INCIPIT UITA SANCTISSIMI CEOLFRIDI ABBATIS, SUB QUO BEARUS BEDA HABITUM+
PERCEPIT+
SAMCTAE RELIGIONIS, ET POST CUEUS QBITUM PRO MERITIS CEPIT ASSUMERE PALMAM+
AETERNAE+
FELICITATIS. / 1.  Praecipit apostolus Paulus, scribens ad Hebreos, /'Mementote+
praepositorum uestorum, qui locuti sunt uobis / uerbum Dei, quorum intuentes+
exitum conuersationis imitamini / fidem'; unde liquido patet quia optime+
agitis, / carissimi, iubendo de memoria reuerentissimi patris et / praepositi+
nostri+
Ceolfridi, qui locutus est nobis uerbum Dei, / fieri sermonem.  Erat enim reuera
talis cuius Deo deuotae / conuersationis non solum exitus, sed et introitus+
et processus, / sit iure sequendus, cuius fidei non fictae sit imitanda+
constantia.+
/ 2.  Nobilibus quippe ac religiosis editus parentibus et ipse / a primis+
pueritiae annis uirtutum studio deditus, ubi octauum / ferme et decimum agebat+
annumaetatis,+
depostio / habitu saeculari monachus fieri maluit, intrauitque monasterium,+
/ quod positum in loco, qui dicitur ingaetlingum, / religiosus ac Deo+
amabilis frater eius Cynefridus rexerat, / sed non multum ante Tunberto cognato+
ipsorum regendum / commiserat, qui postea Hagustaldensis aecclesiae antistes /+
ordinatus est;+
ipse discendarum studio scripturarum / hiberniam secedens, simul et desiderio+
liberius Domino in / lacrimis precibusque seruiendi. / 3.  Deuote igitur+
susceptus a praefato cognato suo Ceolfridus / deuotius est ipse conuersatus;+
lectioni, operationi, et /+
<p. 389>+
discipline regulari per omnia studens.  Nec multo post+
idem / Cynefridus, pestilentia longe lateque grassante, cum aliis / quoque+
Anglorum+
nobilibus, qui gratia legendi scripturas / illo praecesserant, a morte+
transitoria perpetuam migrauit / ad uitam, et tunberctus una cum Ceolfrido et+
non paucis / e fratribus eius monasterii inuitatus a Wilfrido episcopo / ad+
monasterium+
Rypense secessit, ubi Ceolfridus iuxta / morem regulari subditus conuersationi,+
tempore procedente, / a praefato episcopo ad presbiteratum electus atque+
ordinatus/ est, annorum circiter XX et UII.  Qui mox ordinatus ob / studium dis+
cendi maxime uitae monasterialis et gradus, / quem subierat, instituta, Cantiam+
petiit. / 4.  Peruenit et ad Anglos Orientales, ut uideret instituta / Botuulfi+
abbatis, quem singularis uitae et doctrinae uirum, / gratiaque Spiritus plenum,+
fama circumquaque uulgauerat; / instructusque abundanter, quantum breui potuit,+
domum / rediit, adeo ut nemo per id temporis uel in aecclesiastica, / uel in+
monasteriali regula,+
doctior illo posset inueniri; nec / tamen uel gradus, uel eruditionis,+
uel etiam nobilitatis suae / intuitu, ut quidam, ab humilitatis statu ualuit+
reuocari, quin / in omnibus regulari se satagebat mancipare custodiae. /+
Siquidem+
tempore non pauco pistoris officium tenens, inter / cribrandum, clibanum+
que accendendum mundandumque, et / panes in eo coquendos, presbiteratus+
caeremonias+
sedulus / discere simul et exercere non omisit; quo tempore etiam / regularis+
obseruantiae magisterio fratribus praeesse iussus / est, quo, pro insita sibi+
eruditione simul et zeli feruore diuini, / et inscios instituere, et contumaces+
redarguere deberet. / 5.  Ut uero tempus aderat, quo eum caelestis Arbiter+
eminentius+
/ rectorem facere decreuerat animarum fidelium, / beatae memoriae pastor+
et abba noster Benedictus, cognita / eruditionis, religionis, et industriae eius
gratia, cum / monasterium hoc, in quo nos superna pietas congregauit, /+
instituere+
disposuisset, hunc sibi a memorato eius episcopo / adiutorem et cooperatorem+
monasticae institutionis dari / obtinuit; non quia tantae peritiae uir eius+
magisterio, quo / ipse inbueretur, opus habuerit, cum multoties mare transito, /
<p.390>+
Gallie,+
et Italie, sed et Insularum partibus lustratis, antiquorum / statuta+
monasterium+
iam notissima haberet. / 6.  Denique referre erat solitus, quia regulam,+
quam docebat, / in antiquissimis X et UII monasteriis didicerat, / et quaeque+
ubicumque optima uidisset, haec, quasi in sacculo / sui pectoris recondita,+
Brittianniamque+
perlata, nobis / sequenda tradiderit.  Sed sicut Barnabas apostolus,+
cum / esset uir bonus, plenusque Spiritu Sancto ac fide, docturus / Antiochiae+
primo uenit Tarsum, ubi sciebat esse Saulum, / quem inter rudimenta susceptae+
fidei magna iam dedisse / meminerat indicia uirtutis, ut hoc usus adiutore+
