iarraidh an uile ni*dh a ttaoibh an anma @ an chuirp, @ nidh 5550 haonadh sin an uair as e tiobroid na heagna @ na hinntlidheacht, .i. beul De* fein, do chum @ do dhealbh i* @ d'ordaigh do gach aon a radh mar urnaighe (Mat., 6 ; Luc., 11). Agas adeir St Auguistin, an te adearas an Phaidir air staid na ngra*s go bhfuighidh se an uile ni*dh, mas e sin leas anma. 3555 Leughtar go ttug Iosua air an ngrein stad @ seasamh air an aeir le cumhachta, fearta, agas brigh na hurnaighe, <1Stetit sol>1 <1 in medio caeli>1 (Josua, c. 10). An aon fhocal, ni bhfuil maith nach ndeantar le hurnaighe na bhfireun, eocha[i]r fhlaitheas De* fhosglas doirse nimhe, <1clavis caeli,>1 dhibreas an diabhal (Mat., 3560 17, 2v. 202), @ dhu*nas @ mhuchas geataidh agas teine ifrinn @ phurgadora gan tracht air mhile leigheas @ muirbhille saoghalta a righne @ a nidh na naoimh go laethamhuil, mar is follas as bheathaidh Chriosd @ na n-easbal, @c. // 127 AX DARA PUNG 3565 Ata dha* chinneal urnaighe ann, .i. urnaighe an chroidhe no na meanmna, agas urnaighe an bheil no na mbriathar. Roinntear arist i* a nda chinneal eile, .i. urnaighe chomhair @ urnaighe air leith no leataobhach. Ata an da* chinneal urnaigh se ionmholta fa seach, mar dhearbhas Criosda san scrioptuir. Ag 3570 tracht air an urnaighe chomha[i]r adeir se, " An ait a mbeith di*s no triur cruinn ag moladh De* an m'ainmse, ataimse annsin 102 ana la*r. Mar sin, an ceann tighe no teaghluidh a chruinnigheas a mhuintir a gceann a cheile ag radh an Phaidrin Phairtidh no urnaighe eile chomha[i]r, na bidh amhras aige nach mbeith 3575 Criosda @ na haingil ana la*r agas ag cuideamhugh leo (Mat., 18, 2o). Ag tracht air an urnaighe uaignidh no leataobhuid<1h>1, adeir Criosda, <1Tu autem cum oraveris intra in cubiculum tuum,>1 &c. (Mat. 6, v. 6). Air sgath na haite no na h[a]imsire annar coir an urnaighe a dheanamh, ni bhfuil ait no aimsir chomhgach 3580 toirmeasga, <1OPortet semper orare>1 (Luc. 18, v. 1), <1Sine inter->1 <1 missione orate.>1 (Thes., 5, 17), acht go sunrad<1h>1ach air rnaidin @ tranona, ag eirigh @ ag luidhe, ag an altoir, ag do leabaidh, abair an urnaighe go craibheach caondurachtach air do g<1h>1luinibh. Finis. // 5385 1 Appendix, .i. cong[n]amh no leasamhugh. Leugh beatha na naomh @ chi*fe tu creud an toradh a thug Dia air urnuighe na naomh @ na n-easbal agas creud na muir- mhilleadh a rinneadh le brigh @ feartadh a nguidhe. Feuch god e* righne Maoise san Eigipte @ air an bhfa*sach no an faidh 3590 Elias @ a dheisgiobal Eliseus, <1et alii multi>1 . Is leis an eochair se a d'osgail siod doirse fhlaitheas De* @ dhu*n siod geatadh ifrinn, a thug siod buaidh orra fein, air a' diabhal, agas air a' tsaoghal, <1ut supra, Pag.>1 126. <1(Hic nar[r]antur exempla).>1 // 130 DOMINICA 8s ET 24 POST PENTECOSTEN VEL PRO 3595 QUACUNQUE ALIA INDISCRIMINATIM DOMINICA. <1Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum>1 <1caelorum, sed qui facit voluntatem Patris mei qui in caelis est,>1 <1 &c.