PRINT  Level 3R4   10/30/87 AT 15:58:42
               Shamdinani texts (Northern Kurdish)
             by Mulla Sa'id Harki (written ca. 1918)
                  transcribed by D.N.MacKenzie

       Transcription and preferred alphabetical order.

For a phonemic description, v. D.N.MacKenzie, "Kurdish Dialect Studies - I", L

     a    =
     A    =    a + macron
     \    =    alif (for hamza)
     /    =    ayn
     b    =
     c    =    c + hachek
     d    =
    {D}   =    d + underline
    {&}   =    delta
    {e}   =
     E    =    e + macron
     f    =
     g    =
     G    =    gamma (or, g + superscript point)
     h    =
     H    =    h + underline
     i    =
     I    =    i + macron
     j    =    j + hachek
     k    =
     l    =
     m    =
     n    =
     O    =    o + circumflex
    {+}   =    o + Umlaut
     p    =
     q    =
     r    =
     R    =    r + macron
     s    =
     S    =    s + underline
     $    =    s + hachek
     t    =
     T    =    t + underline
    {#}   =    theta
     u    =
     U    =    u + circumflex
    {@}   =    u + macron
    {=}   =    u + Umlaut
    {v}   =
     w    =
     x    =
    {x^}  =    x + raised v
     y    =
    {Y}   =    i unpointed
     z    =
     Z    =    z + underline
     %    =    z + hachek

Punctuation:
     .  ,  ;  ?  !  "  `  '

Text signs:
-    hyphen (various functions)
:    before suffixed copula
[ ]  reconstruction: hole in manuscript
< >  reconstruction: letter omitted in writing text
{ }  Arabic, Persian or Turkish text
( )  translation of Arabic, Persian or Turkish text




I. HakAEtA mi$kI w mArI w
dUpi$kI w ka$kalE w kOlArE.

1.
     wAn pEnjAna dibE%in E `fAsiqEt
xamsa', ya/nI pEnj fAsiq O
xirAbIkar.  dar-Haqq wAn hAtIa
gOtin, `fAsiqEt xamsa dyAr:a mi$k
O dUpi$k O mAr:a, ka$kala:ya, pA$I
kOlAra.'  har pEnj RO%akI cOn
a HuzOrA $aytAnI, gOtin, `am hAtIna,
ma xalAt bikay.  ma galak
xizmat kirIa w nOka %I dikayn O %i
nOka pA$wa %I dE har kayn.'
$aytAnI gOt, `xizmatA hingO ci:ya w
hingO cI watO kirIa kO az pE
kayf-xO$ bibim, dA hingO %i-badal wE
cAkIE xalAt bikam?'  gOtin,
`mA tO du%minE banI-AdamI nI?'  gOt,
`balE, az zOr du%minE wAn:im.'
2.
     gOtin, `cAk:a.  bas agar kasak
zararA du%minE murO bikat,
murO wI kasI nAkat a dOstE xO w
cAkIE digal wI kasI nAkat?'
$aytAnI gOt, `balE, bO cI?'  gOtin,
`bas lAzim:a kO ma xalAt
bikay, cOnkO am dAimI zararA banI-AdamI
dikayn.' $aytAnI gOt,
`xizmatA xO w zararA xO dar-Haqq
banI-AdamI bO min bayAn kan, dA
xalAtE har kasakI bi-qadar xizmatA
wI bihEt a dAn, cOnkO di har
ti$takIdA inSAf O /adAlat cAk:a.'
gOtin, `balE, dE nOka /arzi
HuzOrA AGAE xO kayn.'
3.
     %i REwa kOlAra hAt a pE$, gOt,
`zararA min awa:ya.  waxtE
mirI$kEt wAn jUjikAn diInin a dar az
HattA bi$Em dibam, dixOm.
wa hAwInE ka$kEt wAn li sarbAnEt
Ra$-mAlAn O kaprOkAn O xAnIAn
diRawEm, dixOm.  mA awa xizmatakI
cAk nIa?'  $aytAnI gOt,
`cAk:a, balE kEm:a.'  kOlAra gOt,
`az %I dizAnim kEm:a, ammA agar
xulAm ci %i dastE wI tEt taqsIr
nakat, lAIqI karamE:ya.  ci
bikam?  hinda %i dastE min tEt wI %I
dikam.'  $aytAnI gOt, `hara,
min cyAEt bilind O di AsE dAn a ta.
hElInA xO tEdA cE-ka.'
kOlAra damAnA wI mAc kir, cO.
4.
     dURA ka$kala hAt a pE$, gOt,
`zararA min awa:ya.  az ganimE
wAn dixOm, jahE wAn, ganima$AmIE
wAn, TAla w harzinEt wAn, xirO w
nIsk O mA$ O nOkEt wAn, xulAsa hamI
daxl-O-dAnE wAn taqsIr nAkam,
dixOm.'  $aytAnI gOt, `cAk:a.
xizmatA ta pIcak pitir:a %i
xizmatA kOlAra.  min dAn a ta
spIndAr O cinAr O gUz O har dArakI
bilind O HalU di-nAw gOrAnga w
RazAndA haya.  hElInA xO  li-sar
gilIA wAn cE-ka.'  ka$kala %I mamnOn
bO, cO.
5.
     pA$I dUpi$k hAt a pE$, gOt,
`zararA min awa:ya.  az har
waxtE bigam a wAn bi wAn wa-didam.
$UnA durO$U$ikA min bi lAE
kEmIwa dah sA/atAn diE$It O hindak
%I pE dimirin.  wa hambAn O
ma$k O qAzAn O AmAnEt sifr %I bi-kun
dikam.'  $aytAnI gOt,
`xizmatA ta %I li min xO$ hAt.
sarAk O nAw SApItka w kunadIwAr
%I min dAn a ta.  mAlA xO tEdA
dA-nE.'  dUpi$k %I kayf-xO$ bO,
damAnA AGAE xO RA-mUsI, cO.
6.
     pA$I mAr hAt a pE$, gOt,
`zararA min mazintir:a.  dibIt
xalAtE min cEtir bIt, cOnkO az bi
wAn wa-didam, nakO cAwA bIt,
agarna kEm kas sAx dimInin, dimirin.
%ahrA min galak di%wAr.
awE namirIt aGlab saqat dibIt.  wa
pA$I mirinA wI %I az dast %i
wI nA-hal-girim.  dicim a-di qabrE
wIdA, badanI dixOm HattA
dimInIt hEstikEt hi$k O Raq.  ammA
dUpi$k kEm diku%It O E$A wI %I
hindI E$A min nIa w $UnA durO$U$ikA
wI nAbIt a birIn, balE $UnA
didAnE min dar-HAl diparciwIt O
dibIt a birInakI kirEt, AwA zar
%E tEt.'  $aytAnI gOt, `wa:ya, ta
RAst gOt.  min dAn a ta $aqlEt
cyAn O nAw lErEt TArI w $kErEt AsE w
kawnaxAnI w nAw qabrAn.
mAlA xO tEdA dA-nE.  wa har sAl
kirAsakI nU %I dE dam a ta.'  mAr
%I zOr RAzI w mamnOn bO, bi dil-xO$I
cO.
7.
     pA$I mi$k hAt a pE$, gOt,
`xizmatA min %i hamIAn zEdatir:a,
bas lAzim:a xalAtE min %i yE hamIAn
cEtir bIt, cOnkO az hAwInE w
zistAnE w bihArE w pAIzE, har cAr
waxtAn, daxl-O-dAnE wAn dixOm,
li-nAw  zawIAn O li-nAw xAnIAn.  wa
juhAl O hambAn O kuwArAn %I
didiRInim O bi-kun dikam.  wa
<AlIkE> dawArAn xirAb dikam O RizqE
dI %I dixOm O pIs dikam.  wa gO$tE
mirIAn %I dixOm O hEstikAn %I
dikO%im.  wa bO girtin O ku$tinA min
kitikAn bi-xudAn dikan O
TapikAn dikiRin.  awAna %I hamIAn
maSraf lAzim:a.  wa $irIkEt min
zistAnE qir dibin, cu %i dast nAhEt.
az li kE darE, awAn li
kE-darE?!  tafAwut galak:a.'
8.
     $aytAnI gOt, `al-Haqq, watO:ya.
min dAn a ta xAnI w xirAbAt
O AwI w dEmI.  mAlA xO li hamI jIAn
cE-ka.  wa min dA ta sOlEt
sOr, dAimI di pIE tadA bin.  wa
/abAE mAhOdI gawr dAiman di-bar
tadA bIt.'  mi$k cO, pIE AGA
RA-mUsI.  wa AGA %I cAwE wI
mAc kir. har dO %i yEk-u-dO zOr mamnOn bOn.
RA-bOn, judA bOn, cOn.
{wa-s-salAm.}

II. HakAEtA mArI w RIwI.

9.
     dibE%in di nihAlakIdA RIwIak
habO.  Awak nIw bO$ bi nIwakA
nihAlEdA dihAt a xAr.  bAzabarak
habO, RIwI lE darbAz dibO har
waxtE Haz kiribA.  jAr dicO baRO%I,
jAr dicO nizArI, bO xO kayf
dikir.  mArak %I di wE nihAlEdA
habO.  nadi$yA li bAzabarI darbAz
bibIt.  zOr Haz dikir aw %I wakI
RIwI hAt-u-cOnE bikat, cu cAra
nadIt.  RO%akI gOt, `cAk aw:a xO
digal RIwI bikam a dOst, balkO
bi hArIkArIA wI az %I bO xO
muddatakI sayrE bikam.'
10.
     mAr cO, li-nik bAzabarI xO
dirE% kir HattA RIwI hAt.  waxtE
hAt, cO pE$wAzIA RIwI, silAw lE kir,
sarE xO bO wI camAnd.  RIwI
%I jawAbA silAwA wI dA, aHwAl-pirsIA
wI kir.  gOt E, `ta ci $Ol
haya?  bE%a.'  gOt, `$OlA min
awwalan sAxIA sarE janAbE mAm
RIwI:a.  pA$I wE, agar marHamat
bifarmOt, banda bi xizmatkArE xO
qabUl bikat, HattA RO%akI az sAx bim
%i zAtE wI judA nAbim.'
RIwI %I kayf-xO$ bO, gOt, `mAdAm tO
hO bO min muxlis bI, digal
min wara.  az %I tarkA ta nAkam.'
11.
     mArI gOt, `ma/lUmI janAbE
hingO:ya az bE-pE:ma.  na$Em li
bAzabarI darbAz bim.  dibIt janAbE
mAm RIwI himmat bikat, banda
darbAz kat.'  RIwI gOt, `wara, xO li
stukirA min biAlIna dA ta
darbAz kam.'  mArI %I xO li stukirA
RIwI AlAnd.  waxtE darbAz bOn
mArI xOkEt xO %i stukirA RIwI
kirinawa, har dO bO xO gaRyAn O
SuHbat kirin.  dIsA EwArI bi wI
TarzI darbAz bOn a lAE dI.  har
watO HattA dO hawyAn, sIAn, pEkwa
RA-bArin.
12.
     pAIz dA-hAt, dunyA pIcak sAr
bO.  EdI mArI hawasA gaRyAnE
namA.  di dilE xOdA xiyAl kir, gOt,
`az mAr:im, aw:a RIwI.  har
yEk %i ma naw/ak:a, tabI/atak:a.
iHtimAl:a sAlakI dI am yEk-u-dO
nabInInawa.  wazIfA min %I pE-wa-dAn:a.
xudE lawA az xaliqAndima
dA bi ROHtubarI wa-dam.'  awjAr
waxtE dIsA li-sar /AdatE xO mArI
xO li stukirA RIwI AlAnd O darbAz
bOn, mArI xO gIrO kir, xOkEt xO
nakirinawa.
13.
     RIwI gOt, `tO awRO pIcak xO
gIrO dikay.  awa ta ci:ya?
{\in $A\a-llAh} xEr:a.'  mArI
gOt, `ci li ta wa-$Erim?  xulAsa-y
kalAm, min nIyat haya bi ta wa-dam.'
RIwI gOt, `/ajAib!  tO
mijit:I [yAn bi tirA]na wa dibE%I?'
mArI gOt, `na, bi sarE ta,
az mijit:im.  mA li HuzOrA mazinAn
tirAna tEn a kirin?'  RIwI kO
zAnI mAr mijit:a gOt a mArI, `min cu
xirAbI digal ta nakirIa, min
cAkI kirIa.  ma HaqqE dOstInI w
hawAlInI li-sar yEk-u-dO haya.
qarArA ma awa nabO?  ta bO cI wa/dE
xO $kAnd?  bO ta $arm:a,
/ayb:a, wa naka.'
14.
     mArI gOt, `wAqi/an wa:ya wakI
difarmOy, ammA ci bikam?
xudE az bO wI cE-kirima dA bi xalkI
wa-dam.'  RIwI gOt, `bas
mAdAm tO dE har bi min wa-day az dE
hIwIakI %i ta kam.  bO xAtirA
HaqqE dOstInIA ma wE hIwIA min qabUl
bika, pA$I bi min wa-da.'
mArI gOt, `ci:ya?  bE%a.  dE hIwIakI
ta qabUl kam %i-bar xAtirA
cAkIA ta.'
15.
     RIwI gOt, `waxtE kO az O tO
wEkRA digaRyAyn galak maHabbatA
min habO dar-Haqq cAwEt ta.  agar ta
hind musA/ada kiribA, pIcak
stukirA xO kE$AbA pE$ cAwEt min wa
jArakI dI di-pE$ mirinA xOdA
min cAwEt ta dItibAnA, pA$I bilA az
miribAm, dA di dilE mindA
nabIt a kasar.'  mArI gOt, `sar
cAwAn, sar sarAn, aw hinda cu
nIa.  az bE-xAtirIA ta nAkam.'  mArI
stukirA xO kE$A, sarE xO InA
pE$ cAwEt RIwI w cAwEt xO zil kirin.
16.
     RIwI gOt, `Oxay! Oxay!
{al-Hamdu li-llAh} min jArakI dI cAwEt
ta dItin.  stukirA xO Erwa bIna dA
mAcI kam.  EdI dUmAI:a, dE
mirim.'  mArI stukirA <xO> nEzIkI
dawE RIwI kir.  RIwI %i
xaflatwa daw hAwEt a stukirA mArI,
girt O cAk giwi$I HattA mAr
tamAm bE-ROH kir O ku$t.  xOkEt wI
%i HawikA RIwI bOnawa, kawt a
/ardI.  awjAr RIwI TarmE mArI dirE%
kir O xOkEt wI RAst kirin.
gOt, `tO hO RAst cAk:I.  RafIqE
pEc-pEc bO min lAzim nIa, RafIqE
RAst lAzim:a.  EdI %i nOka pA$wa
tOba bIt.  HattA sAx bim nabim a
hawAlE pEc-pEcAn.  agarna dE RO%akI
bi binAguhA murO wa-dan, murO
hAgA %i xO na.'
17.
     bas insAn %I lAzim:a bO xO
nasIHatI %i wE HakAyatE bigirIt.
dOstE xAr nagirIt.  bi dawE har kasE
nalEbyEt.  tamA$Ay kirinE
bikat, na gOtinE, cOnkO di har
$OlAndA kirin $art:a.  gOtinA bE
kirin fAyda nIa.  RAstI di har
bAbakIdA maqbUl:a, jwAn:a.  xArI
makrOh:a, kirEt:a.  agar RIwI bi
tadbIr O HIla xO %i dastE mArI
xilAs nakiribA dA bi binAguhA wI
wa-dat O dA ku%It.  har kas wakI
RIwI na$Et xO xilAs kat.  lAzim:a
pE$ waxt fikr O mulAH[aza di
ha]r kArakIdA bikat, pA$I bikat.
{wa-s-salAm.}

III. HakAEtA kOtirE w RIwI.

18.
     digERinawa kOtirakI hElInA xO
di cyAyakI bilinddA cE-kiribO.
waxtE kO kE%ik diInAn a darE, pIcak
firA%a dibOn, hE$tA tamAm
nadi$yAn bifiRin, RIwIak fEr bObO
har sAl di wI waxtIdA dihAt,
kilkA xO di-hal-pisAr a cyAy, gAzI
dikir a kOtirE, `hay kOtirE!'
kOtirE %I jawAb didA, `balE, qurbAn.
janAbE mAm RIwI ci amr difarmOn?'
19.
     RIwI digOt, `mA tO nizAnI?  aw
cyAya na bi qudratA xudE
balkO bi-sabab kilkA min RA-wastAya,
ci damA az kilkA xO %i cyAy
wa-kam cyA dE harifIt, hElInA ta dE
xirAb bIt, kE%ikEt ta dE
kawin a /ardI, hEstikEt wAn dE hUr
hUr bin, dE mirin.  wE jArE,
mAdAm wa:ya, zU ba, kE%ikakI bO min
hAwE%a xArE dA bixOm, dilE
min qAhIm bibIt, bi$Em cyAy
RA-girim.  zU ba, galakI nada bi
kEmakI.'  kOtir %I dil-SAf O bE-Aql
bO, %i xabarE RIwI bAwir
dikir, ditirsA.  zU zU kE%ik bO RIwI
dihAwEt a xAr.  har watO
HattA xilAs dibOn.
20.
     RO%akI kOtir galak xamgIr bO
%i-bar kE%ikEt xO.  gOt, `cAk:a
damakI bigaRyEm, bicim a-lAlI
dastaxI$kA xO, qalE, balkO pIcak
dilE min RAHat bibIt.'  RA-bO, cO
nik qalE, dil bi xam pi%murda,
/Ajiz.  qalE gOt E, `awa ta ci:ya,
xI$kA min?  tO bO cI hO
/Ajiz:I?'  kOtirE gOt, `tO nizAnI
cAwA jargE min bO bicUkEt xO
disO%It.'  qalE gOt, `mA ci
qawimIa?'  kOtirE %I aHwAlE xO w
RIwI bi tamAmI bO qalE gERAwa.  qalE
%I gOt, `taH! taH! Sad
Hayf O mixAbin.  xOlI bi sar, ta bO
cI hinda sAl:a bO min nagOt?
dA min tOlA ta %i wI kiribAwa, cI dI
na$yAbA wE HIlE li ta bikat.'
21.
     kOtirE gOt, `awE cOy cO, ammA
agar tO bizAnI cArayakI bikay
dA sAlA tEt nahElIn wE zararE li min
bidat.'  qalE gOt, `sAlA tEt
tO kE%ikAn bIna dar, har
waxtE RIwI hAt O gOt, bE%: E, ``hara,
durOhIn, cyA bi qudratA xudE
RA-wastAya.  dalIl awa:ya.  galak
bIt /amrE ta dah pAzda sAl:a, aw
cyAya hizAr sAl zEdatir:a kO haya.
bas cAwA dibIt bi kilkA ta RA-wastA
bIt?  az bO ta cu kE%ikAn
nAhAwE%im.  minnatE %I %i ta
nA-hal-girim.  harcI %i dastE ta tEt
taqsIr naka.  ci dikay, bika.'''
hutuwa qalE kOtir nasIHat kir.
kOtirE %I watO /amal bi xabarE qalE
[kir.
22.
     sAlA] pA$I kO hAt kOtirE
kE%ikEt xO InAn a dar.  dIsA RIwI
wakI jArAn hAt, hindI hawAr kir,
gAzI kir, kOtirE hIc guhE xO
nadA E.  qalE ci gOtibO watO jawAb
dA E w galak jUnEt kirEt %I
dAn a RIwI.  waxtE RIwI yaqIn kir kO
EdI dirE% kirin fAyda nIa
hinda gOt a kOtirE, `awa AqlE ta
nIa, ammA xOzI min zAnIbA aw
Aqla kE nI$A ta dAya.'  kOtirE gOt,
`mA tO nizAnI qal dastaxI$kA
min:a?  awa wE bO min gOtIa.  hElInA
min li cyAn:a, hElInA wE
li-sar dArEt bilind:a.  dastE ta na
digat a min, na digat a wE.
hara, EdI pi$kA ta li-nik min namA.'
23.
     RIwI cO, gOt, `cAk:a bicim,
HIlayakI li qalE bikam, balkO
tOlA xO %E wa-kam.'  RIwI cO bin
dArA gUzE, barE xO dA E,  hElInA
dastaxI$kA kOtirE li-sar gilIA
gUzE:ya.  xO li-bin gUzE dirE%
kir, xO mirAnd.  cAwEt xO bar spI
kirin, dawE xO ba$ kir, kElbEt
xO gir kirin, mE$ hAtin a dawE wI.
qal %i carI hAtawa, TarmakI
RIwI dIt li-bin gUzE.  qal kayf-xO$
bO, gOt, `{al-Hamdu li-llAh,}  xudE dA min.
aw kala$a tErA
min haya HattA dah RO%<Et> dI.'
24.
     qal hAt a-sar kala$E RIwI,
dimik li kilkA RIwI dA.  RIw<I>
hIc xO nabizAwt.  cOnkO /AdatE qalE
aw:a %i REwa cAwAn diInIt a
dar, aw cO cAwEt RIwI bixOt.  %i
xaflatwa RIwI daw hAwEt a lingEt
qalE, girt.  RIwI gOt a qalE, `nOka
jazAE ta ci:ya?  az ci li ta
bikam?  ta bO cI aw nasIHat li
kOtirE kir?  ta RizqE min biRI.
nOka tO mustaHaqqI wih<E>:y ta hUr
hUr bikam, pA$I bixOm.'
25.
     qalE hizrA xO kir, gOt, `awa az
kawtima dastE wI ZAlimay.
dibIt bi tadbIr O mudArA xO xilAs
kam, agarna az cOm.'  qalE AqlE
xO jamA kir, $IrE /azmAnE fasAHat O
jAblOsIE kE$A dar, gOt,
`janAbE mustatAbI muqaddas-alqAbI
HazratE mAm RIwI, {\arw<A>HunA
fidAh,} nOka amr O irAda bi dastE
zAtE ma/dalat-simAtE mAm
RIwI:a, lAkin masalA mazinAn:a, ``%i
bicUkAn xatA, %i mazinAn
/atA.''  al-Haqq az galak xudAn-
qusUr:im, ammA bi marHamatA zAtE
hingO %I maGrOr O masrOr:im.
ti$takI dE /arzi HuzOrA mAm RIwI
kam, jawAbA asaHH marHamat bifarmOt,
pA$I min bixOt.'
26.
     RIwI gOt, `ci:ya?  bE%a.'
<qalE gOt,> `dO /a$Irat hana,
yEk kurasinI:a, kawtIa nEzIkI
salamAsE, yEk pinyAni$I:a, kawtIa
mA-baynA albAkE w gawarE.  /a$IratA
kurasinI mAqUl nIa,
bE-inSAf:a, bE-marHamat:a, ammA
/a$IratA pinyAni$I zOr mAqUl:a,
galak bi-marHamat:a.  xOzI min
zAnIbA HazratE mAm RIwI di aSl O
nasabdA %i kI$k /a$IratE:ya %i har
dOyAn.'  mAm RIwI tIq tIq
kanI, gOt, `/ajAib %i AqlE ta.  mA
hE$tA ta nazAnIa az pinyAni$I:ma?'
digal dirE% kirinA `yA' dawE RIwI
sist bO. qal fiRI, jIqak hAwEt, cAwE
RIwI kOra kir, xO xilAs kir.
27.
balE, galak kas wakI RIwI
kilkA xO barAmbarI qudratA xudE
kirina.  galak kasAn wakI qalE
nasIHatEt [Aqil kirina], pA$I
kawtIna dawE RIwI, pA$I bi AqlI xO
xilAs kirina, cAwE RIwI kOra kirina.
{wa-s-salAm.}

IV. HakAEtA RIwIakI $awakI cO
mirI$k xArinE.

28.
      dibE%in ximdArak habO, $a$
Hawt mirI$kEt qalaw habOn.  $awE
di OdA ximIdA lIs dibOn.  li hindAwE
jaRikEt ximI qAyda:ya kulak
bO ROnAIE dibIt.  $awakI wa qawimI
RIwIak hAt a sarbAnE OdA ximI,
sarE xO di kulakEdA $Or kir, bEnA
mirI$kAn li difnA wI dA.  EdI
HawIA wI li *cu jIAn nahAt.  damakI
li sarbAnI hAt O cO, dUmAE
watO Aql %i sarE wI cO, xO di
kulakEdA hAwEt a xAr.  kawt a
jaRikE ximI, tE niqO bO.  hEdI hEdI
palapal kir, bi hizAr
dardasarI w IzA %i jaRikE ximI hAt a
dar.  EdI bIrA mirI$kAn
nakir, xabAtA wI kir kO bi ci Tarz
xO xilAs bikat.
29.
     bi har HAlE bO, dIsA %i kulakE
sar kawt a sarbAnI.  spEda
halAt.  tamA$a-y gyAnE xO kir, dIt
hamI gyAnE wI %i sarI HattA
naynOkEt dast O pIAn tamAm kask bOy.
RIwI galak hizrEt xO kirin.
gOt, `awa ci karam:a xudE digal min
kirI!  az kirim a sayyid,
awlAdu-RasOl.  bas bO min cEtir
cE-bO.  agarcI az bE-bAr bOm %i
xArinA mirI$kEt wE mAlE ammA xudE
watO marHamat digal min kir az
kirim a sayyid, i/tibAr dA min.  bas
%i nOka pA$ hamI Tayr O
HaywAnAtE hUrda dE %i min amIn bin,
dE hEn a-lAlI min, %i-bar min
nAHalEn.  ci damA birsI bOm yEkI dE
bam a-di kunakIdA, dE xOm O
hEm a dar.'
30.
     RIwI cO, ga$t a kalakOkakI li
qirAGE gundI bi-tinE dicarIt.
silAw li kalakOkI kir.  kalakOkI
silAw %E war-girt, gOt E, `awa
ci:ya, mAm RIwI?  tO kangI bOy a
sayyid?'  RIwI gOt, `xudE har
waxtE muwAfiqI nIyatA murO karamE
digal murO dikat.  hindI kO
fikrA min li-sar HIla w dizIE w
xurtIE bO min zikak tEr bO, dah
birsI.  RO%akI az di binE kunA xOdA
bOm, galak birsI bOm.
dar-kawtim, bicim, dizIakI bikam,
ti$takI bixOm.  hindI gaRyAm cu
dast min nakawt.  az %I gaRyAmawa bO
mAlA xO.'
31.
     `min gOt, ``dE cim, di kunA xOdA
RU-nEm, galak du/A %i xudE
xAzim.  RAziqE hamI maxlUqI aw:a.
EdI dE tOba kam O agar mumkin
bIt dE cim a HajjE, ziyAratA ka/bayA
mu/azzama w madInayA
munawwara w Rawza-y muTahhara-y
RasOlE akram muHammad pEGambar
kam O dE hEm, li mAlA xO RU-nEm.
agar xudE Rizqak dA min zOr
$ukr, wa agar nadA dIsA RAzI:ma bi
irAdA wI.  bilA bimirim,
albatta dUmAIA hamIAn mirin:a.  bilA
di gunAhIdA namirim.'''
32.
     `az li-sar wE nIyatE cOm a mAlA
xO.  cAwA min bO ta gOt,
watO min du/A kir.  pIcak xawA min
hAt, az RA-zAm, damakI
niwistim.  hAy bOmawa, min dIt
sifrayakI pEcAy li-Rax min dA-nAy,
bEnA kabAb O buryAnAn %E tEt.
/Adatan wakI sifrayA bO HazratE
/IsA pEGambar %i /asmAnI hAtIa xAr,
ta%I ti$tE xArinE bO.  hindI
min xAr xilAs nabO.  candI mEwAn bO
min hAtin, wAn %I xArin, qat
xilAs nabO.  waxtE ma dixAr O ma
dipEcAwa, dIsA waxtE ma dikirawa
aw ti$tE ma xArI wakI barE ta%I
bIawa.'
33.
     `waxtE dar-kawtim min gyAnE xO
%I hO dIt.  nOka %I hAtima,
digaRyEm, bizAnim kI Haz dikat bicIt
a safarA HajjE, digal min
bihEt.  har maSrafakI habIt hamI li
stukirA min bIt.  HattA dicIn O
tEynawa nAhElim pUlakI Sarf kat.
{al-Hamdu li-llAh,} xudE
karamakI watO digal min kirIa, min
hIc minnat O HAjat bi kas nIa.'
34.
     kalakOk gOt, `tO di$<E>y tOmikE
min %I biday?'  RIwI gOt,
`awa ci xabar:a tO dibE%I?  aw kasE
hind li-nik xudE
bi-qadr-O-Hurmat bIt sifrE %i
/asmAnI bO bihin<E>rIt O %i GaybI
xOrAkI bidat E albatta di$Et
du/AyakI watO bikat, har RO%
hambAnakI harzinI bO ta %i xudE
bixAzIt O hIc $ubha nIa damA min
xAst dE dat.'  kalakOkI gOt, `mAdAm
hO:ya, awa az HAzir:im.
hara, dA bicIn.  {\in $A\a-llAh,}
safarA ma xEr:a.'
35.
     cOn HattA ga$tin a gOrAngayakI,
dItin hupOpka-silEmAnik
li-sar dArakI dixUnIt, `hup-hup'
dikir.  hupOpkE mAndI-nabOn li
RIwI kir, gOt a RIwI, `mAndI nabI,
bi xEr b<E>y, sar cAwAn, sar
sarAn.'  ammA RIwI sarE xO bi
girIwAnE xOdA $Or kiribO, cAwEt xO
micAndibOn, bi sA/atakI jArakI cAwEt
xO di-hal-InAn O di-dA-nAn.
hIc jawAbA hupOpkE nadA.
36.
     awjAr hupOpkE gOt a kalakOkI,
`awa bO cI mAm RIwI jawAbA min
nAdat?  qAtI %i min sil:a?  ci:ya?'
kalakOkI gOt, `%i ta sil
nIa.  awa cand RO%:a tOba kirIa.
xudE karamakI watO digal wI
kirIa kO HattA nOka bO cu kas
nabOya.  mA tO gyAnE wI nAbInI, hamI
kask:a?  bOya sayyid, dE cIt a
HajjE.  $awE w RO%E $OlA wI
du/A:ya w tasbIHAt O zikr O
murAqabat:a.  mastI $arAbA /AlamA
lAhOt O sarxO$I jamAlA bazmA
malakOt:a.  na$Et biAxiwIt.'
37.
     kalakOkI gOt, `awa az %I dE di
xizmatA janAbE
siyAdat-intisAbI
{xayri-l-HAjji-l-Haramayni-$-$arIfayn}
HAjI mAm
RIwIdA, {sallamahu-llAh wa
waffaqahu xayrIyat-asarA mubArakA HajjE.  hamI
maSrafE min kE$Aya stukirA
xO w har kasE nIyat habIt bicIt a
HajjE wa/da dAya maSArifE wI
bikE$It HattA dicIt O tEtawa.  agar
tO %I Haz dikay bicI a HajjE,
wara, dA bicIn, xarjIA ta %I dE
kE$It.'
38.
     hupOpkE gOt, `bas pIcak Sabr
kan.  lEra RA-wastin HattA
digam a mAl, xudE-HAfizIE li mAlA xO
w bicUkEt xO dikam O tartIbA
$OlEt wAn bO wAn dibE%im.  dE zU
gaRyEmawa, cOnkO dunyA:ya, marg
O mirin:a w diqawimIt jArakI dI
/ayAlE xO nabInimawa.  awa
safarakI dUr O dirE%:a.'  kalakOkI
gOt, `cAk:a, ammA zU wara.
janAbE mustatAbE HAjI sayyid mAm
RIwI galak gIrO naka.  $arm:a bO
ta murOE hinda  mazin O mAqUl li
cAwRE ta li-sar pIAn RA-wastIt.'
hupOpkE gOt, `halbat, xO az kar
nIma.  az %I wE hindE dizAnim.'
hupOpka cO, dO sE daqIqAn gIrO bO,
hAtawa.  gOt, `karam kan, dA
bicIn.'
39.
     cOn HattA ga$tin a gOmakI.
dItin SOnayak di gOmEdA malawAnI
dikat.  damA kO cAwE mAm RIwI bi
SOnay kawt, dIt SOna galak
qalaw, dilE wI qawI cO gO$tE wI.
gOt a kalakOkI, `tO bE-dang ba.
az bi xO dE digal SOnay Axiwim,
cOnkO SOna mAqUl:a, mazin:a,
tamIs:a.  qadr O HurmatA wI
lAzim:a.'  kalakOkI gOt, `amr amrE
mubArakI HazratE /AlI:a.  tO cAwA
munAsib difarmOy, dibIt watO bIt.'
40.
     RIwI gOt a SOnay,
{`as-salAmu /alayk, yA \aHsana-T-Tuy@r wa
\a$rafuhA'} (ya/nI, salAm li-sar ta,
ay jwAntir %i hamI TayrAn O
mAqUltir %i wAn).  SOnay gOt,
`{wa /alaykumu s-salAm wa raHmatu-llAh wa barakAtuh}
(ya/nI, wa li-sar
hingO salAm O RaHmatA xudE
w barakatEt wI).  hung galak bi xEr
bihEn, mAndI nabin.  awa dE
kEwa ta$rIf kan?  awa citO murO:na
di-xizmat janAbE /AlIdA?'
waxtE kO SOnay jawAbA salAmA wI hO
$irIn O narm dAwa RIwI %i
kayf-xO$IAn waxt bO bifiRIt.
41.
     gOt a SOnay, `Hawja nIa galak
dirE% kam.  tO gyAnE min
dibInI w hawAlEt min %I dibInI.  tO
%I zIrak O bi-Aql:I, tO
dizAnI kO aw karama bO kas nabOya.
az %I %i $ukrA wE iHsAnA
hinda mazin dicim a HajjE.  zOr Haz
dikam tO %I zaHmatE bikE$I,
bih<E>y dA wEkRA bicIn.  xarjIA ta
hamI xamA min.'  SOnay gOt,
`agar tO min bi xizmatkAr qabUl
bikay zOr dE mamnOn bim.'  SOna
%I %i gOmE hAt a dar, digal wAn
kawt.
42.
     cOn HattA ga$tin a lErakI.
dItin qalabalakak, kO dibE%in E
ka$kala, li-sar dArakI.  RIwI gOt a
hawAlEt xO, `guh bidan a min;
ti$takI dE bE%im a hingO.  am dE
cIn.  ka$kala zOr fAsiq:a, hIc
tOba nAkat, dAimI fikrA wI zararA
xalkI:a, i/tiqAdA wI na bi
mu/jizAtEt pEGambarAn:a w na bi
karAmatEt awliyA\u-llAn:a.  aw dE
galak nasIHatEt xirAb li hingO kat.
iHtimAl haya hingO
bilEbInIt, cOnkO zOr $aytAn:a w
dAimI xiyAlA $aytAnI aw:a, walIAn
O SOfIAn O tObakArAn %i REkA baHa$tE
w najAtE dar-ExIt O bibat
a-sar REkA jahannamE w halAkI.
179.
     waxtE /azmAnE xO gahAnd a
sarE durO$U$ikA dUpi$kI wE
laHzE dUpi$kI bi sarE /azmAnE wI wa-dA.
qOrI w hawAr %i wI bilind bO,
gOt, `ay bAbO, awa citO
xE:ya, hO di%wAr, hO hAr, hO
tI%, hO sUr?
{subHAna-llAh,} mAdAm hE%
cizik hO bIt, bas wakI
bigihat dE cAwA
bIt!  ma/lUm hingI dE galak
cEtir bIt.  cingakI bikan a-nAw
manjalakI dE watO sUr bIt
nAhEt a xArin.  xudE %i kAk
$AsUAr RAzI bIt.  wAqi/an awI xO$ tadbIr
li ma kir.  %i nOka wEwa EdI ma
muHtAjI nIa bi OrmIE w mUsilE,
cI dI minnatA tAjirAn nA-hal-girIn.'
180.
     zU gaRyAwa bO mAlA xO,
mizgInI dA mAlA xO, dA jIrAnEt
xO, wa /azmAnE wI %I qawI diE$A, di
dawIdA parciwtibO, Ra$-O-$In
bibO, balE digal wE hindE %I zOr
kayf-xO$ bO kO, `xEA ma dE
galak bA$ bIt.'  %inA wI gOt, `RA-ba,
%i-badal wE cAkIA kAk $AsUAr
bizinakI bi kAr bO biba, pE$kE$ bika,
/arz bika, ma qawI %i wI
minnat:a.' RA-bO, bizin bi kArakwa bO
bir.  $AsUAr gOt, `{\in
$A\a-llAh} xEr:a.'  gOt, `balE, xEr:a,
ammA cAwA xEr:a!  bi sarE ta,
ma aw sAla dE watO xE bIt kO HattA
bIst sAlE dI tErA ma haya.'
aw %I zOr kayf-xO$ bO, gOt, `min %I
dAimI qAzAnjE hingO diwIst.'

XX. HakAyatakI dI %i
HakAyatEt tElIAn.

181.
     dibE%in jArakI murOakI
tElI cO nAw RazE xO, cO bin
dArA hi%IrE, tamA$A kir hi%IrakI
gaha$tI bi tAE hi%IrEwa.  qawI
cAk gaha$tibO, dOba bi sarI
kawtibO.  di dilE xOdA hizr
kir, `aw hi%Ira lAIq:a bi dIhArI bibam
bO muxtAr<E> gundI.'  dA-nA sar
dastE xO, bir, li-pE$ muxtAr
RA-girt, gOt E, `min aw hi%Ira
bO ta bi dIhArI InAya.'  gOt, `bIna,
dA bibInim.'
182.
     waxtE bir a nEzIkI wI dIt
kO hi%IrakI galak tAza.  gOt,
`aw hi%Ira lAIq:a bi dIhArI
bihinErim bO pA$AE AmadIE.
bilA dO murOEt tE-ga$tI bihEn, wE
hi%IrE hal-girin, biban bO
smAil pA$A.' awjAr SawIak InAn, HattA
nIwakE balgEt hi%IrE tE-kirin,
hi%Ir dA-nAn a tEdA, HattA darE
SawIE %I ta%I kirin %i balgA.
dAn a pi$tA har dO murOAn.  bEn-bEna
hal-girtin, cOn HattA gaha$tin a
AmadIE.
183.
     gOtin a dargawAnI, `xabar
bida pA$Ay, AGAE tElIAn dO
murO hinArina, hi%Ir bi dIhArI bO
InAna.'  pA$Ay gOt, `bE%in a
wAn, bilA bihEn a %Or.'  hAtin a
%Or, SawI dA-nAn a-bar pA$Ay.
pA$Ay %I watO taxmIn kir kO ta%I
hi%Ir:in.  amr kir, `sE cAr
sEnIA bInin dA hi%IrAn xAlI kayn E,
bixOyn.'  sEnI InAn, wAn %I
balg InAn a dar, tE-kirin a sEnIAn.
pA$A dIt hamI balg bOn, gOt a
wAn, `bas kA hi%IrEt hingO?'
gOtin, `jArE Sabr ka, dE
bInI.'
184.
     waxtE gaha$tin a hi%IrE
InAn a dar, dA-nAn a-sar dastE
xO,
birin a nEzIkI pA$Ay, gOtin E,
`pA$Ay xO$ bIt, awa:ya.  karam ka,
bixO.'  pA$Ay %I gOt, `az ci
lE bikam?'  murOE tElI %I gOt,
`{subHAna-llAh,} az
ta/ajjubE dikam, pA$A,
ta cAwA HattA nOka
pA$AtI kirIa, ta RidInA xO spI
kirIa w /amrE xO RA-bArIa di
pA$AtIEdA, hE$tA nizAnI dE
cAwA hi%IrE xOy?!'  hi%Ir
hAwEt a dawE xO, gOt, `AhA, dE hO lE
kayawa.'  hi%IrA xO ha<r> bi
xO xArin.
185.
     pA$A %I galak pE-kanI,
gOt, `RU-nEn, hung bi xEr bEn.
qawI %i hingO mamnOn bOm.'  gOt a
xulAmAn, `harin, hindak
mawI%An bInin, nIwak bi-ROH, nIwak di
bE-ROH, dA hindakAn aw
mEwAnAna bixOn O hindakAn %I bO AGAE
tElIAn bihinErim $Un dIhArI.'
xulAm %I tE-ga$tin, cOn, ta%I
majma/akI, nIwak mawI%Et Ra$,
nIwak gUgERik InAn, dA-nAn a-bar har
dO murOEt tElI.  pA$Ay gOt,
`hindakAn bixOn, yEt <di>mInin
%I biban bO AGAE xO $Un
dIhArI.'
186.
     waxtE wAn tamA$A kir
gUgERik di-nAw mawI%AndA
biziwtin. gOtin a yEk-u-dO, `cAk:a zU
zU mawI%Et bi-pE bixOyn, yEt
bE-pE *hay<I>Et xO:na.'  hindak
xArin, harcI mAn tE-kirin a
janta. dastUrIA xO %i pA$A xAstin,
gOtin E, `pA$A, cOyn.  xAtirA
ta.' pA$Ay %I gOt, `qawI bi xEr
hAtin.  harin, waGar xEr bIt.
galak silAwA li AGAE xO bikan %i-pIr
minwa w aHwAl-pirsIA wI bikan.
bE%in E, ``pA$A zOr zOr %i ta
mamnOn bO w mawI% bO ta $Un
dIhArI hinArina.'''
187.
     cOn, gaha$tin a mAl.
cOn a-nik AGAy, gOtin E,
`AGA, bi sarE ta, bi sarE ta, pA$A watO
mamnOn nabO kasak bizAnIt.
EdI qadr O Huslat %i wE hindE zEdatir
nAbIt kO pA$Ay dar-HaqqA [!]
ma kir. wa awa bO ta %I mawI%
hinArIna.'  jantA mawI%A xAlI
kirin a-pE$ AGAy.  waxtE AGAy dItin gOt,
`harin, cand mazin O RispIEt
gundI gAzI bikan, dA bihEn $Un
dIhArIA smAIl pA$A, bixOyn.
tabaRuk:in.' waxtE hAtin, dItin, pEkwa
gOtin, `{bi-smi-llAh.}  dA
%i REwa yEt bi-pE bixOyn dA bicin, pA$I
yEt bE-pE.'  watO xArin.
galak kayf-xO$ bOn, gOtin, `yA RabbI
xudE, /amrE smAIl pA$A dirE%
kat zOr bi-marHamat:a.'

XXI. HakAEtA smAil pA$A w
/IsA dalAnI.

 188.
     zamAnE smAil pA$A HAkimE
kurdistAn bO li AmEdIE---gundak
haya li da$tA zE, dalAn
dibE%in E---murOak %i wI
gundI habO, nAwE wI /IsA bO.  zOr /Aqil O
zAnA w tadbIrkar bO.  li-nAw
aksarI kurdistAnE ma$hUr:a.  masalEt
wI w smAil pA$A galak hana.
wazIr O mudabbirE smAil pA$A aw bO.
li-nik smAil pA$A kas %i /IsA
pE$tir O mu/tabartir nabO.  li
mAl O li safarE dAimI digal wI
bO. cu $Ol O tadbIr bE Ra\y O bE
mi$OratA /IsA nakirin.
189.
     watO qawimI, RO%akI pA$A
cO bO RAwE, /IsA %I digal bO.
waxtE nIwRO cOn a $kawtakI.
pA$A gOt a xulAmAn, `hung hamI
%i darwa RU-nEn, gurdagurdE
nakan.  /IsA bi-tinE digal min
bihEt a $kawtE, mE$An %i min
biRawInIt.  az pIcak dE
niwim.'  pA$A RA-zA,
di xawEdA bO, /IsA %I bAwa$In
li wI dikir.  dIt dUpi$kak li-nik
sarE pA$A %i-bin barakI dar-kawt,
hAt bO lAE pA$A.  /IsA
%I xanjarA xO kE$A, dirE% kir a
lAE dUpi$kI.  dUpi$k zU cO
kunA xO, naku$t.
190.
     di wE damEdA pA$A hAy bO,
cAwEt xO RA-kirin, dIt xanjar
RUs di dastE /IsAdA.  pA$A pIcak
andE$a kir, gOt, `awa ci:ya,
/IsO?' /IsA %I hinda gOt, `pA$A,
cO.'  pA$A gOt, `ci cO?'
maqsOdA wI awa bO kO dilE pA$A andE$a
kir, EdI i/tibArA wI cO,
harcI wI waxtI gOtibA fAyda nabO.
191.
     waxtE kO %i RAwE hAtinawa
/IsO jilEt darwE$An di-bar xO
kirin, bi $aw dar-kawt, cO
da$tA hawlErE, bO A$awAn.
sAlak cO, /IsO bazir bO.  kas nazAnI
/IsO kEwa cOya.  pA$I /IsO
bE-tifAqI li-nAw xulAm O Ra/Iyat O
mazinEt smAil pA$A paydA bO.
AGAEt /a$IratAn dAimI $aR kirin,
hindak a$qI bOn.  xulAsa HukmE
pA$A w umOrEt wI galak maG$O$ O
parI$An bOn, nazAnI ci bikat.
192.
     /IsO kuRak habO, nAwE wI
/alI bO, cArda- pAzda-sAlI
bO. aw O dAykA xO mAbOn li AmEdIE.
/IsO bi-tinE cObO.  gOtibO
kuRE xO, `az dicim a fulAn darE.
bO kas nabE%a.'  pA$A kuRE
/IsA gAzI kir, gOt, `tO nizAnI bAbE ta
li kE-darE:ya?'  wI %I gOt,
`az nizAnim.'  pA$A gOt, `min bO
xirAbIE nIa, xAtir-jam ba.
agar bAbE ta min biku%It %I dilE
min %i wI nAmInIt.  pA$I wI
mAlA min xirAb bO.  agar aw nabIt az dE
maHw bim.  RA-ba, hara, li
hamI walAtAn bigaRyE.   agar ta
dItawa HattA mumkin bIt bilA
digal ta bihEt.  agar nahAt hinda bE%a
wI, ``$OlA pA$A galak
parI$An:a. tadbIr ci:ya?'''  /alI %I gOt,
`balE, dE cim, pirsim.'
193.
     /alI cO nik bAbE xO,
aHwAlE pA$A w gOtinA wI bO
naql kir. /IsO gOt a kuRE xO, `min
bIstAnak cAndIa.  wara,
bicIn, Ada bikayn.  Suba dE jawAbA ta
bidam, hara, bE%a pA$A.'  aw O
kuRE xO cOn a-nAw bIstAnI.  harcI
binA mazin O bi-qOwat bA /IsO
aw hal-$kAwt O binEt kicka w
za/If hElAn.  kuRE wI gOt,
`bAbO, ta bIstAnE xO xirAb kir.'  /IsO
gOt, `na, kuRE min, dE zEdatir
barI dat.'  hAtinawa bO jIE $awE.
194.
     /alI gOt, `az Suba dE
cim.  ci jawAb bidam a
pA$A?'  /IsO gOt, `jawAb hAtin O cOnA
ta:ya.  hinda bE%a pA$A,
``cObO, ammA hAtawa.'''  /alI gOt, `bAbO, tO
dIn:I.  awa jawAb nIa.  az
citO wihE bE%im a pA$A?  $asl:a,
/ayb:a.'  /IsO gOt, `EdI dirE%
naka, HaqqE ta nIa.'  /alI gOt, `na
tO bI, na pA$A.  tO bi wI
/aqlay dE xizmatA pA$A cE-kay?'  sil
bO, hAtawa bO AmEdIE.
195.
     cO nik pA$A, gOt, `az
cOm, min dIt, cu jawAb nadA.
bIstAnak habO, aw %I xirAb kir.'  pA$A
gOt, `cAwA xirAb kir?'  /alI
%I cAwA dItibO naql kir.  pA$A
gOt, `cI dI bi daw nagOt?'
/alI gOt, `hinda %I gOt a min,
``bE%a pA$A, `cObO, ammA
hAtawa.' '' ' pA$A gOt a /alI, `bas tO
dibE%I jawAb nadA?  jawAb %i
wE cEtir nIa.'  /alI gOt, `balE, li-nik
dInAn xabarEt dInAn maqbUl:in.'
pA$A gOt, `EdI az dizAnim.'
196.
     cand AGAEt /a$IratAn
gAzI kirin, mazin O ahli
$arArat, hamI ku$tin.  yEt dil-SAf O bE-Garaz
O jAHEl kirin a mazin.
HukmE wI wakI barE muntazam bO.  cand
murOEt mu/tabar hinArin a-nik
/IsO. haspE xO hinAr kO /IsO sUAr
bIt.  /IsO bi iHtirAm InAn a
AmEdIE, ammA li haspE pA$A sUAr nabO.
gOt, `az lAIq nIma li haspE
pA$A sUAr bim.'  waxtE /IsO hAt
HakAEtA dUpi$kI gOt.  pA$A
bAwir kir. %i barE zEdatir martabA wI
mazin bO.  /IsO gOt, `pA$A,
waxtE cO EdI hajat fAyda nIa, waxtE hAt
zaHmat lAzim nIa.'  {wa-s-salAm.}

XXII. HakAEtA xulAmEt
smAil pA$A w /IsA dalAnI.

 197.
     dibE%in jArakI xulAmEt
smAil pA$A di-nAw xOdA gOtin,
`am nizAnIn bO cI pA$A hinda /IsA
xO$ diwEt.  aw na %i ma
aSlItir:a w na %i ma lAwtir:a w na %i ma
mEr-cAktir:a, xulAsa bi ci
TarzAn %i ma zEdatir nIa.  xOzI ma
zAnIbA sabab ci:ya.'  awa
gaha$t a guhE pA$A.  pA$A %I gOt, `bas
cAk:a hamIAn tajriba bikam,
dA bizAnin kO /IsA %i hamIAn xudAn-ma/rifattir:a,
lawAnE min aw %i hamIAn
zEdatir xO$ diwEt.'
198.
     pA$A kAsikakI cInI bO
Aw-xArinawA xO habO, galak
cAk bO.  li majlisE HAzir kir.  hamI
xulAmEt xO gAzI kirin.  /IsA
HAzir nabO. gOt a xulAmAn, `Haz dikam yEk
%i hingO wE kAsikE bi$kInIt.'
hamIAn gOtin, `{astaGfiru-llAh,}
%i ma zEda:ya am kAsikA pA$A
bi$kInIn.  balkO dilE pA$A di
mAldA %i bicUkAn O %i ahlE
HaramE /Ajiz bObIt, lawA wI amray
difarmOt.  am hIwI dikayn awRO
pA$A Sabr bikat, muhlat bidat.
pA$I, agar HattA Suba pA$A mA
li-sar wE fikrE, am dE $kInIn.'
199.
     pA$A dang nakir.  gOt,
`/IsA HAzir bikan.'  yEk cO,
/IsA InA.  pA$A gOt, `/IsO, wE
kAsikE bi$kIna.'  /IsO bE
gOtin hAt, li nIwakA majlisE kAsik hUr kir.
hamIAn gOtin, `{subHAna-llAh,}
/IsO cand bE-inSAf O bE-ma/rifat:a
aw zararA hinda mazin gahAnd a
pA$A.  qat hajatak nagirt.'
pA$A gOt, `bE-inSAf O bE-$u/Or
hung:in.  hingO hamIAn kAsik
bi-qImattir zAnI %i amrE min,
ammA /IsO amrE min bi-qImattir zAnI
%i kAsikE.'  hamIAn $asl
kirin, bE-dang bOn.  gOtin, `wa:ya.
ma nazAnI.'
200.
     RO%akI dI pA$A dar-kawt a
sayrAnE, qiyAsE Sad gustIrEt
zER digal xO birin.  cO sarE
girakI, RA-wastA.  hamI sUAr
bOn. kIsikE gustIrAn %i barIkA xO
InA dar, gOt a xulAmAn, `az dE
wI kIsikay Ri%Inim.  har kasE
hindI hal-girIt bO wI bin.  az
dE haspE xO GAr dam, cim a
sarkAnIE HattA hung tEn.'
kIsik Ri%And. pA$A haspE xO GAr dA, %i-nAw
dar-kawt.
201.
     xulAm hamI payA bOn,
gustIrAn hal-girtin.  /IsO
payA nabO. wI %I digal pA$A haspE xO GAr
dA.  waxtE hamIAn gustIr InAn,
jamA bOn, pA$A %i hamIAn pirsI,
`har yEkI %i hingO cand
gustIr hal-girtina?'  har yEkI gOt,
`hinda.'  pA$A gOt a /IsO, `ta
bO cI cu na-hal-girtin?  mA tO
bi xalAtE min RAzI nabOy?'
xulAmAn gOtin, `/IsO bE-GIrat bO,
na$yA payA bIt, lawA cu
gustIr na-hal-girtin.'
202.
     /IsO gOt, `guh bidan,
jawAbE bidam.  agar cAk bO
qabUl bikan, agar xirAb bO az hingI
RAzI:ma bi /aybA xO.'  gOtin,
`bE%a.'  /IsO gOt, `gustIrEt
hingO hamI qImatA Sad zER
nIna. wujOdA HazratE pA$A %i hamI
duR O jawAhirEt dunyAE li-nik
min girAn-qImattir:a.  damakI
$arafA xidmatA wI az bi hamI
mAlE dunyAE nAdam.  agar wujOdA wI
salAmat bIt O digal banda
xudAn-marHamat bIt hamI dunyA
mAlE min:a.  sabab awa bO az
payA nabOm.'  pA$A AfarIn kir bO
/IsO, xulAm hamI bE-dang O
$arminda bOn.
203.
     RO%akI dI qAfilayak hAt a
AmEdIE.  pA$A hamI xulAmEt xO
HAzir kirin.  /IsO HAzir nabO.
pA$A gOt a xulAmakI, `hara,
bizAna nAwE mazinE qAfila
ci:ya.'   cO, hAt, gOt,
`nAwE wI fulAn:a.'  masalan aHmad, yA
/alI, yA Gayr harcI bO, bi
dirustI gOt, ammA pA$A gOt, `ta jawAbA
min naInA.'  gOt a xulAmakI
dI, `hara, bizAna bArEt wAn
ci:na.'  wI %I jawAb InA,
`awa:na.'  pA$A
gOt, `ta %I jawAbA min naInA.'
204.
     gOt a xulAmakI dI, `hara,
bizAna %i kE-darE tEn.'  aw %I
cO, hAt, gOt, `%i fulAn darE.'
pA$A gOt, `ta %I jawAb nadA.'
gOt a xulAmakI dI, `hara, bipirsa dE
kEwa cIt.'  cO, hAt, gOt,
`dE cIt a fulAn darE.'  gOt, `ta %I
jawAb nadA.'  xulAsa bi wI
TarzI HattA hamI xulAm xilAs bOn.
pA$I /IsO HAzir kir, gOt a
/IsO, `hara, bizAna aw ci
qAfila:ya.'
205.
     /IsO cO, hAt, gOt, `awa
qAfilE fulAn murO:ya, %i fulAn
darE tEt, dE cIt a fulAn darE,
matA/E wAn awa:ya, bi hindI
kiRIna, dE bi hindI firO$in, hinda
bAr:in, hinda dawAr:in, hinda
murO:na, fulAn millat:in, nAwE wAn
awa:na, mazinE wAn awa:ya.'
pA$A gOt a /IsO, `AfarIn, ta jawAbE min
bi tamAmI InA.'
206.
     pA$A gOt a xulAmEt xO,
`hingO zAnI kO /IsO barAmbarI
hingO hamIAn:a w hingO zAnI sabab
ci min /IsO xO$ diwEt.
jArakI dI nabE%in, ``am hamI %i /IsO
zEdatir:In O xOzI ma zAnIbA bO
cI pA$A /IsO zEdatir %i ma xO$
diwEt.'''  hamIAn gOtin, `balE,
ma qabUl kir.   al-Haqq /IsO lAIq:a kO
pA$A zEdatir xO$ biwEt O am
pa$ImAn:In %i fikrA ma kirI.'
pA$A xalAtakI cAk dA /IsO w
hamI bE-dang bOn.
207.
     balE, $Ex sa/dI xO$
gOtIa, `{buzurgI ba /aql ast, na ba sAl;
tavAngarI ba hunar ast, na ba mAl,}'
(ya/nI, mazinAtI bi AqlI:a,
na bi sAl:a; dawlatmandI bi
ma/rifatE:ya, na bi mAlI:a).
/arab dibE%in, `{al-mar\u bi
\aSGarayhi,}' (ya/nI, murO bi
dO a/zAEt xO yEt kickatir murO:ya).  dil:a
w /azmAn.  {wa-s-salAm.}

XXIII. HakAEtA smAil
pA$A gOt a /IsA dalAnI, `kI$k
%in cAk:a?'

208.
     dibE%in jArakI smAil pA$A
gOt a /IsA, `li dunyAE kI$k %in
cAk:a?'  /IsA gOt, `pA$A,
%inA kO diz bIt, HIz bIt,
durOhIn bIt %i hamI %inEt dunyAE
cEtir:a.'  pA$A gOt, `/IsO,
xaslatEt %i hamIAn xirAbtir O kirEttir
awa:na.  bas cAwA aw %inA
watO bIt %i hamIAn cEtir:a?  aw xabara
nAkawIt a AqlE min.  az tE-nAgam
ci:ya tO dibE%I.'
209.
     /IsO gOt, `balE pA$A,
wa:ya wakI banda /arz dikat,
ammA dalIlA RAstIA wI xabarI nOka
/arz nAkam.  cAk aw:a pA$A
bi-z-zAt bi cAwE xO bibInIt.  hingI
dalIlA xabarE banda dE ma/lUm
bIt O HazratE pA$A cAk dE tE-gat O
bAwir kat.'  pA$A gOt, `cAwA
dE mumkin bIt az wihE bibInim?
aw xabara galak li min bO
marAq. dibIt az har bizAnim.'
210.
     /IsO gOt, `balE, sar
cAwAn, sar sarAn.  bilA
ta$rIfA pA$A xO $iklguhOr kat bi libAsE
darwE$An, banda %I bi libAsE
darwE$An dE di xizmatA pA$AdA hEt, dE cIn
a-nAw /a$IratA mizUrI %ErIAn,
gundE atrU$E.  sE birA hana li wE-darE,
har yEkE $awakI dE lE
bIn a mEwAn.  hingI pA$A dE bInIt O
dE zAnIt.'
211.
     RA-bOn, cOn.  %i REwa
gaha$tin a mAlA birAE kicka.
gOtin, `am aw $awa mEwAnEt ta:yna.'
wI %I gOt, `bi xEr bihEn, bAbA
darwE$.'  li mAlA wI RU-ni$tin.
dItin RidInA wI tamAm
spI, pi$tA wI camyAy, didAnEt wI
kawtI.  pA$A gOt a wI, `/amrE
ta cand sAl haya?'  gOt, `cil sAl.'
pA$A gOt, `/ajAib.  murO bi
cil sAlAn hinda pIr nAbIt.'
212.
     wI %I gOt, `min birAE %i
xO mazintir haya.  Suba harin,
bibInin aw dE HikmatA wihE
bE%It a hingO.'  gAzI %inA xO
kir, `xAnim.'  %inE gOt,
`quzulqurt, %ahramAr, ci
dibE%I?'  mErI gOt
E, `dibE%im dO darwE$ mEwAnEt
ma:na.  zAdakI HAzir ka.'
%inE gOt, `mA tO nizAnI cu di
kAwilamAlA tadA nIa?  az %i
kE-darE HAzir bikam?'  xulAsa har
xabarE mErI gOt %inE jawAbakI
Raq O  kirEt dA.
213.
     waxtE niwistinE mErI gOt,
`xAnim, tO dizAnI ma dO liHEf
O dO HasIr hana.  bilA aw $awa
liHEfak O HasIrak bO har dO
darwE$An  bin, liHEfak O HasIrak %I bO
min O ta bin.'  %inE gOt,
`kOrAI li  cAwEt ta bikawIt.  wallAh, wI
mirAdI nAbInI.  mA tO nizAnI
hawyE %i jArakI zEdatir nAbIt
Tani$tA ci kas bigat a
Tani$tA min. az liHEf O HasIrA xO nAdam.  hung
har sE HasIrakI li-bin xO RA-Exin
O liHEfakI bi-sar xOdA dan.'
214.
     wE $awE bi hizAr dard O
balA RA-bArin.  Subay RA-bOn,
cOn a mAlA birAE nAwE.  dItin RidInA
wI dAnamA$, ya/nI nIwak spI,
nIwak Ra$.  pA$A gOt, `/amrE ta
cand:a?'  gOt, `$Est sAl.'
pA$A gOt, `kasE $Est-sAlI, RidInA wI
kEm-kEma Ra$ dibIt, pi$kA
bitir spI dibIt.  awa bO cI RidInA ta
nIwa-nIwa:ya?'
215.
     wI %I gOt, `hung aw $awa
mEwAnEt min:in.  Suba harin,
birAE %i min mazintir haya, bibInin,
aw dE jawAbA ta bidat.'  wE
$awE mAn li wE-darE.  xAnimA wI
hindak $Ol bi xabarE wI dikir,
hindak nadikir, hindak jawAbA narm
didA, hindak jArAn Raq.
216.
     Subay RA-bOn, cOn a mAlA
birAE mazin.  dItin RidInA wI
hamI Ra$.  pA$A gOt, `/amrE ta
cand:a?'  gOt, `Ha$tE sAl.'
pA$A ta/ajjub kir.  wI %I gOt,
`darwE$, ta/ajjub naka.  tO aw
$awa mEwAnE min:I.  tO dE zAnI.'
aw murO %I %i har dO birAEt xO
kasAdtir bO, ammA %inA wI di
har $OlAndA bi amrE wI bO.
217.
     gOt a %inA xO, `xAnim.'
xAnimE gOt, `balE, az qurbAn.'
gOt, `zAd haya?'  xAnimE gOt,
`sAya-y sarE ta ti$tE mi$a,
birinj O RUn O hElik O hingUn
O har ti$t.'  $IwakI watO
HAzir kir, nakO li mAlA pA$A, agarna
li cu jIAn mumkin nadibO.
218.
     waxtE niwistinE mErI gOt,
`niwIn HAzir:in?'  xAnimE gOt,
`sAya-y ta hindak liHEf O
dO$ak hana, bi zOr li mAlA
pA$A aw Tarz dast dikawin.'  cO, %i mAlEt
jInArAn InAn.  gOt a xAnimE,
`aw $awa ma mEwAn hana.  pIcak
$arm:a am wEkRA biniwIn.
cAk:a jIAn judA RA-ExIn.'  xAnimE gOt,
`darwE$ birAEt ma:na.  hIc
$arm nIa. tO dizAnI agar $awakI az %i ta
dUr bim nA%Im.'
219.
     Suba pA$A gOt a wI murOI,
`%inA cAk kI$k:a?'  gOt,
`%inA min:a, cOnkO bO min zOr
HIz:a.  ta dIt cAwA bO.  wa
%i har ti$tI pIcakI bE min didizIt, kO
RO%akI az $arm nakam %i mEwAnE
xO.  wa durO dikat.  mAlA min hIc
niwIn nIna, balE cO, %i mAlEt
jInArAn InA dA az $arm nakam %i hingO.
ma/lUm:a har kasE aw Tarza
%ina habIt cu waxtAn pIr nAbIt.
/amrE mErI di dastE %inEdA:ya.
%in Haz bikat dE pIr kat, Haz
bikat dE jAHEl kat.'
220.
     pA$A bAwir kir O AfarIn
bO /IsO gOt O xO bO wI murOI
A$karA kir O hind mAl dA wI,
dawlatmand kir.  wa %inA birAE
kicka dA bar-dAn, %inakI cAk bO InA.
wa gOt a birAE nAwE, `aw %ina
bilA bimInIt.  yEka dI %I dE bO ta
Inim.'  har sE birA mamnOn kirin, %i panI hAtinawa
bO AmEdIE. {wa-s-salAm.}

XXIV. HakAEtA mizUrI
nAxOt kilkA kUrI.

 221.
     dibE%in zamAnE smAil
pA$AE AmadIE, kO bi taxmIn Sad
O pEnja sAl haya, cu HukOmat li-nAw
/a$Airi kurdEt nAwcyAE
qirAGEt AmadIE w AkrE w RawAndizE w nahrIE
nabOn.  bagAn O AGAyAn
dixArin.  Hukm bi dastE wAn bO.  jArakI
mazinEt /a$IratA mizUrI %ErI
hAtin a dItinA smAil pA$A.  har
mazinakI kUrak bi dIhArI InAbO
bO pA$Ay. qAyda %I aw bO har mazinE
hAtibA hEstirak yAn haspak yAn
gAyak, har nabA barAnakI cAk, qalaw,
xasAndI, bi dIhArI diInA.
222.
     waxtE kO smAil pA$A zAnI
dIhArIA mAqUlEt mizUrIAn
kUr:in pIcak di dilE xOdA sil bO.
gOt a pE$-xizmatEt xO, `tE$tA
wAn SawAr bIt.  sEnIAn ta%I bikan,
sarE wAn qubbaI bikan, pi$kEt
qalIA gO$tE kUrAn bi RaxEt
SawArE wa-nEn.  har sEnIakI
kilkakI kUrI di nAwA sarI bicaqInin
watO kO qund RA-wastIt.'  wE
jArE cAwA pA$A amr kiribO, /aynI
watO cE-kirin.
223.
     waxtE tE$tE hAt, xulAmak
cO, gAzI kir a mAqUlEt
mizUrIAn, gOt E, `warin, pA$A hingO
dixAzIt dA tE$tE li salAmliGA
pA$Ay bixOn.'  aw %I siwik RA-bOn,
gala kayfA wAn hAt.  wAn watO
taxmIn kir kO pA$A gala %i wAn
RAzI:a.  waxtE cOn a %Or yEk
yEk sarE xO camAnd,  pA$A amr kir, `bi
xEr bEn, RU-nEn, dA ti$tI
bixOyn.'
224.
     waxtE wAn tamA$a kir kO
tE$tA wAn SawAr---wa li-nik
wAn SawAr galak /aybakI mazin:a bO
mEwAnEt mu/tabar---wa sa<r>
wE hindERA %I kilkEt kUrAn li-sar
sEnIAn caqAndina, di yEk-u-dO
fikirIn, dastEt xO kE$An a
pA$.  pEkwa gOtin, `pA$A, ma
tEr xAr. xudE zEda kat.  warin, galI
xulAmAn, zAdI RA-kan %i-nAw
dast O pIAn dA bi xUnA mErAn pIs
nabIt.'  pA$A tE-ga$t, siwik
RA-bO, naga$t sOlA xO di pE kat, bi
gOrAn dar-kawt.
225.
     mAqUlEt mizUrIAn dast
birin a xanjarAn, har xulAmakI
gaha$tin E dAn a-bar xanjarAn.
gAzI pA$A kirin, `naHalE,
juyO! naHalE, juyO!'  awjAr %i har
lAyakIwa xulAmEt pA$A xiR
bOnawa, dast bi $aRI kirin.  mAqUlEt
mizUrIAn sihI kas bOn.  bIst O
nah li wE-darE tamAm bOn.  yEk bi
birIndArI gahAndin a mAlA wI.
xizmEt wI hAtin, gOtin E, `am
dibE%In tO jU bOy, lawAnE %i
hamIAn tO sAx mAy.'  wI %I %i karbEt
wAndA dastE xO dA xanjarA xO,
li sarE dilE xO dA, xO tamAm kir.
226.
     wAn %I Sad O pEnj xulAmEt
pA$A tamAm kirIbOn, %i-bilI
birIndArAn.  %i wI waxtIwa EdI
mizUrI, na %in, na mEr, na
bicUkE fAmA, kilkA HaywAnE Ra$OkI
qat nAxOn.  nOka %I, agar bi
tirAna yEk bE%It a wAn, `mizUrI, tO
nAxOy kilkA kUrI?'  agar bi$Et
dE qastA ku$tinA wI kat, yAn
jUnEt kirEt dE dat, agar
harci %i dastE wI nahEt dE %i wE-darE cIt,
dA guh li dangE nAwE `kilkA
kUrI' nabIt. balE nOka qawI wakI
barE nIa.