ministerium+
/ uerbi, sicut proposuerat, impleret; uel sicut Moyses ad / ducatum+
Israheliticae+
plebis ab ipso Domino electus et / edoctus, ne solus tanti pondus regiminis+
subire formidaret, / Aaron fratris auxilio stipatur, quo sacerdote et propheta+
/ adiutus susceptum adimpleret officium; sic nimirum, sic / memorabilis abbas+
Benedictus, cum esset in omnibus / monasterii disciplinis instructissimus,+
inconstruendo+
suo / monasterio Ceolfridi quaesiuit auxilium, qui et regularis / obseruantiam+
uitae pari doctrinae studio firmaret, et altaris / officium sacerdotii+
gradu suppleret. / 7.  Ceperunt autem aedificare monasterium iuxta ostium / Wiri
fluminis, anno Dominicae incarnationis sexcentesimo / septuagesimo IIII,+
indictione+
II, anno autem quarto imperii / Egfridi regis, accepta ab eo terra, primo+
familiarum / quinquaginta, postea namque uel ipsius uel aliorum regum /+
nobiliumque+
donatione in maius auctum est.  Secundo / fundati monasterii anno, Benedictus+
mare transiens architectos / a Torhthelmo abbate, dudum sibi in amicitiis /+
iuncto,+
quorum magisterio et opere basilicam de lapide / faceret, petiit, acceptosque+
de Gallia Brittanniam perduxit. / 8.  Cepit interea tedere Ceolfridum prioratus,
magisque / delectare libertas monachicae quietis quam alieni cura / regiminis.+
Nam et inuidias quorundam nobilium, qui / regularem eius disciplinam ferre+
nequibant, insecutionesque / patiebatur accerrimas, reuersusque ad+
monasteriumsuum+
<p. 391>+
solito priscae conuersationis festinauit se subicere famulatui; / sed+
sequente Benedicto, ac reditum eius postulante, tandem / uictus caritatis+
precibus,+
redit, et quae coeperat cum eo / monasterii constituendi atque ordinandi iura+
sedulus exsequitur. / 9.  Facta autem citissime basilica operis eximii, atque+
in /+
honorem beati Petri apostoli dedicata, reuerentissimus abbas / Benedictus Romam+
ire disposuit, ut librorum copiam sanctorum, / reliquiarum beatorum martyrum+
memoriam dulcem, / historiarum canonicarum picturam merito uenerandam, sed et /+
alia, quae consuerat, peregrini orbis dona, patriam referret; / maxime+
magistros,+
qui iuxta ritum Romanae institutionis / ordinem cantandi et ministrandi in ea,+
quam nuper / fundauerat aecclesia, docerent. / 10.  Comitatus est Ceolfridus+
euntem,+
cupiens sui gradus / officium plenius Romae, quam in Brittannia poterat,+
ediscere;+
/ relictus uero est ad tuitionem monasterii, donec redirent, / Easterwyni+
presbiter et cognatus abbatis Benedicti. / Cooperante autem Domino, propositum+
sequitur effectus, / et ibi multa discunt aecclesiae statuta, et beate memorie+
/ Iohannem archicantorem Romanae aecclesiae, abbatemque / monasterii beati+
Martyni,+
secum Brittanniam ducunt, qui / nos abundanter ordinem cantandi per ordinem+
et uiua uoce / simul et litteris edocuit. / 11.  Post octo autem annos quam+
praefatum+
monasterium / statuere caeperant, placuit Ecgfrido regi, pro redemptione+
/ animae suae, etiam aliam XL familiarum terram reuerentissimo / abbati+
benedicto donare,+
in qua aecclesia et / monasterium beato Paulo fieret; non quidem a prioris+
/ monasterii societate seiunctum, sed eidem in omnibus / unanima fraternitate+
conexum.  Quod opus sibi iniunctum / Ceolfridus strenuosissime perfecit; namque+
acceptis secum / XXII fratribus, decem quidem attonsis, XII uero tonsurae /+
adhuc gratiam expectantibus, uenit ad locum, primo ibidem / constructis omnibus,
que maxime necessitas monasterii / poscebat, domibus, ipsamque regularis+
custodiaedisciplinam, /+
<p.392>+
eundem cantandi legendique ritum omnem canonicum, / quem in prori+
monasterio seruabant, ibi quoque / celebrandum suscepit; dum nequaquam omnes+
, qui cum eo / uenerant, psalmos cantare, quanto minus legere in aecclesia, /+
uel antifonas siue responsoria dicere nossent.  Sed iuuit eos / amor religionis,
et studiosi rectoris exemplum atque instantia / sollers, qui donec altum+
monasterialis obseruantiae /+
radicem figeret, sepius horis omnibus canonicis cum fratribus+
/ aecclesiam frequentare, refici, et quiescere solebat; / quatinus si qua+
corrigenda, si qua nouitios essent docenda, / praesens ipse perficeret. / 12.+
Tertio autem ex quo monasterium fundauit anno, / cepit aedificare aecclesiam+
beati Pauli apostoli+
nomine / consecrandam, ubi AEcgfridus ipse locum altaris designauerat;+