>1 (Math., cap. 7, ver. 21 ; Rom., 2, 13 ; Jacob., 1, 22). " Ni* he gach uile neach adeir riomsa, a Thighearna, a Thigh- 3600 103 earna, rachas asteach sa rioghacht neamhdha, acht an te* do ni* toil m'Atharasa ata air neamh.' Ni bhfuil duine air bith, fi*reun no peacach, nachair mhaith leis a dhul go flaitheas De* ag uair an bhais. Cedheadh, adeir Criosd san tsoisgeul ata latha[i]r nach tteid aon neach am acht 3605 an te do ni* toil an Athara ata ar neamh. Acht ceist anso, Cia he sin do ni* an toil sin go sunradhach ? Go coitchionta, saoilean @ breanaighean an chuid is mo do chinne daona gur fe*arr an comhgar @ an tslighe a bhias ag gach aon duine no ag fein leas anna @ toil De* do d<1h>1eanamh air a' tsaoghal sa, .i. saoilean an 3610 duine o*g nach bhfuil air aire no le deanamh ag an tseanoir aosda acht a bheith ag deanamh anma ; saoilean an duine aosda gur u- nigh a bhrigh fein @ a mheisneach @ gur fusa don duine og trosgadh, de*irc, @ oibreachadh eile na haithrigh @ an chradh chuirp a dheanamh no do fein. Deir na tuatadh ainbhfiosacha 3615 gur furas do na daoine foghlama, .i. don eaglais, do na braithre riaghalta, @ do na dithreabhuigh uaigmeacha leas a n-anma a dheanamh seacha iad fein. Deir an duine bocht amhgrach a' ni*dh ceadna leis an duine shaidhbhir, @ amhlaidh gach aon eile 131 mar sin sios. // Acht ataid uile meallta ansna smaointi se, 3620 or ata se a ccumhachta an uile dhuine ana staid bheathadh fein a dhul go flaitheas De*, mas e thoil fein e*. Is taitneamhach a' ni*dh a bheith ag e*isteacht le teagasg, le comhradh, no le seanmoir air mho*rdhacht no air mhaitheas no air throcaire De', air na*duir @ air dhealradh na n-aigheal, na naomh, @ na gloire 3625 siordhaidhe, air shuidheamhuin na bhflaitheas, ar chursa no ar chlaochlo na ndu*l, na gre*ine, na gealaigh, na rioltog, @ neithe eile mar sin, @c., acht is fe*arr siobhal @ imeacht go di*reach air an tslighe @ air an bhealac<1h>1 a threo*raigheas ann, ag deanamh go haighearra tola De*, no sin uile. " Or ni* hiad lucht e*isdeachta 3630 an dlighidh acht lucht a dhe*anta no choimhlionta a shaor- fuidhear ', adeir Po*l chum na Romhanach (Rom., c. 2, v. 13). Creud an mhaith a bheith ag amharc no ag feuchuin air thi*r aoibhin a bhfad thall muna mbeith eo*las no cumas an bealach ann do ghabhail ? Is air an ghle*as @ air an tslighe ar leith ata* 3635 ag na huile dhuine ana staid bheathadh fe*in a dhul chum na 104 ti*re aoibhne sin flaitheas De* @ ni* air aoibhneas na air ghloiri na ti*re fe*in is ru*n liom tracht anso, acht air tus, abramoid an Aue Mairia. Aue Mairia. Na saoilidh duine air bith nach bhfuil gra*sa no trocaire De* 3640 le faghail acht ansa Roimh, air Sliabh Cailueri, ag Sruth Iordain, a Loch Dearg, a mullach sleibhe no an aiteachaibh uaigneacha naomhtha eile amha*in. Dearbhaighean an psailmcheadach a chontrardha sin, ag radh, <1Prope es tu Domine, et omnes viae tuae>1 132 <1veritas,>1 .i. " a Thighearna, // ata* tu garamhuil ag ar la*imh, @ ata* 3645 do bhriatharadh uile fi*rineach ', amhail @ mar dearadh, cebe air bi*th ait no staid bheathadh ana bhfuil tu, a dhuine, ni* bhfuil agad acht do la*mh a shi*neadh air Dhia, mas ail leat fe*in. Mar sin, ni* leithsgeul a ra*dh go bhfuil comhgar ag duine nias fe*ar no ag duine eile. D'f<1h>1uiling Criosda an pha*is air ar son 5650 uile, agas mar is a*il leis air slanughadh uile, ni bhfuil staid no slighe beathadh ar a' tsaoghal sa, o*g no a*rsaigh, saidhbhir no daidhbhir, tuaigh no eaglais, nach