XXV. HakAEtA bEgAltaI
karAn dibuGzInin.

 227.
     gundakI dibE%in E
bEgAlta, %i /a$IratA harkI
binajE, dAxili qazA $amdInAn, sar tixUbE
/a$IratA harkI w girdI w
mizUrI %OrI:a. ahlE bEgAlta Aql-siwik:in.
barE qawI bE-Aql bOn, nOka
pIcak cAk:in.
228.
     digERinawa jArakI malAE
wAn HakAEtA dajjAl bO wAn
dixund, digOt, `galI millat, cAk guhE
xO bidan E, awa gOtinA min
nIa.  az %i kIsE xO nAbE%im, balkO awa
gOtinA pEGambarE ma:ya.
farmAn kirIa di AxirE zamAnIdA,
nEzIkI dunyA-xirAb-bOnE,
dajjAl dE RA-bIt, dunyAE dE ExIt a
balAE, dunyA hamI %i dastE wI
dE wEzAr bIt.  HattA /IsA pEGambar %i
/asmAnAn nahEt a xAr, wI
naku%It, dunyA RAHat nAbIt.  dawArA
sUArIA wI %I kar:a.  hIc
HaywAn qabUl nAkat dajjAl li-sar pi$tA wI
sUAr bIt %i-bil karI.'
229.
     waxtE malA hO gOt %i malA
pisyAr kirin, gOtin, `bE-$ik,
malA, dajjAl dE li pi$tA karI
sUAr bIt?'  malA jawAb dA,
`balE, bE-$ik bizAnin watO:ya w
muHammad pEGambar watO
farmOya.'  pA$I wAn gOt, `bas, malA, ma %I kar
hana.  cAk:a hamIAn biku%In.
HaywAnE hO tarIf, hO kirEt bO
cI RA-girIn?'  malA %I gOt,
`zOr bA$:a, biku%in, gIrO nakan.
bilA aw mal/On li-pE$ cAwEt
ma nabin.  %i mE%:a min dil habO
bE%im a hingO, ammA nOka hal-kawt.'
230.
     awjAr har kas RA-bO,
tifangA xO hal-girt, karE xO
dA pE$<I>A xO, %i gundI bir a dar, bir a
kandikakI, tifangak li Tani$tA
karE xO dA, karE xO ku$t.  waxtE
hAtinawa bO gundI malA GazA-pIrOzI li
wAn kir, gOt a wAn, `GazA
hingO pIrOz bIt.  xOzI bO
hingO, xudE bO hingO baHa$tE qasrAn dE
cE-kat, HOrIAn dat a hingO.'
231.
     %i hingI pA$wa bEgAltaI
qat karAn qabUl nAkan, xEA
bArE karI %I nAxOn.  waxtE karAn dibInin
tif dikan E.  agar mEwAnak
bihEt a gundE wAn, agar xurt nabIt, %i
wI natirsin, karE wI %i darwa
dE mInIt, kas nA-dA-kat, AlifI
nAdan E w agar bi$En O biwErin
dE ku%in.  galak jArAn karEt
mEwAnAn %i paniwa ku$tina.  aw
HAla dar-Haqq karI nOka %I mAya.
kEmak farq kirIa, ammA na
candAn, HattA sAlA pErAr %I dO
nEcIrwAnEt wAn karak li-$Un
mAlEt harkI Rawand li cOlI dItinawa, dO
tifang lE dAn, ku$tin, bazir
kirin.

XXVI. HakAEtA SAdiq bag O
jUEt AmEdIE.

 232.
     dibE%in zamAnE bagEt
mIrsEwdInAn, kO HukmdArI
dikirin li-sar /a$Airi atrAf\/i AmEdIE, SAdiq
bag habO, li AmEdIE di-RU-ni$t, mIr
bO w galak murOakI xurt bO.
hingI nEzIkI sE-Sad mAl jU
habOn li bA%ErE AmEdIE, galak
dawlatmand bOn.  jUEt
kurdistAnE, cOnkO zOr
jAhil:in, tAbi/I gOtinA bAb O
bApIrA:na, EdI hIc mulAHazA
ma/AnI w asrArEt HaqIqIya-y kitAbEt
xudE nAkan, cAwE wAn li
ZAhirE mafhOmE lafzI:a w kirinA
mazinEt xO:ya, cI dI nIa.
233.
     lawAnE nOka %I li-nAw
jUEt kurdistAnE watO ma$hUr:a
di AxirE zamAnIdA jU dE $IrE xO
bIninawa, Hukm O saltanat
tamAm dE kawIt a-dast wAn.  hamI RO%Et $ambI
dicin li RaxEt RUbArAn O
$IwAn O jOyIkAn digaRyEn, xIzI
dikOlin, balkO $IrE xO wa-bIninawa.
li-nik wAn %I watO ma/lUm:a,
ci waxtE $IrI dItinawa EdI bE
gOtin xudE hamI dunyAE dE bO wAn
musaxxar kat, kas na$Et $aRE
wAn bikat.
234.
     li-sar wI /AdatI jUEt
AmEdIE %I hamI $ambIAn %i
qalAtE dihAtin a xArE, dicOn a-sar
RUbArE, awrAzI ni$IwI dicOn,
xIz dikOlin.  RO%akI SAdiq bag
watO dibInIt, dizAnIt fikrA
wAn ci:ya. dibE%It a xulAmEt xO, `az dE
sayrakI b<O> wAn jUAna bikam.'
$IrakI galak kawn habO,
kAlwAnE wI zIw bO, dastikE wI
zER bO, qA$Et almAs O pIrOza hAtibOn a
tE-girtin, tIE wI karmAn bO.
235.
     gOt a xulAmEt xO, `$IrE
min li RaxE RUbArE li-nAw xIzI
wa-$Erin, pIcak %i dastikE wI
dyAr bIt.'  xulAmAn %I wa
kirin. RO%A pA$I bO $ambI.  jU cOn,
$Ir dItin, InAn a kinI$tE nik
mAlim zaxariyA.  jU hamI jamA bOn,
gOtin, `muwAfiqI gOtinA
tawrAtE ma $IrE xO dItawa.  EdI Hukm
HukmE ma:ya.'  mAlim zaxariyA
gOt, `harin, bE%in a xulAmEt SAdiq
bag EdI bi-cak nagaRyEn.
agar qabUl kirin awa bE-$ubha %i
tarafE xudE:ya.'
236.
     SAdiq bag %I gOtibO
xulAmEt xO, `HattA hawyakI jU
ci bikan RAzI nIma kas jawAbA wAn
bidat.'  waxtE kO amrE mAlim
zaxariyA gaha$t a xulAmEt SAdiq bag
hamIAn gOtin, `amrE janAbE
mAlim li-sar sarE ma.'  mAlim gOt,
`balE, awa ma/lUm bO kO aw
$Ira %i tarafE xudE:ya.'  wa xabar dAn
a jUEt AkrE, zAxOE w $amdInAn
O zEbArE w hamI atrAfEt nEzIk kO
HAl O kayfIyat hO:ya.  hamI
hAtin, dIhArI bO mAlim zaxariyA InAn.
237.
     SAdiq bag %i panIdA xabar
dA AGAEt /a$Airi nEzIkEt
AmEdIE kO hamI bihEn, dIhArIAn bO mAlim
zaxariyA bInin, harcI HukmI
bikat qabUl bikan.  wAn %I wa kirin.
RO%akI cand tOlAzak %i jUAn
cOn a-pE$ darE qasrA SAdiq bag,
gAzI kirin, `SAqO, SAqO, awa
hamI xalk, mazin O kicka, hAtin a
HuzOrA HazratE Ra\Is, tO bO
cI nAhEy?  yAn wara yAn bO xO
tadbIrA jIakI dI bika.'  SAdiq
bag %I gOt, `balE, sar cAwAn, sar
sarAn.'
238.
     Subay zU SAdiq bag dah
paZEt qalaw InAn, dO xulAm bE
cak digal xO birin, cO bar darE
kinI$tE, RA-wastA.  gOt a
xizmatkArE kinI$tE, `hara, /arzi HuzOrA
HazratE Ra\Is bika, SAqO REkA
xO dixAzIt, Haz dikat dah daqIqAn
$arafyAbI HuzOrA mubArak
bibIt.' xizmatkAr cO, xabar dA wI.
gOt, `zarar nIa.  aw kawnamIrE
ma:ya. izn haya, bilA bihEt.'  SAdiq
bag %I hAt a %Or, dastEt xO
dA-nAn a-sar yEk, %i pEwa RA-wastA.
dO sE daqIqAn watO mA, pA$I
mAlimI gOt, `RU-nE, SAqO, tO bi xEr
bihEy.  xizmatA ta ci:ya?  zU
bE%a, waxtE min nIa galak biAxiwim.'
239.
     SAdiq bag gOt, `awwalan
maqsOdA ma hamIAn aw:a xudE
wujOdA HazratE Ra\Is bar-qarAr kat,
sEbarA marHamatA wI li-sar
sarE ma faqIrAn dAimI bIt.  HattA nOka
Hukm di dastE madA bO.  awa
xudE Hukm dA dastE hingO, cAk:a
hingO %I marHamatE digal ma
bikan.' mAlim gOt, `albatta, SAqO, am
%I taqsIr nAkayn.  az bi xO
harcIA ta nAbE%im, ammA agar kuR O
kAl ti$takI bikan aw bi dastE
ma nIna.  tO %I gAzinda naka.'
SAdiq bag gOt, `mAlA hingO
AwA, qawI mamnOn O muta$akkir:im.'
240.
     SAdiq bag iznA xO xAst,
cO mAlA xO.  $awE hamI
xulAmEt xO digal AGAEt HAzir bOn gAzI
kirin, gOt, `hingO $u/Or O
inSAfA jUAn dIt.  aw $awa RA-bin, mAlEt
wAn tAlAn bikan.  mazinAn
bigirin, bInin a-nik min, yEt dI %I
hamIAn biku%in.  cAr pEnj
manjalEt duhInI cE-kan, dast O pE w
sarEt jUAn tE-kan a nAw,
bikalInin. Suba tE$tA Ra\Is O mazinAn aw
bIt, bi kutakI bi wAn bidan a
xArin, pA$I biku%in.'  wAn %I
amrE mIr bi jE InAn.  nOka %I
jUEt kurdistAnE gO$tI digal duhInI
nAxOn.
241.
     HakAEtA `jUE $IrE xO
dItIawa' li-nAw kurdistAnE
ma$hUr:a. agar kasakI kirmAnj, faqIr
xurtI bikat wE masalE dar-Haqq
wI dibE%in.  {wa-s-salAm.}

XXVII. HakAEtA muHammad
AGAE barwArI w muTirbI.

 242.
     li-nAw /a$IratA barwArIAn
dO AGA habOn.  nAwE yEkI
muHammad AGA bO, nAwE yE dI aHmad AGA
bO.  muHammad AGA murOakI
tirAnakar,  $aytAn bO.  %inA wI %I wakI wI
bO.  RO%akI dIt dO sE muTirb
bO mAlA wI tEn.  hE$tA dUr bOn,
gOt a xulAmEt xO, `awRO HattA
Subay nAwE min aHmad AGA:ya.  har
kasE bE%It a min muHammad AGA
az /azmAnE wI di binIRA dE
biRim.'  xulAmAn gOt, `bO cI?
awa ci:ya?  am tE-nAgayn.'
muHammad AGA gOt, `EdI az hind
dibE%im. dirE% nakan.  pA$I hung %I dE
zAnin.'  gOtin, `balE, AGA.
amr amrE ta:ya.  cAwA difarmOy dE
wa kayn.'
243.
     waxtE kO hO tadbIrA xO
kirin, di wE mA-baynEdA muTirb
ga$tin a badarE qasrA AGA, gOtin,
`awa mAlA kE:ya?  nAwE AGAy
ci:ya?' xulAmAn gOt, `awa mAlA aHmad
AGAE barwArI:a.'  gOtin, `zOr
bA$:a. am %I awa ha$t nah RO%:a %i
lAE silEmAnI w karkUkE li-dU
nAwbAngE aHmad AGAE barwArI tEyn dA bO
wI daf O kamAncA lE-dayn O
lAw%An bE%In, balkO karamakI cAk
digal ma bikat.'
244.
     AGA gOt, `hung bi xEr
bEn, sar cAwAn, sar sarAn.
zAtan xalAt, karam bO yEt wakI hingO
lAzim:in.  dE, warin, RU-nEn.
aw $awa hung mEwAnEt min:in.'
waxtE $Iw xArin AGA gOt,
`warin, bE%in.'  wAn %I dast pE kir,
madHA aHmad AGA galak gOtin.
245.
     pA$I kO sa/atak cO AGA
gAzI %inA xO kir, `xAnim.'
xAnimE %I jawAb dA, `balE, AGA, amr ka.'
AGA gOt, `aw jOtE cakmEt
firangI kO bO min %i istambOlE bi sE
zERAn hAtina %i xurjE bIna
dar, HAzir bika dA Subay bidam a
bagzAda bi xalAt, cOnkO dangE
wI, lAw%E wI galak li min xO$
hAtIa.'  xAnimE %I gOt, `balE,
AGA, min InAn a dar.  HAzir:in.'
muTirbAn zEdatir qI%And,
HawikA xO diRAndin.  kayfA wAn qawI hAt.
246.
     dIsA kO sA/atak cO AGA
gAzI kir, `xAnim.'  jawAb dA,
`balE, AGA, bifarmO.'  AGA gOt, `aw
/abAE baGdAE kO barcElEt wI
bi zIwI tE $Ol kirI, hAtIa bi cAr
lIrAE zar, wI %I %i xurjE bIna
dar dA bi xalAt bidam a bagzAda.  har
bO wI lAIq:a.'  xAnimE gOt,
`balE,  aw %I HAzir:a.'
247.
     dIsA pA$I sa/atakI gAzI
kir a xAnimE, `kurtakE min yE
$Ora, TAqE hindE, kO hAtIa bi pEnj
zERAn.  wI %I bIna dar.'
xAnimE gOt, `aw %I min InA dar.'
muTirbI cEtir xO$ kir, HawikA
ta%I kir.  dIsA pA$I sa/atakI gOt,
`$AlA bO min %i iSfahAnE hAtI
bi dah katazERAn, wI %I HAzir
ka.'  xAnimE gOt, `balE, AGA,
harcI ta farmOy hamI HAzir:in.'
HattA $aw ga$t a Hawt ha$t
sa/atAn har damE ti$tak zEda dikir.  pA$I
cOn, niwistin.
248.
     waxtE bO Suba AGA hAt, li
dIwAnxAnE RU-ni$t, gOt a
xulAmAn, `sartE$tE bInin.'  sartE$t
xAr, qat nagOt a muTirbAn,
`warin, bixOn.'  hIc RUE xO nadA wAn,
aSlan digal wAn naAxiwt.  pA$I
muTirbAn gOt, `AGA, aw $akirA
janAbE AGA $awE dI xArI, am
hIwI dikayn zU bi jE bInIt, dA
bicIn a-sar REkA xO.'  AGA
gOt, `az nizAnim ci:ya hung dibE%in.'
muTirbAn gOtin, `mA janAbE AGA
nafarmO, ``fulAn fulAn ti$tI bO
muTirbAn HAzir bikan''?'
249.
     AGA gOt, `warin, murAfa/a
bikayn.  agar hingO ci Haqq
li-sar min habIt dE dam, agarna na.'
gOtin, `bA$:a.'  AGA gOt, `dE,
bE%in.'  gOtin, `ma $awE dI
galak kayfA ta InA.'   AGA
gOt, `hingO kayfA min bi cE InA?'
gOtin, `bi gOtinE.'  AGA gOt,
`bA$:a.  bas hingO HaqqE xO
zEdatir birIa.'  gOtin,
`cAwA?'  AGA gOt,
`waxtE hingO kayfA min
diInA bi gOtinA sAz O lAw%An
min dah jAr hind kayfA hingO diInA bi
gOtinA xalAtAn.  bas hingO
kayfA min InA bi gOtinE, min %I
kayfA hingO InA bi gOtinE.
awa am %Ek xilAs.   harin a-sar REkA xO,
EdI dirE% nakan.'
250.
     RA-bOn, cOn.  gundE
aHmad AGAE kO aSli aHmad AGA
bO dO sa/atAn dUr bO %i gundE
muHammad AGA.  waxtE cOn a
gundE wI RU-ni$tin.  ammA xulAmEt
muHammad AGA di pE$dA gOtibOn
a muTirbAn, `awE hana gundE muHammad
AGA:ya.'  muTirbAn li
dIwAnxAnA aHmad AGAE aSlI dast bi zammA aHmad
AGA kir O madHA muHammad AGA
gOtin.
251.
     xulAmEt aHmad AGAE aSlI
dast dAn a matraqAn, RA-bOn a
muTirbAn, tEr kutAn, kirin a
dar, Sa bar-dAn E.  HattA cOn
a pi$tA gundI dURA cOn.
muTirbAn gOtin, `hAy hawAr!
awa ci:ya? mA ma ci qabAHat kirIa?'
xulAmAn gOtin, `cAwA?  mA
qabAHat %i wE mazintir haya hingO li
dIwAnxAnA aHmad AGA jUn dAn a
wI? RA-bin, harin, xO gIrO nakan.'
xulAsa %i wE-darE bE-hIwI cOn.
{wa-s-salAm.}

XXVIII. HakAEtA mAm tAlE barwArI.

 252.
     gundak haya li-nAw
/a$IratA barwArIAn, dAxili
qazA AmadIE, spIndAr dibE%in E.  murOak
habO %i wI gundI, nAwE wI mAm
tAl bO. galak jArAn dicO mUsilE,
$ura-mura dikiRI, diInA gundE
xO, difirOt, qAzAnj dikir.  jArakI
li-sar /AdatE xO cO mUsilE,
qImatA bIst lIrAy, balkO zEdatir ti$t
kiRI.  $awE hAt a qahwa-xAnayakI,
li wE-darE juhAlE partAlE xO
dA-nA kO Subay REkA hAtinawE
bigirIt.
253.
     murOEt qahwa-xAnE qawI
$aytAn O HIlabAz bOn.  gOtin a
yEk-u-dO, `warin, tadbIrakI
watO bikayn kO partAlE wI
murOE kurd bibayn O aw bizAnIt O hIc
dang nakat O RAzI bIt, O RAzI
nabIt bO wI jIE AxiwtinE nabIt.'
gOtin, `bA$:a, ammA awa dE
cAwA mumkin bIt am mAlE wI bibayn O aw
na$Et biAxiwIt?'  yEk %i wAn
zEdatir $aytAn bO, gOt, `az cAwA
tadbIrE dikam, hung guh bidan
a min, pA$I agar cE-nabO dastE min
bibiRin.'
254.
     hamIAn gOtin, `cAk:a,
bE%a.'   gOt, `harin, hindak
pIsIE insAnI taR di-nAw $amAmi$tI
war-pEcin digal dO sE
xiRabarEt girAn, dA-nEn a-nAw
Sind<O>qakI kicka, dA-nEn a
TAqcayakI li qahwa-xAnE.'  InAn, wakI wI
gOt.  pA$I gOt a wAn, `awa dE
RA-zEt, biniwIt.  waxtE aw RA-zA,
hE$tA naniwistI, am dE
xalwayakI kayn, hO bE%In, watO kO aw bibihEt,
``warin, dA tElA $urEt wI
murOay bidizIn.  bicIn, xO wa-$ErIn
HattA aw dicIt a-sar REkA xO.
pA$I am dE hEyn a jIE xO.  bA%ErE
mUsilE hizAr kOlAn hana, aw
na$Et li hamIAn bigaRyEt, dE cIt bO
mamlakatE xO.'''
43.
     `$A/irE /arab ci xO$ gOtIa
dar-Haqq wE may$OmE,
{\)i{\@}A kAna-l-GurAbu
dalIla qawmin sa-yahdIhim \)ilA subuli-l-halAki}
(ya/nI, agar ka$kala bIt $ArazAkarE
qawmI dE REbarIA wAn kat bO
REkEt halAkI).  bas hi$yAr bin, bi
xabarEt ka$kalE i/tiqAdA xO
xirAb nakan, wa agar ka$kalE
muwAfiqI gOtinA min gOt a hingO,
bizAnin az $OlAn pE$ waxt dizAnim O
xudE karam digal min kirIa.'
44.
     har sIAn wEkRA gOtin,
`{astaGfiru-llAh,} xudE am bi Haqq
dizAnIn, ma ImAn haya bi mu/jizAtAn
O bi karAmatAn.  am awRO zOr
xO xudAn-fayz O -barakat O -xEr O
-sa/Adat dizAnIn di-xizmat
qadamA mubArakA zAtE /AlIdA.  ImAnA
xO dar-Haqq zAtE /AlI wakI
ImAnA HawArIAn dar-Haqq Hazrati
masIH O ImAnA cAr yArAn dar-Haqq
Hazrati muHammad dizAnIn.  xAtir-jam
ba, hizAr $aytAnEt wakI qalE
ma nAlEbInin, balkO mumkin:a am bi
himmatA hingO wAn Tarza
$aytAnAn bInIn a-sar hidAyatE.'
RIwI gOt, `bas, harin, dA bicIn
bi tawakkulA xudE.'
45.
     cOn a nEzIkI qalE.  RIwI RUE xO
di qiblE kir, cO sijdE,
RA-bOwa, dastEt xO bilind kirin,
damakI li-bar xudE pARyAwa, du/A
kir.  ka$kalE watO dIt, li jIE xO
RA-wastA, mutaHayyir bO.  di
dilE xOdA gOt, `az %i Era nAfiRim
HattA napirsim O nazAnim awa
ci:ya.'  gOt a SOnay, `farzan
kalakOk O hupOpka digal RIwI cOn,
tO bO cI xO dIn dikay?  RIwI
bi-HIla:ya, dE hingO xOt.'
46.
     har sIAn wEkRA gOtin,
`{astaGfiru-llAh,} wa nabE%a.  ta xO
kAfir kir.  mA tO kOra:y, nAbInI
xudE ci karam digal wI kirIa?
bOya sayyid, awlAdu-RasOl, tOba
kirIa, dE cIt a HajjE.  $awE w
RO%E $OlA wI du/A:ya, sijda:ya,
/ibAdat:a.  ma %I digal xO dibat,
xarjIA ma hamIAn dikE$It.  dibE%It,
``har kasE TAlibI wE safarA
xErE bIt li-sar min nazr bIt az hamI
maSArifE wI bikE$im.''  aw
nIa yA tO dibE%I.  tO %I wara, tOba
bika, dA bicIn a HajjE.  dA
di gunAhAndA namirI.  tO %i ma
hamIAn gunAhkArtir:I.  tOba w Hajj
bO ta lAzimtir:in %i ma.'
47.
     xulAsa galak bO ka$kalE gOtin.
aw %I hAt a xArE, cO dastE
RIwI, ziyArat kir, mAcI kir, gOt a
RIwI, `janAbE sayyid HAjI mAm
RIwI, min nazAnI.  qusUrA banda /afw
bika.  {al-GarIbu ka-l-a/mA
wa law kAna baSIran} (ya/nI, murOE
nAbalad wakI kOra:ya agarcI
bi-cAw bIt).  li min nagira.'  RIwI
gOt, `mA ci qawimIa?  az
nizAnim ci:ya tO dibE%I.  ta cu
xirAbIA min nakirIa.  agar ta
kiribIt %I gardanA ta AzA.  awRO
wazIfA min aw:a, bO du%minAn O
gunAhkArAn %I cAkIE bikam.'  ka$kalE
gOt, `ROHA min %i ROHA wAna
hamIAn cEtir O /azIztir nIa.  har
safarakI ta$rIfA mubArak bicIt E
az hIwI dikam min %I di-xizmat xOdA
bibay.'  RIwI gOt, `mAdAm tO
%I TAlib:I, wara.'  aw %I digal wAn
kawt, cOn.
48.
     kalakOk, hupOpka, SOna gOtin a
qalE, `janAbE sayyid HAjI mAm
RIwI, {\)arwAHunA fidAh,}
xudAn-ka$f-O-karAmat:a.  hE$tA am
naga$tin a-nik ta aw
hindE xabarEt ta gOtIa ma, kO, ``nacin, RIwI
dE hingO xOt,'' hamI bO ma gOtin, kO,
``ka$kala dE hO bE%It a
hingO.''  tamAm xabarE wI dar-kawt
RAst.'  i/tiqAdA qalE zEdatir
qAhIm bO.  RIwI sE cAr pEngAwAn
dicO, RA-diwastA, dicO sijdE,
du/A dikir, dA dilE hawAlAn zEdatir
qAhIm bibIt dar-Haqq wI.
hawAlAn watO bAwir kirin kO EdI cu
$Ex wakI sayyid HAjI RIwI di
dunyAE nabOna w nAbin.
49.
     RIwI %I di dilE xOdA GAyat
kayf-xO$:a kO, `aw cAr nEcIra
dast min kawtina.  har waxtE Haz
bikam dE xOm.'  bi wI TarzI cOn
HattA EwArI ga$tin a cyAyakI dUr %i
gundAn O AwAIAn.  RIwI gOt,
`cAk:a aw $awa lEra bIn.'  gOtin,
`amr amrE zAtE /AlI:a.'  RIwI
cO, gaRyA, kunak dIt.  hamI birin a
kunE, bi xO li darE kunE
RU-ni$t.  dilE qalE mi$awwa$ bO.
gOt a hawAlEt xO, `az wa taxmIn
dikam dE ma xOt.'  hamIAn xatira
kirin, tirsyAn.
50.
     %i REwa gAzI kalakOkI kir, gOt
E, `ta bO cI xaw li xalkI
HarAm kirIa?  nIw$awE dast bi
qI%aqI%E dikay, nAhElI xalk
biniwIt.'  kalakOkI gOt, `ROHA min
fidAE hingO bIt, min galak
manfa/at bO xalkI haya.  az wAn bO
niwE%An, bO $OlAn hAy dikam.'
gOt, `balE, az wE /uzrE %i ta qabUl
dikam, ammA tO bO cI hinda
bE-$arm:I?  li-pE$ cAwEt hamI kas
li-sar mirI$kE sUAr dibI w
$armE %i $Ay nAkay.'  kalakOk kiR
bO.  RIwI daw hAwEt a stukirA
wI, xAr.
51.
     damak cO, gAzI hupOpka kir.
gOt E, `aw ci tAnj:a ta dA-nAya
sarE xO?  tO na sultAn:I, tO na
$A:y, tO ci:y?'  hupOpkE gOt,
`balE qurbAn, az na sultAn:im O na
$A:ma, ammA min galak xizmatA
HazratE silEmAn pEGambar kirIa.  aw
tAnja bi xalAt dAya min.'
RIwI gOt, `durO dikay.'  aw %I xAr.
nIw$awE gAzI SOnay kir, gOt
E, `SOna, bO cI tO dAimI li-sar
baHrAn O li-nAw mErgAn bi kayf O
hawasEt xO digaRyEy O kasI bi cu
HisAb nAkay?  mA tO %i hamI
xalkI zEdatir:I?'  SOna %i tirsAn
larzI, kawt a /ardI, nahi$yAr
bO.  aw %I xAr.
52.
     nEzIkI spEdE gAzI qalE kir.
gOt E, `tO bO cI zirA/atA xalkI
dixOy O xirAb dikay?  mA xalkI aw
cAndina bO ta kirIa?  mA tO
%i xudE nAtirsI?'  qalE gOt,
`wAqi/an gunAhEt min zOr:in.  min
cu jawAb nIna, balE ti$takI %i RUE
xErxAzIE dE /arzi HuzOrA
mubArak kam, agar Ruxsat bifarmOn.'
gOt, `ci:ya?  bE%a.'  qalE
gOt, `kalakOk O mirI$kak min dItina
li mAlakI, %i zamAnE HazratE
Adam pEGambar HattA nOka mAna.  zOr
qalaw:in, qawI lAIq:in bO
sartE$tA HazratE /AlI.  agar izn
habIt dE cim, wAn Inim.  di
pE$dA wAn bixO, pA$I min %I bixO.
gO$tE min bi-tinE cu fAyda
nIa.'  RIwI gOt, `cAk:a, hara, balE
zU wara, cOnkO az birsI:ma.'
53.
     qal cO gundakI, dO Sa dItin li-nAw
Haw$akI tirAna dikirin.
xO nI$A SA dA.  Sa dar-kawtin, qal
bi lOtik di-pE$ SA hAt, Sa %I
dU kawtin.  har watO hAtin
HattA ga$tin a nEzIkI jIE RIwI.  qalE
gOt a wAn, `hung lEra xO li-nAw
taRA$akI wa-$Erin, az dE cim, bO
hingO nEcIrakI Inim.'  gOtin,
`cAk:a.'  qal hAt a nEzIkI darE
kunA RIwI, gOt E, `{r<\=u>HI
fidAkum} (ya/nI, ROHA min qurbAnE
hingO), awa min har dO InAn.  li-nAw
taRA$I RU-ni$tI:na, cOnkO
zOr bi-gO$t:in, bazI hinAwEt wAn
girtina, na$En cI dI awrAzI
bihEn.  agar zAtE /AlI pIcak zaHmatE
bikE$It, ta$rIf bikan,
bihEn,  az dibE%im xirAb nIa.
agarcI bO zAtE hingO zaHmat:a %I,
ammA maslaHat watO iqtizA dikat.'
54.
     RIwI gOt, `ci /ayb:a?  dE hEm.
zOr mamnOn bOm %i ta.
hara, pE$ kawa, dA bicIn.'  hAtin
HattA ga$tin a pi$tA taRA$I.
%i xaflat har dO Sa dar-kawtin.
RIwI HalAt, dastE xO RA-wa$And,
gOt a qalE, `qabUl:a, naIna,
tEr:im.'  qalE guh nadA E.  Sa
ga$tin E, RIwI xandiqAndin, ku$tin O
xArin O tOlA har sEkEt dI %i
wI kirinawa.  qal %I bi xO bi RAHatI
fiRI, cO nAw /ayAlE xO,
$ukrA xudE kir.  {wa-s-salAm.}

V. HakAEtA gurgI w barxE.

55.
     dibE%in jArakI gurg cO
sarkAnIakI Aw dixArawa.  di wI
waxtIdA barxak hAt a-sar AwE, qiyAsE
dO warIsAn %i gurgI pEdA
dast bi Aw-xArinawE kir.  gurgI sarE
xO RA-kir, dIt barxak %i wI
pEdA AwE dixOtawa.  Tama/A gO$tE
barxE watO Galaba li wI kir, Aql
%i mE%IE wI dar-kawt.  Haz kir
bixOt, ammA di dilE xOdA fikr kir,
gOt, `cAk:a hajatakI wa-bInimawa,
pA$I bixOm.  agar bE hajat
bixOm dE li-nik maxlUqE dI mas\)Ol
bim, pA$I iHtimAl haya %i min
qabUl nakan.'
56.
     gurgI dast bi hajatAn kir, balE
hajatakI watO naInA kO
bikawIt a /aqlE ahlE siyAsat.  di
AxirdA bi SOratE xurtI xAr,
wakI RIwI hajatEt maqbUl bO xArinA
hupOpka w kalakOkI w
SOna-gawrikI naInAn, cOnkO gurgI hO
gOt a barxE, `tO bO cI AwE li
min $wElI dikay, nAhElI AwA tamIs
wa-xOmawa?'  barxE gOt,
`qurbAnE HuzOrA mubArakI ta bim, az
banda li kE-darE:ma, zAtE AGA
li kE-darE:ya?  banda dO warIsAn %i
janAbE AGA pEdA:ya.  cAwA AwA
janAbE AGA $wElI bOya?  qusUrA banda
/afw bifarmOn.'
57.
     gurgI gOt, `aw i/tizAr O jawAba
farzan bihEt a qabUl kirin,
ammA waxtE az bicUk min %i bAbE xO
bihIst, gOt, ``wE barxE galak
jUn dAn a min.  sa w $wAn HAzir bOn,
na$yAm tOlA xO wa-kam.''
waSyat li ma awlAdE xO kirIa, gOtIa,
``har jIE hung wE barxE
bibInin tOlA min wa-kan.''  bO wihE
ta jawAb nIa, albatta tOlA
bAbE xO nAhElim, waSyatA bAbE xO
baTTAl nAkam.'

58.
     barxE gOt, `AGAE min, ROHA min
fidAE wujOdA mubArak bIt, bi
diqqat mulAHaza bifarmOn, /amrE
banda sE hawy kEmtir:a.  har nabI
janAbE AGA sE cAr sAl %i banda
mazintir:a.  cAwA mumkin:a banda
waxtE bicUkInIA AGA aw bE-adabI w
/azmAn-dirE%I dar-Haqq bAbE
RaHmatIE zAtE AGA kiribIt?  hIwI
dikam bi inSAf O /adAlat banda
maHkOm bifarmOn.'
59.
     gurgI gOt, `balE, farzan gOtinA
ta RAst bIt, ammA tO dizAnI
az AGA:ma, %i ta xurttir:im.  Haz
bikam dE ta xOm, Haz bikam dE
ta /afw kam.  bas mAdAm watO:ya aw
hinda jadala kirin O
/azmAn-dirE%I li HuzOrA min
qabAHatakI galak mazin:a.  qat nAhEt
a /afw kirin.'  xulAsa, cOnkO
maqsOdA gurgI xArinA barxE bO, EdI
nahElA cI dI biAxiwIt, stukirA barxE
girt, xandiqAnd O xAr.
60.
     aw suwAl-O-jawAb bE-fAyda bO,
cOnkO aw masala li-nAw /arabAn
ma$hUr:a, dibE%in, `{al-Hukmu li
man Galaba}' (ya/nI Hukm bO wI
kasI:a yE GAlib bIt, ci Haqq bIt ci
nAHaqq).  kurd %I dibE%in,
`AwA xurtI sar awrAzI dicIt,' ya/nI
agarcI bi muqtazAE tabI/at<E>
xO ni$IwI dicIt, ammA waxtE kO
asbAbEt tazyIqAtI gaha$tin dE
awrAzI cIt, cAwA kO li mamlakatEt
muntazam AwE diban a tabaqEt sarI.

VI. HakAEtA $ErakI w gurgakI w RIwIakI.

61.
     dibE%in jArakI har sE bOn a
hawAlEt yEk.  cOn a cyAyakI AsE,
di $kawtakIdA jIE xO girtin.  $ErI
gOt, `lAzim:a am bO xO tadbIrA
RizqI bikayn.  am hO nA%In.  har kas
dibIt sa/y bikat.  bE kirin
kas nAxOt.'  gurgI w RIwI gOt,
`wa:ya wakI janAbE amIri
RO$an-zamIr difarmOt, ammA am sar-bi-xO
nizAnIn ci bikayn.  dibIt
janAbE mIr bO ma har yakI $OlakI
dIhAr kat, dA har yEk ma$GOlI
xizmatA xO bIt.'  $ErI gOt, `halbat
wa:ya.  az %I mi$OratE bi
hingO dikam cAwA cAk:a, kI ci
bikat.'
62.
     gurgI gOt, `harcand RIwI birAE
kicka:ya, ammA %i ma
tE-ga$tItir:a, cEtir $OlAn dizAnIt.
bilA aw Ra\)yA xO bE%It.
agar cAk bO dE bi wE /amal kayn,
agarna pA$I amr amrE mubArakI
mIr:a.'  $ErI gOt, `bA$:a.'  barE xO
dA RIwI, gOt E, `tO ci
dibE%I?'  RIwI jawAb dA, gOt, `%i
REwa /arz bIt banda na
birA:ya, wakI gurgI gOtI, balkO az
kEmtirE hamI xulAmAn:im.  pA$I
banda /arz dikat, zAtE mIr mazin:a.
wazIfA wI RU-ni$tin:a.'
63.
     `wazIfA banda awa bIt, bicim,
bigaRyEm, li nEzIkEt gundAn
nEcIrakI wa-bInimawa.  waxtE kO min
dItawa bihEm, xabar bidam a
gurgI, dA aw %I bihEt, hArI min
bihA%Ot, cOnkO aw %i min custtir
O bi-qOwattir:a.  wa diqawimIt nEcIr
ti$takI wakI gA yAn kal yAn
hasp dibIt.  agar nahEt az bi-tinE
na$Em bInim.  pA$I, waxtE kO
ma nEcIr InA HuzOrA mIr, wazIfA mIr
%I awa bIt nEcIrE bi$kInIt O
pi$k bikat, yAn bixOt.  hindI mA
bar-mAy xO bidat a xulAmEt xO.'

64.
     $ErI gOt, `AfarIn bO fikr O
tadbIrA ta.  dE wa kayn.  balE,'
$ErI gOt, `ti$takI bE%im a hingO.
waxtE hingO nEcIr InA, agar
ti$takI mazin bIt, wakI gA, min
/Adatak haya hingI az di$kInim kO
cAwEt min sOr bibin O simbElEt min
bal bibin O mUEt min gir%
bibin O kilkA min bibIt a xalaka li-sar
pi$tA min.  bas waxtE kO
wa li min hAt bE%in a min dA xO
hAwE%im a-sar pi$tA nEcIrE,
bi$kInim.'  gOtin, `bA$:a.'
65.
     cand RO%An watO pEkwa RA-bArin.
RO%akI $ErI gOt, `%i mE%:a
az RU-ni$tI:ma.  damakI Haz dikam
bigaRyEm dA pIcak %i xAwI
dar-kawim, wa-hisEmawa.  balE HattA
az tEm, agar nEcIrak hingO
InA, RA-girin dA waxtE hAtim
bi$kInim.'  gOtin, `balE, amrE
janAbE mIr sar sarE ma.'  $Er cO
gaRyAnE.
66.
     gurgI w RIwI dItin gArAnA
gundakI hAt a cyAE wAn.  gAyakI
sOr, qalaw hAt a-pE$ darE $kawtA kO
jIE wAn bO.  gurgI gOt a
RIwI, `awa xO$ nEcIr:a.  ditirsim
HattA $Er tEtawa bicIt.  am
na$Eyn gIrO kayn.  cAk aw:a am har
dO xO tajriba bikayn, qamI
cArayakI bikayn, bi$kInIn.'  RIwI
gOt, `$kAndinA gAy %i qOwatA
min zEda:ya.  nizAnim tO di xORA
dibInI gAy bi$kInI yAn na?'
67.
     gurgI gOt, `min cu jArAn gA
na$kAndIa balE min galak jArAn
zikE karAn diRAndIa.  min galak kar
ku$tina w xArina.  gA %I yAn
wakI karI:a, yAn pIcak bi-qOwattir:a.'
RIwI gOt, `RAst:I,
agar tO bi$<E>y gA bi$kInI nAmUsakI
galak mazin:a, qadr O HurmatA ta
li-nik janAbE mIr O li-nik hamI
xalkE dunyAE dE galak mazintir O
zEdatir bIt.'
68.
     gurgI gOt a RIwI, ``barE xO bida
min dA bizAnI kA nI$AnEt
$ErI dE paydA bin di mindA yAn na.'
RIwI gOt, `balE, RA-ba sar
dast O pIEt xO dA ta bibInim.'  gurg
RA-bO, gOt a RIwI, `simbElEt
min bal bOna?'  RIwI gOt, `watO bal
bOna dE bE%I $AxEt
mAmbizI:na.'  gurgI gOt, `cAwEt min
sOr bOna?'  RIwI gOt,
`halbat.  dibE%I darmAnE qirmizI
hAtIa tE-kirin.'
69.
     gurgI gOt, `mUEt min gir%
bOna?'  RIwI gOt, `hay, baHs
naka!  hamI wakI dirE$An qi$t
RA-wastAna.'  gurgI gOt, `kilkA
min bOya xalaka li-sar pi$tA min?'
RIwI gOt, `watO nIa kas
bizAnIt.  wakI kawAnE ROstamE
zAl:a.'  gurgI gOt, `bas waxt tamAm
bO.'  RIwI gOt, `tamAm:a w
zEdatir:a.'  gurgI %i xaflat xO
hAwEt a-sar pi$tA gAE sOr, laqak dA-nA
pi$tA stukirA gAy.  kilbEt wI
tE cOn, gA birIndAr kir.  gAy Rawak
dA xO, cO, xO di-bin TAE
dArakI kE$A.
70.
     gurg kawt a-bar pIEt gAy.  dar-HAl
gAy qOcak dA-nA gurgI.
$AxE gAy cO di zikE gurgIdA.  sarE
xO bilind kir, gurg pEwa mA.
kir a hawAr, `az mirim, wara,
cArayakI li min bika.  bas ta gOt,
``waxt tamAm bO.'''  RIwI gOt, `na
simbElEt ta bal bObOn O na cAwEt
ta sOr bObOn O na mUEt ta gir% bObOn
O na kilkA ta bObO xalak,
ammA min /aql O ma/rifatA ta tajriba
dikir, dA bizAnim tO ci:y.'
xulAsa gurg mir.  HattA $Er hAt gA
%I cO.  mAn bE $Iw.  $ErI
gOt, `kasE bi xabarE mazinAn nakat O
qiyAsA gAy li karI bikat, jazAE
wI awa:ya.'  {wa-s-salAm.}

VII. HakAEtA $ErI gurgak ku$t
O RIwI Aql girt.

71.
     dibE%in $Erak O gurgak O RIwIak
bOn a $irIk.  cOn a cyAyakI,
gAyakI kIwI w bizinakI kIwI w
kErU$kak girtin, InAn a lAnA xO.
$ErI gOt a gurgI, `wAn sIAna taqsIm
ka, dA bixOyn.'  gurgI gOt,
`cOnkO janAbE mIr zAtakI mazin:a, az
O RIwI xulAm:In, dibIt pi$kA
zAtE wI zEdatir bIt.  bas lAzim:a gA
bO janAbE mIr bIt.  wa az %I
nAwanjI:ma---%i janAbE mIr kickatir
O %i RIwI mazintir:im---bas
lAzim O munAsib aw:a bizin bO min
bIt, cOnkO aw %I nAwanjI:a.  wa
kErU$k bO RIwI bIt, cOnkO har dO
kicka:na, bO yEk-u-dO cAk:in.'
72.
     gurgI kO hO gOt, karbEt $ErI
bOnawa.  di dilE xOdA galak
/Ajiz bO.  gOt a gurgI, `Erwa wara
dA min guh lE bIt, cOnkO guhEt
min pIcak girAn:in.  az tE-naga$tim
ta ci gOt.'  gurg hAt, sarE
xO InA nik guhE $ErI kO bi dangakI
bilind bayAnA taqsImE bikat.
$ErI panjayak li sarE gurgI dA,
carmE sar wI RA-kir, hEstik
dar-kawt, gurg ku$t.
73.
     $ErI gOt a RIwI, `tO wara,
taqsIm ka.'  RIwI gOt, `taqsIm
kirin di mA-baynA wAn Tarza
$irIkAndA dibIt kO hambarAnEt
yEk-u-dO bin.  di mA-baynA AGA w
xulAmAndA cu taqsIm nIa.  mAl O
xulAm hamI bO AGA:ya.  ci bixOt, ci
bidat, bi dastE janAbE wI:a,
kas HaqqE AxiwtinE nIa.'  $ErI gOt,
`wa:ya, ammA dIsA lAzim:a, ci
kEm ci zOr, pi$kak %I bO xulAmI bEt
a dA-nAn.'  RIwI gOt, `balE,
qurbAnE wujOdA mubArak:im, amrE
hingO nA$kInim.  dE nOka /arz  kam.'
74.
     RIwI gOt, `gA bO tE$tA mIr
cAk:a, cOnkO mIr zAtakI mazin:a,
har kas tEt a HuzOrA wI, lAzim:a
dAimI tEr bIt dA fikrA wI
mi$awwa$ nabIt.  bizin %I bO
firAwInA mIr bIt, kErU$k %I bO $I
mIr bIt.  agar ti$tak %I mA, aw %I
bO $awcaRA mIr bIt, cOnkO
mEwAnEt mazin, murOEt mAqUl tEn a
HuzOrA janAbE mIr, darang
diniwIt, HattA waxtE niwistinE
iHtimAl:a birsI bibIt, $awcaRa
lAzim:a.'
75.
     $ErI gOt, `bas tO dE ci xOy?
ta cu bO xO na-dA-nA.  mA tO
mAr:I kO bi AxE bi%I?'  RIwI gOt,
`qurbAnE ta bim, HaqqE banda
nIa bO xO dA-nEm.  karam O iHsAn bi
dastE HazratE mIr:a.'  $ErI
gOt, `ta aw Aqla bO xO %i kE girtIa?
ta li kI$k maktabE xundIa?
tO zOr tE-ga$tI:<y>, zOr bi-Aql:I.
AfarIn bO fAm O zIrakIA ta!'
RIwI gOt, `min aw Aqla girt %i
kilbEt gir O sarE sOr kO az li-pE$
cAwEt xO dibInim.  az galak $ukrA
xudE dikam kO gurg hAt a
tarbiya kirin, min bO xO
Aql girt, wa nabO kO az bEm a tarbiya
kirin O aw AqlI bigirIt.  az galak
%i lutfA xudE mamnOn:im, $ukrA
wE ni/matE na$Em bi jE bInim.'
76.
     $ErI gOt, `mAdAm tO hO
xudAn-Aql-O-ma/rifat bI w hO SAdiq O
xErxAzI AGAE xO bI, wara, har sIAn
hal-gira, bO xO biba.  min
dAn a ta, bO ta pIrOz bin.  az bi-qOwat:im,
di$Em bicim, bO xO
nEcIrakI cEtir bikam.'  RIwI %I dO
sE jArAn hAt, damAnA wI mAc
kir.  sarE xO camAnd, galak du/A
salAmatIE w muwaffaqIyatE bO
janAbE mIr kir.  aw galak mamnOn bO
%i mIr O mIr %I galak RAzI bO
%i wI.
77.
     bas murO %I cAk:a bO xO %i
xalkI /ibrat-girtI bibIt dA
maqbUl bibIt O dAimI wujOdA xO kEmAs
bizAnIt dA wakI RIwI
sE-candAn qAzAnj bikat, na wakI
gurgI xO mazin HisAb bikat, pA$I
sarE wI bihEt a $kAndin O mE%IE wI
bihEt a InAn-a-dar.  lAzim:a
bO kicka muwAfiqI mazinE xO RaftArE
bikat, muxAlifI tabI/atE wI
di REwa nacIt.  agarna dE galak
zararE bInIt.  xulAm digal AGAE
xO agar wa nabIt wakI $Ex sa/dI gOtI
qat maqbUl nAbIt.  hO gOtIa,
 {agar xud r\=uz-rA g\=uyad, `$ab ast In,'
bibAyad guft, `Inak mAh u
parvIn.'} (ya/nI, agar bE%It a RO%E, `awa
$aw:a,' lAzim:a xulAm bE%It, `awa
hawy, awa pErO dIhAr:in li
/asmAnI.')  {wa-s-salAm.}

VIII. HakAEtA RazawAnI w
xudAnE haspI w hEstirE w karI.

78.
     dibE%in jArakI sE kas cOn a
kArwAnI, yEkI habO hasp, yEkI
hEstir, yEkI kar.  gaha$tin a RazakI
dUr %i gundI.  dawArEt wAn
birsI bObOn, aw %I mAndI bObOn.
gOtin, `cAk:a lEra bEnA xO
bidayn, pIcak wa-hisEyn, pA$I
bicIn.'  wAn har sE dawAr bar-dAn
a-nAw RazI, gyA w zirA/at dixArin O
wAn %I fEqI xArin.  RazawAn
hAt, gOt a wAn, `hung bO cI wihE
dikan?  gunAh:a, zarar:a.'
har sE li wI xurIn, gOtin a wI, `kiR
ba, agarna dE ZOpAn xOy!'
79.
     RazawAn %I, cOnkO bi-tinE bO w
xalk dUr bO, kas dIhAr nabO
kO di hawArA wI bihEt, tirsA.  di
dilE xOdA gOt, `lAzim:a bi
hOstAI wAna %i-nAw RazE xO bikam a
dar O tarbiya bikam.  aw
sE:na, az bi-tinE, az nawErim a wAn.
dibIt wAna bE-tifAq kam.'
awjAr cO nik xudAnE haspI w hEstirE,
hEdI di guhIdA gOt a wAn,
`agar hung hArI min bikan, karI
bikayn a dar, az bO hingO RAzI:ma
w dE firAwInakI xO$ dam a hingO w
har yEkI %i hingO %I dO zERE
zar dE dam E, bO xO bidan Haqq-bArI
(bAr-miz).'  wAn %I gOtin,
`agar tO wE bikay am bE-xAtirIA ta
nAkayn.'
80.
     RazawAn hAt a-nik xudAnE karI,
gOt a wI, `farzan xudAnE
haspI w hEstirE qadrE min nagirin,
dawArEt xO bInin a-nAw RazE
min, cOnkO hasp O hEstir
galak bi-qImat:in, kawtinA wAn %i birsAn
zararakI mazin:a, ammA karE pIs ta
bO cI bar-dAya nAw RazE min?
nOka jazAE ta ci:ya?'  cOnkO xudAnE
karI %I watO xiyAl dikir kO
har dO hawAlEt wI dE hArI wI kan,
nadizAnI kO RazawAnI har dO
lEbAndina, dast dA gOpAlE xO, hAt a
RazawAnI.  RazawAnI %I dast
dA bErikI, cO E.  RazawAnI aw dA bar
bErikAn HattA li /ardI dirE%
kir.  hindI hawAr kir hawAlEt wI di
hawArA wI nacOn, gOtin,
`xudAnE RazI Haqq:a, RAst dibE%It.
mA tO dE cAw li ma kay?'
xulAsa kar O xudAnE karI har dO %i
$UrA RazI wA%I kirin.
81.
     pA$I cO, hEdI gOt a xudAnE
haspI, `az pIcak $ikAn %i ta
dibam, taxmIn dikam tO kuRE xAl
aHmad:I.  bAbE min O xAl aHmad
qawI dOst bOn, wakI birAEt dAy-bAbI
bOn, mAlak HisAb bOn.  galak
jArAn bAbE min SOfI silEmAn, RaHmat
li qabrE wI bIt, baHsE xAl
aHmad RaHmatI dikir.  tO, bi xudE,
bO min RAstI bE%a kA tO kuRE
wI:<y> yAn na?'  xudAnE haspI, ci %i
durO ci %i RAst, gOt a
RazawAnI, `balE, az kuRE xAl
aHmad:im.  bAbE min %I RaHmatI galak
jArAn ta/rIfA murOAnIA SOfI
silEmAnE RaHmatI dikir.'
82.
     waxtE wa gOt RazawAnI dastE wI
w RUE wI mAc kir, gOt, `tO
qawI bi xEr bihEy, sar sarAn, sar
cAwAn hAtI.  mAlA min mAlA
ta:ya, Haz dikay AgirI bar-day.'
gAzI %inA xO kir, `zU ba, dO$ak
O bAlgAn dA-nE w zAdakI xO$ HAzir
ka, kO mEwAnakI zOr /azIz bO ma
hAtIa.'  wa gOt E %I, `agar tO
muhlat biday O dilE ta /Ajiz
nabIt, dA xudAnE hEstirE bi RE
biExIn.  bilA aw bicIt, tO aw $awa
lEra ba.  SabrA min qawI bi ta tEt.
Subay dO zEREt wI %I dE dam
a ta, har cAr zER bO ta mubArak bin.
ti$t bO dOstAn cAk:a.'
xudAnE haspI %I %i-bar Tama/A pAra w
/azmAn-lUsIA RazawAnI gOt,
`qawI bA$:a.'
83.
     waxtE wAn hO tadbIrA xO kirin
RazawAnI gOt a xudAnE hEstirE,
`awa /alI kuRE xAl aHmad:a.  %i
mE%:a min nadItIa.  az aw $awa wI
Ruxsat nAdam, iHtimAl:a Suba %I
Ruxsat nadam.  agar tO bi-laz bI,
ta$rIf ka, hara w hindak tirI bO
REkA xO biba.'  xudAnE hEstirE
gOt, `mAdAm kO /alI nahEt az dE cim.
ma hErwAn namAya, na$Em xO
gIrO bikam.'  xudAnE hEstirE cO.
84.
     RazawAnI gOt a xudAnE haspI,
`tO ta$rIf ka, hara mAl, RU-nE.
az dE cim a-sar AwE, TahAratakI
girim O hEm.'  /alI cO mAlA
RazawAnI, RU-ni$t.  RazawAn li-dU
xudAnE hEstirE cO hEdI hEdI
HattA gaha$tin a kandikI.  RazawAnI
gAzI kir, `naca, ta ti$takI
xO %i bIr kirIa.  min bO ta InAya.'
xudAnE hEstirE RA-wastA.
RazawAn gaha$t a wI, bE suwAl-O-jawAb
dA bar bErikAn, watO kutA
hamI gyAnE wI Ra$-O-$In kir, aw %I
li wE-darE nIw-mirI hElA.
85.
     gaRyAwa bO mAlA xO.  hAt, dIt
/alI li-sar dO$akI RU-ni$tI,
pAlE xO dAya bAlgEt narm, jigArA xO
dikE$It.  gOt E, `/alI!'
/alI %I gOt, `balE, birA.'  RazawAnI
gOt, `az birA nIma, az aw:im
karAn li-sar dAykA ta girE didam.'
dastE xO dA dastikabiwirakI
stUr, hind li Tani$tEt /alI dA HattA
nahi$yAr kir, bE-/azmAn bO.
%inA wI gOt, `awa ci bO?  ta gOt
dOstakI /azIz:a, pA$I ta InA
HAlE mirinE.'  RazawAnI gOt, `mA tO
kOra:y?  nAbInI RazE ma cand
xirAb kirIa?  agar hO nabA albatta,
az bi-tinE, aw sE az
nadi$yAm tOlA xO wa-kam.'
86.
     RazawAnI bi hOstAI har sE cAk
tarbiya kirin, tOlA xirAb
kirinA RazE xO %i wAn wa-kir, RAHat
li mAlA xO RU-ni$t.  cAk:a di
wE HarbA /umOmIdA har kas wE HakAEtE
di dilE xOdA hizr bikat, cu
waxt %i bIr nakat, cOnkO hana nOka
di fikrA RazawAnIdA.  hi$yAr
bin!  {wa-s-salAm.}

IX. murOE HIlabAz karE murOE
bE-/aql dizI.

87.
     murOakI ablah dicO, hawsArE
karakI girtibO, li-dU xO dikE$A.
dO murOEt HIlabAz aw dIt.  yEkI %i
wAn gOt, `az wI karay dE %i wI
murOay dizim.'  awE dI gOt, `citO dE
girI?'  gOt, `digal min
wara dA girtinE nI$A ta bidam.'
pA$I aw HIlabAz hAt a-bi lAE
karIwa, hawsAr %i sarE karI kirawa,
kar dA dastE hawAlE xO,
hawsAr di sarE xO kir, li-dU aw bE-/aql
cO HattA $irIkE wI kar %i
wE mA-baynE bir a lAyakI.  aw waxtI
murOE HIlabAz RA-wastA, pIEt
xO na-RA-kirin.
88.
     murOE ablah barE xO dA lAE wI,
dIt hawsAr di sarE murOakIdA,
gOt a wI, `tO ci ti$t:I?'  gOt, `az
karE ta:ma.  HakAEtA min
/ajIb:a, aw %I awa:ya.  min dAykak
habO, pIr, /amal-cAk.  az
RO%akI sarxO$ bOm, cOm a-nik wE.  wE
%I gOt a min, ``kuRE min, %i
wI gunAhI tOba bika.''  min %I dAr
hal-girt, aw kutA.  wE %I du/A
li min kir, xudE az InAm a-sar $iklE
karI, Existim a dastE ta.
aw hinda qadar RO%:a az li-nik ta
bOm, awRO dAykA min az bIrA xO
InAm O maHabbatA wE w RaHmA wE bO
lAE min paydA bO w bO min du/A
kir.  xudAE ta/AlA az jArakI dI InAm
a-sar $iklE xO yE aSlI.'
89.
     pA$I aw murOE ablah gOt, `az ta
bi xudE didam a sUndE kO %i
$OlEt min bi ta kirI gardanA min AzA
ka.'  wE damE hawsAr %i sarI
kir O ablah gaRyAwa, hAt a mAlA xO,
qawI xamgIr O Tir$-O-$In bO.
%inA wI gOt a wI, `ci li ta qawimIa?
karE ta li kE-darE:ya?'
wE jArE wI %I HakAEt %i sarI
HattA dUmAI bO %inA xO gERAwa.  %inE
gOt, `wAy bO HAlE ma.  am dE citO
jawAbA xudE dayn?  am galak
gunAhkAr O RU-Ra$ bOyn li-bar
dargAhE xudE.'
90.
     %inE aw gOtina dikirin, dihAt a
RAnEt xO bi tap-O-mist O
sar-O-cAwEt xO dibiskurInawa,
digirI.  digOt, `ma cAwA HattA nOka
hinda mudday banI-Adamak li jIE karI
dA $OlE?  ma xizmat pE kir,
ma lE dAn, ma zaHmat dA, ma birsI
kir, ma tEnI kir, galak jArAn
ma bE jah, bE AlIk dihinAr a dArAn.'
pA$I RA-bO, $akak ku$tawa,
kir a xEr, Sadaqa dAn a faqIrAn.
zOr tOba w istiGfAr kirin,
digOt, `yA xudE, tO li ma xO$ bI,
qusUrA ma /afw kay.'

91.     aw murOE bE-mE%I qadarE \c{c}and
RO%akAn bE-$Ol li mAlA xO
RU-ni$t.  bi\c{c}UkEt wI mAn bE-nAn O
birsI di xAnIdA.  RO%akI %inE
gOt E, `HattA kangI dE hutuwa bE-$Ol
di xAnIdA RU-nEy, lingA
dirE% kay?  RA-ba, hara bAzArE,
karakI bikiRa, bi xO bi $OlakI
ma$GOl ba, nAnakI, RizqakI bO /ayAlE
xO paydA bika.  am hO nA%In,
TarzE tO dikay.'  ablah RA-bO, \c{c}O
bAzArA dawArfirO$A, karE xO
dIt kO difirO$in.
92.
     waxtE kO karE xO nAsI hEdI \c{c}O
nik karI, dawE xO bi guhE wI
wa-nA w gOt a wI, `hay may$Om, hay
bE-yumn, az taxmIn dikam dIsA
ta miha xArIawa w dAykA xO IzA dAya,
wE %I du/A li ta kirIa,
lawAnE dIsA xudE aw Gazaba li ta
kirIa, tO jArakI dI kirIaw kar.
bi xudE, bi xudE, jArakI dI ta
nAkiRim.  hara, hO sakat biba.'
pA$I ablah %E gaRyA, kar watO li
wE-darE bi jE hElA, hAtawa bO mAlA xO.
93.
     nasIHat.  balE, murO lAzim:a
dAimI hi$yAr bIt, ti$tE
muxAlifI qAnUnA xudE bIt qabUl
nakat.  wa:ya xudE har ti$tI di$Et
bikat, ammA ti$tE muGAyirI /Adat
hamI waxtA nAkat, dA nizAm O
Rawi$tA dunyAE tEk-na\c{c}It.  bO GayrI
pEGambarAn aw %I na hamI
waxtAn xAriqu-l-/Adat nakirIa w
nAkat.  bas hi$yAr bin, nalEbyEn!