/ quod in tantum creuit opus in dies, ut, cum pauci / essent operarii,+
secundo ex quo inchoatum est anno, ad / dedicationem usque perueniret.  Eo autem
tempore quo / reuerentissimus abbas Benedictus illuc miserat abbatem /+
Ceolfridum,+
constituit et AEosterwini, quem praefatus sum, / presbiterum cognatumque suum,+
prioris monasterii  rectorem, / non quia unum idemque monasterium duos habere+
uel / possit, uel debeat abbates, sed quia ipse pro insita sibi / sapientia et+
maturitate consiliorum sepius ad regem solebat / euocari, nec uacabat eum semper
gubernandis disponendisque / monasterii curis implicari, quaesiuit sibi socium,+
/ quo auxiliante, debitum pondus regiminis leuius securiusque / portaret.  Insu+
per et Romam ire festinabat, quatinus ea, / quae necesse essent monasteriis, que
condiderat, de peregri / patriam bona regerret. / 13.  Qui, dum transmarinis+
moraretur in locis, ecce, subita / pestilentiae procella brittanniam corripiens+
lata nece uastauit, / in qua plurimi de utroque eius monasterio, et ipse /+
uenerabilis+
ac Deo dilectus abbas Eosterwini raptus est ad / Dominum, IIII ex quo abbas+
esse caeperat anno.  Pro quo / fratres, una cum consilio Ceolfridi abbatis,+
Sigridum+
/ diaconem eiusdem monasterii, mire Sanctitatis uirum, et / scripturarum+
studiis abundanter instructum ac singulariter / intentum, constituere abbatem.+
<p.393>+
+
/ 14.  Porro in monasterio, cui Ceolfridus praeerat, omnes / qui legere, uel pr+
aedicare, uel antifonas ac responsoria / dicere possent, ablati sunt, excepto+
ipso abbate+
et uno / puerulo, qui ab ipso nutritus  et eruditus, nunc usque in / eodem+
monasterio presbyterii gradum tenens, iure actus / eius laudabiles cunctis+
scire uolentibus et scripto commendat, / et fatu.  Qui uidelicet abbas, praefate
gratia plagae / multum tristis, praecepit ut, intermisso ritu priori, psalmodiam
/ totam, praeter uespere et matutinis, sine antiphonis / transigerent.  Quod c+
um unius ebdomadis spatio inter / multas eius lacrimas et querimonias esset+
actitatum,+
diutius / hoc fieri non ferens, rursus statuit, ut antifonatae psalmodiae,+
/ iuxta morem, cursus instaura retur, cunctisque adnitentibus, / per se et quem+
praedixi puerum, que statuerat, non / paruo cum labore complebat, donec socios+
operis diuini / sufficientes uel nutriret ipse, uel aliunde colligeret. / 15.+
At ubi Benedictus a Roma patriam peregrina merce, / ut semper, onustus aduenit,+
mestus quidem est de clade que / acciderat, sed gauisus satis quia Sigfridus,+
Deo amabilis uit, / pro Eosterwini abbas esset electus; precepitque, ut+
susceptam / monasterii+
curam strenue gereret, ipso quoque in / doctrina et orationibus iuuante.+
Uerum non multo post / uterque incidit in infirmitatem, et crescente per+
tempus / molestia, in lectum ambo sternuntur, ita ut ne ad sedendum / quidem+
exsurgere+
possent. / 16.  Unde inito cum fratribus consilio, Benedictus uocauit /+
Ceolfridum, eumque utriusque monasterii abbatem constituit, / praecipiens ut+
unumper+
omnia esset monasterium, / tametsi duobus in locis positum, uno semper abbati+
/ gubernatum, eodem priuilegii munimine tutatum; et sicut / eiusdem priuilegii,+
quod ab Agathone papa susceperat, scripta / continent, simul et regula sancti+
patris Benedicti, nunquam / abbas eidem monasterio iuxta successionem generis,+
sed / iuxta uitae modum et doctrinae quereretur industriam, / secun dum quod+
ipse+
in praesenti Ceolfridum statuerat, / qui magis sibi spiritali quam carnali+
eratcognatione conexus, /+
<p.394>+
cum haberet fratrem carnis quidem sibi consanguinitate+
/ proximum, sed inopia cordis a se longissime distantem. / 17.  Constitutus est+
autem ibi abbas Ceolfridus tertio anno / regis Aldfridi, indictione prima,+
quarto+
iduum Maiarum die, / qui erat annus octauus ex quo monasterium beati Pauli /+
fundauerat.  Et eodem anno uenerabilis abbas et diaconus / Sigfridus, longa+
excoctus+
egritudine, migrauit ad regna / caelestia,  XI kal.  Septembris, tertio quam+
abbas esse / caeperat anno.  Porro, anni sequentis exordiis, id est, II id. /+
Ian.  Deo dilectus abba Benedictus, et ipse post longae / caminum infirmitatis,+
in qua Deo semper agere gratias / solebat, requiem lucemque uitae celestis+
adiit,+
annis in / regimine monasteriali sedecim exactis. / 18.  Octo quippe annos ipse+