bhfuil Dia ag a la*imh, mas ail leo feuchaint air no a la*mh a shi*neadh do*, mar ni* an leanabh don bhanaltruin an tra*th a bhias baol tuitim a[i]r. Ata* tiodh- 5655 lacadh na ngra*s air faghail ag gach aon a chuidios @ a chomh- obrigheas leis an toil saor toil agas aitheanta De* a chur a ngniomh no a gcoimhlionadh, ni* nach ttig le neach a dhe*anarnh lena neart no lena bhri*gh na*dura fe*in. Or mar nach ttig leis an duine thinn no lag ualach iornchar no siobhal a dhe*anamh gan leataca, 5660 is amhlaidh ni* thig leis an pheacach ata* tinn tmailidh on pheacadh an tslig<1h>1e a threo*raig<1h>1eas go flaitheas De* a g<1h>1abhail gan leathtaca na ngra*s mar chong[n]amh aige <1(vid. pag.>1 121, 88). Ni bhfuil fear no bean, o*g no a*rsaigh, aois no ealadhuin air a' tsaoghal sa nach ttugan Dia gra*sa specialta doibh a n-ualach 3665 fe*in iomchar, mar deir Pol, <1Unusquisque enim onus suum portabit>1 (Gal., 6, 5). Mair sin, ata* se churnh furas don ghreasuigh no 133 don fhear tighe ag iomchar an // ualaigh ata* d'fhiac<1h>1aibh air fe*in go cneasda ansa tslighe beathadh ana bhfuil se, ata* se chumh furas do*, adeirim, a dhul go flaitheas De* leis an di- 3670 threabhach a theid le cra*bhadh go Loch Dearg no na Rornha. 105 Agas ni* bhfuil aois, oific, no ealadhuin faoi neamh na neall nach bhfuil duine don ealadhuin cheadna 'na naomh a bhflaitheas De* ; @ ata* na gra*sa @ na cumhacht ce*adna ag gach aon eile, mas e a thoil an u*soid cheadna a dhe*anamh leo. 5675 <1Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam>1 <1vos. Tollite jugum meum super vos ; jugum meum enim suave>1 <1 est et onus meum leve>1 (Mat., c. 11), " tigidh chugamsa uile, a lucht an tromshaothair, oruibh a bhfuil anualach @ bhearaidh - me furtacht dhaoibh ', adeir Criosd. " To*gbhuidh m'ualachsa 5680 oruibh, or ata* ma chuingse gan dochar @ m'ualach eadtrom ' (Mat., c. 11). Is follas anso go bhfuil ualach Chriosd eadtrom @ ualach an pheacaidh trom <1(pag.>1 69). Cuirean a' diabhal, an saoghal, @ an chodlan anualach air an pheacach, acht do bheir Criosd cuireadh doibh an t-anualach sin a chuir diobh @ ualach 3685 eadtrom fe*in a chuir orra. Ni* bhfuil duine ar bith nach bhfuil ualach @ cu*rarn ar leith air le hiomchar a bheanas go specialta don oific ata* aige. Sin 134 an t-ualach eadtrom iarras Criosd air an uile dhuine // iomchar seacha ni* ar bith ar tu*s. Or muna mbeith an uile sheirbhiseach 3690 a rnbun na hoibre ordaighear do*, creud an buidheachas a bhias a[i]r (sin @ biodh go raibh ag de*anamh foghnaimh eile fe*in) ? Ma theid a g<1h>1nothaidh fe*in amogha, is seirbhiseach nimhdhi*leas e*. Iomchraigh gach duine u*alach @ a chu*ram fe*in go specialta @ tuguidh se aire do* tar ni* ar bith. Bi* gach aon ansan ait, 5695 ansa[n] oific, @ ansa phosta a ho*rdadh do fe*in, gan ait no oific dhuine eile iarra[i]dh no shantughadh, .i. an sagart @ an pobal, an t-atha[i]r @ an chlann, an maistir @ an t-oglach, gach aon aca ag coimhlionadh @ ag iomchar a chu*ruim @ ualaidh fe*in go specialta. Bi* se a ngleas @ an o*rdughadh aige, no dunfar an 3700 doras air teacht lo an Tighearna, adearas, <1Redde rationem>1 <1 villicationis tuae>1 (Luc., 16), mar righneadh ar na maighdeanuibh amuideacha aca nach raibh ola