X. HakAEtA nEcIrwAnI w hircE.

94.
     dibE%in nEcIrwAnakI zOr
cAk li-nAw /a$IratA mizUrI
%OrIAn habO, nAwE wI silEmAn bAzId
bO.  galak ma$hUr:a.  baHsE wI
bi /ajAib digERinawa.  dibE%in
HattA pazE kIwI %i HukmE
tifangA wI dar-dikawt awI li bazA pazI sE
jArAn tifangA xO xAlI dikir O
dA-digirtawa.  cu jArAn
tifangA wI xORA nadicO, sE
diExistin. tifang %I TarzE kawn bO kO %i
darIRA dihAt a dA-girtin.
95.
     dibE%in jArakI silEmAn
bAzId bi-tinE cO cyAE hawEdI
nEcIrE bikat.  cO sarE kOpikI,
pArist a hindAwE lAtA cyAy,
bizAnIt pazE kIwI li wE-darE haya yAn na.
waxtE cO hindAwE lAtE dIt
hircak li-sar dArA kaskAnE:ya w
pilingak %I li-bin dArE:ya.
hircE nir-nir dikir, pilingI %I zir-zir
dikir.  hirc zOr ditirsA,
nadiwErA bihEt a xArE.
silEmAn %I hizr kir, `agar
hircE biku%im iHtimAl:a piling xilAs bibIt.
cAk:a di pE$dA pilingI
biku%im. hirc na$Et %i dastE min xilAs
bibIt.'
96.
     silEmAn sErA tifangE dA
sarE kAlkAlOkA milE pilingI,
caqmAqA tifangE caqAnd.  tifang cO
dar, aw jE girt yE wI sEra lE
girtI. piling li jIE xO kawt,
nabiziwt, mir.  hircE kO dIt
piling mir hAt a xArE, nacO.  silEmAn
gOt, `az jArE nAku%im, bizAnim
dE ci kat.'  hirc li-bin dArE RU-ni$t,
hAwirIEt xO gERAn, nacO.  dawE
xO bilind dikir, piRmapiRm
dikir.  silEmAn gOt, `dA xO
nI$A bidam, kA dE ci kat.'  waxtE
nI$A dA hircE limUzE xO di
AxE husU, kilkA xO hi%And, hEdI hEdI hAt
bO lAE silEmAn.  silEmAn %I
gOt, `agar az xArima jArE nAku%im,
bizAnim dE ci kat.'
97.
     xulAsa hirc hAt, li-nik
silEmAn hal-tUtirI, har
piRmapiRm dikir.  silEmAn gOt, `dA
bicim, kA dE ci kat.' silEmAn cO, hirc
%I dU wI kawt.  bi wI HAlI
silEmAn hAt a mAlA xO, hirc
%I digal wI hAt.  har jIakI silEmAn
cObA E hirc %I digal wI
dicO.  $awE w RO%E %i wI judA nadibO.  wakO
diniwist hircE bAwa$In li wI
dikir. agar RO% bA mE$aRa$ik %i wI
diRawAndin.
98.
     RO%akI silEmAn cO pi$tA
gundI, li-bin sEbarA barakI
niwist. hirc %I digaldA bO.  mE$
dihAtin a daw, cAw, difnEt
silEmAn. hircE %I bAwa$In dikir O mE$
diRawAndin.  silEmAn zU hAy
nabO, %i xawE na-RA-bO.  dastE hircE
%I $il bO, hindI bAwa$InE
bikat. hircE %I hizr kir, `cAk:a
RA-wastim HattA mE$ hamI tEn,
li sar-O-cAwEt wI dihinin, pA$I
dE palxakI pEdA dam, hamIAn
ku%im.'
99.
     hirc RA-wastA HattA mE$
li sar-O-cAwEt wI bOn a
gumtil. hirc cO, palxak InA hindI
distArakI, %OrdA bi sarE
silEmAn dA-dA, sarE wI hUr kir, mE%IE wI
balAw kir, silEmAn ku$t.
hircE nazAnI kO mirIa, li-nik wE wa bO,
$OlakI galak cAk kirIa.  %i-bar xUnE w
birInE mE$ zEdatir dihAtin.
hircE %I har sa/atakI aw palx
li sar O jandakE silEmAn didA.
100.
     bO maGrib, silEmAn
nahAtawa.  sA/atak %i $awE
cO, silEmAn nahAt.  ahlE mAlA wI gOtin,
`awa silEmAn gIrO bO.  am
dibE%In bE balA nIa, lawA hinda gIrO
bOya.'  RA-bOn, cOn, taftI$A
HAlE silEmAnI bikan.  qadarakI li
cArnikArEt gundI gaRyAn.
silEmAn dItin, mirI, hirc li-hindAw
sarI piRmapiRmE dikat.  %in O
bicUk O xizmEt silEmAnI hamI hAtin,
kirin a qOrI w girIn O ta%I
sar sarE xO kuR O xOlI kirin.  maytE
silEmAnI dA-nAn a-sar dArbastE, InAn
a gundI.  wE $awE $u$tin O
kifin kirin, Subay birin a-sar
maGbarE, $Arinawa.  hirc %I mA li mAlA
silEmAn.  hindakAn gOtin,
`cAk:a biku%In.'  hindakAn gOtin,
`hircA silEmAnI:a, nAku%In.'
xulAsa dUmAE Ra\)yA hamIAn hAt a-sar
ku$tinA hircE.  gOtin, `hawAlE hO
bE-ma/rifat, aHmaq, bE-$u/Or
bO ku$tinE cAk:a.'
101.
     hirc ku$tin, ammA ci
fAyda habO?  mErakI wakI
silEmAn fawitI.  insAn lAzim:a bO xO
%i HakAEtA silEmAn O hircE
nasIHatI bigirIt, nabIt a dOstE bE-ma/rifatAn.
hAtIa gOtin, `{du$man-i dAnA bih az nAdAn
d\=ust; mina-S-SadIqi-l-\)aHmaq,}'
(ya/nI, du%minE Aqil cEtir:a
%i dOstE bE-Aql).  {wa-s-salAm.}

XI. HakAEtA mu\)azzinE karbalAE.

102.
     pE$ zamAnE nAdir $Ah
millatE IrAnE galak dar-Haqq
abO bakr O /umar O /usmAn /azmAn-dirE%I
dikirin.  mu\)azzinAn li-sar
munArAn la/nat O jUnEt kirEt digOtin a
har sE imAmAn.  waxtE nAdir
$Ah li-sar taxtE $AhIE RU-ni$t
hamI millatE IrAnE %i wI
/AdatE kirEt man/ kir.  gOt a millatI, `am
ja/farI-mazhab kO xO bi $I/a w
tAbi/Et /alI w muHibbE dwAzda
imAmAn dizAnIn, lAzim:a
mulAHaza %i dwAzda imAmAn gOtIa jUn
dAn, la/nat kirin bO wAn xEr:a, yAn
nagOtIa.  am na di qurAnEdA w na
di HadIsAndA nAbInIn kO jUn
dAn bO wAn xEr:a.  bas aw
/Adata cAk nIa.  az qabUl nAkam, dibIt
tark kan.'
103.
     cOnkO dAimI li-nik
kurtbInAn /AdatE bAb O
bApIrAn, bilA kirEt O dUr %i tab/E salIm O
/aqlE mustaqIm bIt, dIsA
maqbUl O $irIntir:a %i gOtinA xudE w
pEGambarAn kO muxAlifI /AdatE
wAn bIt, sabab wihE tamAm millatE
IrAnE di dilE xOdA %i nAdir
$Ah /Ajiz bOn, tadbIrA ku$tinA wI
kirin, HattA dUmAE dAn a
ku$tin.
104.
     waxtE nAdir $Ah aw Hukma
kir li har jIakI aw /Adat hAt a
tark kirin, ammA janAbE
mujtahid<E> karbalAE qabUl
nakir.  gOt, `li karbalAE awa bimInIt.  dA
maHabbatA /alI w buGzA abO
bakr O /umar O /usmAn %i qalbE ahli
$I/a dar-nakawIt.'  cOnkO
karbalA li-nik $I/a galak muqaddas O
muHtaram:a nAdir $Ah gOt, `az
/alAqa-y karbalAE nAkam.  bilA
wE-darE bi kayfA xO bin.'
105.
     mu\)azzinE karbalAE li-sar
amrE janAbE AqAE mujtahid,
{qarrasa-llAhu asnAnahu wa
harrasa(!)-llAhu lisAnahu,}
zEdatir dar-Haqq imAmAn /azmAn-dirE%I
kir.  wI waxtI cAr darwE$,
kurdEt gundE pAwa, xO kirin a sayyid,
cOn a tarafE baGdAE w
karbalAE bO xO bi HIlayakI pAra paydA
bikan.  cOn a karbalAE, dItin
mu\)azzin xabarEt pIs dibE%It.  wAn %I
li-nAw xO tadbIrA zarbakI
kirin kO li wI mu\)azzinI bidan.
106.
     cOn a HuzOrA mujtahid,
gOtin, `am %i silEmAnIE hAtIna
bO TawAfA marqadE mubArakI
HazratE imAm Husayn O bO
ziyArat kirinA
dastE maymanat-paywastE janAbE
AqAE mujtahid, cOnkO ma
xawnakI zOr /ajIb dar-Haqq imAm Husayn
O mujtahidE karbalAE w
mu\)azzinE karbalAE w nAdir $Ah dItIa.'
107.
     `tafsIlA xawnE awa:ya.
ma har cArAn sE $awAn li-dU-yEk hO
dIt kO dibO RO%A qiyAmatE.
maxlUqAt hamI jamA dibOn, hamI
bO HAlE xO digirIn, dikirin a
qOrI, ``yA RabbI, cAra-y ma
ci:ya?  am ci bikayn kO %i wE TangAwIE
xilAs bibIn?''  pA$I ma dIt
ROnAIak %i /asmAnI paydA bO, hAt a-hindAw
sarE maxlUqAtI, RA-wastA.'
108.
     `ma tamA$a kir, sE kursI
habOn li-nAw wE ROnAIE.
kursIak li lAE %OrE, yEk li lAE RAstE,
yEk li lAE capE bO.  kursIA
lAE %OrE HazratE imAm Husayn li-sar
RU-ni$tI bO, kursIA lAE RAstE
janAbE mujtahid, kursIA lAE capE
mu\)azzin li-sar RU-ni$tI bOn.
pA$I ma dIt /awrakI Ra$ TArI li-bin
ROnAIE paydA dibO, zinjIrakI
Asin, galak stUr, wakI tAza %i kUrE
InAy a dar SOr bO, parO$k
didAn, li-nAw wE /awrE habO, wa
stukirA nAdir $Ah bi zinjIrE
hal-AwIstI bO.'
109.
     `HazratE imAm Husayn
digOt a jimA/atE, ``hung
dibInin HAlE min O HurmatA mujtahid O
mu\)azzinI lAlI min, wa hung
dibInin stukirA nAdirE ZAlim li-nAw
zinjIrA SOr-kirI.  har kasE
tAbi/I min bIt dE wakI mujtahid O
mu\)azzinI lAlI min bIt.  har
kasE tAbi/I nAdirI bIt dE wakI
nAdirI stukirA wI li-nAw
zinjIrA AgirI
bIt.''  am nOka hAtIna Era dA
xudE ma %i tAbi/Et HazratE
imAm Husayn HisEb bikat.'
110.
     waxtE darwE$An awa gOtin
galak kayfA mujtahid xO$ bO.
i/AnayakI zOr bO wAn jamA kir
O gOt a mu\)azzin, `jIE wAn
bilA nEzIkI mizgawtA HazratE imAm
bIt.'  dO sE $awAn mAn, gOtin,
`waxtE ma hAt.'  wE RO%A kO dA
cin, waxtE mu\)azzin bO bAngE
SubaI cO sar munArE, hE$tA cand
daqIqa $aw mAbO, TArI bO,
darwE$ak cO
nEzIkI sarE munArE, nAwE xO
dA-nA abO bakr, yEkE dI %i wI
pEdA nAwE xO dA-nA /umar, yE dI
pEdAtir nAwE xO dA-nA /usmAn,
yE dI li binE munArE nAwE xO dA-nA
/alI.  har cAr hO RA-wastAn.
111.
     waxtE kO mu\)azzin xilAs
bO, hAt kO bihEt a xArE, abO
bakr gOt, `dE kEwa cI?  az abO
bakr:im, dE nOka ta narm kam
li-bar matraqAn.'  xulAsa hal-AwEt a-bar
ZOpAn, pAlak pERA nA,
hAwEt a-bar /umar.  wI %I wakI abO
bakr gOt O kir, hAwEt a-bar
/usmAn. wI %I cAk kutA, hAwEt a-bar
/alI.  gOt, `yA /alI, yA /alI,
hIwIA min tO:yI.'  /alI gOt, `wara,
az pismAmE muHammad:im.  wAn
cAk tO nakutAy. az dE nOka tOlA
/Ay$E, %inA pismAmE xO %i ta
war-girim.'
112.
     xulAsa hindI kir a qOrI
fAyda nadA, watO kutA HattA %i
/azmAn kawt, nahi$ bO,
arzingEt mirinE dAn.  wE
sA/atE har cAr
darwE$Et pAwaI HalAtin, pAra-y
xO InAn O galak ti$tEt zER O
zIw %i mizgawt O gumbatE imAm
Husayn birin, cOn a walAtE
xO. mu\)azzin watO hElAn.  mA
HattA RO% halAt.  xalk hAt,
dItin mu\)azzin bOya Tarm.
113.
     hAtin a hindAwE sarE wI,
gOtin a wI, `awa HAlE ta ci
bO?' bi har TarzE bO bi i$Arat gOt,
`abO bakr az hingAwtim.'
gOtin a wI, `aw bi-tinE, tO bi-tinE,
cAwA tO hingAwtI?'  gOt,
`/umar O /usmAn %I digal bOn.'  gOtin a
wI, `ta bO cI gAzI /alI
nakir? dA hAtibA hArI ta.'  hAwirIA
xO war-gERA, gOt, `bas digal
min biAxiwin.  AwE bidan a min, az
dE mirim.  qurumsAx /alI az
haRi$Andim.'  xulAsa pIcak Aw
xArawa, mir, tamAm bO.
{wa-s-salAm.}

XII. HakAEtA pAwa.

114.
     gundak haya li tarafE
silEmAnIE, pAwa dibE%in E.
xalkE wI gundI qawI /azmAn-dirE% O
jAblOs O bE-$arm:in.  dicin a
hamI jIAn, digaRyEn, dixAzin O agar
mumkin bIt didizin O distInin.
li-nAw hamI kurdistAnE watO
ma$hUr:in.  agar kasak /azmAn-dirE% O
bE-$arm bIt dibE%in, `awa wakI
ahlE pAwa:ya.'  gundakI bO$:a
%I, qadarE sE-Sad mAl haya, Aw-O-hawA xO$:a.
115.
     waxtE kO yEk %i wAn bO
istambOlE w tiflIsE w $AmE w
amsAlE wAn darAn %i mAlA xO dar-dikawIt,
agar kasak %i wI bipirsIt, `dE
kEwa cI?' dE bE%It, `damakI
HattA wAn nEzIkAna dE cim O
hEmawa,' cOnkO li-nik wAn aw jIAna
nEzIk:in.  dibE%in, `am bO wAn
jIAna pAnIA sOlikA xO nA-hal-kE$In.
cIn, AwrOpA, hindustAn,
amrIkA,' dibE%in, `pIcak dUr:in.  am
bO wAna pAnIA sOlikE di-hal-kE$In.'
116.
     aksar xO dikan a sayyid O
$Ex O darwE$ O xO libAsguhOr
dikan bi libAsE wAn O dicin,
li hindak jIAn dibE%in, `am
sayyid:In,' li hindak jIAn
dibE%in, `am $Ex:In, hAtIna
ir$Ad bikayn.'  xulAsa cAwA $OlA
wAn dirust bibIt wa dikan.
waxtE bO yEkI %i wAn kuRak dibIt du/AE
dikat, dibE%It, `yA allAh, yA
RabbI, tO RidInakI dirE% O pAn
O /azmAnakI lUs biday a kuRE
min, EdI hIc RizqI nada wI, bilA
RizqE wI li-sar wI bIt.'
117.
     dibE%in bastakI barAn li-Tani$t
gundE wAn haya.  waxtE dicin
a safarE %i REwa dicin a-nAw
bastA barAn, cAwEt xO
dimicInin, pE$ pA$ dicin, pAnIA pIE wAn
gaha$t a kI$k barI dE Inin, bi
TarAzIE kE$in, cand dar-kawt dE
sUndakI mazin O kirEt xOt kO,
`HattA bi-qadar girAnIA wI baray
pAra-y zER yAn zIw naInim
nAhEmawa.'  hO
dE cIt O bi har Tarz dE
xabAtE kat HattA digat a
maqsOdA xO.
118.
     dibE%in jArakI murOakI
pAwaI hAt a lAE SOmAE O
birAdOst O kurasinIAn, xO kiribO $Ex.
$A$ikA kask li sarE xO
AlAndibO, zibOnE $Ora w /abAE dirE% di-bar
xO kiribO.  [w]I sajjAda w tizbI
hal-girtibO, digOt, `az
sayyid:im, $Ex:im.  hAtIma kO
xalkI bInim a-sar hidAyatE, REkA Haqq nI$A
xalkI bidam.'  har gundI dicO
E li-pE$ cAwEt xalkI tizbIEt xO
li-bin hucikE /abAy li
hindAwE $arbikE Aw-xArinawE digiwi$I.
Aw bi suruk %E dihAt a xAr.
xalk hamI mutaHayyir dibOn,
digOtin, `cu awliyA\u-llAh
awa nakirIa.' hamI bOn a mirIdEt wI.
119.
     digOt a xalkI, `har kasE
pa$kakI %i AwA tizbIEt min
wa-xOtawa, jandakE wI AgirE
jahannamE nAbInIt.  awa AwA
HayAtE:ya didam a hingO, jIE hingO
baHa$tA abadI:a.'  hamIAn
bAwir dikirin.
mEr O %in O bicUk dihAtin,
mAlakI bE-HisAb bO wI diInAn,
aw Awa bO tabaRuk dibirin, dixArinawa
w dikirin a $U$An, li mAlEt xO
di-RA-girtin.  xulAsa zOr
dawlatmand bO.
120.
     $uhratakI mazin kawt a-sar
wI, HattA xabar gaha$t a malA
fahIm arwAsI li tarafE wAnE w
bA$qal/a kO murOakI hO li-nAw
/a$IratEt $ikAk paydA bOya.
malA fahIm /AlimakI /Aqil bO.
gOt, `har ti$t di qudratA xudEdA
mumkin:a, ammA ti$tE xilAfu-l-/Adat
bO GayrI pEGambarAn xudE
nakirIa w nAkat.
{murIdu-l-xayri wa-$-$arri-l-qabIHi wa lAkin
laysa yarDA bi-l-muHAl} (ya/nI,
cAk O xirAb hamI bi qudrat O irAdatA
xudE:na lAkin xudE RAzI nIa
ti$tE muHAl, xilAfu-l-/Adat bibIt).'
gOt, `iHtimAl:a awa pAwaI bIt,
HIlabAz:a.'  kAGazak niwIsI bO
/alI xAnE $ikAk, bApIrE simkO,
`ti$takI hO min bihIstIa.  wE
$OlE taHqIq bika.'
121.
     /alI xAn $Ex gAzI kir a
mAlA xO li qalAtA cArIE.  gOt
a wI, `Haz dikam AwA HayAtE biday a
min %I.'  $Ex gOt, `bA$:a.'
$arbikE AwI xAlI InA, tizbI
giwi$I, Aw %E hAt.  /alI xAn
mutaHayyir bO, nazAnI awa
cAwAn:a.  gOt a xulAmAn,
`$ExI RUs kan.'  $Ex TangAw bO, ammA
cAra nabO.  xulAsa $Ex RUs
kirin. dItin RIwIakI gAy, ta%I Aw,
sarak li-bin $UtikE girE dAy,
sarE dI li-nAw pAxilE li-nAw hucikE
kirAsI InAy a-nik zandA dastI,
girE dAy.  waxtE tizbI digiwi$It
sarE RIwIE diInIt a hindAwE
$arbikI, Aw %i RIwIE tEt a xAr.  bi wE
HIlE jAhilEt kar hamI lEbAndibOn.
122.
     waxtE hO dItin HIlA wI
A$karA bO.  $Ex cAk kutAn O
mAlA wI tAlAn kirin, ti$tak bO wI
nahElAn.  %i wAn walAtAn kirin
a dar. wa jawAbA malA fahIm galak bi
mamnOnI niwIsI, xudE %i wI
RAzI bIt, bi-sabab wI xalk %i HIlA
murOE pAwaI xilAs bO.  EdI
pA$I hingI ahlE pAwa li wAn
atrAfAna hIc xO A$karA nAkan.
{wa-s-salAm.}

XIII. HakAEtA murOE kOra w dO faqIAn.

123.
     jArakI dO faqI %i
RawAndizE dicOn a hawlErE bO
xundinE.  li REkE gaha$tin a murOakI kOra,
hindak jArAn pi$t RE dikawIt,
hindak jArAn bar RE, galak bi
azIyat dihAt.  faqIAn %I
gOtin, `am dE SuHbatakI bi wI kOray kayn
kA dE ci kat.'  faqIak cO
pE$IA kOra, sIngE xO li sIngE wI dA.
124.
     faqI gOt, `awa kI:a?
farzan az kOra, min tO nadItI,
mA tO %I kOra bOy?  ta sIngE xO li
sIngE min dA, waxt bO sIngE
min tabiqI.'  faqIE dI gAzI kir,
`aw ci bO?'  jawAb dA, `am di
kOra:yna.  murOakI bi-cAw %i
wEwa hAt, sIngE xO li sIngE
min dA, waxt bO az ku$tI.  xOzI ma
zAnIbA awa kI:a hO bE-inSAf,
qat RaHm bi HAlE ma, wAn kOrAna,
nakir.'
125.
     waxtE murOE kOra zAnI kO
har dO faqI kOra:na---wa
ma$hUr:a dibE%in kOra zOr bi-Tama/ O
zOr ZAlim:in---gOt a faqIAn,
`bO cI bE-adab diAxiwin,
dib<E>%in a
min bE-inSAf?  sarE min di-bar
xOdA bO, min hung nadItin
HattA min sarE xO RA-kir O min
hung dItin.  watO qawimI sIngE min
li sIngE ta kawt.  EdI bO cI
bE-adab diAxiwI?'
126.
     `nOka jazAE hingO aw:a,
hingO di-bin dArAndA
bimirInim, ammA
dIsA RaHmE bi HAlE hingO
dikam, hingO nAkutim.  balE
jazAE bE-adabI O /azmAn-dirE%IA
hingO awa:ya hingO bi$alInim,
dA cu jAr dI wAn Tarza bE-adabIAna
nakan.  bizAnin, az xulAmE
mIrE $aqlAwE:ma.  RO%E dah kasAn
zEdatir di$alInim O diku%im,
balE hingO nAku%im.  zU bin, janta
w $ura-mura-y xO harcI haya
dA-nEn O harin a-sar REkA xO.  EdI
dirE% kirin fAyda nIa.'
127.
     faqIAn gOtin, `bO xAtirA
xudE dast %i ma bikE$a, ma
nazAnI, qusUrA ma /afw bika.  ta bi
sarE mIrE $aqlAwE sUndE, wE
jArE bE-adabIA ma bibax$a.  ma
tawba, jArakI dI bE-adabI dar-Haqq cu
kas nAkayn, xAsmA zAtEt wakI
janAbE ta.  am faqI:<y>na,
TAlibu-l-/ilm:In.  xudE di
qur\)AnEdA farmOya, ``{\)inna-llAha <huwa>
yaqbalu-t-tawbata /an
/ibAdihi} (ya/nI, xudE qabUl
dikat tawba %i bandayEt xO),'' wa pEGambar
farmOya, ``{at-tA\)ibu
mina-{\@}-{\@}anbi
ka man lA {\@}anba lahu} (ya/nI,
tawbakar %i gunAhI wakI wI
kasI:a cu gunAh bO wI nabIt).'''
128.
     kOra gOt, `Ayat-mAyat,
HadIs-madIs lAzim nIna.  bas
dirE% kan, agarna min caqmAqA
sArimE sUAr kirIa, darE wE
dAya sar mamikE capI hingO, agar zU
na$alyEn EdI ku$tin:a, cI dI
nIa.  zU bin, darang:a, zEdatir bi
gOtinEt piR-O-pUc karbEt min
nakanawa. bas:a.'  waxtE faqIAn zAnIn bi
ci TarzAn hIwIA wAn qabUl
nAkat, gOtin a kOra, `awa am janta w
ti$tEt xO didayn, balE am dE
du/AyakI %i xudE xAzIn, agar
am Haqq bIn tOlA ma bikatawa,
agarna ti$tE ma bO ta HalAl bIt.'
129.
     kOra gOt, `min Sad kasE
%i hingO sAliHtir $alAndina w
cOna w nOka %I dicin.  hung %I
bi$alyEn, pA$I ci dikan
bikan.'  faqIAn
hamI ti$tEt xO dA-nAn.  kOra
bi dast-kutAn hEdI hEdI hAt,
gaha$t a ti$tEt faqIAn, hamI lEk
bastin, kirin a tEla, dAn a
pi$tA xO, hEdI hEdI kawt a RE.
130.
     faqIAn har yEkI xiRabarak
ta%I dastE xO hal-girt, gOtin,
`yA allAh, yA RabbE hamI /AlamE,
am wAn dO xiRabarAna bilind
dikayn a lAE /asmAnI.  agar am nAHaqq
bIn xORA bicin O agar am Haqq
bIn har yEk li Tani$takI wI
ZAlimay bikawIt.'  faqI hEdI
nEzIkI kOra bOn.  har yEkI barE xO li
Tani$takI dA, balE watO lE
nadAn zOr biE$It.  kOra gOt, `du/A hingO
qabUl nabO.'  dast kir bi kanIE.
131.
     dIsA har faqIakI
xiRabarakI dI hal-girt.  du/A
kirin, `yA allAh, wE jArE yEk li sIngE wI
bikawIt, yEk li pi$tA wI.'
har dO bar wEkRA li wI kawtin.
pIcak %i jArA pE$I zEdatir
E$A, ammA dang nakir O nagOt, `du/A
hingO qabUl.'  guhE xO dA xO,
bE-dang RA-wastA, gOt, `dA bizAnim kA
wE jArE dE cAwA bIt.'
132.
     dIsA faqIAn xiRabar hal-girtin,
gOtin, `{yA \)ilAha-l-/AlamIn,}
tO dizAnI am kOra:yna,
faqIr:In, ma tawba %i hamI
gunAhAn.  hIwI dikayn wE jArE du/A ma
qabUl bikay, wAn xiRabarAna watO li
hEstikE pi$tA wI biday kO qOrI
bikat O bikawIt.'  harcand
kOra xO nawI kir O xO bi /ardIwa
nUsAnd ammA fAyda nakir.
HattA qOwat habOn har dO xiRabar watO li
hEstikE pi$tA kOra dAn.
133.
     kOra kawt, kir a qOrI,
`hAy, bO xAtirA xudE w
pEGambarAn. min xalat kir, min tawba.
wallAh, az kOra:ma, hung bi-cAw.
dastE min bi damAnA hingO, min
naku%in.  min galak bE-adabI
kir. hung nOka /amal bikan bi wAn
Ayat O HadIsAn kO hingO bO min
gOtin O min guh nadA wAn.  nOka hung
ci digal min bikan HaqqE
hingO haya.'  faqIAn gOtin, `EdI
bA$:a, amIn ba.  cI dI digal
ta nAkayn O am %i gOtinA Ayat O
HadIsAn nA-dar-kawIn.'
134.
     balE, dA bizAnI galak
kOra hana xO bi-cAw dizAnin O
yEt bi-cAw kOra, HattA digan a
balAE, pA$I hi$yAr dibin O
tawba dikan.
{wa-s-salAm.}

XIV. HakAEtA /alI ta$qalAn.

135.
     murOak habO %i /a$IratA
sUrcIAn, dAxili qazA AkrE,
nAwE wI /alI bO.  galak dawlatmand bO,
pAra, paz, sifr, niwIn, xi$r,
cak, har ti$t habO, ammA
dAimI tund O tabI/at-naxO$ bO.
agar HisAb digal kasakI habA dikir
a ta$qala, $aR O /adAwat
dikir. nAwE wI ma$hUr bO, digOtin E
/alI ta$qalAn.
136.
     hamI sAlAn, waxtE xarjA
HukOmatE, kO jandirma dihAtin
a-nAw /a$IratA sUrcIAn, li mAlA
AGAE wAn di-RU-ni$tin, AGA
xabar didA RispIEt gundAn, har kas pAra-y
xO diInA, didA AGA, bi RaHatI
dicO mAlA xO, ammA /alI wa nadikir.
waxtE jawAbA AGA %i REwa
dixAst hO digOt a qAsidE AGA, `hara,
bE%a AGAE xO az xarjE nAdam.'
qAsidI digOt, `balE, wazIfA
min xabar dAn:a.  dE cim, wa
bE%im a AGAy.  pA$I tO w AGA dizAnin.'
137.
     dIsA AGA qAsidakI dI
dihinAr a-nik /alI, digOt, `az
hAtIma xarjA dawlatE.'  /alI galak
jUn didAn E, digOt, `mA min
nagOtibO qAsidE barE, az xarjE nAdam?
wa dIhAr:a qAsidI xabar nadAya
AGAy, yAn AGA kar:a, cu
nizAnIt.  RA-ba, dar-kawa.  tO
di kI$k REkEdA hAtI di wE REkEdA
harawa, agarna dE ZOpAn xOy,
dE watO ta li /ardI pAn kam kO mAr li-bin
Tani$tA ta na-RA-birIt.'  aw
qAsid %I bi wI TarzI dicO, dast-xAlI.
138.
     jArA sIE qAsidak digal
jandirmayakI dihAtin, digOtin
a /alI, `mAlA xO xirAb naka.  xarjA
dawlatE bida.  tO na$Ey pArE
dawlatE Zawt bikay.  awa
HukOmat:a, /askar haya, TOp O
jabilxAna haya.  kErU$kE bi gardOmE
digirIt, marHamatE digal ta
dikat, agarna di$Et bi daqIqayakI ta
xirAb kat.'
139.
     /alI digOt, `aw dawlatA
kO /askarE wE jandirmEt wakI
hingO di ling-diRyAy O %i-birsA-mirI
bin cAwA di$En pilingEt wakI
/alI bE $aR O zaHmat bigirin O
xirAb bikan?  balE mAdAm hingO
hinda zaHmata kE$Aya, hAtin a mAlA
min, awa bO hingO har yEkI
jOtakI kAlikEt AkrE bi majIdIakI dE
kiRim, dam a hingO, wa barxakI
%I biban bO $IwA AGAy O cAwu$E
jandirmAn.'
140.
     wAn %I digOt, `ma %i ta
minnat:a, balE fAyda nIa.
dawlat bi wihE xarjA xO nAhElIt.'  /alI
gOt, `biban awa:ya, naban %I
awa:ya, kayfA hingO:ya.  EdI
bas cIrA xO dirE% kan.'  wAn
%I digOt, `zOr cAk:a.  bIna,
bida, am RAzI:<y>na.'  /alI %I
aw kAlik O barx diInAn, didAn E w
dicOn.
141.
     pA$I, waxtE kO dihAtin,
tamAm HakAEtA HAlE /alI bO AGA
w cAwu$I digOtin.  AGA digal
bIst xulAmAn O cAwu$ digal
dah pAzda jandirmAn dihAtin a mAlA /alI.
pArayakI zOr %i wI distAndin O
/alI li stUnakI pEcak didAn,
galak dikutAn, sarE wI
di$kAndin, hawyakI dOyAn dikawt a-nAw
niwInAn.  har sAl HAlE wI awa
bO.  AGA dizAnI, ammA lawA wa dikir dA
li-nik dawlatE naHaqq nabIt.
142.
     pA$I cand sAlAn /alI
mir.  kuRakI bicUk habO, nAwE
wI aHmad bO.  waxtE mazin bO, hAt a-nAw
murOAn, galak bi-Aqil O tE-ga$tI
bO.  xalk hamI %i wI RAzI bO.
har sAl, waxtE xarjE, dO sE
RO% pE$ hAtinA jandirmAn bO mAlA
AGA, aHmad xarjA xO bi tamAmI
diInA, taslImi dastE AGA dikir
O barAnakI xasAndI qalaw %I bi
dIhArI bO AGAE xO diInA, wa
AGAy %I dastakI RAnI-bargUzEt
AkrE, bi ArmI$E dUrI, bi zERakI
hAtI, bi xalAt didA aHmad O
RAHat dicO, li mAlA xO di-RU-ni$t.
143.
     dAykA aHmad %I, asmar
digOtin E, cOnkO digal /alI
ta$qalAn RA-bAribO, aw %I wakI wI tund
O tI% bO.  jArakI gOt a aHmad,
`/alI mAl mIrAt cO, cu
awlAdE xErE li pA$ namA.  xO$
mEr bO.  har sAl hingI xarjA xO didA kO sE
cAr qAsid hAtibAn, dIsA
nadidA. AGA w cAwu$ dihAtin, /alI $aR
dikir, sarE xO didA $kAndin,
pA$I didA.  aw wakI ta nAmard nabO,
jU nabO, kO pE$ waxt zERasarI
bidat.  xOzI pA$I /alI az
namAbAm, min aw RazIlIa
nadItibA.'
144.
     aHmad %I gOt a dAykA xO,
`bAbE min, kO awa dikir, pAra
bi kIsE wI dimA yAn didA?'  dAykA
wI gOt, `cAwA dimA?  mumkin:a
pAra-y dawlatE bi kIsE kasakI
bimInIt?'  aHmad gOt, `bas,
mAdAm dUmAE dAn bIt, $aR O kE$akE$
ci fAyda:ya?  bO min bE%a, dA
bizAnim.  ammA wa dIhAr:a tO w
bAbim har dO kar bOn.  az xO
kar nAkam.'  {wa-s-salAm.}

XV. HakAEtA mu\)azzinE AkrE.

145.
     nImca-malAyak li AkrE
habO, nAwE wI malA /abbAs bO.
mu\)azzinE mizgawtA jAmi/A
AkrE bO.  pEnj waxtE niwE%E
bAng didA w $awEt aynI w RO%Et aynI %I
kabAr dikir O bO bicUkAn %I
darsEt alif-bE w qur\)AnE digOtin.
murOak jInArE mizgawtE bO,
nAwE wI HAjI /alI bO.  har kuRak habO,
nAwE wI muHammad salIm bO,
Hawt-ha$t-sAlI bO.  HAjI /alI mir,
%inA wI fATima mA.  galak jwAn
bO. mAlA HAjI galak xO$ O
dawlatmand bO.  fATima lAlI
kuRE xO li-sar
mAl O dawlatA HAjI RU-ni$t.
kuRE xO taslImi malA /abbAs
kir kO darsEt qur\)AnE nI$A wI bidat.
146.
     malA /abbAs %I, %i-bar
xAtirA bAbE wI, galak ihtimAm
bi wI kir.  fATima, %i-bar xAtirA
kuRE xO, har RO% bO wI kAda,
nAskanAn, zAdE xO$ dihinAr O
hindak jArAn gAzI dikir a mAl,
ziyAfat bO wI dikir.  xulAsa
hEdI hEdI mA-baynA malA /abbAs
O fATima dOstI paydA bO w har
RO% malA /abbAs bi hajatA
dast-niwE%E %i madrasE dicO mAlA HAjI,
SuHbatA xO dikir, dihAt.
147.
     dUmAE muHammad salIm zAnI
kO HAlE malA /abbAs O dAykA wI
ci:ya.  waxtE malA digOt, `az
dE cim a dast-niwE%E,' muHammad
salIm dizAnI, aw %I li-dU wI
dicO, watO kO aw nazAnIt,
dicO li pi$tA darI, tamA$a dikir di
kulakERA, didIt kO malA w
dAykA wI kayfE dikan.  muHammad salIm
di dilE xOdA galak /Ajiz O
xamgIr bO.  RO% bi RO% za/If bO.
jArakI gOt a dAykA xO, `az
waxt:a %i karbEt xO bimirim kO tO digal
malA /abbAs kayfE dikay.'
dAykA wI %I gOt, `xam naxO, tO darsEt
xO bixUna.  malA HawAla-y
qahrA xudE bika.'  haRO kuRI dAykA xO
nasIHat dikir, dAykA wI %I
digOt, `HawAla-y xudE bika.'
148.
     kuR %i-bar darsEt xO
nadiwErA bE%It a malA.  RO%akI
HAjI /abdulwahhAb AkrayI, kO
murOakI /Aqil bO, kuRE HAjI
/alI dIt zOr za/If, RangE wI zar bOy.
gOt E, `tO bO cI hO za/If:I?
{al-Hamdu li-llAh,} tO na
birsI w na RUs:I, ta cu
kEm nIa. nizAnim bO cI tO hO:yI.'
muHammad salIm %I gOt,
`wAqi/an min cu
qusUr O kEmAsI nIna, ammA
dardak min haya, bE-darmAn:a.
az dE bi wI dardI mirim.'  HAjI
/abdulwahhAb gOt, `aw ci
dard:a? albatta dibIt bO min bE%I.'
harcand muHammad salIm gOt,
`nabIt, mumkin nIa bE%im,' HAjI
zEdatir ilHAH kir kO, `dibIt
bi tamAmI bO min HAlE xO bayAn bikay.'
149.
     xulAsa bi tamAmI bO HAjI
gOt.  HAjI %I gOt a wI, `az
cArayakI bO ta bE%im, bika.
maqsOdA ta dE HAsil bIt.'
muHammad salIm gOt, `har amrE bifarmOy
dE kam.'  HAjI gOt, `RO%A
aynI, kO aw bO kabArE cO sar minArE,
hara, ta%I jantayakI mA$An
biba, %i darajA sarE HattA binE mA$An
li-sar darajAn biRa$Ina
w bihEla. pA$I tO dE bInI dE ci bi-sar
wI hEt.'  RO%A aynI malA
/abbAs bi hamI
kayf O hawasA xO cO sar
munArE, muqAbilI panjarA
fATima xAnimE wakI kawE RibAd kabAr
dikir,  diqIRAnd.  muHammad
salIm %I janta-y mA$An bir, muwAfiqI
dastUru-l-/amalA HAjI /abdulwahhAb,
li hamI darajAn Ri$Andin.
hAt, watO hElA.
150.
     waxtE kO malA /abbAs
kabAr tamAm kir, bAng dA, hAt
kO bihEt a xArE.  sOlakI nU w HalU di
pIE wIdA bO.  pIE xO dA-nA sar
darajA awwal.  pIE wI li mA$An
tAsyA.  pi$t-O-pi$t kawt,
HattA binE minArE nawastA.  %i wE
darajE dipa$I, li darajA dI
dikawt. hamI sarE wI tabiqI w parAsI w
dast O pIEt wI $kastin,
birIndAr bOn.  li binE minArE malA
/abbAs tamAm bO, mir.
151.
     ahlE mizgawtE nazAnIn
malA mirIa, mAn li cAwRE wI
kO nOka dE hEt, qAmatE w tasbIHAtI bO
jimA/atE kat.  hindI xO girtin
malA nahAt.  cOn tamA$a bikan kA
bO cI gIrO bOya, dItin kO
malA mirIa. hamI mutaHayyir bOn O /Ajiz
bOn.  kawtin a xamA malA
/abbAs. HAjI /abdulwahhAb gOt, `RA-bin
dA niwE%A xO bikayn O maytE
malA difn kayn.  awa taqdIrA xudE
bO.'
152.
     digal kawtinA malA /abbAs
muHammad salIm cO, xabar dA
fATima xAnim, dAykA xO.  gOt E,
`saydAE ma %i minArE kawt,
mir.'  dAykA wI gOt E, `kuRE min, mA min
nagOt a ta, ``xam naxO, HawAla-y xudE
bika''?'  kuRI %I gOt, `agar
min janta-y mA$An nabiribA
hArI xudE w min bi hIwIA xudE bi-tinE
hElAbA, malA /abbAs dA qUnA ta
diRInIt.  balE min janta-y
mA$An bir a hArI xudE, lawAnE
xudE zU qahrA xO li wI kir, am %i $aRE
wI xilAs kirIn.'
153.
     waxtE malA /abbAs birin
a-sar maqbarE w difn kirin
HAjI /abdulwahhAb gOt a xizmEt malA
/abbAs O gOt a ahlE mizgawtE,
`az qabUl nAkam kas xO /Ajiz
bikat.  awa aHwAlE malA /abbAs
bO hingO bE%im, hO bO, wa aw kuRa
min %i xamAn xilAs kir.
mu\)azzinakI dI bigirin.'  wa
hamI RAzI bOn.  {wa-s-salAm.}

XVI. HakAEtA murOE AkrayI
w %inA kalEtI.

154.
     gundak li-nAw /a$IratA
girdI %OrIAn haya, kalEt
dibE%in E. di zamAnE barEdA zOr kasAd
bOn, RUs O birsI bOn.  sAlakI
bAzirgAnakI AkrayI xiyAl kir,
gOt, `cAk aw:a aw sAla RA-bim,
bicim a kUstAnE, karE xO bAr
kam %i jAng-O-jOlI w %i $ura-pElAw-O-mElAw,
bibam a-nAw /a$IratA girdI %OrIAn, balkO
qAzAnjakI bikam, bO bicUkEt xO RizqakI
paydA bikam.  HattA pAIzE dE
li kUstAnE bim, pAIzakI darang dE
hEmawa bO AkrE.'
155.
     RA-bO, karE xO bAr kir,
hEdI hEdI hAt bO-nAw girdIAn.
gOt, `gundE kalEt %i hamI gundAn
muHtAjtir:a.  cAk:a bArE xO
li cu jIAn nahAwE%im HattA digam
a kalEt.  ma/lUm li wE-darE %i
hamI jIAn cEtir dE qAzAnjI kam,
cOnkO masalE mazinAn:a, ``kE
mAmilat kir?  muHtAjI.'''  xulAsa hAt a
kalEt, ga$t a qirAGE gundI.
156.
     mAlak li-sar RE bO.  cO
bi darE wE mAlE, gOt, `dA
bizAnim kA aw mAla ti$takI nAkiRin.'
waxtE cO %Or dIt %inak ma$kE
dihi%InIt, *yA RUs bO, ti$tak
di bardA nabO.  TAyakI bandikI
li pi$tA xO girE dAbO, paROkakI
kawn<I> qirE%I li lAE barwa,
yEk li lAE pi$twa di bandikI
AlAndibOn.  ci waxtE kurk li
ma$kE didA har dO paROk bilind dibOn, pE$
O pA$Et wE dar-dikawtin.
157.
     bAzirgAn di dilE xOdA zOr
kayf-xO$ bO, gOt, `$ukr bO
xudE, azIyatA min xORAI nacO.  az
dE galak qAzAnj kam.  mAdAm aw
gunda hO muHtAj:a hE$tA bArE min
naga$tIa /ardI hind kiRyAr dE
jamA bin.  dO sa/at nAkE$It hamI
ti$tE min dE kiRin bi qImatA
kO az Haz dikam.'
158.
     aw di wE xiyAlEdA bO,
%inikE gOt a wI, `hO murO, tO
%i kEwa tEy, dE kEwa cI, $OlA ta
ci:ya, tO bO cI hAtI a Era?'
wI %I jawAb dA, gOt, `az %i AkrE
tEm, hAtIma Era bO ti$t
firOtinE. bArE min aw:a, hamI libAs:a,
jAng-O-jOl:a.  wara, bikiRa.'
%inikE digal gOtinA wI hAwirIA
xO %i wI bA dA, kurkak li
ma$kA xO dA, gOt, `hara, am---{al-Hamdu li-llAh}---%i
mAlA xO di kOk:In,
am muHtAj nIna.  kayfA xalkE
dI:a, balkO aw bikiRin.'
159.
     bAzirgAn ta/ajjub kir,
gOt, `{subHAna-llAh,} mAdAm awa kOk
bIt bas nOka yEt nakOk di
cAwA:na?'  galak xamgIr bO,
bE-hIwI gaRyAwa.  karE xO dA pE$IA xO,
cO gundakI dI.  gOt, `EdI li
min HarAm bIt.  HattA az sAx bim
jArakI dI nAhEm a walAtE hO.'
bAzirgAn sil bO.  ti$tE xO
nIw-qImat firOt, zU gaRyAwa bO
AkrE,
li mAlA xO RU-ni$t.  {wa-s-salAm.}

XVII. HakAEtA mAm bApIr O imAmE gundI.

160.
     li-nAw /a$IratA zEbArIAn
gundak haya, dibE%in E
hasnakAn, kawtIa bin cyAE $irInI li
pi$tA bArzAnE.  dibE%in
waxtakI AGAyak li wI gundI habO, nAwE wI mAm
bApIr bO.  galak paZ O pAra w
har ti$t habO, zOr dawlatmand bO,
ammA safIh bO.  imAmak bO
pE$-niwE%IA gundI w xuTba
xundinE RA-girtibO, cOnkO li-nAw
musulmAnAn /Adat:a nAwE
pAd$AhE islAmE, awE kO li-sar
taxtI bIt, di xuTbEdA dixUnin O du/A bO
dikan.  imAmE mAm bApIr %I li-sar wI
/AdatI nAwE pAd$Ah digOt O
du/A bO dikir.
161.
     RO%akI mAm bApIr gOt a
imAmE xO, `az galak ta/ajjubE
dikam %i ta.  tO nAnE min dixOy, di
xAnIE mindA di-RU-n<E>y, li-sar
baRikA min diniwI, digal wihE
%I tO qat nAwE min di xuTbEdA
nAbE%I, baHsE min nAkay.  tO w
xudE, HaqqIE bE%a, awa
inSAf:a? mA kangI sultAnE istambOlE
nAnak dAya ta, kEm yAn zOr
cAkIak digal ta kirIa?  tO fAm nAkay
hO bE-fAyda hamI aynIAn li-sar
mimbarE HawikA xO ta%I dikay
%i nAwE wI?'
162.
     imAm %I murOakI bi-Aqil
bO, tE-ga$tI bO.  gOt, `AGA,
wAqi/an xabarE ta:ya.  tO RAst dibE%I.
az zOr $arminda:ma.  qusUrA
min /afw bika.  bilA bO %i nOka
wEwa bIt, hamI jArAn wa/da aw
bIt nAwE ta di xuTbEdA bixUnim.'
mAm bApIr gOt, `qarAr bIt, bas
az %I li jIE wE cAkIE sihI
bizinEt bi-$Ir xalAt bidam a
ta.'  hutuwa qarArA xO girE dAn.
163.
     RO%A aynI hAt, xalkE
gundI hamI jamA bOn li
mizgawtE bO niwE%A jum/E.  wE RO%E malAE
gundakI dI %I mEwAn bO li
gundE mAm bApIr.  malAE mEwAn AgAh %i
tadbIr O HakAEtA mAm bApIr O
imAm nabO.  aw %I hAt a mizgawtE,
di SaffIdA RU-ni$t kO guh
bidat a xuTbE.  wa li-nAw musulmAnAn
/Adat:a kO xuTba dibIt bi
/arabI bEt a xundin, millat ci /arab bIt
ci Gayri /arab.
164.
     waxtE imAm cO sar
mimbarE dast bi xuTbE kir. ga$t a jIE
nAwE sultAnI, qat nAwE sultAnI
naInA, hO bi /arabI gOt,
`{\)ayyuha-l-mAm-bApIr, \)innaka dubbun
kabIr, makAnuka jahannamu wa
bi\)sa-l-maSIr.}'  (tarjuma awa:ya, `ay
mAm bApIr, tO hircakI mazin:I, jIE
ta jahannam:a w %i hamI jIAn
xirAbtir:a.')  malAE mEwAn, cOnkO
nadizAnI ci HAl:a, gOt, `{lA, lA,}'
(ya/nI, `na, na.') xiyAlA wI
aw bO kO imAm xalat kir yAn
nazAnI.
165.
     imAm %I dar-HAl jawAb dA
bi /arabI, gOt, `{al-ma/az {\#}alA{\#}\=una, laka /a$ar
wa lI /i$r\=una.}'  (tarjuma awa:ya,
`kiR ba, kiR ba, bizin
sihI:na, dah bO ta, bIst bO
min.')  mEwAn %I kiR bO, qat dang nakir.
mAm bApIr hind kayf-xO$ bO,
kawak bi paRwa dA cIt a dawE wI.
waxtE niwE% kirin mAm bApIr
gOt a $wAnE xO, `hara nAw paZI, sihI
bizinE dast-bi%Ar bO imAmI
bIna.'  $wAn cO, sihI bizinEt cAk bO
imAmI InAn.  imAm %I dah dAn a
malAE mEwAn, bIst bO xO hal-girtin.

XVIII.  HakAEtA /abdI w /azIz.

166.
     dO murO habOn %i /a$IratA
mizUrI %OrI, %i gundE argO$,
nAwE yEkI /abdI bO, nAwE yE dI
/azIz.  har dO %i OjAGakI bOn,
OjAGA wAn dibE%in E mAm $ArAn.  har
dO xizmEt yEk %I bOn.  /abdI
kuRE matA /azIz bO, /azIz kuRE xAlE
/abdI bO.  /abdI RispI<E> mAm
$ArAn bO.  birAE /azIz, aHmad,
pA$-RispI bO.
167.
     sAlakI galak /askarE
/usmAnI bO xarj stAndinE hAt
a-nAw /a$IratEt kurdEt nAwcyA.  wE
sAlE galak pAra hAt a stAndin.
pA$I kO /askar cO har OjAGakI
gAzinda %i RispIE xO kirin,
gOtin, `xatAEt hingO bOn aw hinda
/askara hAt a-nAw ma.  am dE
hingO %i RispIAtI ExIn.'  /abdI gOt,
`qaydI nIa, ammA waxtE kO
hingO az %i RispIAtI Existim aw kI$k dAy-HIz:a,
aw kI$k Sa-bAb:a dE li jIE
min RU-nEt?  wallAh, har kasE
min %i RispIAtI biExIt, yAn li
jIE min RU-nEt, az dE darE tifangA
xO yA $Inik dirE% kam a
Tani$tA wI.'
168.
     /azIz gOt, `zA az dE ta
Exim.  pA$I ciyA %i ta tEt
bika.' /abdI gOt, `cAk:a, qarArA ma
aw bIt.'  li wE majlisE har dO
%Ek sil bOn.  RA-bOn, har yEk cO
mAlA xO.  watO mAn HattA cand
RO%akAn.  awjAr, cOnkO /AdatE
mizUrIAn aw:a, agar dO kas li
RE bigan a yEk O `xudE-qUtE' lEk
nakan dE bi $aR hEn, RO%akI wa
qawimI, /abdI %i ZOmE dihAt,
tifangA $Inik bi milIwa bO,
ga$t a /azIz O aHmad kO jOtI dikan.
wAn cu cak %i-bilI xanjarAn
digaldA nabOn.
169.
     /abdI %i wAn RA-birI,
nagOt a wAn, `xudE qUtA hingO
bidat,' O na silAw kir O na ci.
/azIz gOt a aHmad, `birA, awI
Say cu AwuRU bO ma nahElA.  az qabUl
nAkam.'  aHmad gOt, `birA, %E
gaRE. bilA bicIt a-sar REkA xO.
balA wI li sarE wI.'  /azIz
gOt, `xEr, pA$I cAwA am dE li-nAw murOAn
RU-nEyn?  cAwEt ma EdI bi
xalkI nA-RA-bin.  awa bO ma %i kar-gAnakI
kirEttir:a.'  wa-l-HAsil
/azIz bi xabarE aHmad nakir,
gAzI kir a /abdI, `ling-dirE%,
ling-jU, tO sar pIEt xO hAtI!'
170.
     /abdI jawAbA wI dAwa,
`tarasE %in-HIz, pIE ta dE li
quzE %inA ta dam.'  /abdI caqmAqA
$InikE sUAr kir, bazI a /azIz.
/azIz %I xanjarA dabAn hal-kE$A,
hAt a pE$IA /abdI.  damA nEzIkI
yEk bOn /abdI, cAwA qarAr
dAbO, watO darE $InikE dirE%
kir a Tani$tA /azIz, dast kE$A
jalabOkA tifangE, `Hiring' aw
tifang bar-dA Tani$tA /azIz.  li mA-baynA
Tani$tE w hEstikapi$tE kawt.
gulla li RaxE capI nAwikE
wastA, dar-nakawt.
171.
     hE$tA birInA wI garm,
ga$t a /abdI, xanjarak dA-nA
RihA qOlinjE.  sar-nikilE xanjarE
li pi$tA nAwikE dar-kawt.
xanjarakI dI dA-nA Tani$tA /abdI, sE
tibilA cO.  xanjarA sIE dA-nA, jilk
biRIn, ga$t a zandI, tE nacO.
dastE /azIz sist bO.  /azIz bi
lAyakIdA kawt, /abdI bi
lAyakIdA.  aHmad %I, waxtE
/azIz hAtibO /abdI, hindI dURA bazI
naga$tibO wAn.  HattA aw ga$t
E wAn $OlA xO tamAm kir.
172.
     waxtE aHmad dIt, /azIz
RU-ni$tI, dastak bi Tani$tA
xOwa nAbO, dastE dI dA-nAbO sar jIE
gulla lE wastAy, cu dang
nadikir, na Of, na nAlI, na ci, ammA
qOrI w hawAr %i /abdI RA-dibOn, aHmad
cO hindAw /abdI, dIt firafirA
darE birInE, bA %i har dO lAwa
dar-dikawIt.  awI %I wa xiyAl
kir kO tifangE /azIz nagirtIa,
lawAnE bE-dang:a.  hAt a-hindAw
/azIz, gOt E, `xOlI bi mAl,
mAl-wErAn, ta bO cI mErakI
wakI /abdI ku$t?  Sad Hayf O
mixAbin nabO ta aw qabAHata kir?
/abdI xizmE ma bO, biyAnI
nabO.' xulAsa galak lOmayA /azIz kir.
173.
     /azIz dang nakir HattA kO
aHmad xabarEt xO tamAm kirin.
pA$I /azIz li-sar RAHatI, bE
OfaOf gOt a aHmad, `birA, tO
bO cI lOmA min dikay?  tO qat nAbE%I
mAlA min xirAb bO, pi$tA min
$kast.  wara, gullE $InikE %i
birInA min bIna dar, pA$I lOmA
min bika.'  waxtE aHmad $UtikA wI
kirawa birInA birAE xO
dIt. hAt a sarE xO bi capalAn O hAt a
RAnEt xO bi TapAn O ta%I sar
sarE xO Ax kir.  awI %I dast dA
xanjarE kO bicIt a /abdI.
174.
     /azIz gOt, `birA, naca.
min zarbakI watO li wI dAya
EdI nA%It.  Hawja nIa tO xO zaHmat
biday.  RA-ba zU, min bida
pi$tA xO, bigayn a mAl.  az awRO dE
tamAm bim.'  aHmad /azIz
gahAnd a mAl.  dO sA/at pA$I nIwRO
tamAm bO.  xizm O murOEt /abdI
%I %i gundI hAtin, RA-kirin,
dArbastA wI gahAndin a gundI.
nIw-sA/at mAy bO RO%AwA bOnE, aw %I
tamAm bO.  sE cAr sAlAn dAimI
$aR O /adAwat bO di-nAw xizmEt
wAndA.  pA$I mazin kawtin a
mA-baynA wAn, pEk InAn.  {wa-s-salAm.}

XIX. HakAEtA aHwAli /ajAibi safAhatA tElIA di
zamAnE barEdA} \CL{kO pi$t bi pi$t %i bAb O
bApIr gaha$tIa ma.

175.
     gundakI tElI dibE%in E,
%i /a$IratA mizUrIAn, kawtIa
*tixUbE /a$IrEtA REkAnIAn O zEbArIAn,
mA-baynA wI w AmadIE w AkrE
REkA RO%ak O dAnakAn:a.  dibE%in
zamAnE barE galak bE-Aqil O
bE-mE%I bOn.  galak Tarza HakAyatEt
sayr O SuHbat lAIqi pE-kanInE
%i wAn digERinawa.  HakAEtak awa:ya.
176.
     dibE%in jArakI mazinEt
gundI jamA bOn, hAtin a-nik
AqldArE %i hamIAn zAnAtir di gundIdA,
gOtin a wI, `kAk $AsUAr.'  wI
%I gOt, `balE, ci dibE%in?'
gOtin, `ma ti$tak xiyAl kirIa,
qawI lAzim:a bO RaHatIA ma.'  gOt a
wAn, `ci:ya?  bE%in.'  gOtin,
`tO dizAnI kO jIE ma galak dUr:a
%i $Ar O bA%ErAn.  am dAimI bO
xE ma/tal dibIn.  HattA am bi
kArwAnE karAn dicIn a OrmIE
yAn mUsilE w tEynawa pi$kA pitir %i karEt
ma di-bin bArIdA sakat dibin.
awEt mInin %I pi$tA wAn
birIndAr dibIt, dO hawyA wa lE
nAhEn kO bi-kEr bArI bihEn.  awjAr ma
hIwI haya, tadbIrakI, REkakI
bO ma bE%a.'
177.
     wI %I gOt, `zOr bA$:a.
tadbIr bi-sanAI:a, ammA HattA
nOka ma %i tambalI nakirIa.'
gOtin, `dE, dE, amr ka.
{\)in $A\)a-llAh}
AqldArE ma ti$takI cAk wE
hizr kirI.'  wI %I gOt, `aw
sAla HukmE min li-sar hingO awa:ya, har
yEk bi lAE kEmIwa---har
nabIt, nabIt---dibIt fitrakI xE bi
xO bicInIt.  har kasE
nacInIt gAE wI yE jOtI dE lE ku%imawa.'
hamIAn pEkwa gOtin, `AfarIn!
AfarIn bO Ra\)yA kAk $AsUAr!  al-Haqq
HattA nOka qat ma aw hizra
nakirIa. cu %i wI cEtir nIa.'
178.
     RA-bOn, har yEkI zawIak
kir a xE.  murOak %i wAn
RO%akI cO, sarA zawIA kirI a xE bidat, dA
bizAnIt kA $In bIa, $In nabIa,
cizikA xE dAya, nadAya.
waxtE cO, di-nAw zawIE gaRyA,
%i wI saray cO wI sarI, cu nadIt.
gOt, `dA gumtilakI AxE RA-kamawa,
balkO di-bin gumtilIdA cizikA
xO dAbIt.'  waxtE gumtilE AxE
RA-kir durO$U$ikA dUpi$kI
dar-kawt.  wI xiyAl kir awa cizikA
xE:ya.  gOt, `dA /azmAnE xO
bigahInim E, kA ci TAm %E
tEt, kA qawI sUr:a yAn na.'
@@tcm
@@TCM


PRINT  Level 3R4   10/30/87 AT 15:44:10
179.
     waxtE /azmAnE xO gahAnd a
sarE durO$U$ikA dUpi$kI wE
laHzE dUpi$kI bi sarE /azmAnE wI wa-dA.
qOrI w hawAr %i wI bilind bO,
gOt, `ay bAbO, awa citO
xE:ya, hO di%wAr, hO hAr, hO
tI%, hO sUr?
{subHAna-llAh,} mAdAm hE%
cizik hO bIt, bas wakI
bigihat dE cAwA
bIt!  ma/lUm hingI dE galak
cEtir bIt.  cingakI bikan a-nAw
manjalakI dE watO sUr bIt
nAhEt a xArin.  xudE %i kAk
$AsUAr RAzI bIt.  wAqi/an awI xO$ tadbIr
li ma kir.  %i nOka wEwa EdI ma
muHtAjI nIa bi OrmIE w mUsilE,
cI dI minnatA tAjirAn nA-hal-girIn.'
180.
     zU gaRyAwa bO mAlA xO,
mizgInI dA mAlA xO, dA jIrAnEt
xO, wa /azmAnE wI %I qawI diE$A, di
dawIdA parciwtibO, Ra$-O-$In
bibO, balE digal wE hindE %I zOr
kayf-xO$ bO kO, `xEA ma dE
galak bA$ bIt.'  %inA wI gOt, `RA-ba,
%i-badal wE cAkIA kAk $AsUAr
bizinakI bi kAr bO biba, pE$kE$ bika,
/arz bika, ma qawI %i wI
minnat:a.' RA-bO, bizin bi kArakwa bO
bir.  $AsUAr gOt, `{\in
$A\a-llAh} xEr:a.'  gOt, `balE, xEr:a,
ammA cAwA xEr:a!  bi sarE ta,
ma aw sAla dE watO xE bIt kO HattA
bIst sAlE dI tErA ma haya.'
aw %I zOr kayf-xO$ bO, gOt, `min %I
dAimI qAzAnjE hingO diwIst.'