beati Petri apostoli monasterium / regebat, et alios totidem etiam beati Pauli+
monasterio / per Ceolfridum curam inpendebat; quorum primis iiii / annis+
monasterium+
beati Petri, sicut superius expositum est, / aeosterwyni adiutore, gubernabat;+
sequentibus tribus / Sigfridum, ultimo Ceolfridum, habebat regendi consortem.+
/ Sepultus est autem Benedictus in porticu beati Petri, ad / orientem altaris,+
ubi postmodum etiam reuerentissimorum / abbatum Easterwini et Sigfridi sunt+
ossa translata. / 19.  Quo ad uitam translato de morte, Ceolfridus utriusque+
/ monasterii,+
uel potius unius monasterii duobus in locis siti, / curam suscepit, et per annos
uiginti septem uigilanti / sollertia seruauit.  Erat enim uir acer ingenio,+
strenuus / actu, feruens zelo iustitie, flagrans amore simul et timore /diuino,+
seuerus in corripiendis peccantibus, mitis in refouendis / paenitentibus,+
studiosus in seruandis docendisque / regularis uitae statutis, benignus in+
pauperibis+
recreandis / atque elemosina danda, largus etiam in pecunia uel ea que /+
petebatur donanda, uel ea quae ipsi donabatur remuneranda, / orationum et+
psalmodiae religiosa+
frequentia curam / gerens. / 20.  Itaque monasteria, quibus prae erat,+
et extrinsecis / abundanter opibus et non minus locupletauit internis, et/+
<p.395>+
ut ab inproborum inruptione securiora redderet, missis / Romam+
legatariis, epistolam+
priuilegii a beatae memoriae / papa Sergio petiit, et accepit, instar illius,+
quam ab / Agathone decessor eius Benedictus acceperat.  Nam et / uasis, quae+
ad aecclesiae uel altaris officium pertinent, / copiosissime ditauit; et+
bibliothecam,+
quam de Roma uel / ipse, uel Benedictus adtulerat, nobiliter ampliauit,+
ita ut / inter alia tres Pandectes faceret describi, quorum duo per / totidem+
sua monasteria posuit in aecclesiis, ut cunctis qui / aliquod capitulum de+
utrolibet Testamento+
legere uoluissent, / in promtu  esset inuenire quod cuperent; tertrium+
autem / Romam profecturus donum beato Petro apostolorum / principi offerre+
decreuit. / 21.  Namque ubi longo iam senio defessus uidit se ultra / non posse+
exemplum pristini uigoris suis premonstrare / discipulis, inuenit utile+
consilium ut, relicto+
iuuenioribus / regimine monasteriali, ipse apostolorum limina peregrinaturus+
/ adiret; ibique terrenis absolutus curis inter libera / orationum studia+
diem spectaret ultimum, imitatus exemplum fratris sui Cynefridi, qui, sicut+
supra commemorauimus, / studio uitae contemplatiuae monasterii curam reliquit,+
et / patriam propter Dominum spontaneo mutauit exsilio. / 22.  Parauit igitur+
nauem, recensuit legatarios quos Romam / destinaret, ordinauit et munera quae+
beato Petro essent / regerenda, sufficienter ea, quae tanto itineri essent+
necessaria,+
/ procurauit.  Sed quod ipse cum his esset iturus / consulte ad tempus celauit,+
ne, uidelicet, si palam uulgaretur / quod proposuerat, uel prohiberetur et+
retardaretur ab / amicis, uel certe a pluribus ei pecunia largiretur, quos ipse+
/ remunerandi nec spatium nec facultatem haberet.  Hanc / etenim semper habebat+
consuetudinem animi dapsilis, ut si / quid ei muneris ab aliqua siue maiorum seu
minorum / personarum daretur, nequaquam inremuneratum dimitteret, / sed ampliori
sepius largitorem suum gratia donaret. /+
<p.396>+
23.  Igitur omnibus paratis, et die+
profectionis instante, / conuocauit in aecclesiam fratres qui erant in+
monasterio+
/ beati Petri, et quae disponeret pandit.  Flebant omnes / ruentes in faciem,+
pedesque illius adprehendunt, fusis / lacrimis obsecrant, ne tam repentinus+
abscederet,+
sed uel / una die apud eos subsisteret.  Adquieuit precantibus, / mansitque+
apud eos die illa et nocte, erat autem tertia feria / ante dominicam diem+
Pentecosten, et mane, comitantibus / plurimis, profectus est ad fratres positos+
in monasterio beati / Pauli, locutusque cum eis, quia abire iam disposuisset, /+
indicauit.  Et illis multum plorantibus, ac de subito eius / decessu turbatis,+
leniter ac blande affatus uniuersos, rogauit / ut regulam, quam docuerat,+
seruarent, in+
timore Domini / permanerent, neque iter, quod proposuerat, suis precibus+
/ fletibusque inpedirent, et ei, si quid intemperantius iusto / egisset, ueniam+
darent, quia et ipse cunctis, qui se in aliquo / offenderant, iam toto ex corde+
dimiserit, Dominumque / omnibus placatum esse et tunc et semper optauerit. / 24.