ana lochranaibh fe*in. Mi*neocham gach ni* aca so ar leith ionas goma fe*ar a thuigeas gach a[o]n duine creud an t-ualach no an cu*ram ata* aige le cuntas a 3705 thabha[i]rt air a son lo* an Tighearna, .i. uair an bha*is @ an bhreitheamhnais. // 106 135 <1Unusquisque enim Portabit onus suum>1 (Gal., c. 6, v. 5), " iomchoruigh gach aon ualach fein.' Ni theid anam air sgath a cheile, .i. an t-atha[i]r ar son na cloinne no an chlann air son 3710 an athara lo* an bhreitheamhnais ach gac<1h>1 a[o]n duine ar a shon fein. Or an chead cheist fhiafrachas an breitheamh, Cionas a choimhlion tu do c<1h>1u*ram fe*in, cionas a sheasaimh tu do p<1h>1osta, an ait, an cheird no an ealadhuin a bhi agad air a' tsaoghal ? A lanamhuin phosta, tugaidhse aire da bhur gcu*ram @ do bhur 3715 n-ualach fein, don cheangal coisreaga dosgaoilte a chuir an eaglais oruibh @ don ghealladh dhearbhtha, nach mbristear go nuige an ba*s, a thug sibh a bhfiaghnaise De* da cheile cion @ siothchainte a bheith eadruibh, @c., mar chuireas an sgrib<1h>1in diadha sios duin (Eph., c. 5 ; Collos., 3 ; Pet., 3) gach oibligoid 3720 @ ualach da bhfuil d'f<1h>1iachaibh air an lanamhuin phosta. Aithreacha @ a m<1h>1aithreacha, to*gbhuidh suas bhur gclann reir na riaghlacha a bheir Pol easbal duin (Col., 3, 212; Eph., 6, 4). Na caomhnuigidh an tslat no an teanga orra @ teis- beanuigidh sompla maithe doibh, .i. munadh le slait, uideas no 3725 teagasg le teanguidh, @ sompla maithe le gniomh. Reir dligheadh De* @ na nadura ata uirid d'oibligoid air an athair a chlann a mhunadh @ ata air a mbeathughadh, smacht @ riaghail a chur 136 orra gan diomhnas no drochuideachta // do chleachtadh no reim a ttola fein a leigint leo. San darra hait, ni riachtnasaigh 3730 beatha an c<1h>1uirp no beatha an anma, .i. eolas an chreidim<1h>1, a gheibhear san teagasg Criosdaidhe, tathaigh na sacramainteadh @ na sub<1h>1ailceadh, tathaigh ar an aifrionn, air an urnaighe, @ ar an chrabhadh, eagla @ gradh De* @ na comharsain, fuath na locht, graineamhlacht an pheacaidh @ phiantaibh ifrinn a chur 3735 in umhail doibh, @ fa dheoidh, sompla @ deag<1h>1niomharadh a thabhairt doibh. 'Siod so na neithe prionsapailte a dhlighear don chloinn. So an cu*ram @ an t-ualach iarras Criosd go sunrad<1h>1ach air an atha[i]r @ an mhathair a choimhlionadh @ iomchar, @ is air son an oibligoid se go specialta a shaorfar no 3740 dhaorfar iad lo* an bhreitheamhnais. " A chlann, big-dh umhal da bhur n-aithribh @ do bhur maithribh ', adeir an t-easbal Pol (Eph., 6). Tuguidh onoir 107 doibh ionas g[o] mbiadh rath @ fad saoghail agaibh <1(ibidem).>1 Re*ir aitheanta De*, ata d'f<1h>1iachaibh air a' chloinn gadh, onoir, 3745 @ umhlacht a theisbeanadh don athaior don mhathair, @ fo*s re*ir dligheadh na nadura. Thug siod ar a' tsaoghal iad, thog siod suas go cu*ramach iad @ fagan a solar saoghalta aca an lo* 137 deigheanach. Air an adhbhar sin, ata // d'f<1h>1iachaibh air an chloinn imirt chuitighidh a thabha[i]rt doibhsion arist, .i. an 3750 aimsir a' riachtnais, an aosa, @ a' leatroim, @ go specialta an aimsir a' bhais friogholughadh na heaglaise fhaghail doibh, maille re hadhlacad<1h>1 Criosdamhuil, aifrin, trosgadh, deirc, @ urnaighe d'eis a mba*is. So oibligoid @ fiacha sunradhach na cloinne ; so a' t-ualach ata chu*ram orra chum tola De* a sha*sadh 3755 @ ri-oghachta na gloire fhaghail. <1Non omnis qui dicit mihi>1 <1 Domine, Domine, &c.