XX. HakAyatakI dI %i
HakAyatEt tElIAn.

181.
     dibE%in jArakI murOakI
tElI cO nAw RazE xO, cO bin
dArA hi%IrE, tamA$A kir hi%IrakI
gaha$tI bi tAE hi%IrEwa.  qawI
cAk gaha$tibO, dOba bi sarI
kawtibO.  di dilE xOdA hizr
kir, `aw hi%Ira lAIq:a bi dIhArI bibam
bO muxtAr<E> gundI.'  dA-nA sar
dastE xO, bir, li-pE$ muxtAr
RA-girt, gOt E, `min aw hi%Ira
bO ta bi dIhArI InAya.'  gOt, `bIna,
dA bibInim.'
182.
     waxtE bir a nEzIkI wI dIt
kO hi%IrakI galak tAza.  gOt,
`aw hi%Ira lAIq:a bi dIhArI
bihinErim bO pA$AE AmadIE.
bilA dO murOEt tE-ga$tI bihEn, wE
hi%IrE hal-girin, biban bO
smAil pA$A.' awjAr SawIak InAn, HattA
nIwakE balgEt hi%IrE tE-kirin,
hi%Ir dA-nAn a tEdA, HattA darE
SawIE %I ta%I kirin %i balgA.
dAn a pi$tA har dO murOAn.  bEn-bEna
hal-girtin, cOn HattA gaha$tin a
AmadIE.
183.
     gOtin a dargawAnI, `xabar
bida pA$Ay, AGAE tElIAn dO
murO hinArina, hi%Ir bi dIhArI bO
InAna.'  pA$Ay gOt, `bE%in a
wAn, bilA bihEn a %Or.'  hAtin a
%Or, SawI dA-nAn a-bar pA$Ay.
pA$Ay %I watO taxmIn kir kO ta%I
hi%Ir:in.  amr kir, `sE cAr
sEnIA bInin dA hi%IrAn xAlI kayn E,
bixOyn.'  sEnI InAn, wAn %I
balg InAn a dar, tE-kirin a sEnIAn.
pA$A dIt hamI balg bOn, gOt a
wAn, `bas kA hi%IrEt hingO?'
gOtin, `jArE Sabr ka, dE
bInI.'
184.
     waxtE gaha$tin a hi%IrE
InAn a dar, dA-nAn a-sar dastE
xO,
birin a nEzIkI pA$Ay, gOtin E,
`pA$Ay xO$ bIt, awa:ya.  karam ka,
bixO.'  pA$Ay %I gOt, `az ci
lE bikam?'  murOE tElI %I gOt,
`{subHAna-llAh,} az
ta/ajjubE dikam, pA$A,
ta cAwA HattA nOka
pA$AtI kirIa, ta RidInA xO spI
kirIa w /amrE xO RA-bArIa di
pA$AtIEdA, hE$tA nizAnI dE
cAwA hi%IrE xOy?!'  hi%Ir
hAwEt a dawE xO, gOt, `AhA, dE hO lE
kayawa.'  hi%IrA xO ha<r> bi
xO xArin.
185.
     pA$A %I galak pE-kanI,
gOt, `RU-nEn, hung bi xEr bEn.
qawI %i hingO mamnOn bOm.'  gOt a
xulAmAn, `harin, hindak
mawI%An bInin, nIwak bi-ROH, nIwak di
bE-ROH, dA hindakAn aw
mEwAnAna bixOn O hindakAn %I bO AGAE
tElIAn bihinErim $Un dIhArI.'
xulAm %I tE-ga$tin, cOn, ta%I
majma/akI, nIwak mawI%Et Ra$,
nIwak gUgERik InAn, dA-nAn a-bar har
dO murOEt tElI.  pA$Ay gOt,
`hindakAn bixOn, yEt <di>mInin
%I biban bO AGAE xO $Un
dIhArI.'
186.
     waxtE wAn tamA$A kir
gUgERik di-nAw mawI%AndA
biziwtin. gOtin a yEk-u-dO, `cAk:a zU
zU mawI%Et bi-pE bixOyn, yEt
bE-pE *hay<I>Et xO:na.'  hindak
xArin, harcI mAn tE-kirin a
janta. dastUrIA xO %i pA$A xAstin,
gOtin E, `pA$A, cOyn.  xAtirA
ta.' pA$Ay %I gOt, `qawI bi xEr
hAtin.  harin, waGar xEr bIt.
galak silAwA li AGAE xO bikan %i-pIr
minwa w aHwAl-pirsIA wI bikan.
bE%in E, ``pA$A zOr zOr %i ta
mamnOn bO w mawI% bO ta $Un
dIhArI hinArina.'''
187.
     cOn, gaha$tin a mAl.
cOn a-nik AGAy, gOtin E,
`AGA, bi sarE ta, bi sarE ta, pA$A watO
mamnOn nabO kasak bizAnIt.
EdI qadr O Huslat %i wE hindE zEdatir
nAbIt kO pA$Ay dar-HaqqA [!]
ma kir. wa awa bO ta %I mawI%
hinArIna.'  jantA mawI%A xAlI
kirin a-pE$ AGAy.  waxtE AGAy dItin gOt,
`harin, cand mazin O RispIEt
gundI gAzI bikan, dA bihEn $Un
dIhArIA smAIl pA$A, bixOyn.
tabaRuk:in.' waxtE hAtin, dItin, pEkwa
gOtin, `{bi-smi-llAh.}  dA
%i REwa yEt bi-pE bixOyn dA bicin, pA$I
yEt bE-pE.'  watO xArin.
galak kayf-xO$ bOn, gOtin, `yA RabbI
xudE, /amrE smAIl pA$A dirE%
kat zOr bi-marHamat:a.'

XXI. HakAEtA smAil pA$A w
/IsA dalAnI.

 188.
     zamAnE smAil pA$A HAkimE
kurdistAn bO li AmEdIE---gundak
haya li da$tA zE, dalAn
dibE%in E---murOak %i wI
gundI habO, nAwE wI /IsA bO.  zOr /Aqil O
zAnA w tadbIrkar bO.  li-nAw
aksarI kurdistAnE ma$hUr:a.  masalEt
wI w smAil pA$A galak hana.
wazIr O mudabbirE smAil pA$A aw bO.
li-nik smAil pA$A kas %i /IsA
pE$tir O mu/tabartir nabO.  li
mAl O li safarE dAimI digal wI
bO. cu $Ol O tadbIr bE Ra\y O bE
mi$OratA /IsA nakirin.
189.
     watO qawimI, RO%akI pA$A
cO bO RAwE, /IsA %I digal bO.
waxtE nIwRO cOn a $kawtakI.
pA$A gOt a xulAmAn, `hung hamI
%i darwa RU-nEn, gurdagurdE
nakan.  /IsA bi-tinE digal min
bihEt a $kawtE, mE$An %i min
biRawInIt.  az pIcak dE
niwim.'  pA$A RA-zA,
di xawEdA bO, /IsA %I bAwa$In
li wI dikir.  dIt dUpi$kak li-nik
sarE pA$A %i-bin barakI dar-kawt,
hAt bO lAE pA$A.  /IsA
%I xanjarA xO kE$A, dirE% kir a
lAE dUpi$kI.  dUpi$k zU cO
kunA xO, naku$t.
190.
     di wE damEdA pA$A hAy bO,
cAwEt xO RA-kirin, dIt xanjar
RUs di dastE /IsAdA.  pA$A pIcak
andE$a kir, gOt, `awa ci:ya,
/IsO?' /IsA %I hinda gOt, `pA$A,
cO.'  pA$A gOt, `ci cO?'
maqsOdA wI awa bO kO dilE pA$A andE$a
kir, EdI i/tibArA wI cO,
harcI wI waxtI gOtibA fAyda nabO.
191.
     waxtE kO %i RAwE hAtinawa
/IsO jilEt darwE$An di-bar xO
kirin, bi $aw dar-kawt, cO
da$tA hawlErE, bO A$awAn.
sAlak cO, /IsO bazir bO.  kas nazAnI
/IsO kEwa cOya.  pA$I /IsO
bE-tifAqI li-nAw xulAm O Ra/Iyat O
mazinEt smAil pA$A paydA bO.
AGAEt /a$IratAn dAimI $aR kirin,
hindak a$qI bOn.  xulAsa HukmE
pA$A w umOrEt wI galak maG$O$ O
parI$An bOn, nazAnI ci bikat.
192.
     /IsO kuRak habO, nAwE wI
/alI bO, cArda- pAzda-sAlI
bO. aw O dAykA xO mAbOn li AmEdIE.
/IsO bi-tinE cObO.  gOtibO
kuRE xO, `az dicim a fulAn darE.
bO kas nabE%a.'  pA$A kuRE
/IsA gAzI kir, gOt, `tO nizAnI bAbE ta
li kE-darE:ya?'  wI %I gOt,
`az nizAnim.'  pA$A gOt, `min bO
xirAbIE nIa, xAtir-jam ba.
agar bAbE ta min biku%It %I dilE
min %i wI nAmInIt.  pA$I wI
mAlA min xirAb bO.  agar aw nabIt az dE
maHw bim.  RA-ba, hara, li
hamI walAtAn bigaRyE.   agar ta
dItawa HattA mumkin bIt bilA
digal ta bihEt.  agar nahAt hinda bE%a
wI, ``$OlA pA$A galak
parI$An:a. tadbIr ci:ya?'''  /alI %I gOt,
`balE, dE cim, pirsim.'
193.
     /alI cO nik bAbE xO,
aHwAlE pA$A w gOtinA wI bO
naql kir. /IsO gOt a kuRE xO, `min
bIstAnak cAndIa.  wara,
bicIn, Ada bikayn.  Suba dE jawAbA ta
bidam, hara, bE%a pA$A.'  aw O
kuRE xO cOn a-nAw bIstAnI.  harcI
binA mazin O bi-qOwat bA /IsO
aw hal-$kAwt O binEt kicka w
za/If hElAn.  kuRE wI gOt,
`bAbO, ta bIstAnE xO xirAb kir.'  /IsO
gOt, `na, kuRE min, dE zEdatir
barI dat.'  hAtinawa bO jIE $awE.
194.
     /alI gOt, `az Suba dE
cim.  ci jawAb bidam a
pA$A?'  /IsO gOt, `jawAb hAtin O cOnA
ta:ya.  hinda bE%a pA$A,
``cObO, ammA hAtawa.'''  /alI gOt, `bAbO, tO
dIn:I.  awa jawAb nIa.  az
citO wihE bE%im a pA$A?  $asl:a,
/ayb:a.'  /IsO gOt, `EdI dirE%
naka, HaqqE ta nIa.'  /alI gOt, `na
tO bI, na pA$A.  tO bi wI
/aqlay dE xizmatA pA$A cE-kay?'  sil
bO, hAtawa bO AmEdIE.
195.
     cO nik pA$A, gOt, `az
cOm, min dIt, cu jawAb nadA.
bIstAnak habO, aw %I xirAb kir.'  pA$A
gOt, `cAwA xirAb kir?'  /alI
%I cAwA dItibO naql kir.  pA$A
gOt, `cI dI bi daw nagOt?'
/alI gOt, `hinda %I gOt a min,
``bE%a pA$A, `cObO, ammA
hAtawa.' '' ' pA$A gOt a /alI, `bas tO
dibE%I jawAb nadA?  jawAb %i
wE cEtir nIa.'  /alI gOt, `balE, li-nik
dInAn xabarEt dInAn maqbUl:in.'
pA$A gOt, `EdI az dizAnim.'
196.
     cand AGAEt /a$IratAn
gAzI kirin, mazin O ahli
$arArat, hamI ku$tin.  yEt dil-SAf O bE-Garaz
O jAHEl kirin a mazin.
HukmE wI wakI barE muntazam bO.  cand
murOEt mu/tabar hinArin a-nik
/IsO. haspE xO hinAr kO /IsO sUAr
bIt.  /IsO bi iHtirAm InAn a
AmEdIE, ammA li haspE pA$A sUAr nabO.
gOt, `az lAIq nIma li haspE
pA$A sUAr bim.'  waxtE /IsO hAt
HakAEtA dUpi$kI gOt.  pA$A
bAwir kir. %i barE zEdatir martabA wI
mazin bO.  /IsO gOt, `pA$A,
waxtE cO EdI hajat fAyda nIa, waxtE hAt
zaHmat lAzim nIa.'  {wa-s-salAm.}

XXII. HakAEtA xulAmEt
smAil pA$A w /IsA dalAnI.

 197.
     dibE%in jArakI xulAmEt
smAil pA$A di-nAw xOdA gOtin,
`am nizAnIn bO cI pA$A hinda /IsA
xO$ diwEt.  aw na %i ma
aSlItir:a w na %i ma lAwtir:a w na %i ma
mEr-cAktir:a, xulAsa bi ci
TarzAn %i ma zEdatir nIa.  xOzI ma
zAnIbA sabab ci:ya.'  awa
gaha$t a guhE pA$A.  pA$A %I gOt, `bas
cAk:a hamIAn tajriba bikam,
dA bizAnin kO /IsA %i hamIAn xudAn-ma/rifattir:a,
lawAnE min aw %i hamIAn
zEdatir xO$ diwEt.'
198.
     pA$A kAsikakI cInI bO
Aw-xArinawA xO habO, galak
cAk bO.  li majlisE HAzir kir.  hamI
xulAmEt xO gAzI kirin.  /IsA
HAzir nabO. gOt a xulAmAn, `Haz dikam yEk
%i hingO wE kAsikE bi$kInIt.'
hamIAn gOtin, `{astaGfiru-llAh,}
%i ma zEda:ya am kAsikA pA$A
bi$kInIn.  balkO dilE pA$A di
mAldA %i bicUkAn O %i ahlE
HaramE /Ajiz bObIt, lawA wI amray
difarmOt.  am hIwI dikayn awRO
pA$A Sabr bikat, muhlat bidat.
pA$I, agar HattA Suba pA$A mA
li-sar wE fikrE, am dE $kInIn.'
199.
     pA$A dang nakir.  gOt,
`/IsA HAzir bikan.'  yEk cO,
/IsA InA.  pA$A gOt, `/IsO, wE
kAsikE bi$kIna.'  /IsO bE
gOtin hAt, li nIwakA majlisE kAsik hUr kir.
hamIAn gOtin, `{subHAna-llAh,}
/IsO cand bE-inSAf O bE-ma/rifat:a
aw zararA hinda mazin gahAnd a
pA$A.  qat hajatak nagirt.'
pA$A gOt, `bE-inSAf O bE-$u/Or
hung:in.  hingO hamIAn kAsik
bi-qImattir zAnI %i amrE min,
ammA /IsO amrE min bi-qImattir zAnI
%i kAsikE.'  hamIAn $asl
kirin, bE-dang bOn.  gOtin, `wa:ya.
ma nazAnI.'
200.
     RO%akI dI pA$A dar-kawt a
sayrAnE, qiyAsE Sad gustIrEt
zER digal xO birin.  cO sarE
girakI, RA-wastA.  hamI sUAr
bOn. kIsikE gustIrAn %i barIkA xO
InA dar, gOt a xulAmAn, `az dE
wI kIsikay Ri%Inim.  har kasE
hindI hal-girIt bO wI bin.  az
dE haspE xO GAr dam, cim a
sarkAnIE HattA hung tEn.'
kIsik Ri%And. pA$A haspE xO GAr dA, %i-nAw
dar-kawt.
201.
     xulAm hamI payA bOn,
gustIrAn hal-girtin.  /IsO
payA nabO. wI %I digal pA$A haspE xO GAr
dA.  waxtE hamIAn gustIr InAn,
jamA bOn, pA$A %i hamIAn pirsI,
`har yEkI %i hingO cand
gustIr hal-girtina?'  har yEkI gOt,
`hinda.'  pA$A gOt a /IsO, `ta
bO cI cu na-hal-girtin?  mA tO
bi xalAtE min RAzI nabOy?'
xulAmAn gOtin, `/IsO bE-GIrat bO,
na$yA payA bIt, lawA cu
gustIr na-hal-girtin.'
202.
     /IsO gOt, `guh bidan,
jawAbE bidam.  agar cAk bO
qabUl bikan, agar xirAb bO az hingI
RAzI:ma bi /aybA xO.'  gOtin,
`bE%a.'  /IsO gOt, `gustIrEt
hingO hamI qImatA Sad zER
nIna. wujOdA HazratE pA$A %i hamI
duR O jawAhirEt dunyAE li-nik
min girAn-qImattir:a.  damakI
$arafA xidmatA wI az bi hamI
mAlE dunyAE nAdam.  agar wujOdA wI
salAmat bIt O digal banda
xudAn-marHamat bIt hamI dunyA
mAlE min:a.  sabab awa bO az
payA nabOm.'  pA$A AfarIn kir bO
/IsO, xulAm hamI bE-dang O
$arminda bOn.
203.
     RO%akI dI qAfilayak hAt a
AmEdIE.  pA$A hamI xulAmEt xO
HAzir kirin.  /IsO HAzir nabO.
pA$A gOt a xulAmakI, `hara,
bizAna nAwE mazinE qAfila
ci:ya.'   cO, hAt, gOt,
`nAwE wI fulAn:a.'  masalan aHmad, yA
/alI, yA Gayr harcI bO, bi
dirustI gOt, ammA pA$A gOt, `ta jawAbA
min naInA.'  gOt a xulAmakI
dI, `hara, bizAna bArEt wAn
ci:na.'  wI %I jawAb InA,
`awa:na.'  pA$A
gOt, `ta %I jawAbA min naInA.'
204.
     gOt a xulAmakI dI, `hara,
bizAna %i kE-darE tEn.'  aw %I
cO, hAt, gOt, `%i fulAn darE.'
pA$A gOt, `ta %I jawAb nadA.'
gOt a xulAmakI dI, `hara, bipirsa dE
kEwa cIt.'  cO, hAt, gOt,
`dE cIt a fulAn darE.'  gOt, `ta %I
jawAb nadA.'  xulAsa bi wI
TarzI HattA hamI xulAm xilAs bOn.
pA$I /IsO HAzir kir, gOt a
/IsO, `hara, bizAna aw ci
qAfila:ya.'
205.
     /IsO cO, hAt, gOt, `awa
qAfilE fulAn murO:ya, %i fulAn
darE tEt, dE cIt a fulAn darE,
matA/E wAn awa:ya, bi hindI
kiRIna, dE bi hindI firO$in, hinda
bAr:in, hinda dawAr:in, hinda
murO:na, fulAn millat:in, nAwE wAn
awa:na, mazinE wAn awa:ya.'
pA$A gOt a /IsO, `AfarIn, ta jawAbE min
bi tamAmI InA.'
206.
     pA$A gOt a xulAmEt xO,
`hingO zAnI kO /IsO barAmbarI
hingO hamIAn:a w hingO zAnI sabab
ci min /IsO xO$ diwEt.
jArakI dI nabE%in, ``am hamI %i /IsO
zEdatir:In O xOzI ma zAnIbA bO
cI pA$A /IsO zEdatir %i ma xO$
diwEt.'''  hamIAn gOtin, `balE,
ma qabUl kir.   al-Haqq /IsO lAIq:a kO
pA$A zEdatir xO$ biwEt O am
pa$ImAn:In %i fikrA ma kirI.'
pA$A xalAtakI cAk dA /IsO w
hamI bE-dang bOn.
207.
     balE, $Ex sa/dI xO$
gOtIa, `{buzurgI ba /aql ast, na ba sAl;
tavAngarI ba hunar ast, na ba mAl,}'
(ya/nI, mazinAtI bi AqlI:a,
na bi sAl:a; dawlatmandI bi
ma/rifatE:ya, na bi mAlI:a).
/arab dibE%in, `{al-mar\u bi
\aSGarayhi,}' (ya/nI, murO bi
dO a/zAEt xO yEt kickatir murO:ya).  dil:a
w /azmAn.  {wa-s-salAm.}

XXIII. HakAEtA smAil
pA$A gOt a /IsA dalAnI, `kI$k
%in cAk:a?'

208.
     dibE%in jArakI smAil pA$A
gOt a /IsA, `li dunyAE kI$k %in
cAk:a?'  /IsA gOt, `pA$A,
%inA kO diz bIt, HIz bIt,
durOhIn bIt %i hamI %inEt dunyAE
cEtir:a.'  pA$A gOt, `/IsO,
xaslatEt %i hamIAn xirAbtir O kirEttir
awa:na.  bas cAwA aw %inA
watO bIt %i hamIAn cEtir:a?  aw xabara
nAkawIt a AqlE min.  az tE-nAgam
ci:ya tO dibE%I.'
209.
     /IsO gOt, `balE pA$A,
wa:ya wakI banda /arz dikat,
ammA dalIlA RAstIA wI xabarI nOka
/arz nAkam.  cAk aw:a pA$A
bi-z-zAt bi cAwE xO bibInIt.  hingI
dalIlA xabarE banda dE ma/lUm
bIt O HazratE pA$A cAk dE tE-gat O
bAwir kat.'  pA$A gOt, `cAwA
dE mumkin bIt az wihE bibInim?
aw xabara galak li min bO
marAq. dibIt az har bizAnim.'
210.
     /IsO gOt, `balE, sar
cAwAn, sar sarAn.  bilA
ta$rIfA pA$A xO $iklguhOr kat bi libAsE
darwE$An, banda %I bi libAsE
darwE$An dE di xizmatA pA$AdA hEt, dE cIn
a-nAw /a$IratA mizUrI %ErIAn,
gundE atrU$E.  sE birA hana li wE-darE,
har yEkE $awakI dE lE
bIn a mEwAn.  hingI pA$A dE bInIt O
dE zAnIt.'
211.
     RA-bOn, cOn.  %i REwa
gaha$tin a mAlA birAE kicka.
gOtin, `am aw $awa mEwAnEt ta:yna.'
wI %I gOt, `bi xEr bihEn, bAbA
darwE$.'  li mAlA wI RU-ni$tin.
dItin RidInA wI tamAm
spI, pi$tA wI camyAy, didAnEt wI
kawtI.  pA$A gOt a wI, `/amrE
ta cand sAl haya?'  gOt, `cil sAl.'
pA$A gOt, `/ajAib.  murO bi
cil sAlAn hinda pIr nAbIt.'
212.
     wI %I gOt, `min birAE %i
xO mazintir haya.  Suba harin,
bibInin aw dE HikmatA wihE
bE%It a hingO.'  gAzI %inA xO
kir, `xAnim.'  %inE gOt,
`quzulqurt, %ahramAr, ci
dibE%I?'  mErI gOt
E, `dibE%im dO darwE$ mEwAnEt
ma:na.  zAdakI HAzir ka.'
%inE gOt, `mA tO nizAnI cu di
kAwilamAlA tadA nIa?  az %i
kE-darE HAzir bikam?'  xulAsa har
xabarE mErI gOt %inE jawAbakI
Raq O  kirEt dA.
213.
     waxtE niwistinE mErI gOt,
`xAnim, tO dizAnI ma dO liHEf
O dO HasIr hana.  bilA aw $awa
liHEfak O HasIrak bO har dO
darwE$An  bin, liHEfak O HasIrak %I bO
min O ta bin.'  %inE gOt,
`kOrAI li  cAwEt ta bikawIt.  wallAh, wI
mirAdI nAbInI.  mA tO nizAnI
hawyE %i jArakI zEdatir nAbIt
Tani$tA ci kas bigat a
Tani$tA min. az liHEf O HasIrA xO nAdam.  hung
har sE HasIrakI li-bin xO RA-Exin
O liHEfakI bi-sar xOdA dan.'
214.
     wE $awE bi hizAr dard O
balA RA-bArin.  Subay RA-bOn,
cOn a mAlA birAE nAwE.  dItin RidInA
wI dAnamA$, ya/nI nIwak spI,
nIwak Ra$.  pA$A gOt, `/amrE ta
cand:a?'  gOt, `$Est sAl.'
pA$A gOt, `kasE $Est-sAlI, RidInA wI
kEm-kEma Ra$ dibIt, pi$kA
bitir spI dibIt.  awa bO cI RidInA ta
nIwa-nIwa:ya?'
215.
     wI %I gOt, `hung aw $awa
mEwAnEt min:in.  Suba harin,
birAE %i min mazintir haya, bibInin,
aw dE jawAbA ta bidat.'  wE
$awE mAn li wE-darE.  xAnimA wI
hindak $Ol bi xabarE wI dikir,
hindak nadikir, hindak jawAbA narm
didA, hindak jArAn Raq.
216.
     Subay RA-bOn, cOn a mAlA
birAE mazin.  dItin RidInA wI
hamI Ra$.  pA$A gOt, `/amrE ta
cand:a?'  gOt, `Ha$tE sAl.'
pA$A ta/ajjub kir.  wI %I gOt,
`darwE$, ta/ajjub naka.  tO aw
$awa mEwAnE min:I.  tO dE zAnI.'
aw murO %I %i har dO birAEt xO
kasAdtir bO, ammA %inA wI di
har $OlAndA bi amrE wI bO.
217.
     gOt a %inA xO, `xAnim.'
xAnimE gOt, `balE, az qurbAn.'
gOt, `zAd haya?'  xAnimE gOt,
`sAya-y sarE ta ti$tE mi$a,
birinj O RUn O hElik O hingUn
O har ti$t.'  $IwakI watO
HAzir kir, nakO li mAlA pA$A, agarna
li cu jIAn mumkin nadibO.
218.
     waxtE niwistinE mErI gOt,
`niwIn HAzir:in?'  xAnimE gOt,
`sAya-y ta hindak liHEf O
dO$ak hana, bi zOr li mAlA
pA$A aw Tarz dast dikawin.'  cO, %i mAlEt
jInArAn InAn.  gOt a xAnimE,
`aw $awa ma mEwAn hana.  pIcak
$arm:a am wEkRA biniwIn.
cAk:a jIAn judA RA-ExIn.'  xAnimE gOt,
`darwE$ birAEt ma:na.  hIc
$arm nIa. tO dizAnI agar $awakI az %i ta
dUr bim nA%Im.'
219.
     Suba pA$A gOt a wI murOI,
`%inA cAk kI$k:a?'  gOt,
`%inA min:a, cOnkO bO min zOr
HIz:a.  ta dIt cAwA bO.  wa
%i har ti$tI pIcakI bE min didizIt, kO
RO%akI az $arm nakam %i mEwAnE
xO.  wa durO dikat.  mAlA min hIc
niwIn nIna, balE cO, %i mAlEt
jInArAn InA dA az $arm nakam %i hingO.
ma/lUm:a har kasE aw Tarza
%ina habIt cu waxtAn pIr nAbIt.
/amrE mErI di dastE %inEdA:ya.
%in Haz bikat dE pIr kat, Haz
bikat dE jAHEl kat.'
220.
     pA$A bAwir kir O AfarIn
bO /IsO gOt O xO bO wI murOI
A$karA kir O hind mAl dA wI,
dawlatmand kir.  wa %inA birAE
kicka dA bar-dAn, %inakI cAk bO InA.
wa gOt a birAE nAwE, `aw %ina
bilA bimInIt.  yEka dI %I dE bO ta
Inim.'  har sE birA mamnOn kirin, %i panI hAtinawa
bO AmEdIE. {wa-s-salAm.}

XXIV. HakAEtA mizUrI
nAxOt kilkA kUrI.

 221.
     dibE%in zamAnE smAil
pA$AE AmadIE, kO bi taxmIn Sad
O pEnja sAl haya, cu HukOmat li-nAw
/a$Airi kurdEt nAwcyAE
qirAGEt AmadIE w AkrE w RawAndizE w nahrIE
nabOn.  bagAn O AGAyAn
dixArin.  Hukm bi dastE wAn bO.  jArakI
mazinEt /a$IratA mizUrI %ErI
hAtin a dItinA smAil pA$A.  har
mazinakI kUrak bi dIhArI InAbO
bO pA$Ay. qAyda %I aw bO har mazinE
hAtibA hEstirak yAn haspak yAn
gAyak, har nabA barAnakI cAk, qalaw,
xasAndI, bi dIhArI diInA.
222.
     waxtE kO smAil pA$A zAnI
dIhArIA mAqUlEt mizUrIAn
kUr:in pIcak di dilE xOdA sil bO.
gOt a pE$-xizmatEt xO, `tE$tA
wAn SawAr bIt.  sEnIAn ta%I bikan,
sarE wAn qubbaI bikan, pi$kEt
qalIA gO$tE kUrAn bi RaxEt
SawArE wa-nEn.  har sEnIakI
kilkakI kUrI di nAwA sarI bicaqInin
watO kO qund RA-wastIt.'  wE
jArE cAwA pA$A amr kiribO, /aynI
watO cE-kirin.
223.
     waxtE tE$tE hAt, xulAmak
cO, gAzI kir a mAqUlEt
mizUrIAn, gOt E, `warin, pA$A hingO
dixAzIt dA tE$tE li salAmliGA
pA$Ay bixOn.'  aw %I siwik RA-bOn,
gala kayfA wAn hAt.  wAn watO
taxmIn kir kO pA$A gala %i wAn
RAzI:a.  waxtE cOn a %Or yEk
yEk sarE xO camAnd,  pA$A amr kir, `bi
xEr bEn, RU-nEn, dA ti$tI
bixOyn.'
224.
     waxtE wAn tamA$a kir kO
tE$tA wAn SawAr---wa li-nik
wAn SawAr galak /aybakI mazin:a bO
mEwAnEt mu/tabar---wa sa<r>
wE hindERA %I kilkEt kUrAn li-sar
sEnIAn caqAndina, di yEk-u-dO
fikirIn, dastEt xO kE$An a
pA$.  pEkwa gOtin, `pA$A, ma
tEr xAr. xudE zEda kat.  warin, galI
xulAmAn, zAdI RA-kan %i-nAw
dast O pIAn dA bi xUnA mErAn pIs
nabIt.'  pA$A tE-ga$t, siwik
RA-bO, naga$t sOlA xO di pE kat, bi
gOrAn dar-kawt.
225.
     mAqUlEt mizUrIAn dast
birin a xanjarAn, har xulAmakI
gaha$tin E dAn a-bar xanjarAn.
gAzI pA$A kirin, `naHalE,
juyO! naHalE, juyO!'  awjAr %i har
lAyakIwa xulAmEt pA$A xiR
bOnawa, dast bi $aRI kirin.  mAqUlEt
mizUrIAn sihI kas bOn.  bIst O
nah li wE-darE tamAm bOn.  yEk bi
birIndArI gahAndin a mAlA wI.
xizmEt wI hAtin, gOtin E, `am
dibE%In tO jU bOy, lawAnE %i
hamIAn tO sAx mAy.'  wI %I %i karbEt
wAndA dastE xO dA xanjarA xO,
li sarE dilE xO dA, xO tamAm kir.
226.
     wAn %I Sad O pEnj xulAmEt
pA$A tamAm kirIbOn, %i-bilI
birIndArAn.  %i wI waxtIwa EdI
mizUrI, na %in, na mEr, na
bicUkE fAmA, kilkA HaywAnE Ra$OkI
qat nAxOn.  nOka %I, agar bi
tirAna yEk bE%It a wAn, `mizUrI, tO
nAxOy kilkA kUrI?'  agar bi$Et
dE qastA ku$tinA wI kat, yAn
jUnEt kirEt dE dat, agar
harci %i dastE wI nahEt dE %i wE-darE cIt,
dA guh li dangE nAwE `kilkA
kUrI' nabIt. balE nOka qawI wakI
barE nIa.

XXV. HakAEtA bEgAltaI
karAn dibuGzInin.

 227.
     gundakI dibE%in E
bEgAlta, %i /a$IratA harkI
binajE, dAxili qazA $amdInAn, sar tixUbE
/a$IratA harkI w girdI w
mizUrI %OrI:a. ahlE bEgAlta Aql-siwik:in.
barE qawI bE-Aql bOn, nOka
pIcak cAk:in.
228.
     digERinawa jArakI malAE
wAn HakAEtA dajjAl bO wAn
dixund, digOt, `galI millat, cAk guhE
xO bidan E, awa gOtinA min
nIa.  az %i kIsE xO nAbE%im, balkO awa
gOtinA pEGambarE ma:ya.
farmAn kirIa di AxirE zamAnIdA,
nEzIkI dunyA-xirAb-bOnE,
dajjAl dE RA-bIt, dunyAE dE ExIt a
balAE, dunyA hamI %i dastE wI
dE wEzAr bIt.  HattA /IsA pEGambar %i
/asmAnAn nahEt a xAr, wI
naku%It, dunyA RAHat nAbIt.  dawArA
sUArIA wI %I kar:a.  hIc
HaywAn qabUl nAkat dajjAl li-sar pi$tA wI
sUAr bIt %i-bil karI.'
229.
     waxtE malA hO gOt %i malA
pisyAr kirin, gOtin, `bE-$ik,
malA, dajjAl dE li pi$tA karI
sUAr bIt?'  malA jawAb dA,
`balE, bE-$ik bizAnin watO:ya w
muHammad pEGambar watO
farmOya.'  pA$I wAn gOt, `bas, malA, ma %I kar
hana.  cAk:a hamIAn biku%In.
HaywAnE hO tarIf, hO kirEt bO
cI RA-girIn?'  malA %I gOt,
`zOr bA$:a, biku%in, gIrO nakan.
bilA aw mal/On li-pE$ cAwEt
ma nabin.  %i mE%:a min dil habO
bE%im a hingO, ammA nOka hal-kawt.'
230.
     awjAr har kas RA-bO,
tifangA xO hal-girt, karE xO
dA pE$<I>A xO, %i gundI bir a dar, bir a
kandikakI, tifangak li Tani$tA
karE xO dA, karE xO ku$t.  waxtE
hAtinawa bO gundI malA GazA-pIrOzI li
wAn kir, gOt a wAn, `GazA
hingO pIrOz bIt.  xOzI bO
hingO, xudE bO hingO baHa$tE qasrAn dE
cE-kat, HOrIAn dat a hingO.'
231.
     %i hingI pA$wa bEgAltaI
qat karAn qabUl nAkan, xEA
bArE karI %I nAxOn.  waxtE karAn dibInin
tif dikan E.  agar mEwAnak
bihEt a gundE wAn, agar xurt nabIt, %i
wI natirsin, karE wI %i darwa
dE mInIt, kas nA-dA-kat, AlifI
nAdan E w agar bi$En O biwErin
dE ku%in.  galak jArAn karEt
mEwAnAn %i paniwa ku$tina.  aw
HAla dar-Haqq karI nOka %I mAya.
kEmak farq kirIa, ammA na
candAn, HattA sAlA pErAr %I dO
nEcIrwAnEt wAn karak li-$Un
mAlEt harkI Rawand li cOlI dItinawa, dO
tifang lE dAn, ku$tin, bazir
kirin.

XXVI. HakAEtA SAdiq bag O
jUEt AmEdIE.

 232.
     dibE%in zamAnE bagEt
mIrsEwdInAn, kO HukmdArI
dikirin li-sar /a$Airi atrAfi AmEdIE, SAdiq
bag habO, li AmEdIE di-RU-ni$t, mIr
bO w galak murOakI xurt bO.
hingI nEzIkI sE-Sad mAl jU
habOn li bA%ErE AmEdIE, galak
dawlatmand bOn.  jUEt
kurdistAnE, cOnkO zOr
jAhil:in, tAbi/I gOtinA bAb O
bApIrA:na, EdI hIc mulAHazA
ma/AnI w asrArEt HaqIqIya-y kitAbEt
xudE nAkan, cAwE wAn li
ZAhirE mafhOmE lafzI:a w kirinA
mazinEt xO:ya, cI dI nIa.
233.
     lawAnE nOka %I li-nAw
jUEt kurdistAnE watO ma$hUr:a
di AxirE zamAnIdA jU dE $IrE xO
bIninawa, Hukm O saltanat
tamAm dE kawIt a-dast wAn.  hamI RO%Et $ambI
dicin li RaxEt RUbArAn O
$IwAn O jOyIkAn digaRyEn, xIzI
dikOlin, balkO $IrE xO wa-bIninawa.
li-nik wAn %I watO ma/lUm:a,
ci waxtE $IrI dItinawa EdI bE
gOtin xudE hamI dunyAE dE bO wAn
musaxxar kat, kas na$Et $aRE
wAn bikat.
234.
     li-sar wI /AdatI jUEt
AmEdIE %I hamI $ambIAn %i
qalAtE dihAtin a xArE, dicOn a-sar
RUbArE, awrAzI ni$IwI dicOn,
xIz dikOlin.  RO%akI SAdiq bag
watO dibInIt, dizAnIt fikrA
wAn ci:ya. dibE%It a xulAmEt xO, `az dE
sayrakI b<O> wAn jUAna bikam.'
$IrakI galak kawn habO,
kAlwAnE wI zIw bO, dastikE wI
zER bO, qA$Et almAs O pIrOza hAtibOn a
tE-girtin, tIE wI karmAn bO.
235.
     gOt a xulAmEt xO, `$IrE
min li RaxE RUbArE li-nAw xIzI
wa-$Erin, pIcak %i dastikE wI
dyAr bIt.'  xulAmAn %I wa
kirin. RO%A pA$I bO $ambI.  jU cOn,
$Ir dItin, InAn a kinI$tE nik
mAlim zaxariyA.  jU hamI jamA bOn,
gOtin, `muwAfiqI gOtinA
tawrAtE ma $IrE xO dItawa.  EdI Hukm
HukmE ma:ya.'  mAlim zaxariyA
gOt, `harin, bE%in a xulAmEt SAdiq
bag EdI bi-cak nagaRyEn.
agar qabUl kirin awa bE-$ubha %i
tarafE xudE:ya.'
236.
     SAdiq bag %I gOtibO
xulAmEt xO, `HattA hawyakI jU
ci bikan RAzI nIma kas jawAbA wAn
bidat.'  waxtE kO amrE mAlim
zaxariyA gaha$t a xulAmEt SAdiq bag
hamIAn gOtin, `amrE janAbE
mAlim li-sar sarE ma.'  mAlim gOt,
`balE, awa ma/lUm bO kO aw
$Ira %i tarafE xudE:ya.'  wa xabar dAn
a jUEt AkrE, zAxOE w $amdInAn
O zEbArE w hamI atrAfEt nEzIk kO
HAl O kayfIyat hO:ya.  hamI
hAtin, dIhArI bO mAlim zaxariyA InAn.
237.
     SAdiq bag %i panIdA xabar
dA AGAEt /a$Airi nEzIkEt
AmEdIE kO hamI bihEn, dIhArIAn bO mAlim
zaxariyA bInin, harcI HukmI
bikat qabUl bikan.  wAn %I wa kirin.
RO%akI cand tOlAzak %i jUAn
cOn a-pE$ darE qasrA SAdiq bag,
gAzI kirin, `SAqO, SAqO, awa
hamI xalk, mazin O kicka, hAtin a
HuzOrA HazratE Ra\Is, tO bO
cI nAhEy?  yAn wara yAn bO xO
tadbIrA jIakI dI bika.'  SAdiq
bag %I gOt, `balE, sar cAwAn, sar
sarAn.'
238.
     Subay zU SAdiq bag dah
paZEt qalaw InAn, dO xulAm bE
cak digal xO birin, cO bar darE
kinI$tE, RA-wastA.  gOt a
xizmatkArE kinI$tE, `hara, /arzi HuzOrA
HazratE Ra\Is bika, SAqO REkA
xO dixAzIt, Haz dikat dah daqIqAn
$arafyAbI HuzOrA mubArak
bibIt.' xizmatkAr cO, xabar dA wI.
gOt, `zarar nIa.  aw kawnamIrE
ma:ya. izn haya, bilA bihEt.'  SAdiq
bag %I hAt a %Or, dastEt xO
dA-nAn a-sar yEk, %i pEwa RA-wastA.
dO sE daqIqAn watO mA, pA$I
mAlimI gOt, `RU-nE, SAqO, tO bi xEr
bihEy.  xizmatA ta ci:ya?  zU
bE%a, waxtE min nIa galak biAxiwim.'
239.
     SAdiq bag gOt, `awwalan
maqsOdA ma hamIAn aw:a xudE
wujOdA HazratE Ra\Is bar-qarAr kat,
sEbarA marHamatA wI li-sar
sarE ma faqIrAn dAimI bIt.  HattA nOka
Hukm di dastE madA bO.  awa
xudE Hukm dA dastE hingO, cAk:a
hingO %I marHamatE digal ma
bikan.' mAlim gOt, `albatta, SAqO, am
%I taqsIr nAkayn.  az bi xO
harcIA ta nAbE%im, ammA agar kuR O
kAl ti$takI bikan aw bi dastE
ma nIna.  tO %I gAzinda naka.'
SAdiq bag gOt, `mAlA hingO
AwA, qawI mamnOn O muta$akkir:im.'
240.
     SAdiq bag iznA xO xAst,
cO mAlA xO.  $awE hamI
xulAmEt xO digal AGAEt HAzir bOn gAzI
kirin, gOt, `hingO $u/Or O
inSAfA jUAn dIt.  aw $awa RA-bin, mAlEt
wAn tAlAn bikan.  mazinAn
bigirin, bInin a-nik min, yEt dI %I
hamIAn biku%in.  cAr pEnj
manjalEt duhInI cE-kan, dast O pE w
sarEt jUAn tE-kan a nAw,
bikalInin. Suba tE$tA Ra\Is O mazinAn aw
bIt, bi kutakI bi wAn bidan a
xArin, pA$I biku%in.'  wAn %I
amrE mIr bi jE InAn.  nOka %I
jUEt kurdistAnE gO$tI digal duhInI
nAxOn.
241.
     HakAEtA `jUE $IrE xO
dItIawa' li-nAw kurdistAnE
ma$hUr:a. agar kasakI kirmAnj, faqIr
xurtI bikat wE masalE dar-Haqq
wI dibE%in.  {wa-s-salAm.}

XXVII. HakAEtA muHammad
AGAE barwArI w muTirbI.

 242.
     li-nAw /a$IratA barwArIAn
dO AGA habOn.  nAwE yEkI
muHammad AGA bO, nAwE yE dI aHmad AGA
bO.  muHammad AGA murOakI
tirAnakar,  $aytAn bO.  %inA wI %I wakI wI
bO.  RO%akI dIt dO sE muTirb
bO mAlA wI tEn.  hE$tA dUr bOn,
gOt a xulAmEt xO, `awRO HattA
Subay nAwE min aHmad AGA:ya.  har
kasE bE%It a min muHammad AGA
az /azmAnE wI di binIRA dE
biRim.'  xulAmAn gOt, `bO cI?
awa ci:ya?  am tE-nAgayn.'
muHammad AGA gOt, `EdI az hind
dibE%im. dirE% nakan.  pA$I hung %I dE
zAnin.'  gOtin, `balE, AGA.
amr amrE ta:ya.  cAwA difarmOy dE
wa kayn.'
243.
     waxtE kO hO tadbIrA xO
kirin, di wE mA-baynEdA muTirb
ga$tin a badarE qasrA AGA, gOtin,
`awa mAlA kE:ya?  nAwE AGAy
ci:ya?' xulAmAn gOt, `awa mAlA aHmad
AGAE barwArI:a.'  gOtin, `zOr
bA$:a. am %I awa ha$t nah RO%:a %i
lAE silEmAnI w karkUkE li-dU
nAwbAngE aHmad AGAE barwArI tEyn dA bO
wI daf O kamAncA lE-dayn O
lAw%An bE%In, balkO karamakI cAk
digal ma bikat.'
244.
     AGA gOt, `hung bi xEr
bEn, sar cAwAn, sar sarAn.
zAtan xalAt, karam bO yEt wakI hingO
lAzim:in.  dE, warin, RU-nEn.
aw $awa hung mEwAnEt min:in.'
waxtE $Iw xArin AGA gOt,
`warin, bE%in.'  wAn %I dast pE kir,
madHA aHmad AGA galak gOtin.
245.
     pA$I kO sa/atak cO AGA
gAzI %inA xO kir, `xAnim.'
xAnimE %I jawAb dA, `balE, AGA, amr ka.'
AGA gOt, `aw jOtE cakmEt
firangI kO bO min %i istambOlE bi sE
zERAn hAtina %i xurjE bIna
dar, HAzir bika dA Subay bidam a
bagzAda bi xalAt, cOnkO dangE
wI, lAw%E wI galak li min xO$
hAtIa.'  xAnimE %I gOt, `balE,
AGA, min InAn a dar.  HAzir:in.'
muTirbAn zEdatir qI%And,
HawikA xO diRAndin.  kayfA wAn qawI hAt.
246.
     dIsA kO sA/atak cO AGA
gAzI kir, `xAnim.'  jawAb dA,
`balE, AGA, bifarmO.'  AGA gOt, `aw
/abAE baGdAE kO barcElEt wI
bi zIwI tE $Ol kirI, hAtIa bi cAr
lIrAE zar, wI %I %i xurjE bIna
dar dA bi xalAt bidam a bagzAda.  har
bO wI lAIq:a.'  xAnimE gOt,
`balE,  aw %I HAzir:a.'
247.
     dIsA pA$I sa/atakI gAzI
kir a xAnimE, `kurtakE min yE
$Ora, TAqE hindE, kO hAtIa bi pEnj
zERAn.  wI %I bIna dar.'
xAnimE gOt, `aw %I min InA dar.'
muTirbI cEtir xO$ kir, HawikA
ta%I kir.  dIsA pA$I sa/atakI gOt,
`$AlA bO min %i iSfahAnE hAtI
bi dah katazERAn, wI %I HAzir
ka.'  xAnimE gOt, `balE, AGA,
harcI ta farmOy hamI HAzir:in.'
HattA $aw ga$t a Hawt ha$t
sa/atAn har damE ti$tak zEda dikir.  pA$I
cOn, niwistin.
248.
     waxtE bO Suba AGA hAt, li
dIwAnxAnE RU-ni$t, gOt a
xulAmAn, `sartE$tE bInin.'  sartE$t
xAr, qat nagOt a muTirbAn,
`warin, bixOn.'  hIc RUE xO nadA wAn,
aSlan digal wAn naAxiwt.  pA$I
muTirbAn gOt, `AGA, aw $akirA
janAbE AGA $awE dI xArI, am
hIwI dikayn zU bi jE bInIt, dA
bicIn a-sar REkA xO.'  AGA
gOt, `az nizAnim ci:ya hung dibE%in.'
muTirbAn gOtin, `mA janAbE AGA
nafarmO, ``fulAn fulAn ti$tI bO
muTirbAn HAzir bikan''?'
249.
     AGA gOt, `warin, murAfa/a
bikayn.  agar hingO ci Haqq
li-sar min habIt dE dam, agarna na.'
gOtin, `bA$:a.'  AGA gOt, `dE,
bE%in.'  gOtin, `ma $awE dI
galak kayfA ta InA.'   AGA
gOt, `hingO kayfA min bi cE InA?'
gOtin, `bi gOtinE.'  AGA gOt,
`bA$:a.  bas hingO HaqqE xO
zEdatir birIa.'  gOtin,
`cAwA?'  AGA gOt,
`waxtE hingO kayfA min
diInA bi gOtinA sAz O lAw%An
min dah jAr hind kayfA hingO diInA bi
gOtinA xalAtAn.  bas hingO
kayfA min InA bi gOtinE, min %I
kayfA hingO InA bi gOtinE.
awa am %Ek xilAs.   harin a-sar REkA xO,
EdI dirE% nakan.'
250.
     RA-bOn, cOn.  gundE
aHmad AGAE kO aSli aHmad AGA
bO dO sa/atAn dUr bO %i gundE
muHammad AGA.  waxtE cOn a
gundE wI RU-ni$tin.  ammA xulAmEt
muHammad AGA di pE$dA gOtibOn
a muTirbAn, `awE hana gundE muHammad
AGA:ya.'  muTirbAn li
dIwAnxAnA aHmad AGAE aSlI dast bi zammA aHmad
AGA kir O madHA muHammad AGA
gOtin.
251.
     xulAmEt aHmad AGAE aSlI
dast dAn a matraqAn, RA-bOn a
muTirbAn, tEr kutAn, kirin a
dar, Sa bar-dAn E.  HattA cOn
a pi$tA gundI dURA cOn.
muTirbAn gOtin, `hAy hawAr!
awa ci:ya? mA ma ci qabAHat kirIa?'
xulAmAn gOtin, `cAwA?  mA
qabAHat %i wE mazintir haya hingO li
dIwAnxAnA aHmad AGA jUn dAn a
wI? RA-bin, harin, xO gIrO nakan.'
xulAsa %i wE-darE bE-hIwI cOn.
{wa-s-salAm.}

XXVIII. HakAEtA mAm tAlE barwArI.

 252.
     gundak haya li-nAw
/a$IratA barwArIAn, dAxili
qazA AmadIE, spIndAr dibE%in E.  murOak
habO %i wI gundI, nAwE wI mAm
tAl bO. galak jArAn dicO mUsilE,
$ura-mura dikiRI, diInA gundE
xO, difirOt, qAzAnj dikir.  jArakI
li-sar /AdatE xO cO mUsilE,
qImatA bIst lIrAy, balkO zEdatir ti$t
kiRI.  $awE hAt a qahwa-xAnayakI,
li wE-darE juhAlE partAlE xO
dA-nA kO Subay REkA hAtinawE
bigirIt.
253.
     murOEt qahwa-xAnE qawI
$aytAn O HIlabAz bOn.  gOtin a
yEk-u-dO, `warin, tadbIrakI
watO bikayn kO partAlE wI
murOE kurd bibayn O aw bizAnIt O hIc
dang nakat O RAzI bIt, O RAzI
nabIt bO wI jIE AxiwtinE nabIt.'
gOtin, `bA$:a, ammA awa dE
cAwA mumkin bIt am mAlE wI bibayn O aw
na$Et biAxiwIt?'  yEk %i wAn
zEdatir $aytAn bO, gOt, `az cAwA
tadbIrE dikam, hung guh bidan
a min, pA$I agar cE-nabO dastE min
bibiRin.'
254.
     hamIAn gOtin, `cAk:a,
bE%a.'   gOt, `harin, hindak
pIsIE insAnI taR di-nAw $amAmi$tI
war-pEcin digal dO sE
xiRabarEt girAn, dA-nEn a-nAw
Sind<O>qakI kicka, dA-nEn a
TAqcayakI li qahwa-xAnE.'  InAn, wakI wI
gOt.  pA$I gOt a wAn, `awa dE
RA-zEt, biniwIt.  waxtE aw RA-zA,
hE$tA naniwistI, am dE
xalwayakI kayn, hO bE%In, watO kO aw bibihEt,
``warin, dA tElA $urEt wI
murOay bidizIn.  bicIn, xO wa-$ErIn
HattA aw dicIt a-sar REkA xO.
pA$I am dE hEyn a jIE xO.  bA%ErE
mUsilE hizAr kOlAn hana, aw
na$Et li hamIAn bigaRyEt, dE cIt bO
mamlakatE xO.'''
255.
     `yEkE dI %i ma hO bE%It,
``balE, am dE $urEt wI bayn,
ammA SindOqA ma dO-hizAr lIrAy
zEdatir tEdA hana.  balkO aw
RA-bO, SindOqA ma bir, pA$I zararA ma
zEdatir:a %i fAyda.''  yEkE dI
bE%It, ``tadbIrA SindOqE
sanAI:a.  nOka aw niwistIa,
SindOqE dE dA-nEyn a-bin sarE baRikE.
waxtE aw RA-bIt, %i-bar xamA
$urEt xO tamA$a-y bin RAyaxAn nAkat.
wE sA/atE dE dar-kawIt.''
waxtE ma hO gOt aw %I di dilE xOdA
dE bE%It, ``dE, harin, biban.
min zAnI hingO ci gOt.''  pA$I
agar am $urEt wI bibayn O dar-kawIn aw
%i kayf-xO$IA SindOqA dO-hizAr
lIrAn hIc dang nAkat.  aw dE
SindOqE bat HattA mamlakatE
xO, li jIakI gIrO nAbIt.'

256.
     bi wI TarzI tadbIr kirin.
waxtE aw RA-zA watO xalwa
kirin. mAm tAl dibihIst, ammA xO
nabizAwt, pirxapirx %i xO
diInA kO, ``az di xawEdA:ma, min AgAh %i
hingO nIa.''  xulAsa tElA $urEt
mAm tAl %i-bin sarE wI InAn a dar O
dar-kawtin.  mAm tAl hIc dang
nakir. waxtE aw dar-kawtin mAm tAl
siwik RA-bO, SindOq hal-girt,
hAt a mAlA xO.

257.
     gOt a %inA xO, `wE karadE
qAzAnjak min kirIa kas
nakirI.'  %inE gOt, `ci:ya?'
mAm tAl gOt, `SindOqak dO-hizAr
lIra min   InAya, $urE
xO min hElAya.'  %inE gOt,
`bIna, darE SindOqE wa-ka,
dA bibInim O bAwir bikam.'
mAm tAl bi kayf-xO$I taw$I
InA, SindOq $kAnd, $amAmi$t
wa-kir.  bEnA gU ta%I xAnI bO.
hindI hal-kOlI %i GayrI gU w
xiRabarAn cI dI nadIt.  %inE
gOt, `az xiyAl dikam jambAzEt
mUsilE aw singa li qUnA ta
dAya!'  mAm tAl gOt, `hi$a,
Hurmat.  aw tOla bi hOstAI
nabIt cE-nAbIt.  Sabr ka.
bilA kas nazAnIt HattA az tOlA
xO dikamawa.'

258.      mAm tAl RA-bO, dah
hEstir bi kirE girtin.  bIst
ma$kEt mazin   paydA kirin,
ta%I pIsI kirin.  har yEkI
miqdArE nIw-hawtig hingUn  kir
a-sar darE wAn, REkA mUsilE
girt.  libAsE xO tamAm guhOrI,
RAst cO hamAn qahwa-xAna yA
$urE wI lE cOy.  bArEt xO
hAwEtin,  RU-ni$t.  hamAn
murOEt $urE wI birI hAtin a-lAlI
wI, balE aw nanAsIn.
gOtin a wI, `bArEt ta ci:na?'
gOt, `hamI hingUnE kUstAnE:ya.
Subay dE bam a maydAnE,
firO$im.'

259.      wAn murOAn gOtin,
`wara, am bAzArakI bikayn,
naba maydAnE. awa bA%ErE
mUsilE:ya, hizAr jambAz hana.
nakO ta$qala li ta bikan.'
mAm tAl gOt, `bA$:a, ammA az
ma$kAn nAdam.'  maqsOdA mAm
tAl aw bO, cAk bibin a
mu$tarI.  wAn %I gOtin,
`bAzArA ma dE bi hamI ti$tAn
bIt.  qat ma$kAn nAdayn.  bilA
ti$tak %i qImatA hingUnI zEda
bIt bO ma$kAn.'  mAm tAl gOt,
`bas az bE-xAtirIA   hingO
nAkam.  %i nOka pA$ am dE bIn
a dOst.'

260.      har bArak qImat
kirin bi dah lIra.  darE
ma$kAn kirinawa,  har yEkI
pIcak %E xArin, qawI pasand
kirin.  gOtin, `al-Haqq
hingUnakI galak tAza w
a/lA:ya.'  mAm tAl gOt, `mislE
hingUnE min   li dunyAE hingUn
nIa.  hingI hung dE hunarA wI
zAnin waxtE xAlI dikan O bEnA
/aTrA wI li difnA hingO
didat.'  xulAsa Sad lIra
war-girt, hAt a mAlA xO, tOlA
xO wa-kir.  %inA wI gOt,
`AfarIn, mAm tAl.'  murOEt
mUsilE kO ma$k xAlI kirin bEnA
gU li difnA wAn dA.  zAnIn awa
xudAnE $urAn kirIa.  hIc dang
nakirin.   {wa-s-salAm.}

XXIX. HakAEtA mIrE HakArIAn O mizgInIA TayrE
bihArE.}

261.      zamAnE barE HakArIAn
mIrak habO, galak bi-Aqil bO,
nAwE wI mIr Hasan bag bO.
AxiwtinEt wI hamI masal O
i$Arat O nasIHat  bOn.  RO%akI
zistAn bO, di majlisA wIdA bO
baHsE cAkI w xirAbI w
wafAdArI w bE-wafAIA dOstAn O
xulAmAn.  yEkI gOt, `fulAn
murO  cAk:a.'  yEkE dI gOt,
`na, awa cAk:a.'  har yEkI
xabarak gOt.   mIr %I guh didA
E, pA$I mIr gOt, `har kasE
mizgInIA TayrI bO min  bInIt
az dE xalAtakI bi kayfA wI dam
E.'  xalkI %I watO taxmIn
kirin mIr baHsE mizgInIA TayrE
bihArE:ya.  maqsadA mIr  tE-naga$tin
ci:ya.

262.      pA$I kO nIwA hawyA
$awAtE hAt, Ra$wEla paydA bO.
xulAmak  cust hAt, gOt a mIr,
`mizgInI li mIr, Ra$wEla hAt,
awa bihAr nEzIk bO.'  mIr hIc
jawAb nadA, dang nakir.
hindakAn gOtin, `cOnkO
Ra$wEla qawI zU tEt, hE$tA
zistAn galak mAy aw paydA
dibIt, lawA mIr cu dang
nakir.'

263.      Sabr kirin HattA
laglag hAt.  murOak zU bazI,
hAt a HuzOrA  mIr, gOt,
`mizgInI li janAbE mIr bIt,
awa laglag hAt.'  dIsA mIr
hIc jawAb nadA.  xalkI gOtin,
`laglag %I zU tEt, waxtE
hAtinA wE hE$tA bafr O
$ilOwa:ya, sarmA:ya, bihAr
nIa, lawA mIr dIsA jawAb
nadA.'

264.      cand RO%An xO
girtin, waxtE nawrOzE kaw hAt.
hamIAn gOtin, `waxtE hAtinA
kawI sarE bihArE:ya.  EdI agar
mIr bO kawI jawAbE nadat
naHaqq:a.'  murOak hAt, gOt,
`mizgInI li mIr, awa kaw hAt,
EdI bihAr:a, zistAn cO.'
dIsA mIr jawAb nadA.  xalkI
ta/ajjub  kirin, bO cI mIr
cu jawAb nadA.

265.      qurIng %I hAt,
mizgInI dAn a mIr, dIsA cu
nagOt.  xulAsa   cand TayrEt
kO zistAnE dicin a garmIAnE
hamI hAtin, kat-kat mizgInI
dAn a mIr, ammA mIr hIc jawAb
nadA.  mazin O mu/tabarEt
majlisA mIr cOn a jIakI, bi-tinE
RU-ni$tin, digal yEk-u-dO
Axiwtin, gOtin, `am nizAnIn
sabab ci:ya mIr qarArA xO bi
jE naInA.  qat aw $Ola bE-Hikmat
nIa, cu jArAn mIr hO
wa/da na$kAndIa.'

266.      murOak habO, nAwE wI
mAm tAl bO, tarAnakar bO.  gOt
a wAn, `RA-wastin, az dE cim,
bE%im a mIr, ``mizgInI li mIr,
ka$kala hAt.''  mAdAm kO wI
bO cu TayrE bihArE xalAt nadA,
bas am %I cAk:a   mizgInIA
TayrEt zistAnE bidayn a wI.'
hamI pE-kanIn, gOtin a mAm
tAl, `tO dIn:I.  dE cAwA wE
qabAHatE kay?  mIr dE %i ta
sil bIt.   awa nAbIt.'  mAm
tAl gOt, `bi xudE, agar sarE
min biRIa dE cim, wa bE%im.'

267.      wa-l-HAsil, mAm tAl
hAt, li-nAw darE dIwAnxAnE RA-wastA,
dastEt xO, muwAfiqI
/AdatE wI zamAnI, li-sar-yEk
dA-nAn, sarE xO camAnd, gOt a
mIr, `mizgInI li janAbE mIr,
ka$kala hAt.'   mIr  gOt,
`hAy, ta mizgInI xO$ bIt.  tO
qawI bi xEr bihEy digal wE
mizgInIE.  AfarIn bO Aql O tE-ga$tinA
ta.'  mAm tAl %I watO
xiyAl  kir kO mIr tarAna bi wI
dikat, ammA mIr bi tarAna wa
nadigOt,   tamAm mijit bO.

268.      mIr gOt a  pE$-xizmatE
xO, `hara, sAkO w
$alwAlEt min bO mAm   tAl
bIna.'  InAn, dAn a wI.  mIr
gOt E, `ta aw xalAta pIrOz
bIt.'   ahlE majlis zEdatir
ta/ajjub kirin, gOtin a mIr,
`aw hinda TayrEt   bihArE
tamIs O SpahI hAtin, bO hamIAn
mizgInI dAn a ta w bO cuyAn
ta xalAt nadA, balE ka$kalA
gUxOr har cAr waxtEt sAlE
dAimI li-sar kulIngAn pIsI
dixOt, ta bO wE xalAt dA.  awa
jIE ta/ajjubE:ya.'  mIr gOt,
`na, agar bar-/aks bA jIE
ta/ajjubE bO.'   gOtin, `sabab
cE?  am tE-nAgayn.'

269.      mIr gOt, `albatta
HattA bO hingO nahEt a bayAn
kirin, hingO aw hind fAm nIa
tE-bigan.  sabab awa:ya.
TayrEt bihArE hamI li-dU
hawasA xO digaRyEn.  waxtE
xO$I w RAHatIE digal ma dibin,
ammA  damA kO pIcak nEzIkI
TangAwI w zaHmatA zistAnE bOn
ma li-nAw zaHmatA kUstAnE bi-tinE
dihElin, dU kayfA xO
dikawin, dicin. ammA ka$kala,
agarcI pIs:a, balE hamI waxt
digal ma:ya, li  RAHatIE w
zaHmatE digal ma RafIq:a,
xudAn-wafA:ya.  aw qanA/atE
dikat bi pIsI sar kulIngEt ma.
bas dOstE hO wafAdAr, lAzim:a
har   kas xalAtE mizgInIA wI
bidat.  RafIqE dirust awa:ya
li xO$I w   TangAwIE RafIq
bIt, na li xO$IE bi-tinE.'
hamIAn farmOda-y janAbi mIr
Hasan bi dil taSdIq kirin.
{wa-s-salAm.}

XXX. HakAEtA SOfI $Ex harkI binajI.

270.
     murOakI %i /a$IratA harkI
binajI, nAwE wI SOfI $Ex bO.
jArakI wa hal-kawt, bO $OlakI
bi safar cO nAw /a$IratA
REkAnIA, li mAlakI bO mEwAn.  mAlxE
mAlE wAn li mAl nabO.  %in O
bicUk habOn, cu mEr li wE-darE
HAzir nabOn.  wE sAlE dardagA
li-nAw cAwrIEt wAn habO. har RO%
cil pEnja cEl O gA dimirin.
wE $awE gAE wE mAlE E naxO$ bO, di
halEdA bO.  karak %I di halEdA
bO.

271.
     wE $awE %inEt wE mAlE %i-bar
naxO$IA gAE xO naniwistin,
har bi-hAy bOn, nOba digirtin li
gAy.  nIw$awE %inakI gOt, `dA
bicim, tamA$a kam kAnE gA
cAwAn:a.'  cO halE, guhE xO
dA E, xiRaxiRA gAy bihIst, zAnI kO
di bi-ROHEdA:ya.  zU zU hAt,
gAzI kir a SOfI $Ex, gOt E, `hAy,
az qurbAnE ta:ma, SOfI $Ex, zU
RA-ba.  gAE ma wE di bi-ROHEdA.
agar zU nagihay E dE
mirAr bIt. mixAbin:a.  wa-ku%a, har nabIt
carmE wI xasAr nAbIt.'

272.
     SOfI $Ex RA-bO, cAw-bi-xaw,
har dibOri%I, cO di
halEdA. TArI bO, cu cirA %I nabOn,
cu bizOt %I digal xO
nabiribOn, har watO cObO.  waxtE %Or kawt
xanjarA xO kE$A, bi dast-qutAn
aw lA aw lA li gAy gaRyA.  %i
xaflatwa dastE wI ga$t a
stukirA wulAxakI
RA-zAy, kawtI a-sar Tani$tE.
wI %I xanjar hAwEt a stukirA
wI, ku$tawa.  hAt a dar, gOt a
%inAn, `harin, ROnAIakI biban
a halE, dA bihEm, cE-kam, sar-O-bar
kam.  min bi zOr HalAl kir.'

273.
     waxtE %in cOn, $amAlA
$amAE birin a-hindAw gAy,
dItin kO gA mirAr bOy.  pIcak $amAl
wEwatir birin, dItin kar
ku$tIawa.  hAtin
a sarE xO bi capalAn, gOtin a
SOfI $Ex, `ta mAlA ma xirAb
kir. gA mirAr bO, kar %I ta
ku$tawa.'  SOfI $Ex gOt, `az
ci bikam? TArI bO, az %i xawE RA-bObOm.
min nazAnI, bE-dastI bO.  qazA
bO qawimI.  min bi qastE awa
nakirIa.'  xulAsa di wE $awEdA
%i $armA xO RA-bO, %i wE-darE cO.

XXXI. HakAEtA murOE arTU$I kOcar O tAjirE
mUsilI.


274.
     murOakI arTU$I kOcar
digal tAjirakI mUsilI dOst
bO.  har sAl murOE arTU$I dicO mUsilE,
xurI, RUn, panIr, jalab
dibir, li mUsilE difirOt, dibO mEwAnE
dOstE xO.  dOstE wI %I galak
qadrE wI  digirt.  har tuxma
Ta/AmE xO$ bA, bi-lazat bA, aw
bO wI dirust dikir.  xArinA bA%arIA, kO
$irInI, pilAw, gO$t, EprAx,
$OrbAwA bi darmAnEt bEn-xO$ O ti$tEt wakI
wAn:a, bO wI di-dA-nAn a-sar
sifrE.  bO niwistinE %I
niwInEt cAk bO wI di-RA-Existin,
liHEf, dO$ak, bAlga, harcI cAk bAn
aw bO wI diInAn.