 Non autem parum diu obnitentibus tandem et ipse / multum lacrimans obtinuit,+
quatinus ei cum benedictione et / gratia decenti uiandi licentiam darent,+
precabanturque+
/ obnixe, ut si ad beatorum Apostolorum loca sacra perueniret, / crebris+
eos in precibus Domino commendaret; si antea / transiret, pro eorum semper in+
columitate intercedere meminisset. / 25.  Profectus est die eodem, siue+
desideriouiandi+
accensus, / seu lugentium fratrum tedio conpulsus, praecipiens ut cum /suae+
gratia benedictionis, iuxta regulam sancti patris / Benedicti et sui statuta+
priuilegii, quemcumque de suis / digniorem putarent, abbatem sibi+
constituissent.  Rediensque+
/ ad monasterium beati Petri mox mane facto, cantata / missa adsanctum+
Petrum, et ad sanctam Mariam, et, / communicantibus qui aderant, confestim+
paratus uocat / fratres omnes in aecclesiam beati Petri, rogat pro se orare,+
/ dicit et ipse orationem, accendit thymiama, habensque in / manuturribulum+
consistit in gradibus, ubi legere consuerat, / dat osculum plurimis, nam ne+
omnibus posset, luctu et suo et /+
<p.397>+
ipsorum praepeditur.  Egreditur cum turribulo ad oratorium+
/ beati Laurentii martyris, quod est in dormitorio fratrum, / sequunturet ipsi+
cantantes antiphonam de propheta: 'Uia / iustorum recta facta est, et iter+
sanctorum praeparatum est,' / et 'ambulantes de uirtute in uirtutem,' adiuncto+
et psalmo / sexagesimo sexto, 'Deus misereatur nobis, et benedicat nos, /+
inluminet+
uultum suum super nos, et misereatur nobis.' / et ibi incenso thure exiens,+
rursum adloquitur omnes, ut / pacem inuicem seruent, ab odiis, detractionibus,+
et scandalis / caueant, peccantes quosque iuxta praeceptum euangelii / singuli+
primum, deinde bini uel terni adloquantur, atque ad / uiam ueritatis reuocare+
satagent, et, si fructus sequatur / industriam, gaudeant, sin alias, sic tandem+
ad publicum / eorum errata proferant, concordiam unitatemque germanam / cum+
fratribus,qui+
qui essent ad sanctum Paulum, custodiant, / unum utrorumque monasterium esse+
meminerint, ab eodem / semper abbate regendum, ne rupto interius foedere+
fraternierni+
tatis / pandatur exteris ianua nociuae inruptionis, iuxta / exemplum Hebreae+
plebis, quae, ut per stultitiam filii / Salomonis contra seipsam diuisa est,+
nunquam externa a / clade quieuit. / 26.  Completa allocutione, rursus adsumpta+
antiphona cum / psalmo memorato egrediuntur ad fluuium, lugubre carmine /+
patremutpote+
iam decessurum deducentes, itidemque / singulis osculum pacis dat, intercepto+
sepius cantu prae / lacrimis, et dicta in litore oratione. Ascendit nauem,+
residet /in prora, sederunt iuxta diacones, unus crucem, quam / fecerat, auream.