>1 A' chlann a dhiolas na fiacha sa no choimhlionas an dligheadh sa De* @ na nadura is dual doibh beanughadh De*, rath saoghalta, saoghal fada le hagh, @c. d'f<1h>1aghail, reir geallaidh De* fein, ag Eph., c. 6, 3 v. 3760 Acht creud eirigheas do chloinn na miochomhairle @ na heasumhlacht a bheir tarcuisne, aithis, no drochtheanga don atha[i]r no don mhathair, a bhuaileas, a mhaslaigheas, no a mhallaigheas iad, nach ttugan cabhair no furtacht doibh, <1ut>1 <1 supra>1 ? Mallaighean De* an chlann sin, <1Qui maledixerit Patri vel>1 3765 <1 matri morte moriatur>1 (Mat., 15, v. 4), agas is dual doibh an uile sgrios @ seanmhallacht tuitiom orra, mar innsios an8 sgrioptuir duin (Pr[o]verb., 3o ; Ec[c]les., 3). A dhaoine oga, fhir @ a mhna, ata mar n-ualach fein agaibhse le hiomchar a bheanas le mar staid fe*in. 'Se an chead ualach 3770 ata d'fhiachaibh oruibh, eolas a chur air Dhia @ air mar gc[r]eidiomh, <1Quaerite primum regnum Dei>1 (Mat., 6). Is maith, 138 adeir briathara De*, don te* a chleachtas cuing an // Tighearna iomchar a ttus oige (Lam., c. 3), eadhon an dligheadh a d'ordaigh Dia @ an eaglais do choimhlionadh. An chuid eile 3775 do mar n-ualach, deighbheatha, iomchar geanmnaigh gan earroid, diomhnas @ drochuideachta do sheachna. Is furas an oige a 108 mhu*nadh, a chleachtadh, @ a chlaonadh chum deighniomharadh no drochghniomharadh, mar is furas a' tslat a shniomh air ta si maoth. Cebe iomcharas ualach na hoige, 'se sin an cupan 3780 ata la*n slainte, uabhair, @ anbhras an aois na hoige, slan a' diabhail faoi o sin sios go trath bheith sior <1(vid. pag.>1 85). Ata ci*os air leith ag Dia air a' tsaidhbhir @ ar a' bhocht, ar a' mhaighistir @ ar a' ghiolla, ar an bhaintreabhaidh agas air an mnaoi dhiomhain, air an te* ata ceangailte @ air an te* ata sgaoilte, 3785 @c. ; mar sin, tugaidh gach duine aire da chu*ram @ da ualach fein, reir na hoifice, na ceirde, no na staide beathadh ata aige, or is air son fheadhmadais fein @ ni* ar son fheadhmadais an fhir ud eile iarrfar cuntas an lo* deigheanach air. Leughtar air gach ni* aca so air leith san sgrioptuir (I Tim., 3790 5 ; <1de viduis>1 ; Col., 4 ; Eph., 6, <1de magistris>1 ; Eph., 6 ; Col., 3 ; Tit., 2 ; Pet., 2, <1de servis>1 ; <1de divitibus et pauperibus,>1 I Tim., 6; Luc., 6; Heb-, 14)- // 139 <1Vigilate et orate>1 (Mat., 26), " bigidh air mur gcoimhead.' Ata an diabhal a' seilg oruibh, @ fo*s an ba*s, air an og agas ar 3795 an a*rsaigh. Ata naimhde eile fo*s ar mar si*dh, .i. an saoghal cealgach @ claonta domhu*inte na codla. Is beanaighe an searbhfhoghantaighe nach bian 'na shuan no 'na chodladh acht 'na dhusgadh, air a choimhead, @ air fhurachas ag teacht a mhaistir no a thighearna, <1Beatus ille servus, quem cum venerit 3800>1 <1 dominus ejus et pulsaverit januam, invenerit vigilantem>1 (Luc., 12, v. 37). An te* iarras oruin faire @ coimhead a dheanamh, iarran se oruin fo*s an urnaighe dheanamh d'eagla tuitim ionsna caithighe, <1ut non intretis in tentationem,>1 or is leighios air na cathuighthe 3805 an urnaighe. Is coir go specialta maidin agas trath nona, tus @ deireadh an lae a chaitheamh san urnaighe. Tre urnaighe na mainne iarrmoid gra*sa air gcomhdach air olc ; tre urnaighe na hoidhche iarrmoid pa*rdun air son gach olc da ndearnamar <1(vid. pag.