275.
     arTU$I digOt a mUsilI,
`xOzI tO %I RO%akI li min
bObAy a mEwAn, dA min cAk qadrE ta
girtibA, xizmatA ta kiribA, dA
min  cAkIA ta, minnatA ta %i-sar
xO RA-kiribA.'  pA$I cand
sAlakAn hAt a dilE mUsilI kO safarakI
kUstAnE bikat.  gOt, `aw sAla
cAk:a  bicim a kUstAnEt
arTU$IAn, ham ziyArat, ham
tijArat.  dE bim a
mEwAnE dOstE xO.  bArakI $urAn
dE digal xO bam, dO sE hawyEt
hAwInE li kUstAnE RA-bErim,
pAIzE kO hawA pIcak hInik bO
dE hEmawa bO mUsilE.'

276.
     xulAsa RA-bO, bArakI cAk
%I $urEt a/lA dA-girt, REkA
kUstAnE  girt.  hAt HattA ga$t
a mAlA dOstE xO.  mAlA dOstI
dIt li-bin Ra$-mAlakI diRyAy, dO
karabaRikEt qirE%I, xirAb, li-bin
Ra$-mAlE RA-ExistI, na cu amAnEt sifr,
na cu niwInEt bA$ li wE-darE
nadItin.  mUsilI di dilE xOdA
ni%inI w harAft, gala hizr
kir,  gOt, `awa ci bO min
kir?  agar RA-bim, bicim,
$arm:a.  agar nacim, az hO nA%Im.  balE dA
Sabr kam, kAnE aw $IwE dE ci
zAd bO min HAzir kat O dE ci
niwIn bO min RA-ExIt.'

277.
     HattA sa/atakI pA$
maGribE cu $Iw naInA.  pA$I
kO sA/atak cO, gOt a %inA xO,
`Hurmat, RA-ba, kOdA mazin
biba bin mihIA Ra$,
bidO$a, ta%I $Ir bika.  dO
nAnEt kulOraganim %I dA-nE sar
tiryAnI, bO $IwA mEwAnI bIna.
aw mEwAna li-nik ma galak
/azIz:a.'  %inE %I wa kir wakI
mErI gOt.  waxtE niwistinE %I
gOt a %inA xO, `Hurmat, RA-ba,
TATIE bi-bisk, gul-gul, HAzir
bika bO niwInA mEwAnI w
TATIakI %I lUl da, bika
bAlga.'  aw %I cE-kir.

278.
     Subay zU mUsilI gOt,
`xAtirA ta.  az dE cim, ammA
az zOr  mutaHayyir mAm %i
gOtinA ta w %i kirinA ta.'
arTU$I gOt, `bO cI?
mA min ci qusUrI kirIa di
xizmatA tadA?  min bO ta InA
$Ir; cand  qAtixE habIt hamI
%i $IrI:a.  min bO ta InA nAnE
ganim; candTa/AmEt bi-lazat
hana hamI %i ganimI cE-dibin.
min bO ta InA  TATIE xurI w
cand pArcA a/lA-qImat hana
hamI %i xurIE cE-dibin.'
mUsilI gOt, `wah:a.  bas min
HattA nOka nazAnI, az %I %i
nOka  wEwa tadbIrA xO
dizAnim.'  RA-bO, cO mUsilE.

279.
     waxtE bO zistAn dIsA
arTI$I (!) har wakO jArAn RA-bO,
cO   mUsilE, qasdA mAlA
dOstE xO kir.  waxtE cO pE$
darE mAlA wI li darI dA.  mUsilI sarE xO %i
panjarE InA dar, gOt, `aw
kI:a?'  arTU$I gOt, `az:im,
dOstE ta.'  mUsilI gOt, `bi
xEr hAtI, sar  cAwA.'  arTU$I
gOt, `darI wa-ka dA bihEm,
salAmakI li kulfatE ta
bikam O bicUkAn bibInim,
aHwAl-pirsIA wAn bikam.'
mUsilI gOt, `Sabr ka, bihEm a
pi$tA darI, bO ta bE%im.'

280.
     mUsilI hAt, kIrE xO di
kunA darIRA bir a dar, gOt a
arTU$I, `away bibIna, away
mAcI ka, cOnkO kuR kic hamI
%i wihI bOna, %in
li-sar wihI RU-ni$tIa, aSlE
hamIAn awa:ya.  wakI ta awa
dIt O mAc  kir, wa bizAna ta
hamI dItin O mAc kirin.  hIc
Hawja nIa kasakI
dI bibInI.  hara sar REkA xO.
EdI hAtinA ta bO Era lAzim
nIa.' arTU$I tE-ga$t, cO, EdI
jArakI dI nahAt.  dOstInIA
wAn hal-wa$yAwa.  {wa-s-salAm.}

XXXII. HakAEtA pEGambarE karAn.


281.
     /a$Iratak haya li nEzIkI
salamAsE, kurasinI dibE%in E,
kurdEt galak waH$I:na.  zamAnE
pE$I waH$Itir bOn, nadizAnIn
xudE ci:ya w $artEt
pEGambarAn ci:na.  jArakI
malAyakI xalkE pAwa bO,
%i lAE sina hAt a-nAw /a$IratA
kurasinIAn, li malAtIE digaRyA
kO wI bikan a malAE gundakI,
pE$-niwE%I bO wAn bikat O
bAngI bidat O  millat %I
fiTrAn bidan a wI w Sadaqa w
xErAn bi wI bikan.

282.
     waxtE kO ahlE kurasinIAn
dItin murOakI bi /abA w $A$ikA
spI w zibOnE $Ora w RidInA
dirE%, wAn cu jArAn aw Tarza
murOa   nadItibOn.  galak
ta/ajjub kirin.  di-nAw xOdA
gOtin, `am nizAnIn  awa
ci:ya.  bi SOrat wakI banI-Adam:a
w bi qiyAfat O RaftAr
wakI kas nIa.'  hindakAn
gOtin, `ma %i mazinAn O bAb O
bApIrAn  bihIstIa, dibE%in
zamAnE qadIm pEGambar habOn.
iHtimAl haya kO awa %i wAn
bIt.'

283.
     hindakAn gOtin, `ma
bihIstIa jAnawarak haya ROHAn
dikE$It, balkO aw bIt.'
hindakAn gOtin, `jinn:a.'
hindakAn gOtin,
`$aytAn:a.'  har yEkI bi
xiyAlA xO ti$tak gOt.  tadbIrA
xO  InAn a-sar wihE kO %i wI
bipirsin, `tO ci:y?'  wakI
malA %I bi wI  aHwAlI nizAnIt.

284.
     mazinEt wAn hAtin a-lAlI
malA, gOtin a wI, `tO ci:y?
tO %i  insAnAn:I yAn %i
jinnAn yAn %i malAikatAn?  am
zOr mutaHayyir mAyna di tadA.'
malA pIcak tirsA, di dilE
xOdA gOt, `{subHAna-llAh,}
aw qawma cAwA waH$I:a!
min xiyAl kir dE bim a malAE
wAn,  ammA awAna qAbil nIna kO
murO li-nAw wAn RU-nEt.'
dIsAn xiyAl kir, gOt, `dA
digal wAn biAxiwim, balkO
cAktir mumkin bibIt.'

285.
     xulAsa gOt a wAn, `az
malA:ma, hAtIma bO hingO
malAtI bikam O hung %I ma/A$
bidan a min.'  wAn %I gOtin,
`aw $OlA tO dibE%I,
bO paZE ma cu zarar nIa?'
malA zEdatir ta/ajjub kir,
gOt, `na, galak bO paZI bA$:a,
xEr:a, barakat:a.'  xulAsa
galak wa/z bO wAn  gOtin,
Ayat, HadIs bO wAn xundin.

286.
     pA$I /aqlmandEt wAn gOtin
a yEk-u-dO, `awa pEGambar:a.
xiyAlA ma dirust dar-kawt,
cOnkO aw kasE hinda bizAnIt
murO nIa, bE-$ik pEGambar:a.'
hamIAn li-nAw xO taSdIq kirin
kO awa  pEGambar:a.  pEkwa
hAtin, dastE wI RA-mUsIn, pIE
wI mAcI kirin. malA nizAnI
awa bO cI wihE dikan.  gOt a
wAn, `awa ci:ya?'
gOtin a wI, `tO pEGambar:I.'

287.
     malA gOt a wAn, `hung
dizAnin pEGambar ci:na w
cAwA:na?' gOtin, `ma HattA
nOka pEGambar nadItibOn kO
aHwAlE wAn bizAnIn,
balE ma %i mazinEt xO
bihIstIa, digOtin pEGambar
galak $OlAn %i
xalkI cEtir O zEdatir
dizAnin.  %i-bar wihE dizAnIn
kO tO  pEGambar:I.  ma tO
qabUl kirI.  li-nAw ma RU-nE,
bO ma pEGambarInI bika.'
waxtE kO malA tE-ga$t kO awAna
zOr waH$I:na
gOt a wAn, `min %I qabUl kir,
ammA cAwA ta/lImA hingO didam
watO /amal bikan.'  hamIAn
gOtin, `albatta, nAbIt %i amrE
pEGambarE xO  dar-kawIn.'

288.
     dO sE sAlAn awa li-nAw
kurdAn O li-nAw ahlE salamAsE
w atrAfAn ma$hUr bO kO
pEGambarak li-nAw /a$IratA
kurasinIAn paydA
bOya.  aw xabara ga$t a $AhE
IrAnE.  $Ah amr kir bO HAkimE
xOy  kO, `ti$takI hO min
bihIstIa.  taHqIq bika.  agar
RAst:a, wI murOI tarbiya bika.
awa muxAlifI kitEbEt xudE:ya.'
HAkimE xOy cand ma\mOr
hinArin, pEGambarE kurasinIAn
birin a xOy.  millatE kurasinI,
mEr O %in O bicUk,
qiyAsE hizAr nufOs, digal
pEGambarE xO cOn a xOy.

289.
     HAkimI pEGambar istinTAq
kir, `AyA RAst:a kO tO dibE%I,
``az pEGambar:im''?'  malA %I %i
awwal HattA Axir HakAEtA HAlE
xO  bO  HAkimI naql kir.  gOt,
`agar aw bahAna nabA aw qawma
hIc AdAbi dInI w aHkAmi $ar/I
nadizAnIn.  min nOka bi wE
HIlE awAna fEra dIn kirIna.'

290.
     `ma/lUm:a, {\irtikAbu
l-qabIHi li daf/i l-\aqbaHi
wAjibun,}  ya/nI, $OlA kirEt
kirin bO daf/A $OlA kirEttir
lAzim:a.  bas agarcI da/wA
pEGambarI kirEt:a, balE bE-dInI
kirEttir bO.  min bi
wI ti$tE kirEt daf/ kir ti$tE
kirEttir O az mas\Ol nIma.
wa bO RAstIA xabarE min qawmE
min li-pE$ darE HukOmatE HAzir
bika, hingI dE HAl ma/lUm
bIt.'

291.
     hamI HAzir kirin.  HAkim
hAt, tamA$a kir, malA dastE
RAstE bilind kir, /umOmi
millat ziRIn wakI karAn, dastE
capE bilind
kir, hamI lURIn O RawIn wakI
SAn.  malA gOt a <HAkimI>, `az
pEGambarE karA:ma, pEGambarE
murOAn nIma.'  HAkimE xOy
tamAm kayfIyat bO $Ah niwIsI.
$Ah malA /afw kir O galak kanI
w bi nAwE  pEGambarInIA karAn
Rutba w nI$An O ma/A$ %i
tarafE dawlatA IrAnE
bO pEGambarE karAn dar-kawt.

292.
     har sAl jArakI pEGambar
digal qawmE xO dihAt a xOy,
Saff  Saff di-RA-wastAn.
pEGambar du/A bO $AhE IrAnE
dikir O qawmE wI
wakI karAn diziRIn, digOtin,
`AmIn.'  wa HAkimI AfarIn bO
pEGambarE karAn digOt O xalAt
dikir.  dicO mAlA xO.  aw
HakAEta li-nAw kurdAn O li-nAw
ahlE AzarbayjAnE %I ma$hUr:a
w zuRIyatA pEGambarE karAn
nOka li-nAw kurasinIAn mAya.
{wa-s-salAm.}

XXXIII. HakAEtA darwE$ bagE albAkI.


293.
     li da$tA albAkE, nEzIkI
bA$qal/a, gundak haya, dibE%in
E  ErisAn, gundE bagzAdAn:a.
li wI gundI darwE$ bag habO,
murOakI galak dawlatmand bO,
galak saxI bO.  dUmAE galak
kasAd O muHtAj O
parI$An bO w galak qardAr bO.
hamI amlAkE xO firOt, mu/attal
mA.  RO%akI aw O %inA wI bO
HAlE xO digirIn, galak xamgIr
bOn.

294.
     di wI waxtIdA malAyak li
gundE alanyA habO, nAwE wI
malA  ma/SOm bO, niwI$tI cE-dikirin.
%inA darwE$ bag gOt a mErE xO,
`cAk:a bicIn a-sar munAsibE
alanyA, du/AyakI bixAzIn O
niwI$tIakI  bi malA ma/SOm
bidayn a cE-kirin.  balkO
TAli/E ma wa-bItawa,
xudE karamakI digal ma bikat.'
darwE$ bag %I gOt, `RAstI, awa
tadbIrakI cAk:a.  hindI
mulAHaza dikam %i wE cEtir
nAhEt a xiyAlA  min.'

295.
     aw O %inA xO RA-bOn, cOn
a alanyA lAlI malA ma/SOm.
gOtin a  wI, `am hAtIna mAlA
ta, bO xAtirA xudE tadbIrakI
li HAlE ma bika.
ci bi du/A, ci bi niwI$tI,
bi har TarzE dibIt bO ma
himmatakI  bifarmO.'  malA
ma/SOm gOt, `balE, zOr bA$:a.
taqsIr nAkam, ammA
tadbIrakI dI %i hamIAn cEtir
min bO ta mulAHaza kirIa.
agar wE bikay HAlE ta dE cAk
xO$ bIt.'  darwE$ bag gOt,
`harcI bifarmOy dE kam.'

296.
     malA ma/SOm gOt, `tO
dizAnI ROmI kar:in, xAsmA
xalkE  istambOlE.  aw yEk-jAr
kartir:in, cOnkO az sAlakI
cOm a istambOlE, min niwI$tI
cE-dikirin.  xAnimEt wAn,
mazinEt wAn, HattA %i
wazIrAn dihAtin, min kAGazA
spI di nAwIk war-dipEcA.
hindak jArAn min jUn li-nAw
kAGazE diniwIsIn, dikirin a
niwI$tI, didAn a
wAn.  hindakAn Sad qurO$,
hindakAn dO-Sad, HattA hizAr
qurO$ HaqqE niwI$tIE didAn a
min.  nOka %I dawlatA min hamI
aw pAra:ya. HIlayak haya, wI
tO bika, hara istambOlE, hIc
$ubha nIa kO sultAn
majId dE bO ta ma/A$akI watO
girE dat kO tO bi RAHatI
bi%I.'

297.
     darwE$ bag gOt, `aw HIla
ci:ya?'  malA ma/SOm gOt,
`awa:ya.  hara, liGAwakI Asin
dO gaz dirE%, gazak pAn, bi-qadar
zandA dastI  stUr bida
cE-kirin.  ammA %i paniwa
bIt, kas nazAnIt, O hOstA
bida sUndE bO kas nabE%It.  wa
li-sar RaxE liGAwI bi kOlIn
bida niwIsIn bi xatE fArsI,
{``In ligAm-i rax$-i
r@stam(!)-i pisar-i
zAl ast''} (ya/nI, ``awa liGAwE
haspE ROstamE kuRE zAl:a.'')
pA$I, wakO ta dA cE-kirin,
dA-na nAw /ardI li jIakI
$iha.  qiyAsE dO
hawyAn watO bihEla HattA cAk
%angI dibIt, pA$I bIna dar,
wara, maHramAna xabar bida
min.'

298.
     darwE$ bag cO, muwAfiqI
gOtinA malA ma/SOm /amal kir.
pA$I dO hawyAn liGAw InA dar,
hamI %angI bOy.  hAt, xabar dA
malA ma/SOm, gOt, `awa liGAw
HAzir:a.'  malA ma/SOm hAt,
liGAw dIt, gOt, `SindOqakI
cE-ka, dA-na tEdA, bida pi$tA
HammAlakI, digal
min wara, bicIn a wAnE lAlI
taHsIn pA$AE wAlI.'

299.
     xulAsa cOn.  malA ma/SOm
gOt, `Haz dikam maHramAna dO
sE  kalima digal HazratE pA$A
biAxiwim.'  pA$A xalkE
majlisE kir a dar, mA malA w
bag O pA$A.  malA gOt, `pA$A,
xAnadAnA darwE$ bag
%i OjAGA HazratE imAm
/abbAs:a.  ti$takI galak
/ajIb, zOr kawn,
%i AsArEt qadIma pi$t bi pi$t
%i bAb O bApIrEt wI hAtIa
HattA  ga$tIa wI.  awa zamAnE
SaHAbEt kirAm, waxtE fatHA
madAyinE, %i xAnadAnA kisrAE
IrAnE kawtIa dastE HazratE
imAm /abbAs.'

300.
     `nOka janAbE darwE$ bag
kasAd-HAl bOya. xiyAlA wI aw
bO, wI ti$tE hO qadIm,
mubArak, /ajIb bibat a
mamlakatE IrAnE, bi dIhArI
bO $Ahi IrAnE bibat.  min
nahElA, min gOt, ``awa bO
mUzaxAnA {xalIfa-y r@y-i
zamIn,} jAni$Ini pEGambar
lAIq:a.  qat nAbIt
bicIt a jIakI dI.''  nOka ma
InAya HuzOrA HazratE pA$A, EdI
RE w tadbIr HawAla-y Ra\yA
/AlI:a.'

301.
     pA$A gOt, `Haz dikam
bibInim, bizAnim awa ci:ya.'
InAn a HuzOrA pA$A.  wakO dIt,
bi dil bAwir kir O qawI
mutaHayyir O muta/ajjib bO.
bayAnA HAlI bi tamAmI bO
sultAn majId niwIsI w
hinAr a istambOlE.  irAda-y
sultAnIya dar-kawt kO darwE$
bag O malA ma/SOm digal wI
liGAwI bi qadr O HurmatE tamAm
bihinErin a istambOl.  pA$A %I
bi wI TarzI hinArin.
302.
     wakO cOn a istambOlE
sultAn majId wE sA/atE xAstin
a HuzOrA xO.  wuzarA w mazinEt
istambOlE hamI HAzir kirin O
mOzIqa lE-dAn.  aw ti$tE
/ajIb InAn a HuzOrA zAtE
$AhAna.  wI %I zEdatir %i
taHsIn pA$A bAwir kir.  xabarE
malA ma/SOm dar-Haqq ROmIAn
RAst dar-kawt.

303.
     dO hawyAn musAfir bOn li
sarAyi humAyOn, RO% bi RO%
iHtirAmA wAn zEdatir bO.
liGAwE haspE ROstam, Hasbi
farmAnA sultAn majId
dA-nAn a mUzaxAnE.  nOka %I
dibE%in mAya, xalk dicIt a
tamA$a. hawyE hizAr O pAnSad
qurO$ bO darwE$ bag O pAnSad
qurO$ bO malA ma/SOm {bA
farmAn-i $AhAna} ma/A$ hAt a
muqaRar kirin O xarjIA RE
dO-Sad lIra dAn a wAn.

304.
     bi iHtirAmakI tamAm
gaRyAnawa bO albAkE.  aw
ma/A$a watO hAtibO ta/yIn kirin kO pA$I
wAn bO naslA wAn, cu waxtAn
nahEt a biRIn.  darwE$ bag bi-sabab
tadbIrA malA ma/SOm
AsOda bO, galak HAl-xO$ bO.  malA ma/SOm %I
fAydayakI cAk dIt.  dibE%in
pA$I mirinA darwE$ bag hOstAE
liGAwI awa A$karA kir.  hindak
dibE%in %inA darwE$ bag bO
kuRE xO HakAEt kiribO.
xulAsa, bi har TarzE
dibIt, awa ma$hUr bO w ma/A$
HattA nOka %I $Ol dikat.
{wa-s-salAm.}

XXXIV. HakAEtA smAIl gAxOr.


305.
     dibE%in li-nAw /a$IratA
marzikI, zamAnE Omar AGA,
murOak habO, nAwE wI smAIl bO.
RO%akI li-nAw xalkI SuHbat
qawimI di   baHsE tE$t O $IwEt
Omar AGA.  hindakAn gOtin,
`kas %i Omar AGA
bi-saHattir nIa di mAlA xOdA.'
smAIl %I HAzir bO, gOt,
`saHatA wI ci:ya?'  ahlE
majlisE gOtin, `tE$tA wI
barxak:a digal
birinjI, $IwA wI %I har
watO.'  awjAr smAIl gOt,
`saHatA wI hind:a, cI dI
nIa?'  gOtin, `mA aw hind
kEm:a?'

306.
     smAIl %I, cOnkO zOr
dawlatmand bO, gOt, `bas az %I
%i nOka pA$wa, qarAr bIt har
RO% jOnagAyakI bixOm.  mA az
%i Omar AGA  kEmtir:im?'
xalkI gOtin, `Omar AGA AGAE
hamI /a$IratA marzikI:a.  tO kadxudAE
gundakI:<y>.'  gOt, `agarcI
kadxudAE gundakI bim dIsA
di$Em hindI wI bixOm.'  awjAr
har RO% jOnagAyak ku$tawa,
xAr.  nAwE wI ma$hUr bO `smAIl
gAxOr'.

307.
     RO%akI tA hAt a smAIl,
ma/dA wI pIcak naxO$ bO.  nIw
kala$ xAr, na$yA kala$E gAy
hamI bixOt.  gOt a %inA xO,
`Hurmat, Suba jirIA REkE bO
min dirust ka, dE cim a gundE
alanyA li-Rax qasabA
bA$qal/a.  dibE%in munAsibakI
cAk li wE-darE haya, qawI
du/A-qabUl:a.  dE cim,
du/AyakI %i wI xAzim, balkO
xudE bO xAtirA wI marHamatE bi HAlE min
bikat, $afA min bidat, ma/dA
min xO$  bikat, dIsA bibInim
har RO% gAyakI bixOm.'  %inA
wI %I sar-O-barE wI kir.
308.
     Subay zU RE kawt.  $awE
naga$t a alanyA, mA li
gundakI, bI a mEwAnE mAlakI.   wE mAlE %I
nadinAsIn awa kI:a, $Iw bO wI
InAn. harcI InAn hamI xAr.
jArakI dI InAn, aw %I xAr,
HattA sE jArAn har watO harcI InAn xAr, hIc
nahElA.  Subay waxtE sartE$tE
%I har watO.

309.
     pA$I, waxtE kO dA RE
kawIt, xudAnE mAlE %i wI
pirsI, `tO dE
kEwa cI?'  gOt, `dE cim a-sar
munAsibE alanyA, balkO
himmatakI bO min bikat, pIcak
ma/dA min xO$ bIt.  dO sE
RO%An az tAwI bOm,
i$tihA min kEm bO.  EdI na$Em
wakI barE bixOm.'  xudAnE mAlE
gOt,  `{subHAna-llAh,}
wakI awa hE$tA ma/dA ta naxO$
tO hindI bixOy,
bas agar ma/dA ta xO$ bIt tO
candI dE xOy?'

310.
     smAIl %I gOt, `mA ta nAwE
min nabihIstIa?  az smAIl
gAxOr:im.'  gOt, `min %i dawEt
xalkI bihIstIbO, ammA bAwir
nadikir.  min gOt, ``balkO durO
bIt.''  balE min nOka bAwir kir
kO watO:ya w RAst:a w
zEdatir:a.  balE az dE hIwIakI
%i ta kam, bO xAtirA xudE
hIwIA min qabUl ka.'

311.
     smAIl gOt, `hIwIA ta
ci:ya?'  gOt, `hIwIA min aw:a.  %i-sar
hAtinawE di mAlA minRA nahE,
cOnkO az dizAnim munAsibE
alanyA  mirAd-HAsilkar:a, du/A
ta dE qabUl bIt.  HattA nOka
agar ta gAyak  xAribIt pA$I
himmatA munAsibI tO dE dOyAn
xOy.  az %I faqIr:im,
na$Em ta tEr kam.  yAn dibIt
nahEy a mAlA min yAn maSrafE
ta li stukirA ta:ya.'  smAIl
gOt, `min hIwIA ta qabUl kir,
bE-xam ba. nAbim a mEwAnE ta,
yAn agar bihEm a mAlA ta dE
HaqqE ta dam.'
{wa-s-salAm.}

XXXV. HakAEtA kamOyE hingUndiz.

312.
     murOak %i /a$IratA dOskI
%OrIAn, %i gundE $AgulUrdE,
dAxili qazA gawarE habO, nAwE
wI kamO bO.  dAimI $OlA wI
hingUn dizIn bO.  dicO
gundAn, bi $aw mE$Et hingUnI
bi xilEfwa dibirin, li AwE
didAn.  mE$ dimirin, hingUn
dikir a ma$kAn, dibir a
qasabayA dizA  gawarE,
difirOt.

313.
     RO%akI %inA wI gOt,
`kamO, aw $Ola dE A$karA bIt.
ROmI dE ta girin, Habs kan,
mAlA ma dE xirAb bIt.  lAzim:a
tadbIrakI watO  bikay kO kas
xiyAl nakat tO hingUnE xalkI
didizI, har kas watO
bizAnIt tO %I xudAn-mE$:I,
xudAn-hungUn:I'  kamO gOt a
%inA xO, `balE, tO cAk
dibE%I, ammA nizAnim awa dE
cAwA cE-bIt.'

314.
     %inE gOt, `hara, hindak
$OkEt bIE bIna, li-pE$ cAwEt
xalkI sE cAr xilEfAn cE-ka.
har kasE %i ta bipirsIt, ``aw
xilEfAn bO ci:na?'' bE%a, ``min
sE cAr mE$ li-nAw lErI
dItina, dE cim, girim,
kam a xilEfAn.''  pA$I kO ta
xilEf dirust kirin, hara,
hindak zirkEtAn bigira, tE-ka
xilEfAn, dA-nE kulakEt xAnI w
har xilEfakI  $AnayakI hingUnI
dA-na tEdA.  wiz-wiz xamA
zirkEtAn, hingUn xamA
ta.  $OlA ma hO nabIt sar
nAgirIt.'  kamO RA-bO, watO
kir wakI %inA wI gOt E.

315.
     $awakI kamO cO kulItE
mE$Et jInArakI.  xudAnE
kulItI wE $awE
li kulItI bO, nOba digirt.
waxtE kamO li kulItI %Or kawt
%i xiflat xudAnE kulItI kamO
girt.  gOt E, `awa tO hAtI a
cE?  $OlA  ta bi wE nIw$awE
lEra ci:ya?'  kamO gOt a wI,
`mA tO nizAnI  li-nAw hamI
kurdistAnE aw masala ma$hUr:a,
``hingI mE$Et hingUnI
zEda dibin, $ilxAn didan O
hingUnE cAk dikan kO xudAnE
mE$An mE$akI bikiRIt O yEkI
bixAzIt O yEkI bidizIt''?  tO
%I dizAnI awa  cand RO%:a az
xilEfAn HAzir dikam, cand mE$
min paydA kirIna.'

316.
     `nOka hAtIma mE$akI %i
mE$Et ta bidizim.  tOmanak
pAra %I min InAya, dA-nEm a
jIE xilEfA mE$A ta.  balE
mAdAm dizI cE-nabO
yAn bi xAstin yA bi kiRIn bida
min.'  xudAnE kulItI qAni/ bO,
cOnkO awa /Adat:a li-nAw
kurdAn, hIc /ayb nIa.  mE$ak
dA kamO, tOmanak pAra war-girt.
dizIA kamO nabO
qabAHat.

317.
     jArakI jInArakI gOt a
kamO, `az ta/ajjub dikam.
ta kEm mE$ hana, tO zOr
hingUnI difirO$I.  xudAnE Sad
mE$An bAwir nAkam
hindI ta hingUnI bifirO$It.
az nizAnim Hikmat ci:ya.'
kamO gOt,  `mA tO nizAnI mE$
agar stEwIr bIt galak $Ol
dikat, qOwatE didat a
lAE kirinA hingUnI, balE agar
$ilxa bidat qOwat kEm dibIt,
galak na$Et $Ol bikat, hingUn
kEm dibIt.  lawAnE hingUnE min
galak:a, cOnkO mE$Et min
dAimI stEwIr:in, hIc $ilxAn
nAdan.'  jInArE xO bi
wE jawAbE qAni/ kir.

318.
     jArakI murOak hAt a
pi$tA xAnIE kamO, tamA$a-y
cAwIEt mE$<E>t kamO kir, dIt
zirkEta %i cAwIEt xilEfAn tEn
a dar O dicin
a %Or.  wI murOI xiyAl kir kO
zirkEta cOn a mE$An, cOnkO
zirkEta galak jArAn digal
mE$An $aR dikan, diku%in.  aw
murO wE damE hAt,
gOt a kamO, `mAlA ta xirAb
bIt, mA ta nazAnIa zirkEtAn
mE$Et ta xilAs kirin?  RA-ba,
cArayakI bika.'

319.
     kamO gOt, `az nOka
dizAnim.'  aw %I digal wI
murOI hAt, tamA$a kir.  gOt a
wI murOI, `ta $OlakI galak
cAk bO min kir.
galak %i ta mamnOn bOm.  az
watO taxmIn dikam awa asarA
cAwEt  HasOdAn:a.  dE cim a-lAlI
malA, niwI$tIakI dam a
cE-kirin bO  daf/A balA w
muSIbatAn.'  kamO cO lAlI
malA, hawtigakI hingUnI bO
malA bir, gOt, `az hAtIma,
niwI$tIakI bO mE$Et min cE-ka
kO zirkEta cI dI mE$Et min
naxOn O cAwEt HasOdAna
ta\sIrE nakan.'
malA niwI$tI cE-kir.  kamO
niwI$tI InA, bi hindAwE mE$An
hal-AwIst.  aw $ubha %I bi wI
TarzI daf/ kir.

320.
     jArakI ma\mOrE mE$-ha%mArI
%i tarafE HukOmatE hAt
a $AgulUrdE.  kamO galak dil-Tang
bO, nakO $OlA wI A$karA
bibIt, cOnkO xiyAl kir, `agar
bE%im mE$Et min kEm:in yAn
nIna dE xalk bE%It, ``bas aw
hinda hingUna ta %i kE-darE
InA?''  agar bE%im
mE$Et min galak:in ma\mOr dE
hEt, mu/Ayana bikat O ha%mErIt
O %i GayrI zirkEtAn cI dI
nAbInIt.'

321.
     hO maslaHatA HAlE xO
zAnI, $urEt xO bi $aw guhAstin
a mAlA dOstakI xO, Agir bar-dA
manzilA mE$An, xAnIE wI nIwak
sOt, mE$Et wI, kO zirkEta bOn,
sOtin.  xalk jamA bOn, Agir
wa-mirAndin. ma\mOr gOt, `awa
ci bO?'  kamO gOt, `min $amAl
bir a jIE mE$An, bO $IwA
afandI hingUnI %i xilEfE bInim
a dar, Agir bar-bO xAnI,
sOt.'  bATmAnak hingUn dA
ma\mOrI.  kayfIyat bO
HukOmatE niwIsI,
kamO /afw kirin %i xarjA
mE$An O i/Ana bO xAnIE wI dAn,
AsOda bO.  {wa-s-salAm.}

XXXVI. HakAEtA murOakI %i /a$IratA mOtkI.


322.
     /a$Iratak haya di
wilAyatA bidlIsEdA, dibE%in E
mOtkI. millatE wAn bE-Aqil:in,
sarsarkI:na, wakI dInA:na.
nAwE mazinE wAn, mAm gurd
dibE%in E.  sAlA sultAn HamId
hAtIa /azl kirin
li-nAw xalkI dihAt a gOtin,
maHmUd $awkat pA$A Sad hizAr
/askar  O cAr-Sad TOp %i
salAnIkE digal xO InAn, hAt a
istambOl, $aR kir.  sultAn
HamId %i taxtI InAn a xAr.
har kasE tarafdArE wI bO /azl
kirin, hindak ku$tin, hindak
nafI kirin.  hutuwa HakAEt
digERAnawa.

323.
     pA$I murOakI gOt, `az
nizAnim bO cI sultAn HamId
hinda bE-Aqil:a.  waxtE li wI
bO TangAwI bO cI hawAr
nahinAr bO-nik mAm  gurd?  am
da-hizAr mEr dA di hawArA wI
cIn, pA$I maHmUd $awkat
TiRkan dA ci payIn balAw kat?
agar hawAr %I nadihinAr bilA
RAst   REkA xO girtibA, hAtibA
mAlA mAm gurd.  kE Hadd habO
%i qir$akI HattA pU$akI ti$takI bE%It a
wI?  pA$I agar maHmUd $awkat
xO  bizAwtibA hinda pEnA dA li
pi$tA wI dam kO li-bin xO
RItibA.'

324.
     jandirmayak bO xarj
stAndinE hAtibO mAlA mAm gurd,
aw %I  HAzir bO.  waxtE murOE
mOtkI wa digOt wI jandirmay
gOt a wI murOI, `kuRO, tO bO
cI wa dibE%I?  wAlI bizAnIt
dE ta saqat kat,
balkO iHtimAl:a ta hal-AwIsIt.
hi$yAr ba, nakO jArakI dI wAn
xabarAna bE%I.'  murOE mOtkI
gOt, `cI cI cI?!  dawlat
sarE mAm gurd, min ci minnat
bi wAlIE ta haya?  az habjA
nizAnim aw haya yAn nIa.  sarE
mAm gurd bO ma sAx bIt, Sad
karEt wakI ta w wAlIE
ta dE wakI SA diRInIn.  agar
tO qawI sil:I, hara, AwA SAr
pAwE%a gunEt xO.  hara, biRI,
wara, gUE xO bi zila w $imAq.'

325.
     jandirma dast dA tifangA
xO kO RA-bIt, $aRI bikat, ammA
hindak dI %i xalkE lAIda li
wE-darE habOn, nahElAn.  gOtin
a jandirmay, `RA-wasta, farz
aw dIn, xO tO dIn nI.  am hamI
HAlE millatE mOtkI dizAnIn,
cAwAn:a li-nik wAn.  wa:ya kO
cu kas di dunyAEdA na$Et a
mAm gurd.  %E gaRE.  ci
dibE%It, bilA bE%It, guh
nad:E.  tO %I tabAy xalkI bO
xO pE-bikana.'  bi hizAr wa/z
O  nasIHat har dO %Ek wa-kirin,
pEk InAn, RU-ni$tin.

XXXVII. HakAyatA RazgIn<E> REgir,
lAwE nAmard, kAlE mard.

326.
     sE cAr sAl pE$ nOka li
nEzIkEt dIArbakrE murOakI
a$qI, REgir, mEr-cAk habO,
RazgIn digOtin E.  xulAmakI wI
RO%akI bO ma  HakAyatEt HAlE
bAxE xO dikir.  digOt, `am
jArakI cObOyn a   *REgirIE,
ma paZak dizIbO, li *$IwikakI
ma bi xO dibirA$t.  am
cil xulAm digal mAm RazgOdA
bOyn.'

327.
     `mAmE RazgO cO sarE
girI, bi dUrbInE tamA$Ay da$tE
kir, dIt lAwakI tAza li sarE
da$tE dar-kawt.  mArtInakI
talI/a, Ra$ wakI
cAwE mAmbizI, bi milwa bO, dO
Raxt fI$angEt kArxAna, har
RaxtakI pEnja fI$ang tEdA,
yEk pi$tA xO bastI, yEk bar
*pIlE xO dA-nAy,
SOlA dIArbakrE di pEdA,
pastakE garamOsI di bardA,
RAnI-bargUzEt dihE bardA, cafI-w-/akAlEt
mUsilI li sarI.  dastE xO bar-bO
binAguhA xO, lAw%a digOt,
$A bi SapAnE xO HisAb nadikir.'

328.
     `mAmE RazgO gOt, ``*galI
xulAmAn, aw murOa yAn gala
mEr-cAk:a  yAn aHmaq:a.  yEk
harin a pE$IA wI, bi$alInin,''
cOnkO /AdatE ma:ya yEk dibIt
bicIt a pE$IA yEkI, $irIk dE
sayrE kan.  awjAr yEk cO,
gAzI kir E, ``hO lO lO!''
jawAb dA, ``hO lO lO!''  gOt E,
``tifangA xO dA-nE, RaxtAn dA-nE
sar, SOlEt <xO> %i pE ka,
pastak O RAnI-bargUz O cafI-/akAlAn
dA-nE,  hara, bi xEr
bicI.''  gOt E,  ``zOr bA$:a,
kirAs O darpIAn %I dA-nEm, yAn
na?''  gOt E, ``na, aw
bilA xAtirA ta bin.''  hamI
$ura-murEt wI InAn, dA-nAn a-pE$
mAmE RazgO.'

329.
     `dIsA mAm RazgO dUrbInE
hAwEt a da$tE, dIt pIramErak
tEt, karak li *barAIkE hEdI
hEdI dihA%Ot, */abAyakI kawn
*hAwEtibO sar *milE xO, $Irak
O maTAlak di-bar xO dA-nAy,
har ``wu$awu$'' li karE
xO dikir.  mAmE RazgO gOt,
``yEk harin, wI %I bi$alInin.''
yEk cO,  gAzI kir E, ``hO lO
lO!''  jawAb dA, ``hO lO lO!
quzulqurt, %ahramAr, hung wakI
SA li wAn darAna ci dikan?'''

330.
     `xulAm gOt E, ``dirE%
naka, karE xO bihEla w /abAy O
$Ir O maTAlI, hara, ROHA xO
xilAs ka.''  gOt E, ``ta kangI
dElA dAykA xO bO min InAya, az
wAna naxtE wE bidam a ta?''
xulAmI fI$ang li tifangE dA,
darE tifangE RAst kir a mAmE
kAl, ammA mAmE kAl hind
muhlat nadA, $IrE xO kE$A,
hujUm kir a-sar xulAmI,
nahElA xulAm tifangA xO Agir
dat.  gaha$t a sar, xulAm
HalAt.'

331.
     `mAmE kAl RidInA xO kir a
dawE xO, sar dU nA, har watO
HattA  nEzIkI $IwikE bOn.
xulAm hAt bO-nAw ma, mAmE kAl
hAt a-sar girI.
ma qasd kir bicIn a hawArA
$irIkE xO.  mAmE RazgO nahElA,
gOt, ``qabUl nAkam.''  mAmE
RazgO gAzI kir E, ``hO mAmE
kAl, wara, digal
ma kabAbA bixO.''  gOt, ``az
digal SA nAcim a-sar kala$E
mirAr.'' dIsA xulAmAn gOtin,
``AGA, dA bicIn E, awI hatikA
ma bir.''  mAmE RazgO dIsA gOt,
``qabUl nAkam.'''
332.
     `dIsA mAmE RazgO gAzI kir
E, ``wara, mAmE kAl, baxtE xudE
w pEGambarAn bO ta.''  mAmE kAl
gOt, ``awa hAtim, dA nabE%in
nawErA.''  hAt, $IrE wI RUs di
dastIdA, barAmbarI mAmE RazgO
li-sar cOkakI xO RU-ni$t, gOt
E, ``dE, bE%a, ta ci $Ol haya?
az bi-laz:im, dE cim a-sar
REkA xO.'''

333.
     `gOt E, ``kabAbA bixO,
pA$I dE bE%im a ta.''  dast bi
kabAb  xArinE kir.  waxtE
kabAbEt xO xArin mAmE RazgO
cand ti$tEt %i
lAwE nAmard stAndibOn hamI dAn
a wI w %i-nik xORA %I
xanjarak  xalAt dA mAmE kAl,
gOt E, ``hara, bi xEr bicI, tO
li-sar cAwEt ma hAtI.  ta
HalAl bin aw ti$tAna, bO ta
lAIq:in, ta pIrOz bin.'''
{wa-s-salAm.}

XXXVIII. HakAEtA $Ex silEmAn pE-bi-zangil.


334.
     dibE%in waxtI %i /a$IratA
zEbArIAn murOakI galak mEr-cAk
habO, nAwE wI silEmAn
bO.  dAimI $OlA wI dizI bO,
tAlAn bO. jArakI dizIakI
galak mazin li AkrE kir.  li-sar
wI A$karA bO, HukOmatE aw girt.  bi har
TarzE kO mumkin bO xO %i HabsE
xilAs kir.  fikr kir, gOt,
`cAk:a bicim a baGdAE, li-sar
marqadE GawsI qadarakI RU-nEm, tOba bikam,
i/tibArE paydA bikam.  pA$I
agar galak dizI bikam kas
xiyAlA min nAkat.'

335. RA-bO, jilEt
darwE$An di-bar xO  kirin O
daf O ka$kOl bi milE  xOwa
kirin, REkA baGdAE girt.  cO
sar mazArE $Ex /abdulqAdir
gaylAnI, kO ma$hUr:a, dibE%in
E GawsE baGdAE.  li wE-darE
RU-ni$t, dast bi /ibAdatI kir.
$awE w RO%E %i kunjE mizgawtE
dar-nadikawt.  xalkE kO
dihAtin a ziyAratE GawsI qawI
mu/taqidI  wI bOn, %i wI
dipirsIn, `nAwE ta ci:ya?'
digOt, `nAwE min  silEmAnE RU-Ra$I
dargAhi xudE:ya.'  xalkI
%I digOtin, `xEr,
{astaGfiru-llAh,} tO cAwA
wa difarmOy?  atO $Ex
silEmAn:I, tAnjE  sarE ma
hamIAn:I.'

336.      xalkI gOt
a wI, `am hIwI dikayn jAr-bArAn
ta$rIfA mubArakA
zAtE hingO dar-kawin, dA hamI
kas bi dItinA wujOdA mas/OdA
/AlI xudAn-fayz O -barakat
bibIt.'  wI %I gOt, `na, wI
banda-y gunAhkAr liyAqatA wE nIa w %i
Gayri wE %I sababakI dI haya
na$Em dar-kawim.'  gOtin,
`ci:ya?'  gOt, `awa:ya, li-sar
hamI REkAn galak mErU
hana.  %i xudE ditirsim kO pIE
min bikawIt a-sar wI  maxlUqE
bE-cAra, bimirIt O az zEdatir
gunAhkAr bibim.'

337.    xalkI zEdatir dar-Haqq wI i/tiqAd
paydA bO, gOtin, `aw
inSAf O sulOka zamAnE GawsI %I
nabOya.'  gOtin, `qat nAbIt
agar ma tO bi pi$tE birI?
lAzim:a kO ta$rIfA xO bInI a
mAlEt ma.' wI %I gOt, `az qat hAtinA li
pi$tA ci kas qabUl nAkam,
balE bO xAtirA hingO bi
TarzakI dI dE hEm.  bO min dO
zangilAn bInin.  dE
bi sarE sOlA xOwa dirUm dA
dang bihEt, mErU biHalEn, pIE
min nakawIt a-sar wAn.'
338.
     xalkI hamIAn gOtin,
`{subHAna-llAh,} cand fikrakI
kUr O hUr
kir.'  zEdatir mu/taqid bOn.
xulAsa zangil bi SOlEt xOwa
dirUn. har RO% mAlakI
dawlatmand %i mazinEt baGdAE
aw gAzI dikir O
mEwAndArI bO wI dikir.  li
bA%ErE baGdAE $uhratakI mazin
paydA  kir.  nAwE wI ma$hUr bO
`$Ex silEmAnE pE-bi-zangil' O
galak mirId O maHsOb paydA kirin.

339.
     dUmAE kO zAnI tamAm xalk
mu/taqidI wI:na, EdI kas
xiyAlA  xirAbI %i wI nAkat,
gOt a mazinAn, `az Haz dikam
%i darwa-y  bA%ErI bO min
xAnIakI cE-kan.  az O cand
darwE$Et faqIr li  wE-darE RU-nEyn,
/ibAdatE xudE bikayn,
cOnkO nAw bA%ErI
qalabAliG:a, qalbE murO
mi$awwa$ dibIt, murO na$Et bi
dirustI  zikrE xudE bikat.'
hamIAn gOtin, `sar cAwAn, sar
sarAn, har amrE  HazratE $Ex
bifarmOt am bi ROH O mAl
HAzir:In bO itA/atA wI.'

340.
     xAnIakI mazin bO wI cE-kirin.
digal cand darwE$Et
kO wI Haz   kir li wE-darE RU-ni$t.
bi har TarzE kO bi xO
dizAnI darwE$ InAn   a-sar
Ra\yA xO.  RO%akI bi hajatA
ziyArat hAtin a-sar marqadE
GawsI.  $awE mAn li wE-darE,
binE d<I>wArE xazInA mAlE
takyA GawsI kun kirin, qiyAsE
milyOnak lIra, pAra w
jawAhir, InAn a   dar.  dO
RO%<Et> dI %I mAn, pA$I cOn a
xAnIE xO.

341.
     $Ex silEmAn digal sE cAr
darwE$An miqdArakI kullI %i
jawAhir   O %i zER bO xO hal-girtin,
gOtin a darwE$<E>t dI,
`hung %I pi$kA xO hal-girin,
harcI kO am na$Eyn hal-girIn,
bibayn, li jIakI dUr cAl
kayn.  pA$I cand sAl<Et> dI
bi libAsakI dI w bi $iklakI dI
dE   hEyn, bO xO InIn a dar O
bayn.'  gOt, `nOka cAk:a
balAw bIn, bicIn, har kas bO
mamlakatE xO.  agarna albatta
dE li-sar ma A$karA bIt.  pA$I
am %i dastE HukOmatE xilAs
nAbIn.'  RA-bOn,   cOn, balAw
bOn.

342.
     pA$I cand RO%An
mutawallI w mijEwirEt GawsI
zAnIn, xabar dAn   a HukOmatE,
ammA ci fAyda?  kI dizAnIt
kEwa cOn?  wakI gurgAn har
yEk cO cyAyakI w cO kunakI.
$Ex silEmAn hAt a walAtE xO,
RU-ni$t, tOba kir.  amlAk O
paZ O dawAr kiRI, bO
dawlatmandakI mazin.  nOka %I
li-nAw zEbArIAn, li gundE
parIsa, OjAGA wI mAyna,
dIsA dawlatmand:in.  nAwE
mazinE OjAGA wI malA HAjI:a.

343.
     hingI nufOzA HukOmatE
hIc li-sar kurdistAnE nabO.
kas na$yA   wI mAlI li-nAw
kurdAn taHsIl bikat.  cO,
cO.  pA$I xalkI digOtin
a silEmAn, `mAl-xirAb, awa
gunAhakI mazin bO ta kir.
GawsE baGdAE dE ta hingEwIt.'
wI %I digOt, `na, xErakI mazin
bO min  kir, cOnkO sAxAn mAl
lAzim:a, mirIAn lAzim nIa.
agar aw GawsakI RAst:a hIc
/alAqa-y min nAkat, cOnkO bi-sabab
mAlE wI min dast  %i
dizI kE$A.  agar durO:ya, bas
na$Et asar bikat.  mAdAm wa:ya
hIc nAtirsim.'  {wa-s-salAm.}
XXXIX. HakAEtA /alI bagE
dAsinI w malAEt HusaynIAn O
kOcakEt dAsinIAn.

344.
     dAsinI mazhabak:a, EzadI
%I dibE%in E.  aSlE wAn mirId
O   tAbi/Et $Ex hAdI bOn.
qabrE wI nEzIkI dahOkE:ya li-nAw
/a$IratA barwArIAn.
mazinE wAn li gundE bE/adrI
di-RU-nEt.  mazinakI wAn
zamAnakI habO, nAwE wI /alI
bag bO.  dibE%in murOakI galak
bi-Aqil bO, zOr saxI w xudAn-mEwAn
O xudAn-karam-O-iHsAn
bO. zEdatir HurmatA malAn O
qa$An digirt %i kOcakAn.  aw
dibE%in a  /ulamAEt xO kOcak
O dibE%in a musulmAnAn
HusaynI.  dAimI mA-baynA
dAsinI w HusaynIAn
du%minAtI:a.  har waxtE farsat
hal-kawIt yEk-u-dO diku%in.

345.
     aw du%minAtIa zEdatir di-nAw
malAn O kOcakAndA haya.
/alI bag %I, cOnkO xO$-ma$rab
bO, Ha% tirAna w SuHbatAn
dikir.  RO%akI   gOt a xulAmEt
xO, `kayfA min diInIt
kOcakAn, malAn gAzI bikam,
har dOyAn RU-bi-RUE yEk-u-dO
bikam, di mA-baynA wAndA bikam
a   jadala, dA bizAnim kI dE
kE bazInIt O mulzam kat.'
hamIAn gOtin,   `cu %i wihE
cEtir nIa.  ham sayr O
SuHbat:a, ham $OlakI dInI:a.'

346.
     /alI bag qiyAsE nah dah
sar HaywAnEt qalaw %i barAnAn
O $akAn InAn, dAn a ku$tinawa.
birinjakI zOr %I InA,
ziyAfatakI  mazin dA dirust
kirin.  pA$I malA w bA$-kOcak
digal tAbi/Et wAn hamI HAzir
kirin, kirin a dO REz
barAmbarI yEk-u-dO w bi xO li
sarE %ErI dIwAnE RU-ni$t.  gOt
a wAn, `Ra\IsEt mazhabI hung
awa:na.  aw /adAwata hamI xatA
hingO:ya.  jAhil faqIr:in,
cu nizAnin.  warin, wE $Ola
SAfI kan.  dalIlEt xO bayAn
kan, dA bizAnIn cAwA dE kawIt
a AqlE ma.'  hamIAn gOtin,
`galak bA$:a.'

347.
     gOt a kOcakAn, `dalIlA
mazhabE ma dAsinIAn ci:ya?'
kOcakAn   gOtin, `dalIlA ma
awa:ya.  $Ex hAdI amr kirIa,
``pA$I mirinA min malakak dE xO
nI$A tAbi/Et min dat O kOcak
dE hamI RO%An bibInin O /ar$ O
kursIAn O gA w mAsIAn, hamI
/asmAnAn dE nI$A wAn dat.'' am
%I wAna hamIAn dibInIn O
dizAnIn RAst:a w bO millatE xO
dibE%In.'

348.
     gOt a malAn, `dalIlA
hingO ci:ya?'  malAn gOtin,
`dalIlA  har dInakI Haqq bIt
cAr ti$t:in.  agar yEk nuqsAn
bIt Haqq nIa. awwal, dibIt
Ra\IsE wI dInI iddi/A bikat
kO, ``az %i lAE xudE hAtima
hinArin bO ta/lImA insAnAn.''
dOyE, dibIt li-sar gOtinA xO
RA-wastIt, %i cu pAd$AhAn O
du%minAn bAk nabIt.  bi girtin
O ku$tin O dar-Existin %i
gOtinA xO pA$wa nacIt.  sIE,
dibIt kalAm habIt.  cArE,
dibIt aw nufOz O ta\sIrE
bikat di qalbEt  xudAn-Aql-O-inSAfAndA.
%i Adam HattA
xAtim har kasE dIn   dA-nAbIt
bi wAn cArAna dA-nAya.  di
hamI kitEbAndA watO hAtIa
zAnIn.'

349.
     `bas iddi/A bE istiqAma w
istiqAma bE iddi/A, yAn har dO
bE kalAm, yAn har sE bE
ta\sIr, yAn kalAm O ta\sIr
bE iddi/A wa yAn
bE istiqAma hIc nAbIt a
dalIl, agar li hawA bifiRIt
yAn li-sar  baHrE bi pIAn
bicIt.  wa am tAbi/:In bO aw
mazAhirEt qudsIya kO  xudE
{qAdiri kull $ay\} bi
muqtazAE HikmatA xO, har yEk
di waxtE wI Haz kir, hinAr a
dunyAE.  awE xudE irAda kir
tAbi/ bO, awE   irAda nakir
munkir bO.  am na /ar$ O
kursIAn dibInIn O na gA w
mAsIAn.  am nOka pi$tA gunE xO
%I nAbInIn.'

350.
     /alI bag bi wI xabarI
kanI w ahlE dIwAnE %I hamI
kanIn. /alI bag gOt, `bas:a,
zAdI bInin, dA bixOyn.'  %i
paniwa gOt a  xulAmAn, `bO
malAn gO$tI dA-nEn a-sar
birinjI, ammA bO kOcakAn
birinjI dA-nEn a-sar gO$tI.'
waxtE majma/Et pilAwE InAn
kOcakAn dItin bO malAn gO$t
InAna, bO kOcakAn birinj bi-tinE,
ci gO$t   dIhAr nIa.
hamI kOcakAn sil bOn, dastEt
xO kE$An a pA$.  hamIAn
zAd xArin, kOcakAn hIc
naxArin.

351.
     /alI bag gOt a kOcakAn,
`hung bO cI nAxOn?  qAtI hung
mAlE min bi HarAm dizAnin?
awa ci:ya?'  kOcakAn gOtin,
`am cAwA   bixOyn?  mA ma
hindI malAEt HusaynIAn %I qadr
O Hurmat nIa li-nik ta kO bO
wAn gO$t InAna w bO ma na?
awAn %i Gayri  laqlaqA /azmAnI
ti$takI dI nizAnin.  am /ar$ O
kursIAn O gA w   mAsIAn %I
dibInIn.'  /alI bag gOt a
xulAmAn, `kOcak Haqq:in.
warin, wihE bixOn, harin,
hindakI dI bi gO$t bO kOcakAn
bInin.  bE%in a kAbAnIE, bO
cI az li-nik janAbEt
kOcakAn $arminda kirim.'

352.
     waxtE xulAmAn dast bi
xArinE kirin gO$t %i-bin
birinjI dar-kawt.  /alI bag
gOt, `awa ci bO?  bas bO cI
kOcak difarmOn, ``gO$t bO ma
naInAna''?'  kOcakAn gOtin,
`ma nazAnI gO$t dA-nAn  a-bin
birinjI.'  /alI bag gOt,
`cAr tipilAn birinj li-sar
gO$tI nabO.  mAdAm hingO awa
nadIt O nazAnI, bas cAwA hung
/ar$ O kursIAn dibInin, kO %i
hamI /asmAnAn pEhal:in?  wa
cAwA gA w   mAsIAn dibInin,
kO %i hamI /ardI pEdA:na?
hingO bO cI HattA   nOka mAlA
faqIrAn xirAb kirIa bi xabarEt
piR-O-pUc O durO?'

353.
     kOcakAn kawtin a $armE,
zEdatir sil bOn, RA-bOn, cOn.
ti$tak naxArin.  hindI /alI
bag gOt, `warin, sil nabin.
nAnI   bixOn,' har cOn,
jawAbA /alI bag nadAn.  /alI
bag %I gOt,   `%E gaRyEn, bilA
bicin.'  /alI bag gOt a pE$-xizmatE
xO, `hara,  bO malAEt
HusaynIAn har yEkI /abAyakI bi
xalAt bIna.'  malA hamI xalAt
kirin, galak RAzI w mamnOn
bOn, bi dil-xO$I cOn. {wa-s-salAm.}

XL. HakAEtA OsE HajI qAsO wa jindI AGA.

354.
     pEnja sAl barI nOka, li
$IwA harkI binajI, murOakI
galak   mEr-cAk habO, nAwE wI
OsO bO, kuRE HajI qAsO.
hingI AGAE   /a$IratA harkIE
binajI jindI AGA bO.  OsO
cAr kuR habOn, tamar,
xAnamIr, tatO, sInO.  jindI
AGA %I cAr kuR habOn, sUAr
AGA, ROstam AGA, muHammad AGA,
/azIz AGA.  ammA kuREt OsE
wakI $ErAn bOn.  kuREt jindI
AGA %I mEr-cAk bOn, balE na
wakI kuREt OsE bOn.   galak
tafAwut habO.

355.
     RO%akI OsE gOt a jindI
AGA, `OjAGA ma yOsuf bakirAn
kEm:in, kasAd:in.  cAk:a aw
sAla %i xarjE /afw bikay.  am
bO ta xulAmEt zIrak:In.'
jindI AGA %I gOt, `watO:ya,
balE na$Em bikam a /Adat.
pA$I galak xalkE dI, dilE wAn
dE /Ajiz bIt.''  OsE gOt, `bas
mAdAm   tO hIwIA min qabUl
nakay az nAhElim OjAGA min
xarjE bidat.   pA$I   tO ci
dikay, bika.''  jindI AGA %I
jUn dAn a OsE.  li wE-darE
dast   dAn a xanjarAn, RA-bOn
a yEk, ammA barawAnAn nahElAn
bigihan a  yEk-u-dO.

356.
     OsE mi$axt bO, mAlA xO
bir a bEtkArE, cAr pEnj
sA/atAn %i  gundE $IwA harkI
dUr:a.  dAimI bi xO w kuREt xO
bi $aw dihAt a  $IwA harkI,
xirAbI dikirin O dicO mAlA
xO.  jindI AGA pEnja mErEt
bi%Ara HAzir kirin, digal
cAwu$E xulAmAn, HajO kuRE
malA  ROstam bEdAwI, hinArin
a-sar mAlA OsE.  gOt a wAn,
`bi $aw harin,   dawrAnE li
mAlA wI bidan, digal spEdE
<xO> hAwE%in a-sar mAlA wI,
nahElin kas %i wAn xilAs bIt,
hamIAn biku%in, dA am %i balA
wAn xilAs bIn.'

357.
     aw %I cAwA AGA gOtibO
watO cOn, dawrAna li mAlA wI
dAn. waxtE hAwInE bO.  mAlA
OsE hamI di kaprEdA bO.
harzAlakI bilind %I cE-kirI
bO, OsO w %inA xO li-sar
harzAlI diniwistin, kuREt wI
w mAlA wI %I di kaprA binIdA
bOn.  %inA OsE bicUkakI sAwA
habO, di lAndikEdA bO.  barI
spEdE bicUk girI.  %inA OsE
RA-bO sar lAndikE, mamikI
bidat a bicUkI, Ra$AtIA dO
murOAn dIt li pi$tA  binadArA
gUzE.

358.
     hEdI OsE tEk-hi%And, gAzI
kir E, `OsO, RA-ba, az dibE%im
diz   hAtin a ma.''  OsO RA-bO,
hUr tE fikirI, wI %I ma/lUm
kir murO:na.   gOt a %inA xO,
`bi hajatA AwE hara xArE, bO
min dO SalabarAn bIna, dA-nEm
a-pE$ anIA xO.  $awE li-dU
dizAn cOn cAk nIa.  dA
bizAnim awa ci:ya w awAna
kI:na.  agar habIt, awa ni%dA
jindI   AGA:ya w agar ni%dA
wI bIt bE-$ik nOka HajO
cAwu$ hAtIa, cOnkO az
dizAnim li-nAw /a$IratA
harkIAn %i GayrI HajO kas
na$Et HukmE   tifangA min, yA
qutabOTAnI, nEzIkI jIE min
bIt.'

359.
     hEdI gOt a %inA xO, `tO
kuRE sAwA %i lAndikE bIna dar,
biba xArE w tamar %I hi$yAr
ka.  yEt dI hE$tA qAhIm
nabOna.  hi$yAr  naka, bilA
biniwin.''  %inA wI cO, dO Sal
InAn, tamar %I hi$yAr  kir.
tifang O RaxtEt xO girE dAn,
li kaprA binI kawt a-bar %OrA
kaprE, mA li cAwRE amrE bAbE
xO.  bicUkE sAwA %I bir a
xArE.

360.
     OsE RaxtE xO li pi$tA xO
girE dA, caqmAqA qutabOTAnIE
sUAr kir, har dO Sal dAn a-pE$
anIA xO.  OsE watO tifangcI
bO gulla-y wI qat xORAI
nadicO.  waxtE xO HAzir kir
gAzI kir, `aw kI:na li
pi$tA gUzE?  harin, agarna dE
hingO ku%im.'

361.
     HajO cAwu$ li-dU xabarE
OsE jawAb dA, gOt, `az HajE
malA   ROstE:ma, qassAbE sarE
OsE:ma.  waxtE ta mAya bIst
daqIqa.  kifinE xO HAzir ka,
waSyatEt xO bika w dastUrIE %i
mAl O /ayAlE xO bixAza.  nAwE
xudE bIna, EdI dUmAIA /amrE
ta:ya.  mA tO nizAnI
HajE malA ROstE wakI malakE
/izrAIl:a?  har kasE aw lE bIa
mEwAn   EdI xilAs bOnA wI
mumkin nIa.  az O tO li-nAw
harkIAn jOtE  kalA:yna.
digal spEdE $AxEt xO dayn a-bar
yEk kA kI dE kE
haRi$InIt.'

362.
     OsE jawAb dA, `HajO,
awa tO:yI?  min nazAnI ta$rIfA
HajO:ya, agarna lAzim bO
hAtibAm a kErIE bEzalI bO
pE$wAzIA ta. tO galak bi xEr
bihEy, sar cAwAn, sar sarAn.
min %I bi-qadar  %i-dast-hAtinA
xO sartE$tA mEwAnEt
/azIz HAzir kirIa.  agar
kEmAsIak habIt qusUrA ma /afw
bika.  ammA nOka li-sar
farmOda-y  ta hE$tA bIst
daqIqa /amrE OsE mAya.  hE$tA
aw bIst daqIqa nacOy
zOr Haz dikam hindI qirAnakI
anIA xO nI$A min biday.  dA
nabIt  bimirim O mEwAnE /azIz
nabInim.'

363.
     digal xabarE wI HajO
pIcak anIA xO %i pi$tA
*binagUzE InA  dar.  OsE dar-HAl
jalabOkA qutabOTAnIE
kE$A, gulla li nIwakA   har dO
birOyAn kawt, %i pAtikA sar
cO dar.  HajO dar-HAl bE-ROH
bO.  OsE hAt a xAr, gOt a
tamar, `kuRE min, az li RAst,
tO li   cap.  hujUm kayn,
yEt dI bigirIn, cakAn %i wAn
bistInin, cOnkO %i   Gayri
HajO yEt dI hamI wakI
%inA:na.  sar-bi-xO bE $aR
cakAn dE dan.''  fi-l-HaqIqa
cAwA OsE gOt watO bO.  hamI
$alAndin. har yEkI pIcak %i
guhE wI biRI w bar-dAn.  bi
cAw-$OrI w $armOkI
cOn a-nik jindI AGA.

364.
     waxtE kO ni%dA jindI AGA
bi wI HAlE kirEt O parI$An
gaRyAwa jindI AGA nihAyat
/Ajiz bO.  HawIA wI li jIakI
nahAt.  gOt, `nAn O AwE mErAn
li min HarAm bIt.  HattA tOlA
HajO nakamawa dast %i OsE
nAkE$im.''  jindI AGA dO-Sad
mEr %i $IwA harkI w bEdAwE w
dirI   w stUnI digal xO InAn,
hAt a bEtkArE sar mAlA OsE.