Alter caereas tenens ardentes. / 27.  Currente trans fluuium naui, aspectans+
contra merentes / suo abscessu fratres , audiensque sonum sublimem / mixti cum+
luctu+
carminis, nullatenus ualuit ipse a singultu / et lacrimis temperare.  Hoc autem+
solum crebra uoce / repetiit: 'Christe, miserere illi caetui]  Domine+
omnipotens,+
/ protege illam cohortem] Scio autem certissime quia nullos / umquam meliores+
illis et promptiores ad obedientiam noui. /+
<p.398>+
Christe Deus defende illos ]'  Sic egressus+
nauem adorat ad / crucem, ascenditque equum,et abiit, abiectis saecularium+
/ rerum curis, festinans ab ipsa quoque cognata sibi abglorum / gente+
peregrinari+
in terris quo liberior puriorque/ animo ad contemplanda angelorum consortia+
redderetur in / celis. / 28.  Reuersi ad aecclesiam fratres completa oratione+
consilium / ineunt quid faciant, placuitque ut inter preces et / ieiunia+
quererent+
a Domino, quem sibi abbatem praeponerent. / Sed quia praeceperat abiens pater+
uenerabilis, / ne qui de illis ipsa suae aegressionis die ieiunaret, quin /+
potius+
omnes maius conuiuium haberent, et ob id etiam / quosdam de suis comitibus apud+
eos usque ad consummatum / prandium expectare praeceperat, erat autem quinta+
feria+
/ ante dominicam Pentecosten, uisum est sequenti die ac / nocte ieiunandum,+
et sabbato tantum ad nonam horam / reficiendum, quia propter uigilias Dominicae+
sollempnitatis / nequibant ultra protelare ieiunium; sed et psalmos non / paucos
per congruas canonicae orationis horas augendos, / obsecrandamque ab omnibus+
supernam+
pietatem, quatinus / eo die quo per Sancti Spiritus aduentum aecclesiae suae+
/ primordia consecrare dignata est, etiam ipsis, portioni / uidelicet+
aecclesiae,+
per eiusdem Spiritus gratiam dignum / ostenderet rectorem. / 29.  His ita+
conpletis,+
uenerunt illo de monasterio sancti / Pauli perplures e fratribus die dominico+
Pentecosten, et / unanimo consilio elegerunt Hwaetberchtum in loco abbatis+
/ ordinandum, qui in monasterio eodem a prima aetate conuersatus, et+
aecclesiastica+
simul ac monasteriali scientia / inbutus, iam tunc presbyterii gradu pollebat.+
Hic ergo /+
<p.399>+
mox abbas electus scripsit epistolam qua apostolico papae / patrem+
prodecessoremque suum commendaret, simul et / munera que mitteret parauit,+
secutusque+
eius uestigia cum / quibusdam e fratribus legit illi epistolam, et dona, que /+
deferret, protulit, inueniens eum in monasterio Aelberti, / quod est situm in+
loco, qui+
Cornu Uallis appellatur. 30.  Qui libenter accipiens electionem fratrum et ipse+
/ hanc sua Benedictione firmauit, eumque abundanter in pluribus, / qualiter+
regendo monasterio praeesse deberet, instituit. / Huius autem epistolae exordium
est:  Domino in Domino dominorum dilectissimo terque beatissimo / papae+
Gregorio, Hwaetberchtus,+
humilis seruus uester, / abbas coenobii beatissimi apostolorum <principis>+
Petri / de Saxonia, perpetuam in Domino salutem. / Gratias agere non cesso+
dispensationi superni examinis, / una cum sanctis fratribus, qui mecum in his+
locis ad inueniendam / requiem animabus suis, suauissimum Christi iugum /+
portare+
desiderant, quod te nostris temporibus tam glorificum / electionis uas regimini+
totius aecclesiae praeficere dignata / est; quatinus per hoc,quo ipse diuinitus+
impleris,+
lumen et / ueritatis et fidei etiam minores quosque affatim iubare suae+
/ pietatis aspergeret.  Commendamus autem tue sanctae benignitati, /+
dilectissime in+
Christo pater et Domine, uenerabiles / patris nostri dilectissimi canos,+
Coelfridi+
uidelicet, abbatis ac / nutritoris tutorisque nostrae spiritalis in monastica+
quiete / libertatis et pacis. / Et primum quidem gratias agimus sanctae / et+
indiuidue Trinitati, quod ipse,et si non sine maximo nostro / dolore, gemitu,+
luctu,+
ac prosecutione lacrimarum a nobis abiit, / ad suae tamen diu desideratae+
quietis gaudia sancta peruenit; / dum ea, quae iuuenem se adisse, uidisse, atque
adorssea+
semper / recordans exultabat, etiam senio defessus beatorum apostolorum /+
deuotus limina repetiit, et post longos amplius quadraginta / annorum labores+
es curasque+
continuas, quibus monasteriis regendis abbatis iure praefuit, incomparabili+
uirtutis amore, quas /+
<p.400>+
nuper ad conuersationem uitae caelestis accitus, ultima+
confectus / aetate, et prope iam moriturus, rursus incipit peregrinari / pro+
Christo,+
quo liberius prisca sollicitudinum saecularium / spineta camino spiritali+
feruens conpunctionis ignis absumat. / Deinde etiam uestrae paternitati+