>1 12o, <1de oratione).>1 3810 Is companach @ guaillighe don urnaighe an trosgadh @ an deirc <1(vid.>1 123). Beagan o fhear a' bheagain @ moran o fhear an mhorain. A Chriosdaidhe, feuch, am<1h>1airc suas air an ait as a ttainig do shaidhbhreas, do thalluin, @ do thiodhlacaidh, 109 agas cuir mi*r bheag no roinn do na tiodhlacaidh cheadna suas 3815 arist, @ na deana da*lta na muice nach bhfeuchan suas air fhear 140 a beathaigh, .i. ar fhear leagadh na ndearcan. // Agas tuig nach le haghaidh troda an aghaidh De* no fo*s le haghaidh do chur go hifrionn no an uabhar no air earroid a fuair tu, a Chriosdaidhe, gach prontanas, gach maoine, @ gach tabhartas 3820 da bhfuil agad ; ni headh acht le haghaidh a gcur air rath @ biseach dod h'anam, le haghaidh a ranna, le haghaidh do riachtanais fein @ do chomharsain, @ mar sin, le haghaidh iad a bheith 'na meodhoin, 'na gceinnsioca[i]r, @ 'na ndreimire agad suas go flaigheas De*. Agas breathnaigh agad fein go gcluin 3825 tu Dia ag caint @ ag radh na ttri* bhfocal sa leati, .i. <1accipe,>1 <1 redde, cave,>1 " glac, fill, coimheid ', sin le radh, glac an talluin se uaimse, cuir air biseach e*, tabha[i]r no fill a luach so*cail oram fein arist. Agas muna ndeana tu sin, cuimhnigh @ tabhair dod aire go n-ioca tu go daor da cheann ansan ait @ ansan u*a[i]r na 3830 ttig leat thu fein do leasughadh @ nach bian neach air do leisgeul, agas fa dheoidh, tuig, cebe air bith staid beathadh ata agad, go bhfuil se d'fhiachaibh ort leis an ealadhuin no leis an oific sin, .i. le do sheo*l, le do sheisrigh, no le do thuaigh, ni he amhain saothar @ lo*n saoghalta a dheanamh dhuit fe*in 3835 acht fos lo*n siordhaidhe a chur suas duit fein san tsaoghal eile <1 (vid. pag.>1 99, &c.). Theisbein me dhaoibh go ttugan Dia grasa air leith do gach uile anam fein a shlanughadh, @ arist deirim go mbian a dhoigh @ a g<1h>1aiste fein ag an diabhal ag iarraidh an t-anam sin do 3840 dhamnughadh. // 441 Is na*mhuid ghlic an diabhal @ tugan se iarraidh a dhul asteach a gcomhnaigh ar a' duine an ait is lugha a bhfuil se air a choimhead no a bhfuil neart no daig<1h>1neach roim<1h>1e. Feuchan se go mi*n agas go garbh e*, go bog @ go cruaidh, air a chaoin @ 3845 air easgcaoin no go ttiocfuidh se air a' taobh is anbhfaine, is luige, @ is soibhriste dhe. Ni bhfuil dul asteach agam air an fhear so acht an uair a bhias fearg air, no air an fhear ud eile acht an ua[i]r a bhian se air meisge, no cebe air bith leanan peacaidh a bhias aige ; go nuige sin is deaca[i]r a chlaoidh, acht 3850 an uair sin feudam ma rogha cleas a dheanamh leis, or ni fhanan brigh no meisneach ann an ua[i]r sin. Caillean se grasa De*, ------------------------------------------------------------------ 110 slainte anma @ a chuirp, a chiall @ a riasun, a mhaoin shaoghalta @ a shubstainte, @ ni bhian ca*s leis olc no urchoid air bith a d<1h>1eanamh o sin amach (<1hic varia pec[c]ata et vitia referuntur).