365.
     digal nIwRO barAIA
la$kirE jindI AGA gaha$t a
nEzIkI gundI. OsE dIt kO galak
bOn.  gOt a %in O bicUkAn,
`hung RA-bin, %i-nAw ma dar-kawin,
REkA sarE sAlArAn
bigirin, harin a nahrIE, mAlA
muSTafA bag mIrE $amdInAn.  az
O cAr kuREt xO bE $aR gundI
nA-bar-dayn.''  %in O bicUk
dar-kawtin.

366.
     OsO w tamar kawtin a
sitAra-y sIngI $aRI w xAnamIr
O tatO w sInO kawtin a girE
pi$tA REkE, bOsa dA-nAn.
HattA la$kirE jindI AGA hAt,
%i wAn RA-birI, gaha$t a
gundI, ci tifang nahAwEtin.
xO   girtin HattA AGA bi xO
tEt, balE AGA li niGAylAn RU-ni$t,
gOt a Hatam, pismAmE xO,
`tO digal la$kirI hara, dast
bi $aRI bikan,  HattA az lEra
pIcak dihisEmawa, pA$I az %I
dE hEm.'

367.
     waxtE dUmAIA la$kirI hAt,
AGA digal nabO, OsE zAnI AGA
nawErAya bihEt.  gOt a kuRE
xO, `AGA nahAt.  cAk:a
nahElIn Hatam xilAs bibIt.'
wAn dO tifang wEkRA hAwEtin a
Hatam, gullayak li sar kawt,
y<E>k li hEstikE pi$tE.  Hatam
li jIE xO tamAm bO. xAnamIr O
dO birAn %I sE tifang wEkRA
hAwEtin a kOmA la$kirI, sE
murO Existin.

368.
     la$kirE jindI AGA li
RAstI bO w OsO w kuRAn li
sitArAn. HattA kO la$kir %i
RAstI dar-kawt a guhAndEt
zawIEt mA-baynA
niGAylAn O bEtkArE dah zEdatir
hAtin a ku$tin.  li wE-darE bO
$aR.  jIE OsE w kuRAn AsE bO.
la$kir na$yA hujUm kat a wAn
HattA   maGrib TArI bO.  OsE w
har cAr kuRAn $aR digal dO-Sad
mErAn kirin.

369.
     EdI OsE gOt, `awa bO $aw.
masalakI ma$hUr:a, dibE%in,
``$aw qalAtA mErAn:a.''  cAk:a
am %i sitArAn dar-kawIn,
bicIn, bigihayn a  /ayAlE xO.
bi wE $awE la$kir na$Et li-dU
ma bihEt.  HattA dibIt a RO%
am dE xilAs bIn.  dE cIn a-bar
HukmE mIrE $amdInAn.'
RA-bOn, cOn, xilAs bOn.

370.
     la$kirE jindI AGA hAt a
bEtkArE.  har sifr O niwIn O
ti$tE mAlA OsE kO mAbO bi
tAlAn birin wa maytE Hatam O
maytEt ku$tI w birIndArEt xO
hal-girtin, gaRyAnawa bO $IwA
harkI, zOr xamgIr O /Ajiz,
wakI murOE kO dibE%in, `cO dA
RidInE dirE% kat, simbEl %I
dA-nAn a sar.'

371.
     OsE hAt a nahrIE nik
muSTafA bag, mIrE $amdInAn,
gOt, `min xO hAwEtIa mAlA mIr.
dibIt min wa-HawInIt O RuxsatA
min %I bidat   az xirAbIA jIE
harkIAn bikam O kArwAnEt wAn
bi$alInim O tAlAnEt wAn bInim
O gyAEt wAn bisO%im O mErEt
wAn biku%im O har ti$tI
bInim nIwak bO min, nIwak bO
mIr bIt.''  muSTafA bag gOt,
`albatta   jUjik xO
dihAwE%in a da/lAn.  awRO tO
kawtI a TangAwIE, bO min
$arm:a az ta qabUl nakam.
lAzim:a bi har TarzakI ta bi-xudAn
bikam O RuxsatA ta
bidam, agarcI dizAnim az O
AGAE harkIAn dE bIn   a
du%minEt yEk, ammA ci bikam?
cAra nIa.  dibIt ta wa-HawInim.'

372.
     muSTafA bag mAlA OsE
hinAr a qasrA gundE kapankIAn
nik qubAd   AGAE zarzAn, li
wE-darE dA-mazirAnd, cOnkO
OsE xudAn-du%min bO w
qasrA kapankIAn %I AsE bO.
waxtE OsE jIE xO girt O amIn
bO dast kir bi xirAbIA jIE
harkIAn.  mA-baynA /a$IratA
$amdInAn O harkIAn   galak bO
du%minAtI.  cAr sAlAn
du%minAtI RO% bi RO% zEda
dibO.

373.
     jArakI sAlA cArE, waxtE
hAwInE, mAlEt harkIAn li wArAn
bOn, mAlA jindI AGA %I li
wArE zAw<A>nga bO li-nik cyAE
cArcalI. tamar O xAnamIr
digal $a$ Hawt xulAmEt muSTafA
bag cOn a ni%dE. li-sar REkA
mA-baynA $IwA harkI w zAwAnga
RU-ni$tin.  watO  qawimI, aw
di bOsEdA bOn, dItin sUAr AGA
w muHammad AGA, har dO kuREt
jindI AGA, digal dah xulAmAn
%i wArI dihAtin a xArE bO
gundI.

374.
     xulAmEt muSTafA bag
gOtin, `awAna %i ma pitir:in O
jIE ma  dUr:a, hawAr nAgat a
ma.  salAH aw:a /alAqa-y wAna
nakayn.  bilA bicIn.''  balE
xAnamIr O tamar gOtin, `am
$Er:In, kuREt $ErI.  ma
RO%akI HattA maGrib
$aR digal ham\^{\i}
harkIAn kir.  cAwA nOka
am %i wAna bitirsIn O nEcIrE
hO dastUr bidayn?''  xulAsa
wEkRA OGilmayakI tifangAn
kirin a murOEt jindI AGA.

375.
     sUAr AGA digal sE xulAmAn
ku$tin O muHammad AGA w cAr
xulAm %I birIndAr bOn.  sE
xulAmAn xO hAwEtin a pi$tA
barAn, $aR kirin,
nahElAn ni%da bigihat a-sar
jandakEt wAn.  tamar gOt, `ma
nEcIrE xO kir.  REkA ma %I
dUr:a, cAk:a wE jArE bas
bIt.  dA bicIn.''   RA-bOn,
cOnawa bO-nAw $amdInAn.

376.
     waxtE kO aw xabara gaha$t
a jindI AGA watO /Ajiz bO,
waxt bO   bimirIt.  RA-bO, cO
mAlA HajI AGAE harkIE kOcar,
gOt, `ni%dA mIrE
$amdInAn kuRE min sUAr AGA w
sE xulAm ku$tIna w kuRE min
muHammad   AGA w cAr xulAm
birIndAr kirIna.  EdI bO ma
harkIAn ci AwRU namA.
kOcar O binajI yEk:in.
lAzim:a am pEkwa wE tOlE wa-kaynawa.'

377.
     cOnkO OjAGA jindI AGA,
kO mAlA $Aba AGA dibE%in E,
li-nAw  /umOmI harkIAn galak
muHtaram:a, %i hamI AGAEt
harkIAn  najIbtir:in, HajI
AGA gOt, `tO ci bifarmOy
taqsIr nAkayn.''  jindI
AGA gOt, `RA-ba, cand harkIE
kOcar HAzir ka w cand harkIE
binajI az dE HAzir kam, dE
hujUm kayn a walAtE zarzAn,
%i GayrI nahrIE, kO jIE
ma$AyixAn:a, wa %i GayrI
gundEt falAn, hamIAn dE tAlAn
kayn O sO%In O har mErE bar
dastE ma bikawIt dE ku%In.'
HajI AGA   gOt, `bA$:a,
murOEt min HAzir:in.  tO %I
xabar bida harkIE binajI,
bihEn.'

378.
     harkIE binajI hAtin.
mAlA HajI AGA li wArE
gawarOkE bO.   kOcarE wI %I
li dOlA mahandI w zInIA
AsingarAn O li cyAE sar
da$tA gawarE bO.  hamI jamA
bOn, dO-hizAr mEr zEda bOn.
hujUm  kirin, gundEt xumArO
hamI tAlAn kirin O sOtin.
hAtin a walAtE  zarzAn.  %i
nAw$ArI HattA gilI$im hamI
tAlAn kirin O sOtin.

379.
     $aR cO sar kapankIAn.
qubAd AGAE zarzAn O xulAmEt wI
w OsE w kuREt wI w cand
xudAn-silAHEt zarzAn hamI
kawtin a qasrA qubAd AGA.
muHAsara bOn pEnj $aw O pEnj
RO%An.  li-sar qasrE bO $aR.
hindI harkIAn hujUm kirin a
qasrE, ci fAyda nabO.  har
hujUmE   bIst mEr zEda li-bin
qasrE %i harkIAn talaf dibOn.
cand RaxEt  qasrE %i-bar
jandakAn dIhAr nabOn.

380.
     agarcI walAtE mIrE
$amdInAn hamI xirAb bO, ammA
mEr-cAkEt  harkIAn %I kEm
mAn.  $Ex sAliH O malA
silEmAn, pE$-niwE%E nahrIE,
digal cand /ulamAEt /a$IratA
girdIAn O $amdInAn O harkIAn,
mIrE birAdOstAn O mIrE
girdIAn, hamI kawtin a mA-baynE,
la$kirE HajI
AGA w jindI AGA bi hizAr hIwI
%i-bin qasrE qubAd AGA RA-kirin,
gERAnawa.

381.
     harkI cOn a mAlA xO.
$amdInAn %I mAn li-sar kAwilEt
sOtI. awjAr $Ex sAliH O
/ulamA w mazinEt /a$IratAn
mu$Awara kirin, gOtin, `cAk:a
musAlaHa bikayn, cOnkO {``aS-SulHu
sayyidu-l-\aHkAm,''}
(ya/nI, ``sulH sardArE hamI
HukmAn:a'').''  xulAsa, pA$I
galak muxAbara w murAsala,
musAlaHa kirin O $art kirin kO
EdI OsE   ci xirAbI nakat O
RU-nEt li kapankIAn.  HAsilAtE
amlAkE wI li-nAw   harkIAn bO
wI bidan a ijAra w HattA OsE
sAx bIt nahEt a-nAw harkIAn.

382.
     cAr pEnj sAl hO mA.
OsE li kapankIAn mir.  mAlxE
harkIE binajI nAwE wI
$arwadIn bO, aw %I $i OjAGA
OsE bO.  murOakI galak
ahli tadbIr bO.  dAimI
tarafdArE jindI AGA bO.  gOt
a jindI AGA, `awa OsO mir.
salAH aw:a, am kuREt wI dil-xO$
kayn, bInInawa.  pA$I kO
cAk amIn bOn hamIAn dE ku%In,
cOnkO {``al-Harbu
xud/atun,''} (ya/nI, ``$aR
HIla:ya'').  du%minE qawI-panja
dibIt bi HIla w pIlAn
bihEt a fawt kirin.'

383.
     xulAsa jindI AGA xabarE
$arwadIn galak pasand kir O
/amal pE   kir.  pA$I sE sAlAn
mazinEt harkIE binajI digal
jindI AGA
muttafiq bOn, gOtin, `cAk:a
har cAr birAn %Ek judA
bikayn, agarna   har cAr agar
wEkRA bin, galak zaHmat:a.'

384.
     $arwadIn gOt, `az dE
xAnamIr gAzI mAlA xO kam, aw
%i min   amIn:a.  wa tatO gAzI
bikan a mAlA nabI, aw %I %i
OjAGA OsE bO. sInO gAzI bikan
a mAlA /umar, aw dOstE wI bO.
tamar li mAlA xO bIt, cOnkO
aw HIlabAz:a, balkO nacIt.
pA$I wakO mA tamar bi-tinE
aw %I sanAI:a.''  wa kirin wakI
tadbIr kiribOn.  har sE bi wI
TarzI ku$tin.  wE $awE pEkwa
hAtin a-sar mAlA tamar.

385.
     dOstakI tamar habO, nAwE
wI Hasan bO.  gAzI tamar kir,
`wara   dar.  min cak li xO
bastIna dA bicIn a cyAy,
nEcIrE bikayn.'' tamar zU RA-bO,
RaxtE xO girE dA, tifang
hal-girt, hAt a dar.   waxtE
sarE xO %i darikI InA dar bIst
sihI tifang wEkRA bar-dAn a
wI.  tamar kawt.  hE$tA
birInEt wI garm bOn, RA-bO sar
cOkAn,   tifangak hAwEt a
kOmA wAn, yEk ku$t, balE pEkwa
hujUm kirin a
darikE xAnI, tamar girtin.

386.
     jindI AGA gAzI kir,
`tamAm nakan HattA az tEm.'
jindI AGA hAt, gOt, `tamar,
ta sUAr AGA ku$t?''  gOt,
`balE, AGA, min aw  jUE kuRE
jU sakat kir.  dUmAIA har kas
mirin:a.  hindI am habOyn
SayEt wakI ta nadi$yAn
biRawin.  nOka %I am cOyn.
HukmE xudE:ya.   hIc xam nIa,
ci dikay, bika.''  jindI AGA
bi dastE xO tamar bi   biwirI
tamAm kir.

387.
     pA$I cand sAlAn jindI
AGA %I mir.  bO zamAnE $Ex
/ubaydullAh.  %in O bicUk O
/ayAlE kuREt OsE hamI cOn a
takyA $Ex   /ubaydullAh.  aw
%I qawI xurt bO.  kuREt jindI
AGA gAzI kirin,
cAr-Sad lIrAE /usmAnI %i wAn
stAnd, dA /ayAlE kuREt OsE.
EdI mAlA  wAn kasakI watO namA
kO xudAn-nAw-O-nI$An bIt.
masalA ma$hUr:a, `agar dArE
kirm %i xO nabIt, /amrE wE %i
hizAr sAlAn zEda:ya,   balE
kirm kO %i xO bO, dawAm nIa,
dE qulEr bIt, kawIt.''  {wa-s-salAm.}

XLI. HakAEtA gUzA kilAwAn.

388.
     binagUzak galak kawn li
gundE binAwOkE, tixUbE girdI w
$amdInAn haya, dibE%in a wE
binagUzE gUzA kilAwAn.  sababE
wI    nAwI awa:ya.  dibE%in
zamAnE pE$I bO du%minI li mA-baynA
Hasan  bag, mIrE
$amdInAn, O salIm bag, mIrE
girdIAn, li-sar gundE ROyAn
O gundE binAwOkE w gundE bEsOsIn.

389.
     Hasan bag gOt, `aw har sE
gunda %i zInIA bardIE Erwa:na.
dibIt bO min bin.''  salIm bag
gOt, `hamI /Alam dizAnIt aw
har sE  gunda na HaqqE min:a w
na HaqqE ta:ya.  HaqqE AGAE
harkIE  binajI:ya.  az O AGAE
wAn dOst:In.  dAyna min,
cOnkO %i wI  dUr:in, na$Et
taSaRuf bikat.  bas az qabUl
nAkam murOEt ta  hAt-u-cOnA
wAn gundAna bikan.'

390.
     sE cAr sAlAn watO
du%minAtI kE$A, dAimI mEr %i
yEk-u-dO diku$tin O tAlAn
dibirin.  mA-baynA wAn qawI
naxO$ bO.  du%minAtIA wAn
galak $adId bO, cOnkO hingI
cu HukOmatAn bi RasmI
taSaRuf di jIE kurdAn
nadikir.  mazinEt kurdAn har
yEk di jIE   xOdA sar-bi-xO
bO.  wE jArE, cOnkO Hasan
bag zOr xurt bO, HattA
nAwE wI dA-nAbOn Hasan pA$A,
kasak %i mazinEt /a$IratEt
nEzIkEt wI nadi$yA barAmbarIA
wI bikat.

391.
     gOt, `wa dyAr:a salImOk
xO bi ti$tak dizAnIt, lawAnE
hinda du%minAtIE digal min
dikat.''  gOt a kAtibE xO,
`wara, kAGazakI %i
tarafE min biniwIsa bO
salImOkE girdI baRUxOr, %i-birsA-mirI,
ammA cAwA dibE%im watO biniwIsa, agarna
dE tipilA ta biRim.'

392.
     kAtib murOakI Aqil bO.
gOt a mIr, `balE, cAwA
difarmOn albatta wazIfA
ma\mOrI itA/atA amrE AmirI:a,
lAkin mi$Orat di har
kArakIdA zOr munAsib:a.
qur\AnE farmOya, ``{wa
$Awirhum fi l-\amri,}''
(ya/nI xudE dibE%It, ``ay
muHammad, mu$Awara bika digal
aSHAbEt xO di har kArakIdA'').
wa muHammad gOtIa, ``{lA
nadima man   ista$Ara,}''
(ya/nI, ``pa$ImAn nabOya har
kasE mu$Awara kiribIt'').'

393.
     `masnawI dibE%It,
{/aql-rA bA /aql-i yArI yAr kun,}
{``\amruhum $@rA''
bi{\x}An u kAr kun}
(ya/nI, /aqlE xO digal /aqli
hawAlakI bika hawAl, AyatA
{``\amruhum $@rA''} bixUna w
$Ol bika.  ya/nI aw Ayat
dibE%It, ``kArE mu\minAn
$OrA:ya,'' ya/nI bi mi$Orat:a,
sar-bi-xO nIa).  wa /aqlE
murOakI yak dAwA mU:a,
za/If:a, balE waxtE galak mU
gaha$tin a  yEk-u-dO dibIt a
warIs, kalAn pE girE didan.'

394.
     `ci xO$ gOtIa $A/irE
fArsI, {Sad hazArAn ri$ta
yaktA-rA nabA$ad quvvatI,
c@n bar-I(!) ham tAftI
isfandiyAr-a$ nagsilad.
ri$ta c@n yaktA buvad az z@r-i
zAlI bugsilad, lIk c@n payvand $ud
az z@r-i rustam nagsilad,}
(ya/nI, Sad hizAr mUE yaktA
hIc qOwat nIa.  waxtE ta
pEkwa bA dAn   isfandiyAr
nAbizdInIt.  mU waxtE yaktA
bIt %i qOwatA pIra%inakI
dibizdyEt, ammA waxtE pEkwa
nUsyAn %i qOwatA ROstam
nAbizdyEt).'

395.
     `bas salAH aw:a kAGazA
mIrE girdIAn bi mi$OratA
mazinAn O AqlmandAn biniwIsI, cOnkO
harcand amsAlEt salIm girdI
liyAqatA du%minAtIA zAtE pA$A
nIa, balE dIsA di har $OlakIdA
narmI w xO$I cEtir:a w tawfIq
bi xudE:ya.  mabAdA am AxirI
$arminda bibIn.'

396.
     hindI kAtibI gOt mIr
qabUl nakir, gOt a kAtibI,
`biniwIsa, ``salImOkE baRUxOr,
dastE xO %i gundEt min bikE$a,
agarna kArE xO   bika.  qarAr
bIt la$kirakI watO bInim a-sar
/a$IratA girdIAn kO barEt
binAGEt xAnIEt wAn RA-kan,
bInin a nahrIE.'''  watO
niwIsI, kAGaz dA dastE jUakI,
bir bO salIm bag.

397.
     waxtE salIm bag mazmOnE
kAGazE zAnI jU xalAt kir,
jawAbA   mIrE $amdInAn hO dA
niwIsIn, `amrE /AlI gaha$t.
harcand zAtE   hingO Ra\IsE
ma hamIAn:a, ammA dast %i
HuqOqI hal-girtin galak
zaHmat:a.  mirin xO$tir:a.  ma
hIc waxt TAqatA $aRE hingO
nIa,  balE waxtE muSIbat hAt,
%i bar nAHalEyn.  tawfIq %i
xudE:ya.'

398.
     `mirin bi /izzat xO$tir:a
%i %In bi zillat.  HattA
kicakI  girdI mAya dast %i
wAn gundAna nAkE$im.  harcI
dikay bika.  taqdIrA xudE
ci:ya albatta aw dE bIt, balE
wa dyAr:a janAbE mIr
kalAmE HukamA %i bIr kirIa kO
gOtIna, ``{man takabbara fa
qad takassara,}'' (ya/nI, ``har
kasE xO mazin bizAnIt
di$kEt'').  {wa-s-salAm.}'

399.
     waxtE aw jawAba gaha$t a
mIr Hasan zEdatir HiddatE
girt.   cAr-hizAr mEr %i
$amdInAn O %i harkIE kOcar O
barasOrIAn jamA   kirin, InAn
a ROyAn O binAwOkE.  mIr Hasan
bi xO li gundE awlIAn RU-ni$t.
xabar gaha$t a salIm bag, li
gundE zaran bO, kO   la$kirakI
watO hAtIa, EdI girdI na$En
bibiziwin.  salIm bag gOt,
`bi qOwatA xudE Suba dE balAw
kam.'

400.
     xabar dA girdIEt nAwpArI
w biRO%IAn, `xO HAzir kan.
Suba az   bi xulAmEt xO w
girdIEt bincyA dE hujUm kam
bO-sar binAwOkE. hung %I HattA
duSba bigan a min.''  salIm bag
sE-Sad mErEt bi%Ara digal xO
RA-kirin, nIw-sA/at barI spEdE
hAwEt a-sar binAwOkE.
$ElikEt tifangAn li-dU-yEk
kirin a gundI.  dast dAn a
xanjarAn, hujUm kirin a kOmA
wAn.

401.
     watO HalAtin, dibE%in
Ha$tE kilAw bi gUzEwa mAn,
cOnkO TAEt wE nawI bOn.
xulAsa la$kirE mIr Hasan
$kast, galak ku$tin. salIm bag
li ROyAn RU-ni$t.  RO%<A> pA$I
pEnj-Sad mEr girdI hAtin,
pEkwa hujUm kirin a awlIAn.
li wE-darE %I $kAndin.
la$kirE girdIAn li awlIAn RU-ni$t,
qaraqOlEt wAn hAtin a
bEgirdI.

402.
     mIr Hasan hAt a nahrIE
zOr $arminda.  ma$Aix O /ulamA
w mazinEt /a$IratAn kawtin a
mA-baynE, musAlaHa kirin.
awlIAn O  bEgirdI dAn a mIrE
$amdInAn, ROyAn O binAwOk O
bEsOsIn mAn bO   girdIAn.
nAwE gUzA binAwOkE dA-nAn
``gUzA kilAwAn''.

403.
     %i hingI pA$ cu waxt
/a$IratA $amdInAn GAlib nabOya
li-sar girdIAn.  mErakI girdI
muqAbilI dah mEr $amdInAn $aR
kirIa w $amdInAn $kAndIa.
HattA zamAnE HukOmatA /usmAnI
tasallut li-sar kurdistAnE
kirI aw gundAna di taSaRufA
girdIAndA bOn.  pA$I hingI
HukOmatE hamI %i dastE
/a$IratAn dar-Existin, balE
nOka %I galak kasAn takabbur
kirin O HarbA /umOmI kirin.
mumkin:a /AqibatA  Hasan pA$A
bi-sar wAn bihEt.  {wa-s-salAm.}

XLII. HakAEtA /abdAl bag
mIrE $amdInAn O %inA wI parI
xAnE.

404.
     nEzIkI Sad sAl pE$ nOka
/abdAl bag habO, mIrE
$amdInAn, mAlA   wI li qasabA
nahrIE di qalAtEdA bO.
mIrakI galak bi-Hukm O xurt
bO, li-sar /a$IratA $amdInAn,
HattA li-sar harkIE kOcar %I
Hukm dikir.  AGAE nAHiyA
zarzAn TAhir AGA habO, li
gundE mAsIrO  di-RU-ni$t.  aw
TAhir AGA zOr siwik-/aql O
tund-tabI/at bO. kicak habO,
nAwE wE parI xAn bO.  galak
lAw-cAk O jwAn bO, ammA
di /aqlE xOdA tamAm nabO.

405.
     /abdAl bag gOt a mazinEt
majlisA xO, `dibE%in AGAE
zarzAn  kicakI galak cAk
haya.  Haz dikam bicin, bO
min %i bAbI bixAzin, balE
hindI taSawwur dikam nizAnim
dE cAwA mumkin bIt, cOnkO
TAhir   AGA tabI/at-tund:a.
har kasE wI baHsay digal wI
bikat dE jUnAn  dat E, wa
ma/lUm nIa kO qasdA ku$tinA wI
%I nakat.  nizAnim tadbIr
ci:ya.  hung REkakI bO wE
$OlE wa-bInin.'

406.
     mazinAn gOtin, `balE,
janAbE mIr, wa:ya wakI hung
difarmOn. TAhir AGA zOr
tund:a, ammA am watO taxmIn
dikayn kO bO zAtE hingO
cu gOtinAn nAkat, balkO dE
mamnOn bIt.  mA aw kicA xO dE
dat a kE   %i hingO mazintir O
maslaHattir?''  mIr gOt, `awa
bO xudAn-/aqlAn
wa:ya, ammA bO amsAlEt TAhir
AGA, kO farqE nAkan di mA-baynA
dO w   dO$AwEdA, zOr
mu$kil:a.'

407.
     mazinAn %I gOtin, `am %I
dE cIn bi tawakkulA xudE,
bizAnIn dE ci jawAb dat.
agar wakI murOAn bi dil-xO$I
dA, cAk:a, agarna dE bi RawAn
InIn.''  mIr gOt, `balE, az
di$Em biRawEm, ammA bO min
/ayb:a kicA RispIE millatE xO
biRawEm.  Haz nAkam dilE
millatE  zarzAn /Ajiz bIt.
HattA mumkin bIt bi dil-xO$I
cE-kan.  agar bi cu TarzAn
cE-nabO, warin, %E gaRyEn.'

408.
     qAzI<E> $amdInAn, malA
xAlid afandI, w pA$-mIrE
$amdInAn,  /abdul/azIz AGA,
digal cand mazin O mu/tabarEt
xulAmEt mIr, hamI RA-bOn, cOn
a mAsIrO, mAlA TAhir AGA.
$awE, pA$I $Iw xArinE,   qAzI
gOt a TAhir AGA, `az nizAnim
am maqsadA xO /arz bikayn yAn
janAbE AGA dE pisyArA HAlE
mEwAnAn farmOt.''  TAhir AGA
gOt, `bE%in, hingO ci diwEt?
agar mumkin bIt taqsIr nAkam.'

 409.
     qAzI gOt, `ma/lUmI
janAbE AGA:ya, janAbE mIr
/abdAl bag ci qadar mazin:a w
li wAn sarHaddAna kas
hambarAnE wI nIa.''  TAhir AGA
gOt, `balE, qAzI afandI,
wa:ya.  maqsOdA xO bE%a, dirE%
naka.''  qAzI pIcak tirsA,
damakI bE-dang bO.  TAhir AGA
gOt, `bO cI nAAxiwI?''  qAzI
gOt, `ta farmO, ``dirE% naka.''
az tirsAm,   cOnkO hindak $Ol
hana, bE dirE% kirin cE-nAbin.'

410.
     TAhir AGA gOt, `wakI az
tamA$A dikam hung aw mazinAna
hamI hAtina quzE parOkE %i min
bixAzin.  hingO qat $arm
nakir.  wa   dyAr:a mIr %I
karak:a wakI hingO.  RA-bin,
harin a-sar gunE mIr, agarna
dE nOka hingO li-bar dawE
$IrAn qad-qad kam.  harin,
bE%in   a /abdAl, bilA qUnA xO
bO haspE min bihinErIt, pA$I
parOkE  bixAzIt.''  EdI cI dI
nagOtin.  Subay zU gaRyAnawa.

411.
     hAtin, gOtin a mIr,
xizmatA ma mumkin nabO.''   mIr
kanI,  gOt, `hung bi xudE kan,
ci gOtIa?  bO min bi tamAmI
naql kan.'' wAn %I gOtin,
`$arm:a, nAbIt.  awI cu AwuRU
bO ma nahElA.  ma   mirin pE
xO$tir bO %i wE RazAlatA wI bi
ma kir.''  xulAsa mIr gOt,
`albatta dibIt bE%in.''  wAn %I
ci bihIstibOn O dItibOn
gOtin.   mIr hIc sil nabO,
kanI.  gOt, `/ayb nIa, cOnkO
masalakI ma$hUr:a li-nAw ma
kurdAn.  dibE%in aw kasE %inE
dixAzIt mAkar:a, aw kasE %inE
didat nErakar:a, balE pA$I
birinE $Ol bar-/aks:a.'

412.
     jUak li nahrIE habO,
galak Aqil bO, nAwE wI mO$E
bO.  gOt a mIr, `aw $Ola xamA
banda-y ta:ya.  karEt wakI
TAhir AGA bi SayEt wakI min dE
REkE girin.''  mO$E cO.  wI
waxtI TAhir AGA li-sar
RUbArE bO, ma$GOlI RItinE bO,
hE$tA na-RA-bOy.  mO$E gOt,
`bAxE TAhir AGA, EwArI bi xEr.
kayfA hingO w bicUkAn
cAwAn:a?'

413.
     TAhir AGA %I hE$tA di wI
HAlIdA, jawAb dA, `tO galak
bi xEr hAtI, sar sarAn, sar
cAwAn.  AxiwtinA ta li min
watO xO$ hAt,   agar tO parOkE
%I bi xO bixAzI qat bE-kayfIA
ta nAkam.''  mO$E   gOt, `aw %i
min zEda:ya.  aw lAIq:a bO
xudAnE xO.''  dast bi kanIE
kir, gOt, `EdI kayfA ta:ya.
har kasE ta Ra\y li-sar bIt
min dA wI.''  mO$E %i wE-darE
gaRyAwa, nacO gundI.  $OlA xO
dirust kir. hAt, tamAm bO mIr
HakAEt kir.  dAwAtE dirust
kirin, cOn, parI xAn   bO
/abdAl bag InAn a nahrIE.

414.      dibE%in
pA$I cand sAlAn jArakI parI
xAn zIz bO, %i qalAtE  dar-kawt,
REkA zInI girt kO bicIt
a mAlA bAbE xO.  cand murOEt
mu/tabar cOn a pE$IA wE, hIwI
kirin, `wara, bO xAtirA ma,
wa-gaRyEwa, naca.''  qabUl
<nakir>.  parI xAn gaha$t a
sarE zInI. wa qawimI mO$E %i-nAw
$ArI dihAtawa bO nahrIE.
li wE-darE mO$E gOt, `Ay
xAnim, awa xEr:a?  dE kEwa
cI?  bAbE ta qadrE min
na$kAnd, cAwA tO dE $kInI?'
parI xAnE qadrE mO$E na$kAnd,
digal   wI hAt a mAlA xO.
{wa-s-salAm.}

XLIII. mulk tAbi/I kAlUma:ya.


415.
     murOakI harkIE binajI
habO, nAwE wI gul muHammad bO.
digal pismAmE xO $arIf hAtin
a-lAlI bAbE min, malA
/abdullAh, qAzI<E> harkIAn
O girdIAn, kO bO wAn mas\alayA
$arI/atI bayAn bikat. da/wA
zawIakI gul muHammad li $arIf
dikir.  zawI %i zamAnE bAb O
bApIrAn di dastE $arIfdA bO,
cu waxtAn gul muHammad
taSaRufA wE zawIE nakiribO.

416.      gul
muHammad gOt a bAbE min, `awa
zawIA min:a.  $arIf Haqq nIa
zawIA min taSaRuf bikat.'
bAbE min gOt a gul muHammad,
`dalIlA ta ci:ya?  bi ci
mamsak tO da/wA dikay?  ta
qabAla haya, $AhidEt mu/tabar
hana, yAn TApOyA dawlatI haya?
yAn ta  yAn bAbE ta ci waxtAn
taSaRuf kirIa?  dalIlA xO
harcI haya bayAn   bika, wa-illA
da/wA bE dalIl qabUl nIa.
$arIf dE Haqq bIt agar
tO cu dalIlAn naInI.'

417.
     gul muHammad gOt, `balE,
qAzI afandI, dirust watO:ya
wakO tO   dibE%I.  az %I
dizAnim kO bE dalIl nAbIt.
min cu dalIl %i wAna
yEt ta farmOy di dast<d>A
nIna, balE dalIlakI dI %i wAna
hamIAn muHkamtir min haya.'
bAbE min gOt E, `{subHAna-llAh,}
aw ci dalIl:a %i wAna
hamIAn muHkamtir?  awa cil
sAl zEdatir:a az qAzI:ma,
cand kitEbEt $ar/ O qAnUn min
xundina w mutAla/a kirina,
%i Gayri wAna min cu dalIl,
na za/If, na muHkam, nadItina.'

418.    gul muHammad gOt, `{subHAna-llAh,}
az ta/ajjub dikam %i
/ilm   O ma/rifatA ta, cAwA
HattA nOka ta aw dalIl fAm
nakirIa.  mA tO nizAnI dalIlA
%i hamI dalIlAn qAhImtir
kAlUma:ya?  har kasE kAlUma
haya, mulk bO wI:a.  nOka
kAlUma bi dastE min:a.  $arIf
faqIr:a, TAqatA min nIa.  zawI
albatta az dE xOm.  aw dalIlEt
$ar/ O qAnUnAn hamI piR-O-pUc:in,
bE-fAyda:na.  aw
hingI bi-kAr  tEn kO kAlUma
nabIt.  waxtE kAlUma habIt
dalIlEt dI hamI durO:na w
hIc:in.'

419.
     bAbE min galak kanI, gOt,
`mAdAm wa:ya, az bi wE da/wAE
nAAxiwim.  fi-l-HaqIqa
watO:ya, agarcI Haqq nIa.'
nOka %I masalA   gul muHammad
ma$hUr:a.  dibE%in, `mulk
tAbi/I kAlUma:ya.''  bas bO
har dawlatE kAlUma lAzim:a.
xO bi hIwIA qAnUn O qarAr-nAma
w   mu/Ahada-nAma nahElIt,
agarna dE maHw bIt.  {wa-s-salAm.}

XLIV. HakAEtA mawlAnA xAlid.


420.
     %i kurdEt $ArazUrE
malAyakI galak mu/tabar paydA
bO, nAwE wI   malA xAlid bO.
cand sAlAn tadrIs kir, cand
kitEb, GazaliyAt,   /aqAidi
fArsI <w> /arabI ta\lIf
kirin.  pA$I kO ma\zOn bO di
ir$AdA tarIqatA naq$bandIyadA
gOtin E mawlAnA xAlid.  /ulamA
w  ma$AixEt kurdAn aksar,
balki hamI, mu/taqidEt kamAlAt
O karAmatEt   wI:na.  tafsIlan
ma\zOnIyatA wI, wakI ma
bihIstI, hO:ya.

421.
     dibE%in waxtE kO li
silEmAnIE mudaRis bO $Ex
/abdullAh dahlawI bi SOratE
darwE$I di xawnE dIt, nazAnI
kI:a.  gOt E, `xAlid, hara
HajjE.  tO dE bInI darwE$akI
wakI min li-nAw baytA ka/ba,
hispIAn diku%It.  cu i/tirAz
li wI nagira, damAnA wI bigira
w mAc ka.  aw dE maqsOdA ta
HAsil kat.''  pA$I wE xawnE
cand sAl cOn, wI %I i/tibAr
bi xawnE nakir.  gOt, `awa
xawn:a.  AyA RaHmAnI:a yAn
$aytAnI:a, jIE bAwirIE nIa.'
xulAsa xawnA xO %i bIr kir.

422.
     pA$I cO HajjE.
darwE$ak dIt li-nAw ka/ba
hispIAn diku%It. mawlAnA xAlid
xO %i wI sil kir, `tO bi ci
$ar/ O bi ci mazhab   $OlA hO
bE-adab dikay?''  waxtE hO gOt
darwE$ RA-bO, kanI, gOt,
`xAlid, ta xawnA silEmAnI %i
bIr kirIa.  safarA ta dUr
kawt, nakO   li dahlawI
bibInI, agarna %i dastE ta
cO.''  digal wE xabarE
darwE$ %i-pE$ cAwEt wI bazir
bO.

423.
     mawlAnA xAlid galak
pa$ImAn O xamgIr bO.  hAtawa
bO silEmAnIE, tadArukA safarA
hindustAnE kir.  harcand
/ulamA gOtin,   `naca, bO
/ilmE ta galak mixAbin:a.  tO
dIn bOyI'', gOt, `az HAlE
xO albatta %i hingO cEtir
dizAnim.  dibIt bicim.'

424.
     waxtE cOnE REkA wI kawt
a nahrI w OrmI.  hingI
/abdullAh li nahrI mudaRis bO,
gOt a mawlAnA, `az galak
ta\assuf dikam bO /ilmE ta.
Haz nAkam bicI.  agar dE har
cI, min %I di-xizmat xOdA
biba.''  mawlAnA gOt, `kas
zaHmatE nakE$in.  /ahd bIt har
fAyda-y li wE safarE dast min
bikawIt muxlis hamI $irIk
bin.'

425.      aw $i/rA
fArsI dar-Haqq sayyid
/abdullAh $amdInAnI gOt,
{`adIb-i man jalIs-i
man $avad dar Halqa-yi rindAn,
ba g@$-a$ gar rasAnam
nAla-yi mastAna-yi xud-rA.'}
(ya/nI, awa kO adabI nI$A min
didat, agar az nAlIA HAlE
sarxO$IA xO bigahInim a guhE
wI, ya/nI aw HAlE bi-sar min
hAtI bi-sar wI %I bihEt, aw %I
dE li-nAw majlisA lOtIAn RU-nEt,
ya/nI REkA ma dE   qabUl
kat, agarcI di nazarA
/awAmmIdA am lOtI w xirAb:In).

426.      xulAsa
mawlAnA cO dahlawI, cand
sAlAn mA lAlI $Ex /abdullAh
dahlawI.  sulOk O RiyAzat
kE$A, ma\zOn bO.  hAtawa bO
silEmAnIE, ta/lImA tarIqatA
naq$bandIya kir.  HattA hingI
%i Gayri tarIqatA qAdirIya
nabO li kurdistAnE.

427.
     /ulamAEt kurdistAnE,
amsAlE sayyid /abdullAh O
sayyid  TAhA<y> nahrI w malA
yaHyA afandI mizUrI %ErI w
malA TAhiri bAmarnI w malA
/abdulfattAHi AkrayI w malA
aHmadi bijIlI w malA muSTafAy
u$nOI w malA /usmAni TawElaI w
galak dI %i /ulamAEt mazin,
bOn a mirId O ma\zOnEt
mawlAnA.  har yEk li jIE xO
bO $Ex O ir$AdA tarIqatA
naq$bandIya kir, wa aw tarIqa
li-nAw kurdistAnE   balAw O
ma$hUr bO, wa tarIqatA
qAdirIya RO% bi RO% kEm O bE-RaGbat
bO.

428.
     hingI $Ex ma/rOf habO li
silEmAnIE, /AlimakI galak
mazin bO wa awwal daraja-y
mur$idEt qAdirI bO.  ba/zakI
/ulamAEt wakI malA   muHammad
kuRE malA Adami bAlikI tAbi/I
wI bOn.  gOtin, `bOnA mawlAnA
li kurdistAnE zararakI
mazin:a, ham bO dInI, ham bO
dunyAE, cOnkO kurd millatakI
dil-SAf O waH$I:a, mAlE xO
nIwakE  zEdatir dE kan a
Sadaqa bO takyAEt xulafayEt
mawlAnA w galak dE dawlatmand
bin.'

429.
     `awlAdE wAn dE bi nAz O
ni/mat parwarda bIt, nafsA wAn
dE  maGrOr bIt, jIE bAbEt xO
nAgirin.  maslakA ROHAnI dE
mubaddal kan   bi umOrEt
siyAsI w dunyAI.  %i lAyakI dE
iddi/A ma$ayxatE kan, %i
lAyakI dE dast hAwE%in a
HukmdArIE.  hingI /ulamA dE
i/tirAzE li wAn girin.  aw %I
dE bE%in a jAhilAn, ``/ulamA
hamI munkirEt tarIqatA
/alIya:na.''  /ulamA dE bE-Hurmat
bin O /ilm dE bE-RaGbat
bIt.  waxtE kO /ilm namA dIn
%I dE maHw bIt.'

430.   `wa dawlatmandIA wAn dE bIt a
sababE /isyAnA wAn %i
dawlatAn.  kurdistAn dE bIt a
jIE $aR O /adAwat O
la$kirkE$IA   dawlat O
/a$IratAn.  cu RAHatI bO kas
nAmInIt.  hingI dIn O dunyA
har dO dE %i dastE ma dar-kawin.
bas muwAfiqI qA/ida-y
uSOlu-l-fiqh, {``\irtikAbu
l-qabIHi li daf/i l-\aqbaHi
wAjibun,}  (ya/nI, kirinA
ti$tE kirEt bO daf/ kirinA
ti$takI kirEttir  lAzim:a,)
bas wAjib:a, bO girtinA pE$IA
fasAdA dInI w dunyAI, am
janAbE mawlAnA biku%In.'

431.
     xulAsa $Ex ma/rOf O
tAbi/Et wI qarAr InAn a-sar
ku$tinA mawlAnA.  gOtin, `agar
aw murOa xirAb:a wAjib:a
ku$tinA wI.  agar   cAk:a,
cOnkO dUmAE dE bIt a sababE
xirAbIakI mazin, dIsA lAzim:a
ku$tinA wI.''  bi wI mazmOnay
xabar dAn a mawlAnA, `am xAhi$
dikayn, %i kurdistAnE dar-kawa,
agarna muwAfiqI qA/ida-y
uSOl dE ta ku%In.'

432.
     mawlAnA %I /AlimakI /Aqil
O munSif bO.  zAnI farmOda-y
$Ex ma/rOf dirust:a w bi
dirustI hAt a jE.  tadArukA
xO kir, cO istambOlE.  li wE-darE
%I qiyAsE dO sAlAn ir$Ad
kir O cand xulafA   ma\zOn
kirin.  agarcI waH$atA kurdAn
%i bE-tarbiya w bE-ta/lImI bO,
ammA safAhatA turkAn ti$takI
tabI/I w xalqI bO.  li
istambOlE   zEdatir bO bA/isE
andE$a w iGti$A$E.  /ulamA hO
munAsib dItin   bicIt a
/arabistAnE.  gOtin, `/arab
millatakI muta/assib O GayOr
O dil-qAhIm:in.  galak tAbi/I
ti$tE ROHAnI nIna.  wE-darE bO
janAbE Ra$Adat-ma\AbE
mawlAnA %i hamI jIAn salAHtir
O bE-andE$atir:a.'

433.
     mawlAnA %i istambOlE cO
$AmE, cand sAlAn li wE-darE
%I ir$Ad   kir.  li sAliHIyE
wafAt kir.  nOka marqadE wI
ma$hUr:a, takyA   li-sar haya.
xalk dicin a ziyAratE.
mawAjibA HukOmatI haya bO
maSArifE takyA wI.  al-Haqq
mawlAnA bi xO zAtakI mubArak
bO, ammA   tOakI watO li
kurdistAnE cAnd, bO bA/isE
maHwA AsAyi$A wAn. {wa-s-salAm.}

XLV. HakAEtA $Ex nabIE mAwIlI.

434.
     gundak haya nEzIkI
RawAndizE, mAwIlAn dibE%in E,
Ra/Iyat:in,   faqIr:in.
malAyak %i wI gundI paydA bO,
galak malAyakI cAk bO,
di har /ilmakIdA mAhir bO.
bAbE min digOt, waxtE az faqI
bOm aw musta/idd bO.  min dars
lAlI wI dixund.  galak zIrak
bO.  pA$I kO   muntahI bO cO
gundE TawEla, lAlI $Ex /usmAn,
xalIfa-y mawlAnA   xAlid,
dAxili tarIqatA naq$bandI bO.
cand sAlAn mA, sulOk O
RiyAzat kE$A.  bO xalIfa w %i-taraf
$Ex /usmAn iznA $ExInIE
war-girt.  bO $Ex, hAtawa bO-nAw
/a$IratA bAlikAn.

435.
     gundak %i nU AwA kir li
mA-baynA /a$IratA bAlikAn O
/a$IratA   xO$nAwAn.  nAwE wI
gundI dA-nA xAnaqA, ya/nI {jA-yi ir$Ad-i
murIdAn}, li wE-darE RU-ni$t,
dast bi ir$AdE kir.  ahlE
bAlikAn O   xO$nAwAn hamI bOn
a mirIdEt wI.  xAnaqAyak %I li
kOy sanjAq AwA kir.  zistAnAn
dicO kOy, ir$Ad dikir.  galak
ma$hUr bO.

436.
     pA$I kO $Ex /usmAn mir
gOt a mirIdAn, `az di wE
tarIqatA   /alIyadA
mujtahid:im.  hindak AdAb
hana bO wI zamAnay lAzim:in
bayAn bikam, cOnkO qalbEt
ahlE zamAnE ma watO Ra$ O Raq
bOna bi zikrE xudE narm nAbin.
nafsA wAn bi-da/Iya:ya.  HattA
da/IyA   nafsE nahEt a $kAndin
zikrE xudE hIc ta\sIrE di
qalbIdA nAkat.  mAdAm wa:ya
bas min bO $kAndinA hawA w
hawasAn REkA munAsib dItIa
kO ti$tE li-nAw xalkI zOr $arm
O kirEt bIt bikan, dA xalk
lOmA  wAn bikat, balkO nafsA
wAn nawI bibIt O zikrE xudE
ta\sIrE bikat.'

437.      `waxtE
hung jamA dibin bO niwE%E,
har kasE hAt a %Or li-dU
silAwE bE%It, ``ay ahlE
majlisE, az hingO bigEm.''
ahlE majlisE %I   bE%in a wI,
``sar cAwAn, sar sarAn, am %I
ta bigEyn.''  waxtE RA-dibin a
niwE%E imAm bE%It, ``RAst RA-wastin.
min di qUnA hingOwa.''
jimA/at %I di jawAbA imAmIdA
bE%in, ``RaHmat li ta, am hamI
di qUnA ta.''  pA$I kO niwE%
tamAm bO imAm TiRakI mazin
bikat.  hamI bE%in, ``li-sar
kIrE ma.''  pA$I har yEk TiRakI
bikat.   imAm bE%It, ``li-sar
kIrE min.''  pA$I hamI biziRin
wakI karAn O xO   hAwE%in a-sar
yEk-u-dO, bikan a qOrI w
galta.  wa har yEk bO kArwAnE
mAkarakI RA-girIt, waxtE
dicin a kArwAnAn mAkarAn
bigEn. pA$I gAnE bihEt, li-nAw
jimA/atE iqrAr bikat.'
xulAsa aw $OlEt hO kirEt O
muxAlifI adab O munAfI /aql O
insAnIyatE galak bO   mirIdAn
gOtin O mirIdAn qabUl kirin.

438.
     wa bi xO %I cil %in
InAn, cu waxtAn %i ha%da
%inAn kEmtir  nabOn.  waxtE
dicO gundAn har mirIdE
kicakI bA$ O %IrOka habA
dixamilAnd, bO janAbE $Ex
diInA, digOt, `hIwI dikam $Ex
kicA min qabUl bikat O kicA
min tabaRuk bikat, dA badanE
bAb O dAy O bApIr   O dApIr
HattA Hawt pi$tAn li AgirE
jahannamE HarAm bibIt.'
cOnkO   hindak xalIfa paydA
kiribOn hO digOtin a xalkI w
pA$I kO $Ex kicA   SOfI
tabaRuk dikir, agar Haz kiribA
bi xO hal-digirt, yAn didA
xalIfayakI, yAn didA bAbE
kicE.  aw kic dibO tabaRuk O
muqaddas. EdI %i Gayri $Ex yAn
xalIfa kas nadi$yA nEzIk bIt,
bO xalkI HarAm   dibO.

439.
     malA /umar afandI
RawAndizI di zamAnE wIdA habO,
malAyakI  galak mutabaHHir bO.
hindI sa/y kir kO $Ex nabI w
mirIdAn hi$yAr bikat bi wa/z,
bi HukOmat, bi AGAEt
/a$IratAn, cu taqsIr nakir,
ammA hIc fAyda nadA, balkO
xirAbtir bOn.  nOka %I kat-kat
li-sar wI /AdatI mAna li-nAw
xO$nAw O bAlikAn.

440.
     jArakI mirIdakI wI gU
xAr bO $kAndinA nafsA xO.
xabar gaha$t a malA /umar
afandI kO HAlE mirIdakI $Ex
nabI awa:ya. malA /umar afandI
dO sE jandirma %i HukOmatE
xAstin kO bicin, wI
mirIdI bigirin, bInin dA %i wI
bipirsin AyA RAst:a yAn na.
cOn, InAn.  afandI %i wI
pirsI, gOt, `SOfI, min ti$takI
hO zAnIa, ammA   min bAwir
nakirIa.  az dibE%im awa
durO:ya.  insAn $OlEt hO pIs
qat nAkat.  kasE wihE bikat
albatta bi $arI/at O qAnUn dE
hEt a tambI kirin.'

441.
     SOfI kanI, gOt,
`{subHAna-llAh,} malA, tO ci
qadar safIh O nazAn:I!  cAwA
awa durO:ya?  salAH O munAsib
awa:ya kO janAbE malA %I wE
$akirE bixOt, balkO pIcak
nAsInA xudE di qalbE janAbE
malAdA HAsil bibIt.''  malA
afandI SOfI dA Habs kirin.
sAlakI mA di HabsEdA, har RO%
digOt, `min aw $akir xArIa.
galak cAk:a malA   %I bixOt.'
hIc fAyda nadA, dUmAE bar-dAn.


442.
     Hamza-y $A/ir dar-Haqq
malA nabI gOtIa,
cil %in haya $Ex nabI bi
mazhabi HimArI;
ibni Adam namAya, sarI pAn kat
wak mArI.
(ya/nI, $Ex nabI, kO cil %in
hana, muwAfiqI $arI/at nIa,
balkO  muwAfiqI mazhabi
karAn:a.  malA  muHammad kuRE
malA Adam namAya, kO Hukm
bikat, sarE wI pAn bikan wakI
sarE mArI)---cOnkO malA
muHammad zOr bi-Hukm O bi-GIrat
bO.  wI watO digal $Ex
ma/rOfE  silEmAnI salAH dIt kO
mawlAnA xAlid %i kurdistAnE
dar-kawIt, dA aw Tarza bid/ata
paydA nabin, ammA dIsA fAyda
nabO.

443.
     HAjI <qAdir>, $A/iri
kOyI, dar-Haqq xAnaqA wI
gOtIa, {xAnaqAkay kanafi amn @
adabxAnayi /Amm, *jEy qazAy HAjat:a,
xalqI ba zar@rI dacin E.}
li-nik mirIdAn
digOt, `ma/nA hO:ya kO, xAnaqA
wI jIE amnIyat O
jIE adabE /umOmi insAn:a,
jIE HAsil bOnA muHtAjIAn:a,
xalk  lAzim:a bicin a wE-darE.''
li-nik xalkE dI digOt,
`maqsOdA min  awa:ya.  xAnaqA
wI jIE RItinA min O
AbdastxAna-y /awAmmu-n-nAsI:a.
jIE qazA HAjatA RItinE:ya,
xalk waxtE TangAw dibin bO
RItinE dicin a wE-darE.'
{wa-s-salAm.}

XLVI. HakAEtA $Ex /abdussalAmi awwal.


444.
     gundak haya li-nAw
/a$IratA zEbArI, bArzAn
dibE%in E.  %i  hamI gundEt
zEbArI mazintir O
mu/tabartir:a.  %i qadIm jIE
malA w   faqIAn bO.
mAlamalAyak haya li wE-darE,
bAb O bApIrEt wAn hamI
malAEt qawI cAk bOn.  yEk
habO, nAwE wI malA /abdullAh,
dO kuR  habOn.  kuRE mazin
nAwE wI malA /abduRaHmAn bO,
kuRE kicka malA /abdussalAm
bO.  har dO qawI /Alim O sAliH
bOn, digOtin a wAn   saydAEt
bArzAnI.  saydA li-nAw kurdAn
bi ma/nA ustAd:a.

445.
     waxtE kO sayyid TAhA
$amdInAnI iznA ir$AdA tarIqatA
naq$bandI %i mawlAnA xAlid
war-girt, bO mur$id, li nahrI
RU-ni$t.   malA /abduRaHmAn
bArzAnI hAt a-lAlI sayyid
TAhA, bO mirIdE wI.  muddatakI
sulOk O RiyAzat kE$A HattA bO
xalIfa.  cO, li bArzAnE dast
bi ir$AdE kir.  malA
/abdussalAm %I hAt a nahrI kO
bibIt a xalIfa, ammA sayyid
TAhA gOt, `az Haz nAkam tO
dAxili tarIqatE  bibI.  az
watO maslaHat dibInim tO
tadrIsE bikay, kuRE min $Ex
/ubaydullAh %I lAlI ta
bixUnIt.''  malA /abdussalAm
%I, agarcI di dilE xOdA
/Ajiz bO, ammA qabUl kir.

446.
     hindak waxtAn li nahrI,
hindak waxtAn li bArzAnE
tadrIs dikir.  HattA sayyid
TAhA mir wI %I tadrIs kir.
pA$I sayyid TAhA   $Ex sAliH,
birAE wI, li nahrI bO mur$id.
malA /abdussalAm farsat   dIt,
sulOk O RiyAzat kE$A kO $Ex
sAliH wI bikat a xalIfa.  malA
/abduRaHmAn digOt a $Ex sAliH,
`az salAH nAbInim tO birAE min
bikay a xalIfa, cOnkO az wI
dinAsim.  dUmAE dE bIt a
sababE iGti$A$akI mazin.'
ammA $Ex sAliH nasIHatE malA
/abduRaHmAn qabUl nakir, malA
/abdussalAm kir a xalIfa.  aw
%I li bArzAnE ma$GOlI ir$AdE
bO.

447.
     malA /abduRaHmAn mir.  dO
sE kuREt bE-cAra, bE-nAw
habOn.  maydAn mA bO malA
/abdussalAm bi-tinE.  RO% bi
RO% tarIqatA malA /abdussalAm
taraqqI kir.  nAwE wI dA-nAn
$Ex /abdussalAm.  pA$I $Ex
sAliH %I mir.  $Ex /ubaydullAh
li jIE wI RU-ni$t.  $Ex
/ubaydullAh galak dunyAdAr O
dawlatmand bO.  zOr Haz dikir
Ra\IsE   ROHAnI w jismAnI aw
bIt.  gOt a $Ex /abdussalAm,
`az qabUl nAkam bE%in a ta
$Ex.  tO yAn malA:y, yAn
saydA:y, yAn xalIfa:y.  tO $Ex
nI, az:im $Ex.'

448.
     malA /abdussalAm %I gOt,
`har ti$tE xudE bikat kas
na$Et   man/ bikat.  xudE
malAtI w saydAtI w xalIfatI
dAya min.  li-nik wI sanAI:a
$ExatI %I bidat a min.''  li-sar
wihE mA-baynA wAn naxO$
bO.  EdI $Ex /abdussalAm nahAt
a nahrI, hAt-u-cOnA xO biRI.
mirIdEt $Ex /abdussalAm O $Ex
/ubaydullAh bOn a du%minEt
yEk-u-dO.  dUmAE mirIdEt $Ex
/abdussalAm gOtin a wI Gaws.
Gaws li-nAw kurdAn dibE%in a
$Ex /abdulqAdir gaylAnI, kO li
baGdAE   madfOn:a, ya/nI
faryAdrasi hamI musulmAnAn.

449.
     waxtE awa ma$hUr bO $Ex
/ubaydullAh gOt, `$Ex
/abdussalAm O mirIdEt wI
dEwAna:na, war-gaRyAyna, dU
$aytAnI kawtIna.''  $Ex
/abdussalAm digOt, `pA$I
mirinA $Ex sAliH sarkAnIA
nahrI cik bO, li bArzAnE dar-kawt.
EdI mAlA nahrI $Ex
nIna, AGA:na,  dunyAdAr:in.'
mirIdEt $Ex /abdussalAm zEda
bOn.  girdI w mizUrI w $IrwAnI
w zEbArI hamI tAbi/ bOn.

450.
     $Ex /ubaydullAh tirsA.
la$kirakI mazin %i /a$IratEt
atrAfAn   HAzir kir, cOn anAw
girdIAn, har kasE tAbi/I
$Ex /abdussalAm bO tAlAn kirin
O hindak ku$tin.   wa cOn a-nAw
$IrwAnIAn, digal wAn %I
watO kirin.  li-nAw mizUrIAn
@@tcm
@@TCM


PRINT  Level 3R4   10/30/87 AT 16:13:04
%I watO kirin.  pA$I, hE$tA
naga$tI a-nAw zEbArIAn, $Ex
/abdussalAm HalAt, cO AkrE.
sAlakI mA.  dIsA hAtawa bO
bArzAnE, balE wakI barE
/adAwatA mA-baynA xO
w $Ex /ubaydullAh A$karA
nadikir.  ammA mirIdEt wI zEda
dibOn.

451.
     dUmAE mirIdAn gOt a wI,
`tO mahdI:<y>.  RA-ba, bicIn
a $AmE.   tAbi/An paydA bika,
istambOlE bigirIn, tO li jIE
pEGambar RU-nE. HaqqE sultAnEt
/usmAnIAn nIa, aw hamI
ZAlim:in.''  $Ex /abdussalAm
gOt, `awa %i min zEda:ya.
na$Em wihE bikam.  az
faqIr:im, mahdI  nIma.''  dUmAE
$Ex /abdussalAm kOra bO.  %i
mirIdAn diHalAt, xO  di$Arawa.
mirIdAn taftI$A wI dikirin
HattA didItinawa.  hindak
jArAn dikutAn, digOtin E, `tO
mahdI:<y>, bO cI xO A$karA
nAkay?''  cand sAlAn watO mA,
%i dastE mirIdEt xO galak
zaHmat kE$A.  pA$I  mir.  kuRE
wI $Ex muHammad li jIE wI RU-ni$t.
{wa-s-salAm.}

XLVII. HakAEtA $Ex muHammadE bArzAnI.

452.
     pA$I mirinA $Ex
/abdussalAmi awwal kuRE wI $Ex
muHammad li jIE wI RU-ni$t.
nIw-malA bO, wakI bAbE xO
galak /Alim nabO. /azmAnE wI
pIcak girAn bO.  dast bi
ir$AdE kir.  mirIdEt wI
zEdatir bOn.  hamI RO%Et
sE$ambI w aynI mEr O %in jamA
dibOn li bArzAnE, $Ex bO wAn
tawajjuh dikir.  tawajjuh
di mazhabE kurdAndA   aw:a.
$Ex li-nAw mirIdAn RA-wastIt,
nAwE ma$AixEt silsilA
tarIqatE bixUnIt, mirId %I
bikan a qOrI.  hindak jArAn
dilUrin  wakI SAn, hindak
jArAn diziRin wakI karAn.
xulAsa awE muxAlifI insAnIyatE
w munAfI /aql O adab:a %i
mirIdAn paydA dibIt.

453.
     dIsA $Ex /ubaydullAh
la$kirE kurdAn HAzir kir kO
bicIt a-sar   bArzAnE, ammA
$Ex muHammad zAnI, zU RA-bO,
bi $aw hAt a nahrI, xO   hAwEt
a mizgawtA $Ex /ubaydullAh.
gOt, `min xawnak dItIa,
silsilA ma$AixAn gOt a min,
``RA-ba, hara HuzOrA $Ex
/ubaydullAh, iznA tarIqatE %i
wI war-gira.  nOka li-sar RUE
/ardI {pIr-i-rau$an-zamIr,
mur$id-i kAmil u mukammil}
aw:a.''  nOka az hAtIma,
har amrE HazratE $Ex bifarmOt
dE kam.'  $Ex /ubaydullAh
galak   kayf-xO$ bO.  gOt a
malA SAdiq kAtOnaI, xalIfa-y
xO, `tartIbA   tarIqatE nI$A
$Ex muHammad bida.  az dE wI
kam a xalIfa.  wI galak mirId
O tAbi/ hana, bO ma lAzim:a.'

454.
     xulAsa $Ex /ubaydullAh
galak iHtirAmA wI girt O kir a
xalIfa   w hinAr a bArzAnE w
xalIfa malA SAdiq %I digal wI
hinAr.  xalIfa SAdiq sAlakI mA
lAlI wI, pA$I hAtawa.  sE cAr
sAlAn watO bi dOstInI RA-bArin
HattA kO $Ex /ubaydullAh digal
/usmAnIAn $aR kir   O nafI
kirin a HijAzE.  pA$I hingI
$Ex muHammad bArzAnI taraqqI
kir.  AGAEt /a$IratAn pi$kA
pitir bOn a tAbi/Et wI.
mirIdAn dIsA   nAwE
mahdI nU kirin.  gOtin, `nAwE wI
muHammad:a.  di HadIsAndA
nAwE mahdI %I muHammad:a.  bas
$ExE ma mahdIE HaqIqI:a.'

455.
     dast bi silAH kiRInE
kirin, cOnkO %i hamI
kurdistAnE   waH$Itir zEbArI w
$IrwAnI w mizUrI bOn, awAn %I
tAbi/Et wI bOn. pEnj-hizAr
mEr zEdatir jamA bOn.  gOtin,
`EdI kas na$Et barAmbarIA  ma
bikat.  am dE cIn, mUsilE
girIn O cIn a $AmE w %i wE-darE
hujUm kayn a istambOlE,
lingE HamIdOkI girIn, %i taxtI
InIn a   xArE, HazratE mahdI
dA-nEyn a-sar taxtI.  bilA aw
li jIE pEGambarI RU-nEt.'

456.
     waxtE aw HAla A$karA bO
/ulamAEt wAn /a$IratAn gOtin,
`RA-wastin, awa mumkin nAbIt.
HukOmat dE hingO maHw kat.'
mirIdAn gOtin, `albatta malA
kAfir:in, munkir:in.  lAzim:a
hamIAn   biku%In, agarna $OlA
ma qat cE-nAbIt.'  malA
HAjIE parIsaI habO, murOakI
/Aqil O /Alim bO.  li-nAw
zEbArIAn galak xAnadAn O
mu/tabar bO.  %i REwa mirIdAn
aw ku$tin, pArca-pArca
kirin, jandakE wI dA-nAn a
qulErA gUzE, Agir bar-dAn E,
sOtin.  har mirIdE dihAt,
TOpizak li qurOmE gUzE didA,
digOt, `az nagaha$tim a xErA
GazA malA HAjI, aw bi nIyatA
jandakE wI TOpizE xO li
qurOmE gUzE didam.'  mirIdAn
digOtin, `balE, farq nIa, xudE
xErA ta niwIsI.'

457.
     pA$I cOn, malA muSTafAE
mizUrI li gundE EdilbI girtin,
birin   a sarbAnE sE-tabaqIE,
hAwEtin a xArE.  li binE dAn
a-bar kO-biwirAn, haRi$Andin.
pA$I cOn, malA muHammad
mizUrI li gundE gUzI ku$tin.
malA ma/rOfE $IrwAnI li gundE
pIrAnE ku$tin.  pA$I,   waxtE
awAna ku$tin, malAEt girdIAn O
kat-katEt mAy %i zEbAr O
$IrwAn O mizUrIAn HalAtin,
cOn a lAE AmadIE w AkrE w
RawAndizE, xO $Arinawa.  nOka
%I hIc malA li-nAw wAn
/a$IratAn namAna.