supplicamus,+
ut quod nos / facere non meruimus, uos erga illum ultimae pietatis seduli+
/ munus expleatis; pro certo scientes quia et si uos corpus / habetis ipsius, et
nos tamen et uos Deo deuotum eius spiritum, / siue in corpore manentem, seu+
corporeis+
uinculis absolutum,  / magnum pro nostris excessibus apud supernam pietatem+
/ intercessorem habemus et patronum.' / 31.  Profectus est autem Ceolfridusa+
suo monasterio pridie / nonas iunias, quinta sabbati, descensurus in mare+
perostium+
/ Humbri fluminis, quarta nonas Iulias, die sabbati, nauem / ascendit, quae+
priusquam Gallicum litus tangeret, tribus in / prouinciis in terram adpulsa+
est, in quibus singulis ipse a / cunctis honorifice susceptus, et ueneratione+
habitus+
est, / quia gratiam antique perfectionis inconparabili uirtutis / exemplo+
consummare decreuerit. / 32.  Adiit, emensa nauigatione, Galliae terras pridie+
id. / Aug. IIII sabbati, sed et illis in partibus magnifice ab / uniuersis,+
maxime+
ab ipso rege Hilperico honoratus est, qui / exceptis donis quae obtulit, etiam+
epistolas illi per omnes / regni sui prouincias dedit, ut in pace susciperetur+
ubique, / neque ei quispiam dispendium itineris facere praesumeret. / Insuper et
Longobardorum regi Liudbrando illum una cum / suis omnibus benigne exibendum+
commendauit.+
Peruenit / autem Lingonas Burgundiorum ciuitatem die septimo kalendarum+
/ Octobrium, sexta sabbati, ubi aetate pariter longa et / aegritudine+
lassatus,+
immo, secundum quod loqui solent / scripturae, deficiens in senectute bona,+
adpositus est ad / patres suos.  Erat enim septuaginta et IIII annorum, /+
presbyterii+
gradu functus annis quadraginta UII, abbatis / locum per se regens annis XXXU.+
 / 33.  Reliquit autem in monasteriis cohortem militum / Christi numero plus+
quam sexcentorum; porro terram, iuxta /+
<p.401>+
supputationem consuetudinis Anglorum, familiarum+
ferme / centum quinquaginta; qui, ut a suo monasterio egressus est, / usque+
dum diem clausit extremum, excepta psalmodia / canonica, ter cotidie psalterium+
Dauid ex ordine decantauit, / addens ad consuetudinem priscam, qua per annos+
plurimos / bis cotidie canendo psalterium currere solebat; et sacre / oblationis
hostiam pro se suisque Domino offerre nullo die / praetermisit, etiam cum prae+
nimietate languoris equitare/ non ualens caballario ferreretur in grabato,{+
excepta+
illa / duntaxat una, qua, quatientibus nauem procellis, tota / laborabat in+
mari, et IIII ante obitum suum diebus. / 34.  Erant in comitatu eius LXXX+
circiter+
uiri diuersis / collecti de partibus, qui illum uniuersi quasi patrem+
sequebantur+
/ et colebant suum.  Nam et ipse suis praeceperat /   ministris, ut si quem+
de comitantibus se alimentum non / habere conperissent, confestim ei uel cibum+
uel pretium / darent; erat quippe natura misericors, et pauperum cultor /+
eximius.+
 Denique profecturo et proficiscente illo unanimus / egenorum uagorumque+
gemitus,+
quasi patre se et altore / destitutum, testabatur.  Quod uirtutis genus ipse+
non solum / timore et amore superno commendatum, sed et a parente / quasi+
hereditario+
iure susceptum, sedulus exercere curabat. / Siquidem pater ipsius, cum+
nobilissimum comitatus ageret / officium, in tantum misericordie, quae fit in+
pauperes,+
semper / operibus gaudebat, ut cum quodam tempore permagnificas / suscipiendo+
regi epulas parasset, sed hunc superueniens / inopinata belli necessitas,+
ne eo uenire posset, retardaret, / ille gratias diuine dispensationi referens+
statim+
omnes / pauperes, peregrinos, languentes circumquaque uocari ad / epulas, et+
que regi terreno ac ministris eius exibenda proposuerat, / summo iam Regi in+
humilibus+
illius aeterne gratea / retributionis exibuerit; ipse quidem per se maribus+
omnem / inpendens famulatum, porro coniugem suam feminis / humillimae ancillatum
famulae per seipsam in omnibus / exibere praecipiens. / 35.  Peruenit autem+
Lingonas Ceolfridus circa horam diei / tertiam, septimo kal. Octob. ut diximus,+
incipiente indictione /+
<p. 402>+
XU; appli cansque in pratis eiusdem ciuitatis/ gratanter+
a Gangulfo regionum illarum Domino susceptus / est, quippe qui ipsum et in uia+
prius inueniens illo uenire, / et benigne suscipi, etiam si ipse non adesset,+
praecepit;+
/ multum obsecrans, ne inde nisi sospes abiret, sed ibi potius / ad loca+
sanctorum martyrum, si ita Deus uoluisset, uitae / caelestis expectaret+
introitum.+
/ 36.  Contigit autem ut ipso die, quo uenerat, circa horam / X migraret ad+