>1 3855 Creud mar gheabha[i]r an chneadh sa a leighios arist? G<1h>1eabhair ga*rda, daig<1h>1nioghadh, @ coimhead dubalta a dhe*anamh air an ait sin dhiot fein a bhi*dh lag, anbhfan, no sobhriste, @ gan a' comhgar ceadna no an ocoid cheadna a thabha[i]rt dod namhaid leagadh no tuisleadh a bhean asad, 3860 no an ait sin a leonadh no a leagadh achoidhche 'rist- // 144 DOMINICA NONA POST PENTECOSTEN. SUPER EVANGELIUM, Luc., 19, 41. Do bhi* cathair darbh ainm Ierusalem a ttaobh shoir don domhan, a gcriochaibh na cine Iudaigh, san rann don domhan 3865 da ngoirthear an A*isia. Is annsa chathair se a bhi* ionad comhnaigh ag an ri*gh Da*ibhi, aig a mhac Solamh, @ aig na righthe eile a thainic air a lorg. Bhi* an baile se fo*s anmnaiteach oireirc air feadh na cruinne air e*feacht a thor @ a dhaighnidh, air mhe*ad a shaidhbhris, air imhir agas air li*onmhuireacht a 3870 dhaoine, agas go sunradhach ar son an teampoil mho*ir, nach raibh a shamhail san domhan, a tho*g Salamh an onorachas an fhi*orDhia, ionnas go ndeanaidis an pobal iodhbairt @ adhradh ann. An tan a thainic Iosa air amharc na caithreacha mo*ire se ghuil se uimpe cionn nach ttug si* fa ndear an comhgar a bhi aice @ 3875 gar dhiult si a leas @ a maith fe*in do dheanamh an tan sin a bhi* Criosda air cuairt aice. <1Si cognovisses et tu, et quidem in>1 <1 hac die tua quae ad pacem tibi>1 ; <1nunc autem abscondita sunt>1 <1 ab oculis tuis,>1 " O, da n-aithneochfa an la* sa a fuair tu dhuit fe*in @ na neithe a bheanas re*d shiothc<1h>1ainte; acht ataid siod 3880 anois foluight<1h>1e o do shuilibh ', .i. O, da n-aithneochfa gur aniodh a thainic Criosda ar cuairt thugad le sochar @ mait<1h>1 111 145 dhuit fein @ gan do shuile a // dhrud roimhe acht a' t-am @ a' comhgar sa a fhreastal, ni* thiocfadh an sgrios ort ata* triall thugad. 3885 <1Quia venient dies in te, et circumdabunt te inimici tui vallo,>1 "oir tiocfuidh laethe ort anna dteilgfid do naimhde di*og ad thiomchioll agas iona dtimchiollfaid @ anna gcuibhreochaid air gach ean taoibh thu*, agas do dheanuid comhchothrom ris an talamh thu* @ do chlann ionnad astigh @ ni* fhuigfid cloch air muin cloiche 3890 ionnad tre* nachair aithnigh tu aimsir do chu*arta, <1eo quod non>1 <1 cognoveris tempus visitationis tuae.>1 Agas feuch, do thainic an targair se asteach an agha[i]dh na caithreacha miofhortunaigh se a dhiult mar so don chomhgar a thug Criosda doibh. Oir dha* fhighid bliag<1h>1an d'eis Criosda a chur chum ba*is, thainic 3895 Ti*tus Vespaisian, mac don impire bhi* an uair sin san Roimh, malle re ham rochumasach @ chuir se leigir no sige fan chaithrigh @ le rith teineadh @ claoidhimh leag se na ballaidh, loisg se na tigheach @ an teampal, @ mharbh se an 11,000 fear le faobhar an chlaoidhimh. Bhi gorta chomh mo*r an aimsir 3900 an tsiege gur ithe na maithreachadh a gclann @ a leanba fe*in. @ is amhlaidh a thainic dioghaltas agas dibhfeirge De* air an mhuintir se a chuir Criosda chum ba*is, a mharbh @ a dhi*bir na faidhe, na naoimh, @ na heasbail, agas nachair aithnigh an 146 t-am a ttug Criosda cuairt orra, na an comhgar // a fhreastal 3905 le a maith agas a leas fein do dheanamh. Agas fo*s ata* clann @ treibh na muintir se o sin a leith fu*agara di*beartha coimheach san uile ait air feadh na cruinne @ fuath agas miosgais aig na huile orra.