458.
     pA$I kO awa kirin la$kirE
mirIdAn bO dO firqa.  yEk li
REkA AkrE, yEk li REkA
RawAndizE, cOn bO-sar mUsilE.
qAim-maqAmE AkrE   w RawAndizE
girtin, kutAn, mAlA wAn tAlAn
kirin.  xabar gaha$t a mUsilE,
HAl hO:ya.  wAlI sAliH zakI
pA$A habO, murOakI /Aqil bO.
gOt, `natirsin, az dE wAn bi
hOstAI w bi-sanAI daf/ O
tarbiya   kam.'  waxtE la$kirE
mirIdAn sE sA/at mA bigat a
mUsilE wAlI gOt,   `cand
/askarE mUsilE hamI HAzir bIt,
TOpAn li hamI darwAzAn HAzir
kan, TOpcI RA-wastin.  az
digal cAr pEnj jandirma dE
cim a istiqbAlA mahdI.'

459.
     watO dA-mazirAnd O hAt a
istiqbAlA mahdI.  waxtE
gaha$t a-nAw la$kirE mirIdAn
dIt hamI tifangEt kurdawArI
xirAb, bE-kAr:a.  wAlI gOt a
$Ex, `tO galak bi xEr bihEy.
%i mE%:a am muntazirI ZuhOrA
a/lA-HazratE mahdI:<y>na.  az
xO galak xudAn-sa/Adat dizAnim
kO xudE di zamAnE mindA aw
karama digal ma kir.  cand
/askarE mUsilE %I min HAzir
kirIa, hamI di-xizmat HazratE
mahdIdA bihEn a-sar HamIdOkI.
az %I, agar qabUl bifarmOn, dE
di xizmatA hingOdA hEm.'

460.
     $Ex galak mamnOn O kayf-xO$
bO.  gOt a mirIdAn, `aw
wAlIa  musulmAnakI galak
bA$:a.  hamI dastE wI mAc
kan.'  hamI hAtin, bi   qOrI w
jazba, dastE wAlI mAc kirin
O ikrAmA wAlI galak girtin.
wAlI gOt, `mAdAm HazratE mahdI
az qabUl farmOm bas %i Era
wEwa, HattA dicIn a
istambOlE, cOnkO banda
$ArazAtir:im, xAhi$ dikam bO
tadbIrA cOnE w $aR kirinE
HazratE mahdI mi$OratE bi
banda   bifarmOt.'  $Ex gOt,
`albatta bE Ra\yA hingO cu
nAkam.'

461.
     mirIdAn gOtin, `kilAwE
tOmI sOr galak kirEt:a li-pE$
cAwEt ma.  am Haz dikayn wAlI
pA$A kilAwE xO biguhOrIt.'
wAlI gOt, `az   %I zOr %i
kilAwE wAn SAn wEzAr:im, ammA
%i-bar /AdatE wAn min   dA-nAya
sarE xO.  nOka ta$rIfA
mahdI HAzir:a har Tarza kilAwI
bifarmOt wI dE dA-nEm a sarE
xO.'  $Ex gOt, `kilAwE dazI w
jamadAnIA sOr bO pA$A bA$:a.'
wAlI %I wE sA/atE jandirmayak
hinAr, kilAwakI dazI w
jamadAnIakI sOr InAn, dA-nAn
a sarE xO.  gOt, `EdI az wAlI
nIma, az banda-y HazratE
mahdI:ma.'

462.
     wAlI gOt, `nOka $a$ Hawt
hizAr mErEt kurd bi-cak %i
xaflatwa   bicin a-nAw $ArI,
xalk dE tirsIt.  az hO munAsib
dibInim HazratE mahdI digal
cand murOEt mazin O mu/tabar
bihEn a manzilA banda, la$kirE
dI %I bibIt a sE firqa, har
firqayak bicIt a qi$layakI.
EdI /askarE ma %I hamI tAbi/Et
HazratE mahdI:na, xizmatE bO
HamIdOkI nAkan.'  $Ex gOt,
`albatta har Ra\yA janAbE
wAlI munAsib bizAnIt salAH
aw:a.'

463.
     wAlI gOt, `HazratE mahdI
hIc Gamm naxOt, yaqIn
bifarmOt, HattA dicIn a
istambOlE kas $aRE ma nAkat.
hamI du%minEt   HamIdOkI:na,
hamI dE xizmatA a/lA-HazratE
mahdI kan.'  xulAsa   xabarE
wAlI tamAm kawt a /aqlE $ExI w
mirIdAn, hamIAn bAwir kirin.
cAwA kO wAlI tartIb dA-nAbO
watO cOn a $ArE mUsilE.
mirIdAn gOtin, `{al-Hamdu
li-llAh,} ma $ArE mUsilE bE
$aR girt.' dO sE RO%An mAn li-nAw
/askarE ROmIAn, galak
iHtirAmA wAn girtin.   cAk
bAwir kirin kO wAlI w /askar O
ahlE mUsilE hamI li-sar fikrA
wA:na.

464.
     pA$I wAlI gOt a $Ex, `Haz
dikam mirId hamI libAsE xO
hAwE%in   dA bi$Oyn, cOnkO
safarA ma dUr O dirE%:a.'  $Ex
gOt, `bA$:a, tO wakIl:I.'
wAlI gOt a mirIdAn, `hamI
jilEt xO biExin dA bi$Oyn.'
hamIAn li-nAw qi$lAn jilEt xO
Existin, amIn bOn.  %i
xaflatwa %i har tarafakI
/askarE HukOmatE w ahlE mUsilE
dawra li mirIdAn dA,
hamI girtin O cakEt wAn
stAndin.  wa $Ex digal faqI
/abduRaHmAn O   muHI cIcI
birin a manzilakI sE-tabaqI li
hindAwE $aTTE, li  wE-darE
Habs kirin  O xabar dAn a
istambOlE, HAl hO:ya.  jawAb
hAt, `hamIAn nafI kan a
TarAbulOsA GarbI.'

465.
     $Ex zAnI hIc xilAs bOnA
wI mumkin nIa.  gOt a faqI
/abduRaHmAn O muHI, `salAH
aw:a xO li panjarE hAwE%In a
$aTTE.  agar mirIn dE RAHat
bIn O agar xilAs bOyn cEtir.
cAra-y ma %i  Gayri HalAtinE
cI dI nIa.'  xulAsa $UtikEt
xO pEkwa bastin, li  panjarE
girE dAn.  nIwakA $awE kat-kat
har sIAn xO dA-hElAn a
$aTTE.  waxtE bihArE bO, Aw
galak bO$ bO, ammA /umOmi ahlE
bArzAnE %i mAsIAn
malawAntir:in, aw hIc %i
RUbArAn nAtirsin. har sE bi
malawAnI darbAz bOn O kirAs O
darpE %I bO xO xilAs kirin,
hAtinawa bO walAtE zEbArE w
$IrwAnE.

466.
     HattA sAlakI xO A$karA
nakirin, kas nazAnI kEwa cOn.
mirIdEt dI %I hamI birin bO
TarAbulOsE w yamanE.  pA$I
cand sAlAn   kat-kat firAr
dikirin, dihAtin a walAtE xO,
ammA pi$kA pitir mAn,   nOka
%I kas nizAnIt mAna yAn
mirina.  waxtE kO hO tafriqa
bOn EdI   nAwE mahdI %i-nAw xO
RA-kirin.  HattA $a$ Hawt
sAlAn kas nawErA baHsE
tarIqatE li-nAw zEbArIAn O
$IrwAnIAn O mizUrIAn A$karA
bikat.  pA$I dIsA hEdI hEdI bi
maxfI dast bi tarIqatE kir O
digal   qAim-maqAmE zEbArE,
$awqI afandI, dOstInI paydA
kir.  mA-baynA xO   digal
HukOmatE xO$ kir, EdI qat bE-amrIA
HukOmatE nakir.

467.
     sihI sAlAn zEdatir li
bArzAnE ir$Ad kir.  mirIdEt wI
hindak jArAn xirAbI dikirin O
jUn digOtin a /ulamA, balE
damA kO $ExI  dizAnI *tambI
dikirin, nadihElA HarakAn
bikan.  dUmAE digal $ExE
bijIlE bO du%min.  galak murO
%i zEbArI w sUrcIAn hAtin a
ku$tin.   cand sAlAn
du%minAtIA wAn kE$A.  pA$I $Ex
muHammad SiddIq   musAlaHa kir
li mA-baynA zEbArI w sUrcI w
har dO $ExAn.  pA$I $Ex
muHammad SiddIq Tama/A jIE
zEbArI w mizUrIAn kir O
/a$IratAn Tama/A wI qabUl
nakirin, $aR digal $Ex
muHammad SiddIq kirin O  mA-baynA
wI w $Ex muHammad
bArzAnI %I naxO$ bO.  galak
$aR hAtin a kirin.

468.
     jArakI la$kirE $Ex
muHammad SiddIq cO sar
bArzAnE, hamI xirAb kir.  $Ex
HalAt, cO RawAndizE.  HukOmat
jArakI dI muHAfazayA $Ex
muHammad kir. InAn a bArzAnE.
dIsA Galaba kir   li-sar
xulAmEt $Ex muHammad SiddIq.
di wI waxtIdA $Ex muHammad
bArzAnI mir.  $Ex muHammad
SiddIq kayf-xO$ bO, balE kuRE
$Ex muHammad, $Ex /abdussalAmi
sAnI, li jIE bAbE xO RU-ni$t,
dast bi ir$AdE kir.  jAhil
bO, hIc naxundibO.

XLVIII. HakAEtA $Ex /abdussalAmi sAnI.

469.
     waxtE kO $Ex /abdussalAmi
sAnI li jIE bAbE xO $Ex
muHammad
RU-ni$t iHtirAmA /ulamA cAk
girt.  gOt, `bAbE min galak
xalat kir   kO /ulamA dAn a
ku$tin.  dInE har millatakI bi
/ulamAEt wI  millatI RA-wastAya.
az jAhil:im, cu nizAnim, lAzim:a bO xO
malAyakI paydA bikam, darsAn
bixUnim dA ti$takI bizAnim.'
hinAr,   malA aHmad afandI
habO li AkrE, InA bArzAnE, kir
a mudaRis, dars lAlI wI xund
dO sE sAlAn.  bO nIw-malA, %i
bAbE xO cEtir bO.

470.
     galak saxI bO.  mazinEt
/a$IratAn hamI tAbi/I wI bOn.
har mazinE dicO lAlI wI cAk
xalAt dikir, dilE wI xO$
dikir.  dAimI  digOt a millatE
xO, `ittifAqE bikan, kas na$Et
a hingO.  agar   hung muttafiq
nabin dE bin a RA%ErA xalkI.'
bi wI TarzI /a$IratA   zEbArI
w $IrwAnI w mizUrI w birAdOstI
w REkAnI w girdI hamI bOn a
tAbi/Et wI.  waxtE xO kir a sE
pi$k.  pi$kakI dixund, pi$kakI
ir$AdA mirIdAn dikir, pi$kakI
$OlA /a$IratAn O umOrEt siyAsI
tamA$a dikir.

471.
     $Ex muHammad SiddIq bi
mirinA bAbE wI galak kayf-xO$
bO,   balE dUmAE bi taraqqIA
$Ex /abdussalAmi sAnI galak
/Ajiz O  dil-Tang bO.  bi cu
TarzAn na$yA wI bi$kInIt.  di
wE mA-baynEdA $Ex muHammad
SiddIq mir.  sayyid TAhA, kuRE
wI, li jIE wI   RU-ni$t.  $Ex
/abdussalAm xabar dA sayyid
TAhA, `bApIrEt ma dOst bOn.
bAbEt ma %I, agarcI hindak
waxtAn du%minI kirina, ammA
zEdatir dOstI kirina.  az Haz
dikam Sarfi nazar bikayn %i
du%minIA wAn, am di mA-baynA
xOdA musAlaHa bikayn.'  sayyid
TAhA RAzI bO, musAlaHa kirin.
lAlI yEk-u-dO na-RU-ni$tin
balE bi wAsita w muxAbara bOn
a dOstEt yEk-u-dO.

472.
     waxtE sultAn HamId hAt a
/azl kirin bO ma$rOta li-nAw
/usmAnIAn.  wAlIE mUsilE fAzil
pA$A ham firqa-qumAndAnI bO.
xabar dA $Ex /abdussalAm, `Haz
dikam ta$rIf bikay a mUsilE tA
bibInim.'  hindak dOstEt wI %i
mUsilE, %i AkrE, %i AmEdIE
xabar dAn a $ExI hi$yAr bIt,
nacIt a mUsilE, fikrA
HukOmatE girtinA   wI:a.  wI
%I jawAb dA fAzil pA$A, `az
nAhEm a mUsilE.  agar ta
$Olak haya, bayAn bifarmO dA
bikam.  hAtinA min hIc lAzim
nIa.'

473.
     fAzil pA$A zAnI nAhEt a
mUsilE.  pEnj-hizAr /askar O
$a$ TOp   digal xO InAn, hAt a
AkrE.  xabar dA $ExI, `yAn
wara, yAn dE bArzAnE xirAb
kam.'  $ExI jawAb dA, `qat
nAhEm.'  gullayakI mArtInI dA-nA
nAw pAkEtI, bO fAzil pA$A
hinAr, niwIsI, `min dast %i
ROHA xO hal-girtIa.  %i nOka
pA$wa muxAbarA min O ROmIAn bi
gulla:ya.  harcI dikay bika,
{wa-s-salAm}.'

474.
     fAzil pA$A---/a$IratA
sUrcIAn O xO$nAw O bAlikAn O
mAma$ O $inOI %I hingI di
dastE /usmAnIAndA bOn.  qaranI
AGAE mAma$ O   silEmAn xAn
u$nOI %I digal hamI murOEt xO
cOn, gaha$tin a fAzil pA$A.
la$kirE kurdAn O ROmIAn pEkwa
cOn a-sar mirIdAn.  hawyakI
$aR kirin.  galak /askarE
ROmIAn hAt a ku$tin.  dUmAE
murOEt $Ex bE jabaxAna mAn,
$kastin, balAw bOn.  $Ex
HalAt, cO cyAE hOrE.
li wE-darE %I Hifz nabO, xO
libAsguhOr kir, cO tixUb O
tyArI,   lAlI murOEt mar $amOn
afandI xO $Arawa.

475.
     /a$IratEt tAbi/Et wI
hindakAn daxAlat kirin, fAzil
pA$A qabUl kirin, hAtin a-sar
jIE xO, RU-ni$tin.  hindak
hAtin a girtin, birin a
mUsilE, hindak %I ku$tin.
Safwat bag turk habO, qAim-maqAmE
/askarI bO.  %i panI
fAzil pA$A muxAbara digal
istambOlE kir kO, `az salAH
dibInim bO $a\n O $arafA
{daur-i dilArA-yi mas/@d-i
ma$r@tIyat-i $ar/Iya} tAifayA
tAbi/Et $Ex   /abdussalAm
bihEn a /afw kirin, hamI bihEn
a-sar jIE xO, RU-nEn O $Ex %I
bihEt a bArzAnE sar takyA xO,
du/A  bO /Afiyat O
muwaffaqIyatA umanAEt dawlatA
/alIya bikat.'

476.
     xulAsa, bi har TarzE bO,
/afwA $ExI w mirIdAn taHsIl
kir.  xabar dA murOEt $ExI,
`awa dawlatA /alIya $Ex /afw
kir.  li kE-darE:ya bilA
bihEt, li-sar jIE xO RU-nEt.'
wAn %I xabar dAn a   $ExI.  aw
%I hAt a gundakI nAw mizUrI
%OrIAn.  nAwE wI gundI bAb
SayfAn:a.  li wE-darE RU-ni$t.
xabar dA Safwat bag, `az li
bAb SayfA:ma.  nawErim bihEm a
bArzAnE.  bilA bi xO ta$rIf
kat a Era,   bibInim.  agar
kawt a /aqlE min dE hEm a
bArzAnE, agarna %i Era %I dE
HalEm.'

477.
     waxtE kO xabarE $Ex
/abdussalAm gaha$t a Safwat
bag aw li  bArzAnE bO, fAzil
pA$A li AkrE bO.  Safwat bag
xabar dA fAzil   pA$A, `$Ex
/abdussalAm hO xabar dAya min.
bicim yAn nacim?'   cOnkO
fAzil pA$A Haz nadikir $ExE
bArzAnE bihEt a /afw kirin
jawAbA Safwat bag dA, `az
salAH O munAsib nAbInim aw bi
xO bicIt,   cOnkO awAn
kurd:in O dEwAna:na, galak
waH$I:na, iHtimAl haya wI
bigirin.  bilA nacIt, ammA
SOratE /afwA dawlatE digal dO
jandirmAn bO $Ex bihinErit.
agar bAwir kir cAk:a, agarna
bilA  bicIt a jahannamE.'

478.
     Safwat bag bi wE jawAbE
/Ajiz bO, ammA na$yA bE-amrIA
fAzil pA$A bikat, muwAfiqI
amrE wI /amal kir.  farmAnA
/afwE dA dO jandirmAn, bO $Ex
hinAr a bAb SayfA.  $Ex pIcak
amIn bO ammA cAk bAwir nakir.
gOt, `bO cI ta$rIfA Safwat
bag nahAt?'  jandirmAn gOt,
`am nizAnIn.  wazIfA ma
qAsidInI:a.  zAnInA asrArEt
mazinAn wazIfA ma nIa.'

479.
     $Ex jawAbA Safwat bag
dA, `az %i lutf O marHamatA
dawlatA  /alIya w himmat O
HamIyatA janAbi bagI galak
mamnOn O muta$akkir bOm.  nOka
sarE zistAnE:ya.  xAnIE ma li
bArzAnE hAtIa sOtin.  wE
zistAnE dE li bAb SayfAn bim,
bihArE {\in $A\a-llAh} dE
hEm a bArzAnE w har amrE
umanAEt dawlatA /alIya
bifarmOn ma qabUl:a w stukirA
ma mU:a li-bar $IrE pAd$AhE
islAmE, {xalIfa-yi r@-yi
zamIn, jAni$In-i Hazrat-i
sayyidu-l-mursalIn}.'

480.
     Safwat bag %I aw jawAba
dA-nA nAw pAkEtI w bi-tafsIltir
%I %i tarafE xO aHwAlE $ExI w mirIdAn O waSfE
mamlakatI w waH$at O SAfI-dilIA
tAbi/Et $ExI niwIsI w
hinAr a istambOlE.  jawAb %i
istambOlE bO fAzil pA$A hAt,
/alAqa-y $ExI nakat.  fAzil
pA$A sil   bO.  muxAlifI
tafsIlA Safwat bag bO
istambOlE niwIsI w bayAn kir
kO Safwat bag Ri$wat %I $ExI
war-girtIa, lawAnE bi cAkI
dar-Haqq wI niwIsIa.

481.
     cu jawAbA fAzil pA$A,
na cAk, na xirAb, nahAt, balE
Safwat bag xAstin a istambOlE.
waxtE kO Safwat bag %i bArzAnE
Harakat kir xabar dA $Ex, `awa
az xAstim a istambOlE.
{\in $A\a-llAh}   xEr:a.  agar
fAzil pA$A /askarI bihinErIt
a-sar hingO taqsIr nakan,
mudAfa/a bikan.  az li
istambOlE watO dE Axiwim kO
mas\OlIyat /AidI fAzil pA$A
bibIt.'  Safwat bag cO
istambOlE.

482.
     fAzil pA$A gOt, `millatE
turk bE-nAmUs:a, bO cAr
qurO$An   dInE xO difirO$in,'
cOnkO fAzil pA$A cAcAn bO,
%i xizmEt $Ex $Amili dAGistAnI
bO, %i-bar urOsI HalAtibO.
nEzIkI dO-hizAr mAlAn %i
dAGistAnE hAtibOn a-nAw
/usmAnIAn, digal fAzil pA$A li
atrAfEt baGdAE jE-bi-jE
kiribOn.  cAr-Sad /askar %i
cAcAn O galak   %i carkas O
arnAhOd O miqdArakI kAfI %i
/a$IratEt du%minEt  dEwAnAn
digal dO TOp O cAr mitrAlyOz
HAzir kirin, digal xO birin a
bArzAnE.

483.
     mA-baynA bAb SayfA w
bArzAnE taqrIban $a$ sA/at:a.
fAzil  pA$A gOt a /askarE xO,
`hung wakI turkAn bE-nAmUs
nIna.  hung   hamI /a$Irat:in,
jasOr:in.  {\in $A\a-llAh}
hung dE $ExE bArzAnE
digal hamI tAbi/Et wI %i bAb
SayfA girin yAn ku%in, bi
jArakI wAn   dE maHw kan.'
hamIAn gOtin, `{\in $A\a-llAh}
HazratE pA$A cAwA  amr
difarmOt zEdatir dE kayn.'
xulAsa fAzil pA$A /askarE xO
bi $aw bi maxfI %i bArzAnE
hinAr bO-sar bAb SayfA, ammA
hE$tA %i   bArzAnE Harakat
nakiribOn dO murO %i panI
hAtin, tamAm aHwAl bO $Ex gOt.

484.
     sE-Sad mEr musallaH lAlI
$Ex habOn.  $Ex gOt a murOEt
xO,  `fAzil pA$A digal ma qawI
du%min:a.  Safwat bag %I cOya
istambOlE.  awa sarE
zistAnE:ya, na$Eyn bO ci
jIAn biHalEyn. cAra-y ma
awa:ya, HattA yEk %i ma mAya
dast hal-InIn, bilA bi   nAmUs
maHw bibIn.'  hamIAn li-sar
farmOda-y $Ex sUnd bi talAq
xArin.  $Ex gOt, `mAwzarakI %I
az dE hal-girim, digal hingO
hEm a   $aRI w cAwA az bO
hingO tartIbE dA-dimazirInim,
watO $aRI bikan.'

485.
     `HattA dangE tifangA min
nahEt kas cu tifangAn
nahAwE%It.  {\in $A\a-llAh}
bi himmatA bAb O bApIrAn
wE jArE Ha$rakI watO dE bi
/askarE fuzOl pA$A kayn kO
bibIt a /ibrat di guhEt hamI
xalkIdA, wa dAGistAnI w
carkas O arnAhOd %I jasArat
O GIratA millatE kurd, xAsmA
kurdEt zEbArI w $IrwAnI w
mizUrI, bi dirustI bizAnin,
jArakI dI hO sarsarI hujUm
nakan a-sar kurdAn.  dA
bizAnin har waxtE dah mEr kurd
bi-ittifAq cOkEt xO li /ardI
qAhIm   bikan Sad karEt
dAGistAnI w carkas O arnAhOd
na$En wAn hal-$kEwin.'

486.
     xulAsa $ExI millatE xO
cAk dil-qAhIm kir.  pi$tA bAb
SayfA dOlakI dirE%:a, Tang:a,
kUr:a.  murOEt xO kirin a dO
REz li har dO lAEt dOlE.  $Ex
bi xO cO sarE dOlE, gOt,
`HattA /askarE  fuzOl pA$A %i
ma dA-nakawIt, dUmAE nabIt, am
$aRI nAkayn.'  $ExI hutuwa sE-Sad
murOEt xO dA-nAn a sitArAn.

487.
     barI spEdE /askarE fAzil
pA$A gaha$t a sarE dOlA pi$tA
bAb SayfA.  cu REk<Et> dI
nabOn %i lAE bArzAnE bO bAb
SayfA %i GayrI wE dOlE.
mulAzimE TOpAn gOt, `aw dOla
bO TOpAn AsE:ya.  bilA
/askar bicIt bO gundI, am
TOpAn dE lEra qAhIm kayn.
waxtE /askar   gaha$t a gundI
hingI am dE TOpAn hAwE%In.
kurdAn kO dangE TOpAn bihIstin
dE HalEn.  /askar dE kawIt a-dU
wAn, hamIAn dE ku%in yAn
dE girin.'  xulAsa li-sar
gOtinA zAbitE TOpAn /askar cO
xArE bO-nAw dOlE.  hE$tA dunyA
TArI bO, /askar pi$kA pitir
kawt a-nAw dOlE.

488.
     $ExI gOt a murOEt xO,
`Sabr kan.  awAn  xAtir-jam:in,
hIc   AgAh %i ma
nIa.  bilA hamI bikawin a
dOlE, pA$I am dE OGilmAn
li-dU-yEk kayn a wAn.'  waxtE
dUmAIA /askarI %i sarE dOlE
cO xArE   $Ex gOt, `waxt hAt.
wEkRA bikan a OGilma.'  $Ex
tifang Agir kir.   bi jArakI
sE-Sad tifang bOn a dangak.
/askarE fAzil pA$A li-nAw dOlE
$A$ bOn, nazAnIn kEwa biHalEn.
la$kirE /a$IratAn kO digal
/askarE fAzil pA$A hAtibOn
hindak $ArazA bOn, sar kawtin
a cyAn, xO xilAs kirin.  kat-kat
%I %i /askarE fAzil pA$A
digal wAn xilAs   bOn.  yEt dI
hamI qir kirin.  dO-Sad /askar
ExsIr kirin, dastEt girE dAn,
birin a bAb SayfA, li mizgawtE
Habs kirin.

489.
     TOpcI TOpA %i REwa Agir
kir, TOp diRyA.  TOpA dI cAr
pEnj  jArAn Agir kir, fAyda
nadA.  dEwAnAn hujUm kirin a-sar
TOpE, zAbit O TOpcI %I
hindak ku$tin, hindak ExsIr
kirin.  dEwAnAn gOtin, `TOpA
diRyAy ImAn haya, tabaRuk:a,
cOnkO $aRE HazratE $Ex nakir.
aw $ahId:a, hamI warin, mAc
kan.'  mirIdAn aw TOp   hal-girtin,
birin a bAb SayfA.
hamI dihAtin, mAc kirin.
balE  TOpA dI InAn, dAn a-bar
barAn, hamI $kAnd, pArca-pArca
kirin.   gOtin, `aw
TOpa kAfir:a, bE-ImAn:a, $aRE
HazratE $Ex kirIa.  aw %I wakI
fuzOl pA$A fuzOl:a.'

490.
     TOpcIEt TOpA diRyAy hamI
/afw kirin O xalAt kirin.  dO
murO dAn a-gal wAn, hinArin
HattA pi$tA bArzAnE muraxxas
kirin.  TOpcIEt TOpA bE-ImAn
digal zAbitI li-pE$ cAwEt
ExsIrEt dAGistAnI kirin a
ArmAnjE tifangAn, ku$tin.
gOtin a ExsIrAn, `am dizAnIn
am na$Eyn barAmbarIA dawlatA
/alIya bikayn, ammA ma aw $aRa
digal   fuzOl pA$A w digal
karEt dAGistAnI kirIa dA
hunarA xO w mErInIA kurdAn
bizAnin.'

491.
     waxtE awa qawimI $Ex zU
xabar dA /abdul/azIz AGAE
AmEdI,   xazUrE bAb SayfA w kAtibakI cAk
qAnUnzAn digal xO bInIt.
/abdul/azIz AGA hAt a bAb
SayfA, kAtib digal xO InA.  bi
tafsIl bO istambOlE niwIsI kO,
`banA li-sar /afwA $AhAna az
hAtim, li bAb SayfA RU-ni$tim,
kO awwalE bihArE bicim, xAnIE
xO li bArzAnE AwA kam, li-sar
jIE xO RU-nEm, du/A bO dawAmA
dawlatA /alIya bikam.  ma AgAh
%i xO na, %i xaflatwa fAzil
pA$A /a$AirEt kurdAn digal
ba/zakI dAGistAnIAn hinArin a-sar
ma.  mirIdAn %I  xiyAl
kirin awAna kurd:in, bE amrE
dawlatE hAtIna sar ma,
mudAfa/a kirin.'

492.
     `pA$I bayAn bO kO /askar
%I digaldA:ya.  am galak
pa$ImAn  bOyn.  am RijA
dikayn dawlatA /alIya bi lutf
O marHamatA xO ma  /afw bikat.
fAzil pA$A, cOnkO /a$Irat:a,
xudAn-buGz-O-kudOrat:a,
mulAHazA $a\<n> O $araf O
marHamatA dawlatA /alIya
nAkat.  am galak RijA dikayn
fAzil pA$A %i jIE ma RA-kan,
ma\mOrakI xErxAz, bE-Garaz,
xudAn-marHamat bihinErin a
bArzAnE, $AhidE HAlE ma bIt.
am dE %i nOka pA$ tamAm
itA/atA awAmirEt dawlatA
/alIya kayn.  agar ma nakir
hingI dIsA dawlatA /alIya
muqtadir:a li-sar tarbiyA ma.'

493.
     xulAsa kAGazakI galak
cAk niwIsIn, hinArin a
AmEdIE, taslImi   pOsta kirin.
waxtE aw kAGaz gaha$t a
istambOlE mulAHaza kirin,
mu$Awara kirin, wa Safwat bag
%I taqwiyA kAGazA wAn kir O
dIsA  zEdatir Safwat bag sa/y
kir.  xulAsa wE jArE %I /afwA
$ExI hAt O xAhi$A wI qabUl
kirin O xabar dAn a fAzil pA$A
%i bArzAnE RA-bIt,   bihEt a
markazE wilAyatE, bA%ErE
mUsilE.  fAzil pA$A galak
/Ajiz bO, gaRyAwa bO mUsilE.

494.
     cand murOEt mu/tabar %i
AkrE hinArin a-lAlI $ExI kO
RijA   bikan ExsIrEt
dAGistAnI bar-dan.  waxtE aw
murOAna hAtin a-lAlI $ExI
gOtin, `am hAtIna wAn ExsIrAna
w silAH O jabaxAna yA dawlatE
taslImI ma bikay.'  $Ex gOt,
`sar cAwAn, sar sarAn, az
xAhi$A   hingO qabUl dikam.
balE cOnkO wAn karAna bi amrE
dawlatE $aR   nakirina, balkO
pA$I /afwA dawlatE bO ma hAt,
wAna banA li-sar  GarazA fuzOl
pA$A $aR digal ma kirina, bas
wAna yAn dibIt biku%In   yAn
fuzOl pA$A %i kIsE xO wAn
karAna %i ma bikiRIt.'  xulAsa
xabar dAn a fAzil pA$A, HAl
hO:ya.  fAzil pA$A %I dO-Sad
lIrAE  /usmAnI bO $Ex hinArin.
$Ex %I ExsIr taslImI murOEt
AkrayI kirin.

495.
     pA$I bO silAHAn RijA
kirin.  $Ex gOt, `silAHEt cAk
bO mErEt cAk lAzim:in,
silAHEt xirAb bO karAn
cAk:in.'  cand tifangEt
xirAb, kawn, hindak kurdI,
hindak dugmalI, hindak
silEmAnI w marAGa dAn a murOEt
AkrayI.  hamI InAn a AkrE,
taslImi fAzil pA$A
kirin.  waxtE kO fAzil pA$A hO
dIt zEdatir /Ajiz bO, galak
jUnEt kirEt gOtin a
/usmAnIAn.  gaha$t a mUsilE,
isti/fA %i wAlItIE   kir.  cO
mAlA xO li baGdAE, ma$GOlI
wazIfA xO bO.  firqa-qumAndAnE
/askarI bO.

496.
     awwalE bihArE $Ex hAt a
bArzAnE, xAnIE xO AwA kir.
maktabak   bO bicUkAn cE-kir,
mu/allim %i HukOmatE
xAst.  mu/allim %i mUsilE
hAt, dast bi darsAn kir.
qAim-maqAm HusnI afandI digal
dah jandirma hAtin, li
bArzAnE RU-ni$tin kO $AhidE
HAlE $ExI w  mirIdAn bin.
$ExI muddatE dO sAlAn watO bi
SadAqat RaftAr kir. har amrE
HukOmatE kiribA qabUl kir.

497.
     wa mA-baynA $Ex
/abdussalAmi sAnI w sayyid
TAhAE sAnI galak xO$ bO, dOstI
habO.  pA$I kO mAmE sayyid
TAhA %i istambOlE hAt a
kurdistAnE mA-baynA wI w mAmI
naxO$ bO w sayyid TAhA bO
du%minE /usmAnIAn.  hAt a
girtin, birin a istambOlE.  %i
wE-darE firAr  kir, hAt a-nAw
urOsI, daxAlat kir.  hAt a
OrmI, bi amrE qunsOlI li
RA%AnE RU-ni$t.  $Ex
/abdussalAm bi maxfI muxAbara
digal sayyid TAhA kir, bO wI
xabar hinAr kO, `hi$yAr bIt,
mA-baynA xO digal dawlatA
urOsI cAk xO$ bikat O
maHabbatA xO cAk qAhIm bikat,
cOnkO millatE turk  bE-baxt:in,
RO%akI ma hamIAn dE
maHw kan. salAH O munAsib aw:a
kO pE$ waxt am bO xO panAhakI
paydA bikayn.'

498.
     waxtE aw muxAbara hAt a
kirin %i galak tarafAn ixbAr
hAt a kirin bO HukOmatE, wa
fAzil pA$A %I dAimI bi xirAbI
dar-Haqq wI diniwIsI w dar-Haqq
Safwat bag %I.  bi galak
TarzAn xirAb xabar dA
istambOlE.  Safwat bag tE-ga$t,
dUmAE dE mas\Ol kan.
hE$tA  mas\Ol nabOy %i
istambOlE bi maxfI hAt a
bArzAnE.  gOt a $ExI,
`dawlatA /usmAnI bE-inSAf O
bE-wijdAn O bE-/adAlat O bE-marHamat:a.
insAn gyAnE xO bO
xizmat O SadAqatA wAn
bidORInIt, li-nik wAn cu nIa.
qadr O qImatA SadAqatE hIc
li-nik wAn nIa.'

499.
     `awa bizAna, az hAtIma,
dE cim a-nAw urOsI, dE giham
a /abduRazzAq bag O sayyid
TAhA.  agar bO ma li-nAw urOsI
$OlakI  watO cE-bO, am digal
millatE kurd bi RAHatI w
sarfarAzI li  kurdistAnE RU-ni$tIn,
zOr bA$:a.  agar li-nAw
urOsI $OlA ma cE-nabO,
yAn dE cIn a-nAw inglIsI yAn
dawlatakI dI %i dawlatEt
mutamaddina yEt AwrOpA.  EdI
ma qat/A umIdE kirIa %i
marHamatA /usmAnIAn.'

500.
     gOt a $Ex, `az yaqIn
dizAnim dIsA dE ta xAzin a
mUsilE, ammA   nabIt bicI.
dE ta xandiqInin.  HattA bi$Ey
xO li jIE xO muHAfaza   bika.
agar tO na$yAy, hara, daxAlatA
urOsI bika.'  Safwat bag hO
nasIHatE $Ex kir.  %i wE-darE
hAt a OrmIE, cO nAw urOsI.
EdI cu   xabar %i Safwat bag
paydA nabO.  ma nazAnI HAlE wI
bO ci.

501.
     cAwA Safwat bag gOtibO
$ExI, dirust watO qawimI.  $Ex
xAstin   a mUsilE, dIsA nacO.
/askarE ROmI w /a$IratAn
awwalE bihArE hAt a $ExI.
hawyakI $aR kir, galak /askar
hAt a ku$tin.  dUmAE $Ex digal
tAbi/Et xO hAtin a OrmIE,
daxAlatA qunsOl-xAnA urOsI
kir. qunsOlE urOsI hingI
wEdEnskI bO.  HAkimE OrmIE
i/timAduddawla bO.   galak
iHtirAmA $ExE bArzAnE girtin.

502.
     qunsOl xabar dA tiflIsE,
tadbIrA $Ex ci:ya.  %i
tiflIsE $Ex xAstin.  $Ex %I
cO tiflIsE, maqAmEt lAzim
dItin.  jArakI dI hinArin a
OrmIE.  tAbi/Et wI li
margawarE dA-mazirAndin.
/ayAlE $ExI dA-nAn a-nAw mAlA
sayyid TAhA li RA%AnE.  hingI
sayyid TAhA bO murAfa/A amlAkE
xO li tawrEzE bO.  wI w $Ex<E>
bArzAnE yEk-u-dO nadItin.

503.
     qunsOl gOt a $Ex, `amrak
tAza hAtIa kO $Ex xO A$karA
nakat, cOnkO /usmAnI firArEt
xO %i IrAnE dixAzIt, wa nOka
pOltIkA ma   digal /usmAnI
pIcak xO$:a, bE-xAtirIA yEk-u-dO
nAkayn.  nOka hO munAsib
hAtIa dItin tO A$karA nabI.
Sabr ka HattA sE hawy<Et>  dI.
$ubha nIa, yAn am digal
dawlatA /usmAnI cAk dE bIn a
dOst,  hingI am dE /afwA ta w
amsAlEt ta %i /usmAnI xAhi$
kayn, aw %I  dilE ma nA$kInin,
dE hingO /afw kan, yAn dE cAk
bIn a du%min,  hingI am dE
/askarI w qOwatE dayn a ta, bE
minnatA /usmAnI dE ta  dA-n<E>yn
a bArzAnE w ta HimAyat
kayn.  ammA nOka dibIt maxfI
bI.'

504.
     $Ex bi wI amray pIcak
/Ajiz bO, balE izhAr nakir.
$Ex gOt a qunsOl, `bas mAdAm
az maxfI bim, na$Em li jIakI
RU-nEm HattA sE hawyAn, Haz
dikam RuxsatA min biday wAn sE
hawyAna bigaRyEm, xO
libAsguhOr bikam, digal sE
cAr murOEt xO bi maxfI
siyAHatE bikam,   cand RO%An
li RA%AnE bim, hindak jArAn
bicim a lAE margawarE w
$inOE, hindak jArAn bicim a
lAE SOmAE w birAdOst O HattA
lAlI  simkO %I bicim.'

505.
     qunsOl gOt, `agarcI Haz
nAkam bE-kayfIA ta bikam, ammA
az  wihE bi /aqlE xO munAsib O
maslaHatA janAbE hingO
nAbInim, cOnkO   janAbE $Ex
murOakI mazin O ma$hUr O
ma/rOf:a.  mabAdA, xudE nakat,
balAyak bi-sar wI bihEt, pA$I
am dE li-nik mazinEt dawlatA
xO $arminda w mas\Ol bIn.'
$Ex, cOnkO hE$tA di umOrEt
siyAsIdA puxta nabibO, wa di
ma$rabE /a$IratI w kurdawArIdA
bO, wa ajalA wI %I hAtibO,
nasIHatE qunsOl nakawt a /aqlE
wI, xiyAlakI dI kir.

506.
     gOt a qunsOl, `az taxmIn
dikam kO tO dE dUmAE min
taslImI  dastE ROmIAn kay,
agarna ci zarar:a az
bigaRyEm?'  qunsOl gOt, `az
galak ta/ajjub O ta\assufE
dikam %i xiyAlA ta.  awa hIc
di  qalbE madA nIa, wa dawlatA
bahIya dawlatakI SAdiq O bE-HIla
w   xudAn-nAmUs-O-i/tibAr:a.
hIc andE$a w
xiyAl naka.  min maxsOs  bO
maslaHatA HAlE ta hO gOt, ammA
mAdAm tO ti$takI dI taSawwur
dikay awa min RuxsatA ta dA,
muxayyar ba.'

507.
     waxtE qunsOl RuxsatA
gaRyAnA $Ex dA $Ex miqdArE
hawyakI, bi TarzE wI gOtibO,
bi maxfI gaRyA, siyAHat kir.
cO lAE SOmAE w   birAdOst,
qasdA lAlI simkO kir.  di
pE$dA jawdat bag, wAlIE wAnE,
xabar dAbO $ikAkAn, `min zAnIa
$ExE bArzAnE digaRyEt.  har
kasE wI bigirIt yAn biku%It,
dawlatA /usmAnI galak cAkI w
ma/A$ O nI$An dE dat a wI.'

508.      SOfI
/abdullAh habO %i murOEt
birOxlO, %i /a$IratA $ikAkEt
birAdOstAn.  digal pEnj $a$
sUArAn cO, li-sar REkA $Ex
RU-ni$t. $ExI pEnj murO
payAda digaldA bOn, aw bi xO
%I li hEstirE sUAr  bO.  waxtE
li SOfI /abdullAh RAst hAtin
$ElikakI tifangAn kirin a
murOEt $ExI, sE ku$tin, yEk
birIndAr kirin, yEk %I HalAt.
nAwE yE HalAtI /alI bO, kuRE
muHI cIcI.  hAtin, $Ex
girtin, birin a  wAnE.  mAlEt
xO %I birin a albAkE, nEzIkI
bA$qAlAn.

509.
     /alI hAt a RA%AnE w
margawarE, HakAEtA HAlE $ExI
bO mAlA wI w murOEt wI gOt, bO
kasE dI A$karA nakir.  hamI
mAlA wI w murOEt wI bi $aw RA-bOn,
HalAtin, cOn a-nAw
/usmAnI, gOtin, `pA$I $Ex am
lEra nAbIn.  ma biku%in yAn
/afw bikan.  am hamI dE cIn,
gihayn a   $ExI.'  /usmAnIAn
%I $Ex bi iHtirAm %i wAnE
birin a mUsilE, ma$hUr kirin
kO dawlatA /usmAnI $Ex /afw
kirIa, takyayakI dI bO wI li
mUsilE cE-kan, $Ex dE li
mUsilE ir$AdE kat.  murOEt
$ExI  galak kayf-xO$ bOn.
/aqlE wAn yE hircAn bO,
nazAnIn HIla:ya,  hingUn:a
digal margamU$I didan a wAn.
xulAsa galak mazinEt tAbi/Et
$ExI cOn a mUsilE w millatE
wI hamI li-sar jIE xO   RU-ni$t.
watO mA HattA dO
hawyAn.

510.
     RO%akI %i xaflatwa $Ex
digal cAr mazinEt wI gAzI
kirin a   HukOmatE.  $Ex
nazAnI bO ci:ya diban HattA
cO bin tanafE.  li
wE-darE gOtin a $ExI, `hara
sar kursIE.'  gOt, `awa
ci:ya?' gOtin, `amrE dawlatE
hAtIa kO, ``janAbE $Ex afandI
hal-AwIsin.''  aw dE ta hal-AwIsIn.'
harcand $ExI qOrI w
hawAr kir fAyda nadA. tanaf
tE-kirin a stukirA wI, hal-AwIstin.
har cAr $irIkEt wI
%I hal-AwIstin.  pA$I kO $Ex
xandiqAndin /askar hAt a
bArzAnE, cakEt   murOEt wI
stAndin, bOn a Ra/Iyat, li-sar
jIE xO RU-ni$tin,  ma$GOlI
kasb-O-kArE xO bOn.

511.
     SOfI /abdullAh $ikAk O
murOEt wI galak li wAnE RU-ni$tin
kO dE bO wAn Rutba w
ma/A$ O nI$An dar-kawIt,
pIwAzak bO wAn HAsil nabO.
galak pa$ImAn bOn, gOtin, `awa
ci gU bO ma xArI!'  jawdat
bag gOt a wAn, `albatta gU bO
hingO xAr.  cAkI bO hingO
awa:ya  dawE hingO bi$On.'
xulAsa li-nAw /usmAnIAn bE-cAra
bOn O na$yAn bihEn a
jIE xO.  waxtE HarbA /umOmI
bO cOn a da$tA mUsilE, hindak
%i birsAn mirin, hindakAn
qasdA sar jIE xO kirin.
/usmAnIAn zAnI, hAtin, hindak
%i wAn ku$tin, hindak girtin,
birin a mUsilE, Habs kirin.
cOnkO bE-baxtI digal mEwAnE
xO kirin jazAE /amalE xO
dItin.  wAn stirI cAndin,
xiyAlA wAn aw bO dE tirI
cinin.  nazAnIn barE stirI
stirI:a, tirI nIa.

512.
     %in O dAyk O bicUkEt
$ExI w dO birAEt wI nah- dah-sAlI
mAn  li-nAw $IrwAnIAn.
gundak haya bIE dibE%in E,
milkE bAbE wAn:a, li wE-darE
RU-ni$tin, bi HAsilAtE milkE
xO di%In.  malA aHmad,
mudaRisE $Ex, %i tirsA ROmIAn
qat nadiwErA xO A$karA bikat.
li-nAw /a$IratA $IrwAnI w
mizUrI w girdI xO di$Arawa.

513.
     dar-Haqq wI $ikAEt hAtibO
kirin kO malA aHmad gOtIa $Ex,
`ku$tinA ROmIAn muwAfiqI
$arI/atE islAmE dirust:a,
cOnkO di $arI/atE islAmEdA
ku$tinA ahlE kitAb dirust nIa,
ku$tinA wI kasI dirust:a kO
tAbi/I kitAbA xudE nabIt.
dInE yahOdIAn ma/lUm:a kO
/amalE wAn bi tawrAtE:ya.
dInE naSrAnIAn ma/lUm:a /amalE
wAn bi injIlE:ya.  $arI/atE
Haqq O bE-bid/at li-nAw islAmE
awa:ya kO   awAna, cOnkO ahlE
kitAb:in, nAhEn a ku$tin.
/aybA wAn aw   hinda:ya ImAn
bi muHammad nIa.  wa muHammad
nagOtIa, ``har kasE  ImAnE bi
min nakat biku%in.''  gOtIa,
``har kasE $irIkAn bO xudE
cE-kat O sijda bO sanamAn
bikat, wI biku%in, bilA ImAnE
bi min  bikat.'''

514.
     `ammA ba/zakI mujtahidEt
musulmAnAn pA$I muHammad paydA
bOn,   na qur\An, na HadIs
li-sar ma/nA dirust nahElAn,
HattA bOn a bA/isE fasAdE li-nAw
banI-AdamI.  lawA dibE%im
ku$tinA ROmIAn   dirust:a,
cOnkO awAn ma/lUm:a tAbi/I
tawrAt O injIl nIna, wa bi
daw dibE%in, ``am tAbi/I
qur\AnE:<y>na,'' ammA dibE%in
qAnUnA aHmad   midHat pA$A %i
qur\AnE cEtir:a w aw pIcak
%i xudE bi-/aqltir:a. wa
/amalE wAn %I muwAfiqI hIc
kitAbakI nIa.  bas bi wE
gOtinE w wE /aqIdE ku$tinA wAn
dirust:a.'

515.
     aw xabara ma$hUr bO kO
malA aHmad hO gOtIa w tamAm
gaha$tibO   guhE fAzil pA$A.
wI %I bi tafsIl niwIsI bO
istambOlE.  EdI jIE malA
aHmad, faqIr, hAwInAn cyA bO,
zistAnAn har dO sE RO%An dicO
gundakI, li-nAw halEt pazI xO
di$Arawa.  ROmI bi $iddat li-dU
wI digaRyAn.  awa sAlak:a
%i HAlE wI bE-xabar:In,
nizAnIn mirIa yAn girtIa yAn
mAya, /afw kirIa.  cu ma/lUm
nIa.  {wa-s-salAm.}

XLIX. HakAEtA SOfI bAdInE HasnakI.

516.
     waxtE $Ex muHammad
bArzAnI, bAbE $Ex /abdussalAm,
kO   /usmAnIAn hal-AwIstibO,
mirIdak li hasnakAn habO, nAwE
wI SOfI  bAdIn bO.  dAimI bi-juzOb
bO, dIn dibO, dicO
kaw$I.  waxtE dIn  dibO dikir
a qOrI, `az karE mirIdAn:im.'

517.      wa qawimI
RO%akI SOfI bAdIn digal SOfIAn
cOn a AkrE bO xO  ti$t-O-mi$tI
bikiRin.  cOn a awrAzIE
sarE pIrisE.  hamI mAndI
bOn.  gOtin a SOfI bAdIn, `tO
dAimI dibE%I, ``az karE
mirIdAn:im.''   agar durO nAkay
bas wara, jantEt ma hamIAn hal-gira.
mA fAydE  karI aw
nIa kO murO bArI lE kat?'
waxtE wa gOtin SOfI bAdIn sil
bO, gOt, `EdI az nAbim a
hawAlE hingO.'

518.
     waxtE gaRyAnawa bO mAlEt
xO HakAEtA SOfI bAdIn bO $Ex
muHammad gERAnawa.  $Ex galak
pE-kanI.  SOfI bAdIn gAzI kir,
gOt E, `tO bO cI sil bOy?
hawAlEt ta %i ta Haqqtir:in.
yAn cI dI nabE%a, ``az karE
mirIdAn:im,'' yAn dE bArE wAn
li pi$tA xO kay.   agarna dE
durOhIn hEy a dar.  durO %I bO
murOE SOfI, tarIqadAr, zOr zOr
kirEt:a.'

519.
     SOfI bAdIn %I gOt, `balE,
az qurbAnE ta bim.  %i nOka
pA$  yAn wa nAbE%im, yAn dE
bArI qabUl kam.  balE hung %I
himmat bifarmOn, bE%a wAn, dA
aw %I cI dI tirAnAn bi min
nakan.'  $ExI aw hamI gAzI
kirin, gOt a wAn %i SOfI bAdIn
bigaRyEn.  pEk hAtin.  {wa-s-salAm.}

L. HakAEtA $Ex muHammadE bijIlE.

520.
     gundak haya li-nAw
/a$IratA sUrcIAn, dAxili qazA
AkrE %i   wilAyatA mUsilE,
bijIl dibE%in E.  $Ex
muHammad habO li wI gundI,
kuRE $Ex aHmad, wa $Ex aHmad
yEk bO %i xalIfayEt $Ex xAlidE
silEmAnI kO ma$hUr:a, dibE%in
E mawlAnA xAlid.  aw $Ex
muHammad li-nAw /a$IratA
sUrcIAn galak muqaddas bO.
di /aqIdA wAndA walIE   xudE
bO, zOr kAmil bO, xudAnE ka$f-O-karAmat
bO.  ROHA xO w mAlE
xO bO wI dizAnIn.  GAyat
dawlatmand bO.  banda, nAqilE
HakAyatE,
malA sa/Id %I aw dItIbO.

521.
     nOka kuRE wI $Ex badI/ li
jIE wI RU-ni$tIa, maslakA
ROHAnI li dastE wI:a.  kuRakI
dI, /ubaydullAh dibE%in E,
umOrEt /a$IratE   w $OlEt
dunyAE bi dastE wI:na.  galak
kuREt dI %I hana.  ammA aw $Ex
muHammad di nazarA zEbArIAndA,
li-nAw mirId O maHsObEt $ExE
bArzAnE, galak xirAb bO.
digOtin, `$ExE bijIlE
$aytAn:a, xO ExistIa libAsE
$ExAn.  gurg:a cOya di pIstE
mihIEdA.  sAHir:a, durOhIn:a,
HIlabAz:a.'

522.
     wa di nazarA sUrcIAndA
%I $Ex /abdussalAm<E> bArzAnE
w bAbE wI, $Ex muHammad, O
bAbE $Ex muHammad, $Ex
/abdussalAmi awwal,  awAna
hamI durOhIn O fAsiq O HIlabAz
bOn.  harcI pIs:a, xirAb:a,
dar-Haqq yEk-u-dO dibE%in O
dikan.  sUrcIAn digOtin,
`cand kicEt bAkira $Ex
muHammad<E> bijIlE pif kirIa
dawE wAn, bi-Hamla bOna w
kuR bi walad InAna.'  zEbArIAn
digOtin, `qat watO nAbIt.  $Ex
%i paniwa kicA bAkira gAya.
%i $Ex HAmila bOya, albatta aw
ROHu-l-qudus nIa.'

523.
     zEbArIAn dibE%in,
`jArakI murOakI zEbArI %inak
RawA, cO bijIlE, bO xulAmE
takyA $Ex muHammad.  %inA wI
RawAy galak spahI bO.  $Ex
kawt a xiyAlA wihE kO bi
TarzakI mumkin bIt wE %inE
taSaRuf bikat.  bi fikrA xO hO
cE-kir.  gOt a murOE zEbArI,
``tO qawI murOakI cAk O
amIn:I.  Haz dikam waxtE
niwistinE tO w %inA xO bihEn a
manzilA pE$ darE manzilA min,
cOnkO az pE$I spEdE di-RA-bim,
dicim bO mizgawtE.
lAzim:a kO yEkI wakI ta sAliH
O  amIn HAzir bIt dA zU bO min
AwA dast-niwE%E HAzir bikat.'''

524.
     `wI %I fikrA $Ex
nadizAnI, galak mamnOn bO.
gOt, ``wa dyAr:a   marHamatA
$Ex dar-Haqq min zEda:ya, lawA
hO amr difarmOt.''  RA-bO,
niwInEt xO InAn a wI jIE $Ex
amr kiribO.  $Ex hamI RO%An zU
RA-dibO, gAzI dikir, ``SOfI,
hara, masInE min %i birkA
pi$tA  gundI ta%I bika, biba
adabxAnA mizgawtE, li wE-darE
RA-wasta HattA az tEm.''  SOfIE
faqIr %I dil-SAf bO, dicO.
cand jArAn $Ex digal SOfI
dar-dikawt, hindak jArAn %I
SOfI dicO, pA$I sA/atakI $Ex
dicO.  di wE mA-baynEdA $Ex
dihAt a-sar jIE %inA SOfI,
galak taltIf O /azmAn-xO$I bO
%inA SOfI dikir HattA InA sar
fikrA xO. EdI har waxtE kayfA
$ExI InAbA digal %inA SOfI
maHabbatA xO dikir.'

525.
     `qadarE sAlakI bi wI
TarzI RA-bAr.  li-nAw zEbArIAn
aw $Ola ma$hUr bO.  wArisEt
%inE digOtin, ``awI Sa-bAbE
SOfI dO $arm bO ma   cE-kir.
yEk aw:a %inak %i ma RawA, yA
dI aw:a, bi $ExE bijIlE bi
gAn dA.''  %i Erwa wEwa, bi har
HAlE habO, aw cikcika gaha$t
a   guhE SOfI, ammA cu dang
nakir.  gOt, ``dE nObE girim,
bizAnim RAst:a yAn na.''
jArakI kO $Ex li-sar /AdatE
xO gAzI kir SOfI cO,   li
kOlAnE, li pi$tA darI xO
$Arawa.  dIt kO $Ex digal %inA
wI   SuHbat dikat, dizAnI
RAst:a, ammA dIsA cu dang
nakir.'

526.
     `RO%akI SOfI gOt a %inA
xO, ``wara, bicIn a-sar
marqadE $Ex aHmad, bAbE $Ex
muHammad, du/AyakI %i xudE
bixAzIn, balkO bi yumn   O
barakatA wI xudE kuRakI bidat
a ma.''  %in %I digal SOfI cO.
maqbar qadarE pAzda daqIqa %i
gundI dUr:a.  li wE-darE SOfI
%inA xO xandiqAnd.  HalAt, xO
hAwEt a takyA $ExE bArzAnE.
aw HAl O  HakAEta li-nAw
zEbArIAn ma$hUr kir O xizmEt
%inE SOfI /afw kirin.'

527.
     ammA sUrcI dibE%in, `na,
watO nIa, hO:ya.  waxtE SOfI w
%inA   xO cOn a-sar marqadE
$Ex aHmad, du/A kirin, SOfI
bi-sabab A$karA bOnA
ROHAnIyatA $Ex aHmad majzOb
bO, dIn bO, %inA xO ku$t.
pA$I,   kO /aqlE wI hAt a sarE
wI, na$yA bihEt a gundI.
HalAt, cO zEbArIAn, aw durOa
cE-kir dA wI qabUl bikan O
/afw bikan.'  zEbArI dibE%in,
`wallAh, watO:ya, balkO
zEdatir:a.'

528.
     zEbArI dibE%in, `$Ex
muHammadE bijIlE /AdatakI dI
%I habO. miqdArE sihI cil
xulAmEt maxsOs habOn.  hamI
asrAr O HIlEt wI   dizAnIn,
maHram bOn di xizmatA wIdA, wa
aw xulAmAna xudAn-cak   bOn,
galak mEr-cAk bOn.  agar
kasakI %i /a$IratA sUrcIAn
ti$takI muxAlifI Ra\yA $ExI
kiribA $Ex dicO mizgawtE,
jam/IyatakI mirIdAn   O
mu/tabarAn HAzir dikir O
xulAmEt maxsOs %I HAzir dikirin.
li-nAw wE jam/IyatE
$Ex dA bE%It, ``fulAn kas dar-Haqq
aw faqIra pIcak bE-inSAfI
dikat.  az RAzI:ma
sabab xO, %i kas /Ajiz nIma,
ammA ditirsim kO silsilA
ma$AixAn %i wI /Ajiz bIt,
bATinI wI bigirin O bazir
kan.'''

529.
     `waxtE kO $Ex aw xabara
digOt xulAmAn dizAnI ci:ya
dibE%It, cOnkO di pE$dA tE-gahAndibOn.
aw xulAmAna wE
sA/atE dicOn, lE digaRyAn kO
wI murOI bi kawlIakI biku%in.
hingI dihAtin a   mAlA xO, kO
aw murO ku$tibAn O bazir
kiribAn.  pA$I ku$tinA wI  $Ex
li-nAw jimA/atE digOt, ``fulAn
sA/atE arwAHEt ma$AixAn aw
murO   hingAwt.  dilE min qawI
xamgIr:a.''  xalk %I hamI
muta/ajjib dibOn, ditirsAn.
EdI nadi$yAn %i amrE $ExI dar-kawin.'
ammA zEbArIAn aw bi
HIla dizAnIn O sUrcIAn
digOtin, ``karAmat:a.''

530.
     mijEwirE mizgawtA $ExE
bijIlE digOt, `galak jArAn
$awE az  tEm a mizgawtE,
dibInim $Ex di miHrAbA
mizgawtEdA, wa darE  mizgawtE
dA-ExistIa, kilIl lAlI min.'
sUrcIAn digOtin, `$Ex wakI
ROH:a, dIwAr bO wI mAni/
nIna.'  balE zEbArIAn digOtin,
`$ExI   kilIlA mUE kilkA
haspAn cE-kiribO.  har darE
kO bi dOr-O-pi$k   hAtibA dA-Existin
wI bi kilIlA mUy
dikirawa.'  xulAsa mA-baynA
sUrcI w zEbArIAn sabab $ExAn
galak naxO$ bO, nOka %I
naxO$:a.

531.
     kuRE $ExE bijIlE yEk
habO, nAwE wI muHammad HAfiz
bO.  wI  kuRI %inA xAlidE
dObardAnE RawA.  xAlid %i
mirIdEt $ExE bArzAnE bO.
waxtE kO hAwIn dihAt hamI
sAlAn paZE $ExE bijIlE digal
galak   sUrcIAn dihAtin a
kUstAnEt kEla$InA pi$tA
gAdarE, nEzIkI $inO.  sAlA kO
%inA xAlid RawA muHammad HAfiz
aw %in digal xO InA kO   bihEt
a kUstAnE.  li zE darbAz bO,
hAt a REzAnE.

532.
     $awE cAdirA xO dAwa, aw
O %inA RawAy di-bin cAdirEdA
bOn.  nEzIkI spEdE dO-Sad mEr
zEbArI dawrAna li ZOmA
muHammad HAfiz dA,   wEkRA
OGilma kirin a cAdirA
muHammad HAfiz.  aw O galak
xulAmEt wI hAtin a ku$tin.
%inA xAlid %I birIndAr bO.
InAn, taslIm kirin a dastE
xAlid.  darmAn kirin, sAx bO.

533.
     kArwAnakI $ExE bArzAnE
dicO AkrE.  ni%dA sUrcIAn
hAt, kArwAn   $alAnd O dah
murO ku$tin.  sabab wihE
zEbArI hizAr mEr RA-bOn,  cOn
a-sar gundE bijIlE, hamI
SOtin, tAlAn kirin.  mizgawtA
$ExE %I SOtin.  qur\AnA wI
hamI pArca-pArca kirin.  $Ex
digal %inAn O cand xulAmAn %i
gundI xilAs bOn.  muHammad
RaqIb, kuRE kicka,   digal
hindak /ayAl xilAs nabOn,
girtin.

534.
     zEbArI li gundE bijIlE
RU-ni$tI bOn.  wAn dIt %i
xaflatwa li   hamI qirAGEt
gundI OGilmayEt tifangAn hAtin
a wAn.  HalAtin, cOn a-di
qasrA $ExIdA, hE$tA naSOtibOn.
kuRE $ExI %I digal xO birin a-nAw
Haw$A qasrE.  xulAsa sE
RO%An zEbArI kawtin a
muHAsara.   RO%A cArE hawArA
zEbArIAn galak hAt, sUrcI %i
gundI RA-kirin,   awEt
muHAsaradA dar-kawtin.  kuRE
$ExE bijIlE %I digal xO InAn
a-lAlI $ExE bArzAnE, naku$tin.
hingI $Ex muHammad, bAb<E> $Ex
/abdussalAmi dOyE bO.

535.
     galak murO %i har dOyAn
hAtin a ku$tin, balE mAlA $ExE
bijIlE digOtin nIw milyOn
lIra zarar hAt E.  $ExE
bijIlE /arzi-HAl dAn a wAlIE
mUsilE.  talGrAf kE$An a
maqAmEt /Aliya.  $Ex
muHammad<E> bArzAnE xAstin a
mUsilE bO muHAkamayA wI w $ExE
bijIlE, ammA $Ex muHammad<E>
bArzAnE nacO.  GiyAban hAt a
maHkOm kirin.  *tAbOrak /askar
%i mUsilE dar-kawt, hAt a
AkrE.  xabar dAn
a $Ex<E> bArzAnE, `yAn wara,
yAn am dE hEn a-sar bArzAnE.'

536.
     $Ex nawErA bicIt, HalAt,
hAt a nahrIE lAlI $Ex muHammad
SiddIq.  gOt, `hIwI dikam
tadbIrakI li HAlE min bika.'
$Ex muHammad SiddIq gOt, `agar
az watO cE-kam kO HukOmat ta
/afw bikat, tO dE musAlaHa
digal $ExE bijIlE bikay, yAn
na?'  $ExE  bArzAnE gOt a $Ex
muHammad SiddIq, `har amrE tO
bifarmOy min qabUl:a.'

537.
     hingI wAlIE wAnE TAhir
pA$A bO, qawI dOstE $Ex
muHammad SiddIq bO.  bi
wAsita-y wI amrE /afwA $Ex
muHammad<E> bArzAnE %i sultAn
HamId dA istiHsAl kirin O
kAGaz bO $Ex muHammad<E>
bijIlE hinAr, `Haz dikam tO
%I ta$rIf bikay a Era, nahrIE,
li-nik min  sulHA hingO
bibIt.'  waxtE $ExE bijIlE
zAnI kO $ExE bArzAnE /afw bOya
EdI %i Gayri sulHE cAra nIa.
hAt a nahrIE lAlI $Ex muHammad
SiddIq.  sE-Sad kAwiREt qalaw
O pEnj haspEt kaHEl O pEnj
hEstirEt   kilk-cAk bO $Ex
muHammad SiddIq bi dIhArI InAn.

538.
     $Ex muHammad SiddIq galak
HurmatA wI girt, gOt a $ExE
bijIlE, `tO cAwA Haz dikay O
musAlaHa bi ci Tarz bIt?
fikrA xO bayAn ka.  wa ci
zarar hAtIa ta?  dA bizAnim.'
$ExE bijIlE murOakI /azmAn-fasIH
O xO$-xabar bO w zOr tE-ga$tI
bO.  zAnI kO mumkin nIa
muxAlifi Ra\yA $Ex muHammad
bikat.  gOt a $Ex muHammad
SiddIq, `min cu fikr nIna.
zAtE hingO HazratE SiddIqI
SAdiq:a, wakIlE muTlaq:a.  min
%i Gayri imtisAl O itA/atA amr
O farmAnE  wAjibu-l-iz/AnE
HazratE /AlI hIc fikr O
Axiwtin nIna.  amr amrE
mubArakI /AlI:a.'