Dominum, cuius corpus mane magno et / comitum ipsius et accolarum  ciuitatis+
ilius+
egmine portatum / est per tria ferme milia passuum in monasterium eiusdem+
/ Ganguulfi, quod erat ad meridianam plagam ciuitatis, / spatio circiter+
miliarii+
et dimidii, sepultumque in aecclesia / sanctorum martyrum geminorum, quorum+
nomina+
sunt haec, / Speusippus, Eliosippus, Meliosippus; qui una geniti matre / uno+
partu ibi antiquo tempore martyrio coronati, et in / eodem loco sepulti sunt,+
ubi et auia illorum, nomine Leonella, / sepulta est, et ipsa per confessionem+
martyrii+
egressa de / corpore. / 37.  Sepulto igitur patre, quidam ex fratribus, qui+
eum / deduxerunt, patriam rediere, narraturi in monasterio ipsius / ubi et+
quando+
transiret e corpore; quidam uero dispositum / Romam iter peregere, delaturi+
munera quae miserat.  In / quibus uidelicet muneribus erat Pandectes, ut+
diximus, / interpretatione+
beati Hieronimi presbiteri ex Hebreo et / Greco fonte transfusus,+
habens in capite scriptos huiusmodi / uersiculos: / Corpus ad eximii merito+
uenerabile Petri, / Dedicat aecclesiae quem caput alta fides, / Ceolfridus,+
Anglorum extremis de finibus abbas, / Deuoti affectus pignora mitto mei /+
Meque+
meosque optans tanti inter gaudia patris / In caelis memorem semper habere+
locum.+
/ 38.  Porro quidam in eadem ciuitate Lingonense, propter / amorem sepulti+
ibidem+
parentis sui, residere maluerunt; / qui tamen postea destinata Romam ueniendi+
uota conpleuerunt. /+
<p. 403>+
Tantam autem gratiam apud Ganguulfum / comites reuerentis+
simi abbatis inuenerunt, ut et magnificis / omnes epulis, sepulto eo, reficeret,
et huc et illuc abeuntibus / duces itineris, simul et uiaticum praeberet; sed+
et / ibidem residentibus annonam, quandiu manere uellent, / constitueret. / 39.+
Quid uero de eo, uel muneribus eius, apostolicus papa senserit, testatur+
epistola,+
quam remisit, cuius hoc princupium est:+
Gregorius Episcopus, seruus seruorum Dei, Hwaetberhto / religioso abbati. /+
Scriptorum+
uae amplectende religionis serie relegendo / perspecta, congaudere te ueritati,+
cuius gratia uocantur ea quae/ non sunt, tamquam ea quae sunt, de nostra+
promotione / monstrans, ac iuris apostolici auctoritati cuius ministerio /+
fungimur+
quamquam  inmeriti, te subesse promtissime  profiteris. / Quibus ex causis+
debere te noueris eum, quem gratularis preesse, / continuis conlaborando in+
precibus+
instantius orare, ut possit / et sibi, et tibi, multisque prodesse; eum proinde,
cuius Deo / dicatos uenerabiles canos commendare studuisti, de temporalibus,+
/ antequam susciperetur a nobis, ad aeterna, Deo uocante, translatum, / misso,+
ad aeternam sui memoriam, munere meo Domino / et communi patrono beato Petro,+
apostolorum Domino summo; / fidem eius in muneris conlatione probantes, dignum+
commemorationibus / assiduis censuimus, ac probatissimum preceptorem in /+
santis+
ac regularibus institutis dignis auditoribus praeuium / ante deum existere+
peroramus,+
ut illum, aaron et moysi Sanctis / diuinae plebis ducibus ad promissionis+
patriam tendentibus / euocatis, sanctoque illi Helie, subito in aetheris rapto,+
meritis / exolendis gratia superna, quae illum adsumpsit, aequiparet, / ac+
superstitem+
discipulum institutum cum asseclis gubernandis / Iiesu elegantissimi+
ducis+
ac Finees Helisei dignitatum carismatibus indultis  perornet.  Uale. /+
40.  Narrabant+
autem nobis reuersi comites Deo dilecti / patris nostri, quia proxima nocte+
postquam sepulture /+
<p. 404>+
traditum est uenerabile corpus ipsius, tribus eiusdem /+
aecclesiae custodibus, iuxta morem, excubias noctis agentibus, / subito+
flagrantia+
miri odoris totam aecclesiam repleuerit; / secuta sit autem et lux, quae et+
ipsa non paruo / tempore permanens, tandem tecta aecclesiae petierit; qui /+
citissime+
egressi et aspectantes uiderint eandem lucem / cursim caelos petere, ita+
ut fulgore ipsius cuncta in circuitu / loca, uelut interdiu, uiderentur+
inlustrata,+
ut palam daretur / intelligi ministros aeternae lucis et perpetuae suauitatis+
/ adfuisse, qui sedem sancti corporis sua uisitatione consecrauerint. / Unde+
mos increbuit eiusdem loci incolis, ut / per singula diurnae uel nocturnae orati
onis tempora, expleto / psalmodie ritu canonico, omnes uiri ad tumbam illius /+
supplicaturi genua curuent.  Sed et alia signa et sanitates / ibidem factas fama
uulgauit, donante illo qui sanctos suos et / in praesenti certantes iuuare, et+
in futuro consueuit uictores / coronare.  Amen. /