539.
     `wa zararA hAtIa min
qAbili HisAbE nIa, cOnkO kas
TAqat nIa HisAb kat.  aw %I
li-nik min cu nIa.  hamI bO
xAtirA zAtE hingO /afw bin.
ammA agar aw hindE HaqArat O
RazAlat O bE-HaysIyatE kO   wE
tAifayA fajara, wE zumrayA
$anI/a dar-Haqq aw HaqIra
kirina az   hamIE bE%im O li
HuzOrA mubArak bInim a HayyizE
ZuhOrE, hingO  TAqatA istimA/E
w qarArE nAmInIt, dE %i waH$at
O dah$atA wI xabarI firArI
ixtiyAr bikan.'

540.
     `az-jumla-y hamI
sayyi\At O bad-kArIA wAn awa
bO, tamzIqA  suHufEt
qur\AnA /azImu-$-$a\n kirin, hAwEtin
a-sar mazbalAn, O  ma/badA bAb
O bApIrEt aw HaqIra bi-l-maRa
talwIs O tanjIs kirin, O
guhEt %inA w xulAmAn biRIn bO
birinA guhArAn.  xulAsa awE
kirEt   O xirAb:a aw kirina.
{ma/a mA fIhi} min cu
gOtin nIna.  cAwA amr
difarmOn min {qalban wa
lisAnan} qabUl:a.'

541.
     waxtE $ExE bijIlE hO
Axiwt ta\sIr kir di qalbE $Ex
muHammad SiddIq.  gOt, `mAdAm
wa:ya bas cAk:a $ExE bArzAnE
%I bi-tinE bibInim, bizAnim
gOtinA wI ci:ya.'  gAzI kir,
gOt a wI, `aw musAlaHa cAwA
dE cE-bIt?'  $ExE bArzAnE
gOt, `am /a$Irat:In.   hindI
du%minAtI:a xirAbIAn dikayn,
waxtE bO musAlaHa silAwakI li
yEk-u-dO dikayn, har kas
dicIt a mAlA xO.  cu %i yEk
Talab nAkan.   am %I nOka li
HuzOrA hingO dE dastE yEk-u-dO
mAc kayn O cIn.'

542.
     $Ex muHammad SiddIq gOt,
`fi-l-HaqIqa /AdatE /a$IratI
watO:ya, ammA /adAwatA hingO
dO jihat hana.  yEk
/a$IratI:a, bilA   aw /a$IratI
bIt.  yEk $axsI:a, bilA aw bi
tOla bIt.  jihatE /a$IratI
wa:ya, mErEt zEbArIAn hAtIna
ku$tin O mErEt sUrcIAn %I
hAtIna ku$tin O %i har dO
/a$IratAn %I tAlAn hAtIna
birin.  awAna   bE Radd O
badal bin.  jihatE $axsI
awa:ya, zararakI mazin hAtIa
mAlA $ExE bijIlE w kuRE wI %I
hAtIa ku$tin.  aw %i har
jihat maGdOr bIt, inSAf O
murOwat nIa.  aw %I murOakI
qadIm-xAnadAn:a, mAlA wI
takyA:ya.  az hO salAH dizAnim
xasAratA mAlA wI hindI
mumkin bO bidan.  agar ti$tak
mA, bO xAtirA min dE /afw
kat.'

543.
     $ExE bArzAnE RAzI bO,
gOt, `min qabUl:a, ammA balkO
AGAEt  zEbArI qabUl nakan.
wAn %I HAzir bika, digal wAn
biAxiwa.'  aw %I HAzir kirin.
Hasan AGA w fattAH AGA w salIm
xAn AGA mazinEt wAn bOn.  wAn
%I gOtin, `cAwA $Ex muHammad
SiddIq afandI munAsib dibInIt
am RAzI:<y>na.'  pEnj-hizAr
lIra-y /usmAnI li-sar
/a$IratA zEbArIAn hAt a palAta
kirin O hamI bi muddatE
hawyakI  qarAr dAn kO tamAm
bInin, taslImi dastE $Ex
muHammad SiddIq bikan, aw bO
$ExE bijIlE bihinErIt.

544.
     bi wI TarzI musAlaHa-nAma
w sanad dAn a yEk-u-dO w li-sar
dastE $Ex muHammad SiddIq
pEk hAtin.  wa $Ex muHammad
SiddIq xabar dA mA-baynA
humAyOn li dari sa/Adat.
muqAbili wE xizmatE %i-taraf
sultAn HamId izmIr-pAyasI
Rutba w farmAn bO $Ex
muHammad SiddIq hAt a dAn.
zEbArI w sUrcI cOn bO mAlEt
xO.  pA$I   hawyakI pAra hamI
InAn a nahrIE.  dO-hizAr lIra
bO xO hElAn, sE-hizAr bO $ExE
bijIlE hinArin.  ArakI hUr
%i-nAw dO barEt Raq ga$t a $Ex
muHammad SiddIq.  {wa-s-salAm.}

LI. HakAEtA muHammad pA$AE RawAndizE.

545.      bagEt RawAndizE
dibE%in awlAdE murOakI
/arab:in, %i-nAw /arabE $amar
hAt, cand sAlAn li da$tA
RawAndizE, li gundE   bAdilyAn
O bApi$tIAn $wAnI w gAwAnI kir.
hindak dibE%in bi kasbA xO
galak pAra paydA kir.  hindak
dibE%in xazInayak dItawa. bi
har TarzE dibIt galak
dawlatmand bO.  li gundE
bAdilyAn, dO
sA/at nEzIkI RawAndizE tarafE
$imAl, RU-ni$t.

546.      amlAk, xAnI kiRI,
bO kadxudAE gundI.  awlAdE wI
galak bOn, Ra$Id, qAbil bOn.
xalk %i wAn tirsA.  bOn a AGA,
hEdI hEdI bOn a   bag.  OjAGA
wAn ma$hUr:in bi da/Iya w Tama/
O galak iHtirAmE dikan  bO ahlE
/ilm O ma/rifat.

547.      yEk %i wAn Sad sAl
barI nOka paydA bO li bA%ErE
RawAndizE, nAwE wI muHammad
bag.  cAwakI wI kOra bO.
galak jasOr bO.  %i  tarafE
sultAn majId Rutba w nI$An bO
hAt, bO muHammad pA$A. li-nAw
kurdistAn ma$hUr:a bi pA$AE
kOra.  li-nAw /usmAnIAn {k\"or
pa$a} dibE%in E.  RO% bi RO%
xurt bO, taraqqI kir.  dUmAE
dast  hAwEt a jahAngIrIE,
HattA margawarE, $inOyE girt.

548.      /a$IratA lEtAnA habO,
AGAE wAn /azIz bagE lEtAnE bO.
qalAtA   wI li pi$tA gundE
nalOsE bO.  wAn HukmE pA$A
qabUl nakirin, $aR digal
la$kirE pA$A kirin.  hamI mErEt
jasOrEt wAn hAtin a qalAtA
/azIz bag.  pAzda RO%An kawtin
a muHAsara.  la$kirE pA$A
hujUm  dikirin, wAn %I
mudAfa/a dikirin.

549.      hOstA Rajab
RawAndizI habO, TOp bO pA$A
cE-dikirin.  dO TOp InAn,
qalAtA /azIz bag dAn a-bar
TOpAn, xirAb kirin.  lEtAnI
pi$kA pitir ku$tin.  yEt dI %i
walAtE $inO w lAjAnE kirin a
dar,  tafriqa kirin.  nOka
/a$IratA lEtAnA nAw mAya, bi xO
namAya.  kat   kat mAlEt wAn li
har mamlakatE atrAfE dUr O
nEzIk hana.

550.      wa la$kirE pA$A cO
tarafE hawlErE w karkUkE w
silEmAnIE,   hamI girtin.  sE
RO%An li-sar qalAtA hawlErE $aR
kir, dA bar TOpAn, aw %I taslIm
bO.  $amdInAn, AkrE, AmEdI %I
girt.  /a$IratA   zEbArIAn bi-tinE
qabUl nakir.  $aRakI mazin
digal la$kirE pA$A  kirin li-sar
gundE sawtI.

551.      /azO habO, ahlE gundI
bO, Ra/Iyat bO, galak $aR bO.
Sad mEr   zEda /azO li-sar
darajA xAnIE xO ku$tin.
dibE%in /azO hind bi-qOwat bO,
dO dO digirtin, lEk didAn, fiRa
didAn a xArE,  dimirin.  dUmAE
/azO girtin, birin a AkrE.
pA$A %I hAtibO AkrE. /azO gAzI
HuzOrA xO kir.

552.      pA$A gOt a /azO, `tO
galak jasOr:I.  mixAbin:a ta
biku%im. wara, biba xulAmE min.
galak ma/A$I dE dam a ta w dE
ta kam a  sarakE Sad xulAmAn.
cAwA tO Haz bikay bO ta dE
kam.'  /azO gOt, `pA$A, mAdAm
tO min dikay a xulAm az bO
$OlakI dI galak bA$:im. min
zAnIa pA$A bE-awlAd:a.  agar min
bibay, hAwE%I a-sar %inA xO
kuREt wakI /azO jasOr dE bin.
mixAbin:a pA$A bE-awlAd bIt.'
waxtE /azO hO gOt pA$A gOt a
xulAmAn, `wI bE-adabay zU
biban, biku%in.'  /azO birin,
ku$tin.

553.      pA$A galak qalAt li-nAw
/a$IratAn cE-kirin.  nOka
%I AsArEt dIwArEt wAn mAyna.
yEk li-nAw sIdakAn, yEk li-nAw
$IrwAnIAn, yEk   li AkrE, yEk
li-Tani$t bA%ErE RawAndizE, yEk
li dErE mA-baynA   RawAndizE w
da$tA hawlErE haya.  REkak li
galIE RawAndizE, li   cyAy
cE-kirIa.  hamI singEt Asin,
galak stUr, li cyAy dAna.
galak madrasa %I dA-nAbOn.
tarGIbA /ilmI qawI dikir.

554.      dUmAE %i dawlatA
/usmAnI /AsI bO.  hIc xarj
nadA dawlatE.  ha$t nah sAlAn
watO mA, HukmdArI li kurdistAnE
kir.  di zamAnE  wIdA abadan
dizI w tAlAn O %in RawAn O Zulm
namA.  har $OlakI   wAqi/ bIbA
cand /ulamAEt mu/tabar HAzir
dikirin, muwAfiqI gOtinA /ulamA
ijrA dikir.  wI$IE tirI li
hindAwE REkAn HattA nEzIkI
zistAnE dimA.  kas nadiwErA
dast bikat E.  nOka %I HukmE
pA$AE  kOra li-nAw kurdistAnE
bi HakAyat naql dikan.

555.      pA$I dawlatA /usmAnI
galak /askar InA sar wI.  dO
sAlAn $aR kir, dUmAE kawt a
muHAsara li RawAndizE.  cAr
hawyAn mudAfa/a   kir.
jabaxAna namA, amAn xAst,
taslIm bO.  ROmIAn girtin,
birin a istambOlE.  pA$I kO
birin kas aHwAlE wI bi dirustI
nizAnIt, ci bi-sar wI InAn.
hindak dibE%in li REkE ku$tin.
hindak dibE%in %i REkE hAwEtin
a baHrE.  hindak dibE%in
gahAndin a istambOlE w iHtirAm
li wI girtin, dO hawyAn mA,
naxO$ bO, mir.  hindak  dibE%in
darmAn dAn a wI, mir.  hindak
dibE%in birin a girItE,
qal/aband kirin HattA mir.
xulAsa, kas bi ma/lUmI HAlE wI
nizAnIt.

556.      pA$A hIc awlAd
nabOn.  dibE%in faqat kicak
bObO.  waxtE di lAndikEdA bO
hAt a manzilA %inA xO, gOt,
`awa ci:ya?'  %inA wI gOt,
`awa kic:a.  xudE bO ma karam
kirIa.'  pA$A gOt, `awa karam
nIa.  awa Gazab:a xudE li ma
kirI.'  lAndik bi kicwa li
panjarE hAwEt a RUbArE.
qalAtA wI li-sar cyA bO li
hindAwE RUbArE, sE-hizAr gaz
bilind:a.  kic O lAndik hamI
li binE cyA hUr bOn,  kawtin a
RUbArE, AwE birin.  EdI pA$A
awlAd nadIt, cOnkO bi karamA
xudE RAzI nabO.  lawAnE xudE %I
tOlA kicE %i wI kirawa.

557.      nOka %i OjAGA pA$A
cand kasak mAna.  yEk haya,
/abdullAh   pA$A dibE%in E,
galak pIr:a.  kuRE wI sa/Id bag
galak qAbil O   jasOr O xudAn-GIrat:a.
galak jArAn dibO
qAim-maqAm.  bImbA$Iak li
RawAndizE hAt a ku$tin.  nisbat dAn a
lAE xulAmEt sa/Id bag.
sAlak pE$ muHAraba girtin,
birin a baGdA.  nOka dibE%in
dar-dAna,   li hawlEr:a.

558.      yEkE dI %i pismAmEt
wAn haya, yOsuf bag kuRE
muSTafA bag,  li bAdilyAn, aw
%I jasOr:a.  galak li-nAw
ROmIAn bi-Hurmat:a.   mA-baynA
wI w sa/Id bag dAimI /adAwat O
burOdat haya.
{wa-s-salAm.}

LII. HakAEtA ku$tinA RizwAn pA$A bi dastE
murOEt /alI $Amil pA$A.

559.      zamAnE sultAn
/abdulHamId xAn, xAqAni maxlO/,
RizwAn pA$A  habO, wAlI<E>
$ahrE istambOlE bO.  bi
istilAHA turkAn dibE%in a wAlIE
istambOlE {$ehir emInI}.  /alI
$Amil pA$A %i awlAdE badr  xAn
bagi bOTAnI bO, li-nik sultAn
HamId galak mu/tabar bO.  %i
hamI wazIrAn xO$tir diwyA.
hamIAn HasOdI bi HAlE wI
dibirin.

560.      RO%akI wazIrEt turkAn
tadbIr kirin kO ti$takI watO
bikan  /alI $Amil pA$A li-nik
sultAn HamId lakadAr bibIt.
%i-taraf  xafIAn RApOr dAn a
cE-kirin kO /alI $Amil pA$A
xAin:a, millatE  kurd ittifAq
dikat, xiyAlA bAbE wI, badr xAn
bag, di sarE wIdA:ya   w digal
walI-/ahd, kO muHammad Ra$Ad
bO, maHramAna muxAbara w
dOstI haya.  harcand bi wI
TarzI RApOr dAn a amInEt
sultAnI balE hIc ahammIyat
nadA wAn, digOt, `awa hamI
durO:na.  /alI $Amil bO
min RAst:a.'

561.      waxtE kO bE-hIwI bOn
gOtin a RizwAn pA$A, `tO %i ma
hamIAn mu/tabartir:I.   tO
wara, cArayakI bika.  tO
di$<E>y /alI $Amil qulp kay.'
wI %I gOt, `Sabr kan.  az dE
bi-sanAI cE-kam.  hIc  HAjat
bi sAxtakArIA RApOrtAn nIa.
awa kurd:a, HadIdu-l-mizAj:a.
waxtE kO az dicim a sarA
humAyOn, aw %I tEt, az qiyAmE
%i-bar wI nAkam.  karbEt wI dE
binawa, dE jUnA dat, $aRI dE
kat.  ahlE sarAE %I dE hEn a
barawAnIE, dE wI nAHaqq kan, dE
qadrE wI $kEt.'   hamIAn AfarIn
gOtin bO fikrA RizwAn pA$A li-sar
wE tadbIrE.

562.      RO%akI RizwAn pA$A
digal sE cAr /ulamAEt mu/tabar
cO sarA  sultAnI.  /alI $Amil
pA$A %I dAimI li sarAE dibO, %i
qumAndAnEt tifangdArEt sultAn
HamId bO.  RizwAn pA$A w /ulamA
li-nik /izzat pA$AE bA$-kAtibE
mA-baynA humAyOn RU-ni$tI bOn.
di wI waxtIdA  /alI $Amil pA$A
hAt a %Or.  hamI %i-bar wI RA-bOn,
marHabA kirin,   ammA
RizwAn pA$A digal yEkI %i
/ulamA diAxiwt, hIc qiyAm
nakir O marHabA nagOt.

563.      /alI $Amil pA$A gOt,
`az nizAnim, RizwAn pA$A kar
bO, fAm  nakir az hAtim, yAn wI
am kurd bi kar HisAb kirIn,
lawA qiyAm   nakir?'  RizwAn
pA$A hIc Hiddat nakir, kanI,
gOt,  `{astaGfiru-llAh,} min
nazAnI ta$rIfA hingO hAt.  az
di  mas\alayakIdA digal wI
afandI diAxiwtim.  qusUrA min
/afw bika.' /alI $Amil pA$A
gOt, `xEr, xEr!  agar qusUrI bA
dA hEt a /afw  kirin, ammA awa
istihzA:ya tO bi min dikay.
yAn az kar:im, yAn tO.'  RizwAn
pA$A gOt, `{al-Hamdu li-llAh,}
xudE karam kirIa, az banI-Adam
xalq kirIma.  tO %I muxayyar
ba, %i insAnIyatE, %i
HimArIyatE kI$kI hal-girI az
mAni/ nIma.'

564.      waxtE wa gOt /alI
$Amil pA$A mistak li sarE wI
dA, jUnEt   kirEt gOtin a wI.
barawAnAn nahElAn, agarna li
wE-darE dA ku%It.   ahlE sarE
hamIAn digal /ulamA RApOrt dAn
a sultAn HamId kO HAlE /alI
$Amil pA$A awa:ya.  sultAn
HamId har dO gAzI HuzOrA xO
kirin, gOt a wAn, `hung har dO
dizAnin kO li-nik min kasak nIa
wakI hingO mu/tabar O amIn.  az
bE-taraf, bi-z-zAt dE muHAkamA
hingO kam.  harcI nAHaqq dar-kawt
pA$I az tarbiyA wI bi xO
dizAnim.'  gOtin, `{belI,
efendimiz.}'

565.      gOt a RizwAn pA$A,
`awwal tO bE%a.  awa ci bO?'
RizwAn  pA$A gOt, `az cu
nizAnim O cu /arz nAkam O cu
nabOya.  az nizAnim   awa kI
ta/jIzA qalbE Hazrati $ahryArI
kirIa.  qusUr harcI haya
banda kirIa.  /alI $Amil pA$A
li-nik ma hamIAn /azIz O
muHtaram:a.  waxtE ta$rIfA wI
hAt a %Or banda nazAnI w
muxAlifI $a\nE mazinIA wI bE-adabI
%i banda SAdir bO.  wI %I
marHamat farmO, nIw tarbiya dA
min, nIwA dI dA xAtirA ahlE
sarAE.  az nOka   zOr
mamnOn:im.  hIc gAzinda nIa %i
/alI $Amil pA$A.'

566.      awjAr sultAn HamId
gOt a /alI $Amil pA$A, `pA$A,
tO ci dibE%I?'  wI %I gOt, `az
ci /arz kam?  wI bi xO iqrAr
kir. ammA waxtE banda hAt awI
AgAh %I habO, maxsOs tirAna bO
min kir. durO dikat.  az dE
HaqqE wI dam, ammA nOka li
HuzOrA hingO cu   nAbE%im.'
sultAn HamId gOt, `/alI, tO
nAHaqq:I.  HattA dO hawyAn
jazAE ta aw:a, nEzIkI sarAE
nabI.'

567.      /alI $Amil pA$A dar-kawt.
%i murOEt xO amIn,
/abdullAh,   muHammad, /alI dA-nAn
a-sar REkA RizwAn pA$A.
waxtE dar-kawt, pIE xO dA-nA
sar pAytUnI, har cArAn
TapAncayEt xO li wI xAlI
kirin.  %i sihI gulla zEda li
wI kawtin, li jE tamAm bO.

568.      har cAr HalAtin.
pOlIsAn /abdullAh girtin, har
sIEt dI xilAs bOn, cOn a
miSrE.  /alI $Amil pA$A %I nafI
kirin a salAnIkE.  /abdullAh %I
dO sAlAn di HabsEdA mA,
istinTAq dikirin.   muwAfiqi
qAnUn na$yAn isbAt bikan, dUmAE
bar-dAn.  pA$I i/lAnA
ma$rOtIyatE /afwA /umOmI dar-kawt,
manfI hamI hAtin a
istambOlE. RizwAn pA$A cO %i
kIsE bicUkEt xO.

569.      insAn hamI jArAn
lAzim:a hi$yAr bIt HiddatE
nakat.  masalA ma$hUr:a, `har
ti$tE Raq dibiRIt ti$tE narm,
ammA xabarE narm   dibiRIt
xabarE Raq.'  ci qadar insAn
mazin O mu/tabar bIt lAzim:a
zEdatir HalIm O salIm O
mutawAzi/ bIt.  {wa-s-salAm.}

LIII. HakAEtA baTTAl
kirinA GazatA `hatAwE kurd'.

570.      waxtE i/lAnA HuRIyatE
bO li stambOl har millatakI bO
xO judA   tadbIrA qawmIyatA xO
dikir.  kurdAn %I bO xO ittifAq
girE dA.   Gazatayak %i REwa
IjAd kirin, nAw lE dA-nAn
{k\"urd te/Av\"un ve teraqqIsi
jem/Iyeti}, pA$I guhOrIn,
kirin a `hatAwE kurd'.  %i  har
lAyakI, %i-taraf mun$I w /ulamA
w $A/irEt kurdistAnE maqAla w
$i/r O siyAsIyAt hAtin a
niwIsIn bO idArA `hatAwE kurd'.

571.      qadarE $a$ hawy,
balkI zEdatir, watO mA.  pA$I
millatE kurd di istambOlEdA dO
bir bO.  sababE dO bir bOnE awa
bO.  $Ex  /abdulqAdir, %i
sAdAtEt nahrI, qazA $amdInAn, O
kuREt badr xAn  bagi bOTAnI,
har yEkI %i wAn gOtin, `agar
AzAdIA millatE kurd sar
bigirIt am dE Ra\IsE /umOmI<E>
kurdistAnE bIn.'  murOEt OjAGA
badr xAn bag gOtin, `cOnkO %i
zamAnE barE mazinE aGlabI
/a$IratAn   bAb O bApIrEt
OjAGA badr xAn bagI bOna, bas
lAzim:a mazin %i wAn bIt.  ammA
bAb O bApIrEt $Ex /abdulqAdir
pOstni$In bOna, Ra\IsEt ROHAnI
bOna.  wazIfA wAn ir$Ad:a w
$ExatI:a, dibIt aw /alAqa-y
$OlA siyAsI nakan.'

572.      murOEt $Ex
/abdulqAdir gOtin, `am wihE
qabUl nAkayn.  $Ex  /abdulqAdir
O awlAdE wI dibIt Ra\IsE
/umOmI bIt, cOnkO aw
sayyid:in, quray$I:na, HattA aw
habin nAbIt kasakI dI Ra\Is
bIt. mAlA badr xA<n> bag
lAIq:in bibin a Ra\IsEt
qu$OnI, lAIq nIna   bibin a
Ra\IsEt /umOmI.'  li-sar wihE
/adAwat paydA bO li-nAw   wAn.
hE$tA wAn tOw nacAndibO, li-sar
taqsImA HAsilAtI bi $aR
hAtin.

573.      $ikAEt li yEk-u-dO
kirin.  tAbi/Et badr xAn bag
gOtin, `$Ex /abdulqAdir xAin:a.
fikrA wI istiqlAlA
kurdistAnE:ya, kO %i-bin dastE
/usmAnI dar-ExIt.'  tAbi/Et $Ex
/abdulqAdir gOtin, `xiyAlA
kAmil bag O /alI $Amil pA$A w
/abduRazzAq bag O /umOmi murOEt
mAla wAn awa:ya, digal dawlatA
urOsI bibin a yEk, qOwatE %i
wAn bixAzin, ittifAqE digal
armanIAn bikan, xO %i-bin dastE
/usmAnIAn   bInin a dar, bibin
a baglik di-bin dastE urOsIdA.'

574.      bi wI TarzI li-sar
yEk-u-dO /arzi-HAl dAn a
maqAmAtAn O ixbArE kirin.  pA$I
ma\mOrEt /usmAnIAn %I kawtin a
$ubha, gOtin, `bas lAzim nIa %i
nOka wEwa ci Gazata bi nAwE
ittifAqA kurdAn   bihEn a tab/
dAn.'  awjAr `hatAwE kurd' hAt
a baTTAl kirin.  safAhatA
millatE wAn bI a /awrakI Ra$,
TArI, kawt a-bar hatAwE, nahElA
kurdAn garm bibIt O nahElA
ROnAI li cAwEt wAn <bidat>,
mAn   di sarmAE w TArIEdA.

575.      hindak %i tAbi/Et
mAlA badr xAn bag HalAtin.
/abduRazzAq cO   nAw urOsI w
aHmad RAmiz bag O amIn bag cOn
a miSrE w xalIfa salIm
bidlIsI digal /alI AGAE bidlIsE
%i istambOlE hAtin a nafI kirin
bO jIE wAn.  har dO tAbi/Et
$Ex /abdulqAdir bOn.

576.      waxtE xalIfa salIm
hAt a bidlIsE cand ahAlI bi
maxfI ittifAq   kir, $aR digal
HukOmatA bidlIsE kir.  pA$I
imdAdA /askarI %i har lAyakI
gaha$t E, kurd $kAndin O xalIfa
salIm cO qunsOl-xAnA urOsI.
wa sayyid /alI hIzAnI digal
pAzda murOEt mu/tabar O /alI
AGAE ma gOtI hAtin a
xandiqAndin.  xalIfa salIm mA
HattA waxtE i/lAnA   HarbA
/umOmI, aw %I girtin O
xandiqAndin.

577.      $Ex /abdulqAdir %I mA
li stambOlE.  a/zAE majlisA
a/yAn bO, ammA i/tibArA barE
namA, HattA nOka dibE%in aw O
kuRE wI sayyid muHammad %i
istambOlE HalAtina, cOn a-nik
$arIfE makkE.  nIyatA wAn
awa:ya kO daxAlatA inglIsI
bikan.  wa kuRE wI sayyid
/abdullAh li mUsilE bO.  aw %I
nOka, di hawyA nIsAnEdA, {1917}
mIlAdI, /usmAnIAn girtin O
birin bO istambOlE.

578.      sababE muwaffaqIyatE
har waxtakI ittifAq:a w
xErxAzIA hawAlE   xO:ya w
bA/isE $kastin O parI$AnIE
dAimI $iqAq:a w badxAhIA hawAlE
xO:ya.  $Ex sa/dI $IrAzI xO$
gOtIa,
{m@rcagAn-rA cu buvad ittifAq
$Ir-i %iyAn-rA bidarAnand
p@st.}  (ya/nI, mErU agar digal
yEk-u-dO muttafiq bin pIstE
$ErE HEj dE diRInin.)  bas
wakO mErU, digal wE za/IfI, bi-sabab
ittifAqE   li-sar $ErI
GAlib bibIt, kO %i hamI
HaywAnAn diRindatir O
xurttir:a, lAzim:a har millatE
Haz bikat muwaffaq bibIt O
bigihat   a maqsOdA xO---awwal
maHabbat, dOyE SadAqat, sIE
ittifAq, cArE   sa/y.  {wa-s-salAm.}


LIV. HakAEtA mIrzA Hasani
sinaI w muSayyib bag ilyAsOfi
ganjayI.

579.      murOakI dibE%in E
mIrzA Hasan, xalkE sina:ya,
kAtibE   fArisIya-y sayyid
TAhA, RU-ni$tI:a li OrmI,
jInArE banda, malA sa/Id,
qAzIE kurdistAnE, li mizgawtA
sunnIAn, cOnkO am falakzada w
tAlAn-kirI bOyn, nEzIkI dO-hizAr
nufOs am kurdEt nawciya-y
$amdInAnE /usmAnI %i-bar
ROmIAn HalAtibOyn, hAtibOyn a
$ArE OrmI.   ma daxAlatA
marHamat O /adAlatA dawlatA
bahIya-y ROs kiribO. i/Ana-y
xayrIya muddatE sAlakI %i
tarafE dawlatA bahIya bi
tawassatA janAbE qunsOl
nikItIn hawy bi hawy dihAt a
dAn, bO mazinAn $a$ mAnOt, bO
bicUkAn sE mAnOt<E> urOsI.

580.      pA$I RO%akI mIrzA
Hasan galak kayf-xO$ %i-nAw
bA%ErI hAt a mAl.  gOt a min,
`mizgInIakI bidam a ta?'  min
%I gOt, `bifarmO.   {in $A\a-llAh}
mizgInIA xErE bIt.'  gOt,
`albatta mizgInIA  xErE:ya.'
min gOt, `dI, bifarmO.'  mIrzA
Hasan gOt, `tAza murOak   %i
tiflIsE hAtIa, wakIlE anjumanA
xayrIya, nAwE wI muSayyib
bag:a, dibE%in E ilyAsOf.  aw
dibE%It, ``EdI %i nOka pA$ az dE
i/Ana-y xayrIya dam a faqIrAn.
hIc ta/alluqA qunsOl pEwa
namAya.   az musulmAn:im,
sunnI:ma, bO mazinAn dah, bO
bicUkAn pEnj dE dam.   EdI
hung qat xamE naxOn, xAtir-jam
bin.''  mA awa mizgInIA xErE
nIa?'

581.      banda gOt, `janAbE
mIrzA, mA-baynA gOtinE w kirinE
galak   dUr:a.  bizAnIn tartIbA
wI w karam O iHsAnA wI dE bIt a
ci.  xudE   bikat muSayyib
nabIt a muSIbat galak bA$:a,
cOnkO az galak %i   nAwE wI
ditirsim.  HattA nOka janAbE
qunsOl am bA$ idAra kirIna.
agar kEm, agar zOr, hawy bi
hawy i/Ana dAya ma.  galak
ditirsim awa jArakI bidat, EdI
pArIE pE mirinE bIt, cI dI %i
nAw dar-nakawIt.'

582.      mIrzA Hasan gOt,
`{efendim,} cAwA tO wa
difarmOy?  awa zAtakI galak
mazin O mu/tabar:a.  cAwA dE
xabarE xO InIt a dar  durO?'
min gOt, `baHsE ma %i mazin O
mu/tabarAn nIa.  $artE   $OlAn
fi/l:a w dUmAI:a, ci mazin,
ci kicka.'  mIrzA Hasan gOt,
`munAsib aw:a tO %I bihEy,
bicIn a dItinA janAbE
muSayyib bag   afandI.  dA ma
%I binAsIt, balkO in/AmakI bO
ma %I bikat,   mawAjibakI cAk
bidat a ma.'  min gOt, `balE,
cOnkO mEwAn:a, albatta
ziyAratA wI lAzim:a.'

583.      Subay, dO sA/at bO
nIwRO mAy, am digal malA
muHammad bAlAwI w cand kasEt
mu/tabar cOyn a ziyAratA
ilyAsOf li mAlA ma$hadI
$irIn.  wI %I galak iHtirAmA ma
girt.  gOt, `hung lEra cAwA
idAra   dikan?'  ma %I gOt,
`sAya-y marHamatA dawlatA
bahIya w iltifAtA janAbE
qunsOl HAlE ma bA$:a.  HattA
nOka ma bi xO$I w sarfarAzI RA-bArIa.
umIdA ma aw:a kO %i nOka
pA$ sAya-y iltifAt O marHamatA
janAbE bagI cEtir O xO$tir dE
RA-bErIn.'  ilyAsOf gOt,
`albatta. {in $A\a-llAh,}
xiyAlA min aw:a, na hingO bi-tinE
balki /umOmE  birAEt dInE
xO %i kurdAn O IrAnIAn dE
sarfarAz O xO$-HAl bikam O
i/AnayakI cAk dE dam a
faqIrAn.'

584.      ma %I galak izhArA
ta$akkur O mamnOnIyatE bO
janAbE bag kir.   pA$I gOt a
banda, `malA sa/Id, tO:yI qAzIE
kurdistAnE?'  banda gOt, `balE,
dibE%in aw faqIra:ya.'  gOt,
`{astaGfiru-llAh.}  zAtE
hingO ma$hUr O ma/rOf:in.  min
galak baHsE hingO lEra bi cAkI
bihIstIa.'  banda gOt, `xEr.
aw zAtE hingO bihIstI amsAlE
janAbE   fazAil-ma\Ab malA
muHammad afandI bAlAwI w
janAb<E> kamAlAt-iktisAb mIrzA
Hasan afandI:a.'  pA$I gOt,
`balE, awAn %I ahli fazl-O-kamAl:in,
ammA dibE%in janAbE
qAzI murOakI qAbil O  zIrak:a w
$OlA faqIrAn cAk dirust
dikat.'

585.      banda gOt, `dirust
kirinA $OlA faqIrAn na %i
qAbilIyat O   zIrakIA banda:ya,
balkO %i zEda iltifAt O
marHamatA janAbE qunsOl   O %i
HusnA tawajjuhAti janAbi
duktOr $Et O mIsyOnA muHtarami
amrIkAI:a.'  pA$I gOt, `az
galak Haz dikam tO lEra bibI a
nimAyinda-y kurdAn.'  banda
gOt, `az li dAirA amrIkA
ma\mOr O   wazIfadAr:im O
HawtIE sE darsAn %I bO janAbE
qunsOl dibE%im. waxtE banda
musA/id nIa w ham min liyAqatA
nimAyindagarIE %I nIa.   az
munAsib dibInim mIrzA Hasan
nimAyinda bIt.'

586.      ilyAsOf gOt, `balE,
mIrzA Hasan %I cAk:a, ammA az
hO munAsib   dibInim tO
nimAyinda bI w mIrzA Hasan
kAtib bIt, cOnkO ma
xizmatEt mazintir O lAzimtir %i
i/Ana-y xayrIya hana.'  banda
gOt, `xizmatEt lAzimtir ci:na?
Haz dikam bizAnim, cOnkO hindI
fikr dikam nOka xizmat %i $OlA
faqIrAn lAzimtir nIa.'  ilyAsOf
gOt, `Haz dikam bi-tinE
biAxiwIn, pA$I digal malA
muHammad O mIrzA Hasan dE
AxiwIn.'  banda gOt, `bilA
awAna bicin dA biAxiwIn.'

587.      xalkE majlisE balAw
bO, az O ilyAsOf bi-tinE mAyn.
gOt,   `nOka dawlatA urOsI zOr
maG$O$ O parI$An-HAl:a.  ma/lUm
dE maHw bIt.  /askarE urOsI kas
li jIE IrAnE nAmInIt.  lAzim:a
awRO am O kurd O AsUrI w IrAnI
bibIn a yEk, muxtArIyatE
bixAzIn, yAn  daxAlatA /usmAnI
w AlmAn bikayn, agarna millatE
armanI dE ma  hamIAn maHw kan.
nOka az %i tarafE musulmAnEt
qafqAsIya  wakIl:im, wa ahlE
AzarbayjAnE %I HAzir:in,
nimAyinda-y xO haya,  wa mazinE
AsUrIAn %I nOka mar $amOn
afandI:a, lEra HAzir:a.
munAsib:a bicIn, wI %I
bibInIn.'

588.      banda gOt, `fi-l-HaqIqa
tadbIrA salAmatIA HAlE
xO {$ar/an wa   /aqlan wa
/urfan} har waxt lAzim:a, balki
alzam wa aqdami hamI  $OlAn:a,
ammA ta$abbus kirin bi har
$OlakI lAzim:a watO bIt kO
nabIt a sababE Sadama w halAkI.
nOka maHw bOnA dawlatakI wakI
dawlatA urOsI mazin tamAm
nAkawIt a /aqlE min.  millatakI
zOr:a,   HattA awAn maHw dibin
galak dawlat dE maHw bin.  aw
iGti$A$A nOka   muwaqqatI:a.
tabI/I inqilAb hamI$a bA/isE
iGti$A$E:ya, ammA pA$I   dibIt
a sababE taraqqIakI galak
mazin.  agar awRO am ti$takI
muxAlifI Ra\yA dawlatA urOsI
bikayn pA$I Suba, urOs muntazam
bO, ma hamIAn dE maHw kat.'

589.      `bas az hO salAH O
munAsib dizAnim am pirsakI bi
janAbE qunsOl O bi janAbE
duktOr $Et bikayn, hO bE%In,
``nOka dawlatA   maG$O$:a, waxtE
wAn nIa kO ham $aRE du%minI,
ham islAHA dAxilI  bikan.  bas
agar dawlatA bahIya musA/ada
bifarmOt am ahlE qafqAs O
AzarbayjAn O kurdistAn O
armanistAnE bE tafAwutA mazhab
O bE  farq O judAIA millat li-nAw
xO ittifAqakI girE dayn O
HuqOqE xO muHAfaza bikayn,
AsOda RU-nEyn, HattA bizAnIn
dUmAIA HAlE dawlatA   bahIya dE
ci bIt, wa HAlE wE HarbA
/umOmI dE li-sar ci qarArE
girIt, AyA munAsib:a yAn <na>?'''

590.      `waxtE am hO bE%In,
janAbE qunsOl O janAbE duktOr
$Et murOEt   /Aqil O siyAsI:na.
agar munAsib bibInin dE bE%in a
ma, ``bikan,'' agarna dE bE%in,
``Sabr kan.''  har ta$abbusA am
bikayn cAk:a di-bin HimAyatA
dawlatA urOs bikayn, dA dUmAIE
bO ma nabIt a sababE pa$ImAnI w
dardasarIE, cOnkO agar cAk,
agar xirAb, nOka li   furantE
qafqAs urOs GAlibtir:a %i
/usmAnI, wa inglIs %<I> li
furantE baynu-n-nahrayn O li
furantE bEljIk GAlibtir:a %i
/usmAnI   w AlmAn.  bi-tinE li
furantE urOsI AlmAn GAlib:a, aw
%I na sabab qOwatA xO:ya balki
sabab iGti$A$ O inqilAbA
urOsI:a.  bas bi har HAl nOka
bE amr O ijAzayA dawlatA urOs
am ti$takI bikayn hIc maslaHat
nIa.  mumkin:a dUmAIE bO ma
bibIt a sababE /AjizIakI
mazin.  az wE $OlE na$Em bikam.'

591.      ilyAsOf gOt, `balE,
min pirsA qunsOlI kirIa.
gOtIa, ``$OlakI   galak bA$ O
munAsib:a.'''  min %I gOt, `az
li HuzOrA janAbE qunsOl
AzA:ma.  HawtIE sE jArAn
dicim a HuzOrA wI.  az %I dE
/arz kam. agar amr farmO,
bA$:a, hingI ROHA xO dE bO wE
$OlE Sarf kam, agarna az hIc
bi wE $OlE nAAxiwim.'  mIrzA
Hasan gOt, `{subHAna- llAh,} tO
cAwA hO dibE%I?  mA amsAlE
janAbE bagI cAwA dE $Et
durOA hinda mazin %i /azmAnE
amsAlE janAbE qunsOl bikat?'
min %I gOt, `{astaGfiru-llAh,}
az nAbE%im farmOda-y janAbE
bagI durO:ya, ammA dibE%im
mumkin:a janAbE qunsOl bi
cand $artAn farmObIt bA$:a,
ya/nI $artE awwal O muhimm aw:a
kO li zararA dawlatA bahIya
nabIt.  Haz dikam janAbE
qunsOl ta/lIm O tartIbA wE
xizmatE bayAn bifarmOt, pA$I
bikam.'  ilyAsOf gOt, `bA$:a,
bipirsa,' ammA pIcak tEk-cO,
li wI xO$ nahAt.  wE jArE
AxiwtinA ma bO hind.

592.      pA$I jArakI di-nAw
AxiwtinEdA min /arzi HuzOrA
janAbE qunsOl   kir, `ilyAsOf
ti$takI hO dibE%It.  nizAnim
aSl O asAsak haya yAn nIa,
cAk:a, xirAb:a, cAwAn:a.'
janAbE qunsOl farmO, `aSlan
min taSdIq nakirIa w min
nagOtIa bA$:a w min AgAhI %i wE
$OlE nIa.  {wa-l-Hamdu li-llAh}
HAlE dawlatA bahIya naga$tIa wE
darajE kO  har kas bi$Et
kabAbA GarazA xO bipE%It, balkO
%i nOka pA$ %I muqayyad ba,
bizAna agar ti$takI muxAlifI
pOltIkA dawlatA urOsI haya, zU
xabar bida min, dA cAra-y
daf/A wI bibInim.'

593.      az hAtim, min gOt a
mIrzA Hasan, `ta gOt, ``cAwA
bag durO   dikat?''  ammA min
taHqIq kir, durOakI hindI xO
mazin kir.  aw  baga, durOA wI
%I li-nAw durOAn bag:a.'  mIrzA
Hasan gOt, `ci   bE%im?  min
nazAnI kO $OlA hinda mazin dE
%i durO bE%It.'  min gOt,
`balE, watO:ya.  ammA min awwal
gOtIa, nAwE wI galak nEzIkI
muSIbatE:ya.  az dibE%im RizqE
ma faqIrAn dE biRIt.  maqsOdA
wE anjumanE az taxmIn dikam
maxsOs ta$kIlA qOmItayakI w
ittiHAdakI:a, cI dI nIa.  ammA
Sabr ka, bizAnIn xiyAlA wI
ci:ya, pA$I cAwA munAsib bO
dE wa kayn.'

594.      RO%A pA$I ilyAsOf hAt
a mAlA ma, RU-ni$t.  ma %I bi
qadarE %E-hAtinA xO xizmatA wI
kir.  dIsA gOt, `Haz dikam
hindI mumkin bIt tO biba
nimAyinda.  agar har mumkin
nabIt, bilA mIrzA Hasan bIt.'
min gOt, `bilA mIrzA Hasan bIt.
az %I waxtE bi$Em dE hArIkArIA
hingO kam.'  xulAsa mIrzA Hasan
bO nimAyinda-y kurdAn O
daftarA nufOsEt kurdAn girt.
min hIc /alAqa nakir.

595.      $a$-hizAr mAnOtE
urOsI ilyAsOf dA malA /abdullAh
bAlAwI kO bi ittilA/I<A> malA
muHammad bAlAwI w malA sa/Id O
mIrzA Hasan O ma$hadI /abbAs
/alI w yEkI %i tarafE qOmItA
urOsI bihEt a palAta kirin li-sar
faqIrAn.  ilyAsOf cO
tiflIsE w RO%A pA$I malA
/abdullAh pAra InA mizgawtA
sunnIAn li mAlA mIrzA Hasan, wa
murOEt bayAn kirI HAzir bOn,
dast kirin bi palAta kirinA
pAra.

596.      murOak hAt, hEdI gOt
a min, `mIrzA Hasan millat dO-qAt
niwIsIa.'  min %I bO
taHqIqA mAdda gOt a HAjI
muHammad O sayyid HabIb O
ibrAhIm O faqIh Hasan O
/abdullAh xAn kO bicin, li
mazalA   binI RU-nEn, har kasE
pAra-y xO war-girt, bicIt a-lAlI
wAn, taslImi wAn bikat dA
muwAfiqI nufOsAn taqsIm bikayn,
bizAnIn cand   sar:in O cand
zEda:na.  wakO ma watO cE-kir,
ha$t-Sad O bIst manAt zEda bO.

597.      aw %I RO%A pA$I hAt a
palAta kirin li-sar faqIrEt
margawarE w bAlAwE, wa hizAr O
sE-Sad O bIst manAt min O mIrzA
Hasan qar  kirin %i SaRAfAn, bO
faqIrEt tAza hAtI %i gundAn, bi
wa/da-y hAtinA ilyAsOf %i
tiflIsE, kO pAzda RO% bOn.
hindI min gOt a   mIrzA Hasan,
`aw qara dUmAIE dE mInIt di
stukirA madA.'  mIrzA  Hasan
gOt, `cAwA dE mInIt?
anjumanA xayrIya muqtadir:a
da-hizAr mAnOt qar bidat.'
min %I gOt, `balE, wa:ya, ammA
%i  nAwE muSIbat ditirsim.'
mIrzA Hasan %i GayrI miqdArE ma
gOtI   $Est tOmAn pAra-y IrAnI
bO kifinAn qar kir, bi hIwIA
hAtinA ilyAsOf.

598.      pA$I hawyakI ilyAsOf
hAt, zAnI kO hizAr O sE-Sad O
bIst mAnOt<E> urOsI w $Est
tOmAn pUlE IrAnI qarE ma haya
li-sar  anjumanE.  galak
xamgIr bO, nazAnI ci bikat.
bi xiyAlA xO hinda pIlAn cE-kir.
bi maxfI HAjI muHammad O
faqIh Hasan O ibrAhIm   gAzI
kirin, gOt a wAn, `hung bE%in,
``malA sa/Id O mIrzA Hasan
pAra-y ma nadAya ma,'' az %I dE
hArIkArIA hingO kam, wa agar
hung wihE bikan har yEkI %i
hingO Sad O pEnja mAnOtAn dE
dam E.'

599.      ma %I nazAnI wI aw
HIla kirIa.  pA$I sE cAr RO%An
kO wI istirAHat kir %i safarE
tiflIsE mIrzA Hasan jArakI gOt
a wI, `janAbE bag afandI, hung
qardArI ma:na.  am %I galak
muHtAj:In. ma aw pAra hamI %i
SaRAfAn qar kirIa, nOka qarI
dixAzin.  ma %I cu pAra nIa.
aw qara %I ma bi hIwIA janAbE
bagI kirIa.'  waxtE mIrzA Hasan
hO gOt, ilyAsOf bag gOt, `balE,
ma Haqq O HisAb digal   yEk
haya.  har waxtE ma HisAbA xO
kir O az bOma qardArI hingO,
hingI qarE hingO li jIakI dE
ha%mErim O agar hung bOna
qardArI  min hingI dibIt hung
musA/ada bikan, qarE min
bidan.'

600.      waxtE ilyAsOf aw
jawAba dA mIrzA Hasan, lEwEt
mIrzAE faqIr li-sar didAnAn
hi$k bOn.  mA mutaHayyir,
nazAnI ci bE%It.  zU   hAt,
xabar dA min, gOt, `min hO gOt
a ilyAsOf, wI %I hO jawAbA
min dA.'  min %I gOt a mIrzA
Hasan, `awwal min gOtIa ta, ``az
%i nAwE wI ditirsim.'''  mIrzA
Hasan %I gOt, `fi-l-HaqIqa min
%I nOka   xabarE ta bAwir kir,
ammA tadbIr ci:ya?  az dibE%im
xiyAlA wI  aw:a, HaqqE ma
bibali/InIt.'  min %I gOt, `mA
tO tAza dizAnI xiyAlA wI aw:a?'
gOt, `mA min ci zAnI hO
durOhIn:a?'  min %I gOt, `hE$tA
mAya muSIbatA kirEttir, pA$I dE
bInI.'

601.      xulAsa mIrzA Hasan
jArakI dI qar xAst, ilyAsOf
A$karA gOt, `nAdam.hingO pAra-y
faqIrAn xArIa w murOEt
hingO %I dibE%in.' mIrzA Hasan
%i wE gOtinE zEdatir /Ajiz O
mutaHayyir bO.  hAt a  mAl, gOt
a min, `muSIbat ma/lUm bO.'
min %I gOt, `albatta  ma/lUm:a,
ammA tO zU $OlAn nizAnI, lawA
dAimI pa$ImAn:I.'

602.      az cOm, min gOt a
ilyAsOf, `janAbE bagI, az
nizAnim tO mijit:I, difarmOy,
``hingO pAra-y faqIrAn xArIa,''
yAn %i SuHbat O tirAna wa
difarmOy.'  gOt, `az mijit:im,
cOnkO murOEt hingO $AhidIE
didan.  az ci bikam, taqsIrA
min ci:ya?'  min %I gOt, `aw
murO kI:na?'  gOt, `fulAn wa
fulAn:in.'  min %I gOt, `bas
mAdAm wa:ya Haz dikam RO%akI aw
taHqIqa bihEt a kirin, balE
lAzim:a   nimAyinda-y qunsOl-xAnE
%I waxtE taHqIqAtI HAzir
bIt.  agar {$ar/an wa /aqlan wa
wijdAnan} bayAn bO ma pAra-y
faqIrAn xArIa hingI am lAIqi
tarbiyayakI galak mazin:In,
agarna lAzim:a   muftarIAn
tarbiya bifarmOn.'

603.      nimAyinda-y qunsOl-xAnE,
RAbI binyAmIn, hAt a
manzilA mIrzA Hasan, wa nAdir
bag O /alA\uddIn %i murOEt
ilyAsOf O malA   muHammad
bAlAwI HAzir bOn.  HAjI
muHammad O faq-Hasan O ibrAhIm
%I HAzir kirin.  min gOt, `nOka
majlis HAzir:a.  kI da/wA
dikat?   da/wA ci dikat?
da/wA li kE dikat?'  nAdir bag
gOt, `az da/wA pAra-y faqIrAn
li ta w mIrzA Hasan dikam.'
min gOt, `li min %I yAn li
mIrzA Hasan bi-tinE?'  nAdir
bag gOt, `li ta %I.'  min  gOt,
`az nimAyinda:ma?'  gOt, `na.'
min gOt, `min daftarA nufOsAn
girtIa?'  gOt, `na.'  min gOt,
`pAra min palAta kirIa?'   gOt,
`na.'  min gOt, `bas bi ci
jihat da/wA li min dikay?'
gOt,   `jihat awa:ya.  aw
murOEt hingO dibE%in hingO har
dOAn pAra-y   faqIrAn xArIa.'

604.      min gOt, `%i wAn
bipirsin cAwA ma xArIa.'  %i
wAn pirsIn.  wAn %I gOtin,
`tafsIl hO bO.  am li mazalA
binI RU-ni$tIn, bi   xabarE
malA sa/Id O mIrzA Hasan, wa
har kasE pAra-y xO diInA,
taslImi ma dikir.  ma %I $awE
diInA mazalA mIrzA Hasan, bi
ittilA/IA ma har dOAn pAra
palAta dikirin a-sar faqIrAn.
ti$tE zEda dibO dixArin.'
nAdir bag gOt, `awAna murOEt
hingO:na, hO  dibE%in.  mA
$Ahid %i wAna qAhImtir O
mu/tabartir dibin?'  min gOt,
`{al-Hamdu li-llAh,} ahlE
majlisE arbAbE inSAf O qAnUn O
ma/rifatE:na, $AhidIA maqbUl O
namaqbUl %Ek didanawa.  az dE
jawAbE dam.  agar jawAbA min
maqbUltir bO %i $AhidIA wAn,
hingI ta hIc HaqqE AxiwtinE
digal ma nIa, agarna hingI am
mas\Ol O qardAr:In.'

605.      gOt, `jawAbA ta
ci:ya?'  min gOt, `jawAbA min
awa:ya.  bi cand jihatAn
$AhidIA wAna maqbUl nIa.
jihatE awwal awa:ya.  awAn
dibE%in, ``ma pAra %i faqIrAn
war-girt, pA$I ma InA, taslIm
kir a malA sa/Id O mIrzA
Hasan.''  awAn bi /azmAnE xO
iqrAr dikan kO   pAra-y faqIrAn
ga$tIa dastE wAn.  SAHibu-l-yad
bOna aw.  agar wAn   isbAt kir
kO taslImi ma yAn faqIrAn bOya
cAk:a, agarna $ar/an O qanUnan
dikawIt a-sar wAn, cOnkO
$AhidIA kO zimmatA $AhidE barE
bikat aSlan qabUl nIa.  nOka
$AhidIA wAna watO:ya, cOnkO
awAn   dibE%in, ``ma naxAr, ma
taslImi malA sa/Id O mIrzA
Hasan kir, wAn %I hindak dA
faqIrAn O hindak xArin.'''

606.      `agar mAdAm aw Tarza
$AhidIa maqbUl bIt, bO min
maydAn galak   firatir dE bIt.
bas am %I dE bE%in, ``ma aw pAra
hindak dA nAdir bag, hindak dA
RAbI binyAmI<n> O hindak dA
/alA\uddIn O hindak dA   malA
muHammad bAlAwI.  muSayyib bag
bilA pAra %i hingO bixAzIt.''
agar am hO bE%In tO dE qabUl
kay, yAn na?'  gOt, `na, az
qabUl nAkam.'  min gOt, `bi ci
dalIl tO qabUl nAkay?'  gOt,
`cOnkO   hung %i xO daf/
dikan, dihAwE%in a-sar ma.'
min %I gOt, `bas  $AhidIA wAna
%I watO:ya.'  RAbI binyAmIn O
hamI ahlE majlisE gOtin,
`watO:ya.'

607.      min gOt a nAdir bag,
`bas yAn dibIt nOka cAwA az bi
muqtazAE   wijdAn O inSAfA xO
HaqIqatA mAdda /arzI HuzOrA
majlisE bikam qabUl bikan, yAn
am bi-l-kullI inkAr dikayn.  tO
hara, bO xO taHqIq bika %i
faqIrAn O Gayri wAn.  har waxtE
mAnOtak muwAfiqI $ar/ O qAnUn
ta li-sar ma tabayyun kir,
hingI am bi har naw/ jazA
RAzI:<y>na.'  nAdir bag gOt,
`xEr, az qabUl nAkam.  dibIt
hung  pAra-y faqIrAn bidan,
agarna dE hingO dam a Habs
kirin.'

608.      min gOt, `agar bi
SOratE xurtI ma Habs bikan ma
hIc guftugO nIa.  $OlA kO
xurtI kawt a nAw EdI suwAl-O-jawAb
bE-fAyda:ya.  wa   agar
bi SOratE /adAlat O HaqqAnIyat
ma Habs bikan lAzim:a ahlE
majlisE qarAr bikE$in a-sar
nAHaqqIA ma, pA$I ma Habs
bikan. nOka janAbE nAdir bag
afandI bi ci SOrat difarmOt,
``dE hingO dam a Habs kirin''?'
gOt, `bi /adAlat.'  min %I gOt,
`ay ahlE  majlisE, ci li-sar
ma sAbit bIa?'

609.      pA$I RAbI binyAmIn bi
/azmAnE urOsI digal nAdir bag
Axiwt, min nazAnI ci gOt, ammA
bi qarIna-y HAl az hO tE-ga$tim
kO  dibE%It a nAdir bag, `malA
sa/Id mu/allimE janAbE
qunsOl:a w awa sAlakI i/AnA
faqIrAn bi dastE wI hAtIa dAn,
kas gAzinda %i wI   nakirIa,
ammA mumkin:a mIrzA Hasan
xAribIt, cOnkO aw bE-wazIfa w
muHtAjtir:a.'

610.      pA$I nAdir bag gOt a
min, `bilA awRO bas bIt.  Subay
dIsA am   dE hEyn, jArakI dI
bi TarzakI dI suwAl-O-jawAb O
taHqIqAtI kayn. min awRO hung
ta/jIz kirin, taqsIrA min /afw
bikan.'  min gOt,  `{astaGfiru-llAh,}
ta am ta/jIz nakirIna,
ta am mu$aRaf O   sarfarAz
kirIn.  albatta lAzim:a li-sar
hamIAn, xusOsan janAbE  hingO,
kO dAimI dar-HaqqI HuqOqE
faqIrAn muqayyad bin O sa/y
bikan.'

611.      RO%A pA$tir dIsA
nAdir bag O RAbI binyAmIn O
ahlE majlisE  hamI li manzilA
mIrzA Hasan jamA bOn.  nAdir
bag gOt, `bA$:a,   taHqIqA
mAdda dE HawAla-y wijdAn O
inSAfA ta kayn, ammA az galak
ta/ajjubE dikam , bO cI awAn
murOEt hingO $AhidIE didan li-sar
hingO.'  min gOt, `qat
ta/ajjubE naka.  agar ahlE
majlisE   musA/ada bifarmOn,
guh bidan a min, az bi tafsIl
dE aHwAlE wAn  murOAna bE%im,
kO sabab ci $AhidIE didan li-sar
ma.'  ahlE  majlisE gOtin,
`bE%a.'

612.      min gOt, `sababE
HAjI muHammad awa:ya.  galak
hIwI kir, ``Haz   dikam min
pAzda nufOs biniwIsin.''  mIrzA
Hasan gOt a wI, ``tO Hawt
nufOs:I.  mumkin:a ha$t yAn nah
bihEn a niwIsIn, ammA pAzda qat
mumkin nAbIt.''  %i-bar wihE
HAjI muHammad sil bOya.
sababE faqI Hasan awa:ya.
dAimI mAmE wI w xAlE wI %i
gundE HisArE tEn a   $ArI.
faqI Hasan %I li-nAw /ajamAn
digaRyEt, xabarAn paydA dikat,
bO simkO dihinErIt.  min %I
RO%akI jUn dAn a wI kO, ``agar
tO cI dI wE ispIOnIE bO simkO
bikay dE ta taslImi i$tAbA
urOsI  kam.''  %i-bar wihE faqI
Hasan sil bOya.'

613.      `sababE ibrAhIm
awa:ya.  %inak haya, AsE, pAr
xidAmA ma bO. ibrAhIm %I li-nAw
Haw$A ma bO.  ibrAhIm bi
kafAlat O zamAnatA min   cil
tOman pAra awwalE bihArE %i
aHmad AGAE SaRAf, bi har tOmAn
hawyE /abbAsIak fAiz bIt.
ibrAhIm hamI RO%An bi maxfI
pAra didA AsE.  min %I har dO
%i Haw$A ma kirin a dar.  %i-bar
wihE ibrAhIm   sil bOya.
nOka bilA taHqIq bihEt a kirin.
agar aw sababAna hamI   RAst
nabin am mas\Ol bIn.  /alAwa-y
wihE %I bi diqqat %i /umOmE
faqIrAn bipirsin.  agar faqat
yEk qapEk ma %i pAra-y faqIrAn
xAribIt, hingI sarE ma bibiRin.'

614.      `dimInIt mas\alA
fazla, kO ma agarci mAlE
faqIrAn naxArIa  ammA fazla, kO
mAlE anjumanE:ya, ma xArIa.
bO wI %I ma mamsak  haya kO
hIc fazla bO ma namAya, hamI
ga$tIa faqIrAn, cOnkO bi
ittilA/IA malA muHammad O malA
/abdullAh bAlAwI w ma$hadI
/abbAs /alI qafqAsI w
nimAyinda-y qOmItA urOsI, wa
cand kasEt dI %i ahlE   bAlAwE
HAzir bOn, kO min O mIrzA Hasan
hizAr O ha$t-Sad O cil
mAnOtE urOsI taslImi malA
/abdullAh kirin, wI %I wE
sA/atE di wE majlisEdA li-sar
faqIrAn palAta kir.  ha$t-Sad O
bIst aw bO yE  fazla, hizAr O
sE-Sad O bIst ma qar kirIa %i
SaRAfAn.  nOka anjuman miqdArE
hizAr O sE-Sad O bIst mAnOt
qardArI ma:ya.'

615.      nAdir bag gOt, `az
dibE%im awa hamI fazla:ya,
pAra-y ma:ya, balkI fazla
zEdatir bOya w hingO hinda
dAya, yE dI hingO xArIa.' min
gOt, `janAbE hingO bi dalIl O
isbAt wa difarmOn, yAn bi xiyAl
O taxmIn?'  gOt, `bi dalIl.'
min gOt, `{x@b,} bi ci dalIl?'
gOt, `bi gOtinA murOEt hingO.'
min gOt, `dalIlA ta hind:a?'
gOt, `mA aw bas nIa?'  min gOt,
`agarci duhI bi tafsIl min
$AhidIE wAn Radd kirIa,wa awRO
%I min HAlE wAn kat-kat /arzI
HuzOrA hingO kir, wa gOtinA wAn
dar-Haqq ma hIc mu/tabar nIa,
ammA dIsA bO daf/A $ubha %i wAn
bipirsin kA ci qadar fazla
bOya.'

616.      waxtE kO RAbI
binyAmIn %i wAn pirsI HAjI
muHammad O faqI   Hasan gOtin,
`am dizAnIn fazla bO, ammA
nizAnIn cand bO.'   ibrAhIm
gOt, `az dizAnim fazla %i hizAr
mAnOt zEdatir bO, ammA  nizAnim
ci qadar zEdatir bO.'  RAbI
binyAmIn gOt a wAn, `bi gOtinA
hingO cu ma/lUm nabO.  awwalan
hung digal malA sa/Id O   mIrzA
Hasan GarazdAr:in, wa %i Gayri
wI %I miqdArE fazla bi gOtinA
hingO nAma/lUm:a.'

617.      `hung faqat hinda
dizAnin kO ti$tak bOya fazla.
%i wI zEdatir hung cI dI
nizAnin.  aw hind %I fAyda nIa
bO isbAtA mudda/AE janAbE
nAdir bag, cOnkO malA sa/Id %I
iqrAr dikat kO   ti$tak fazla
bOya, wa agar malA sa/Id bE-/adAlatI
kiribA, gOtibA,
``bIst mAnOt fazla bO,'' dIsA %i
$AhidIA hingO cEtir bO, cOnkO
hung   dibE%in ``ti$tak''.  yEk
%I ti$tak:a, milyOnak %I
ti$tak:a.'

618.      ibrAhIm gOt, `mA
gOtinA min %I mu/tabar nIa?
min gOtIa %i hizArAn fazla zEda
bOya.  nihAyat nizAnim %i
hizArAn cand zEdatir   bOya.'
RAbI binyAmIn gOt, `{x@b,}
farzan am bi gOtinA ta Hukm
bikayn, bE%In hizAr fazla bO,
wa ti$tE zEda, mAdAm tO nizAnI,
HawAla-y inSAfA malA sa/Id O
mIrzA Hasan:a.  agar awAn %I
bE%in ti$tE zEda %i hizArAn yEk
yAn bIst yAn cil bO, hingI
dIsA anjuman   ha$t-Sad mAnOt
qardAr dimInIt.'

619.      ibrAhIm gOt, `awa hO
nAbIt.  am dizAnIn anjuman
nAbIt a qardAr.'  RAbI binyAmIn
gOt, `am %I Haz dikayn anjuman
nabIt a  qardAr, ammA ta
$AhidIakI watO nadA kO ci
maHkama qabUl bikan.' ibrAhIm
gOt, `hamI maHkama $AhidIA ma
qabUl dikan, ammA hung qabUl
nAkan.'  waxtE hO gOt RAbI
binyAmIn %i inSAf O GIratA xO
gOt a ibrAhIm, `{k\"opek oGlu,}
(ya/nI, kuRE Say,) tO ham
mudda/I, ham $Ahid:I.  awa qat
mumkin:a?  GarazA hingO A$karA
bO.  maqsOdA hingO awa:ya,
AbRUE wAna biban.'  min gOt a
RAbI   binyAmIn, `tO /Ajiz
naba.  bilA bi kayfA xO
biAxiwIt.'  dIsA ahlE
majlisE gOt, `awRO bas:a.
bilA bO Suba bIt.'

620.      RO%A pA$tir dIsA
jArA sIE ahlE majlisE li
manzilA mIrzA Hasan HAzir bO.
muSayyib bag xizmatcIE xO
hinAr, gOt, `bilA hamI   bihEn
a jIE min.'  am cOyn.  wI
gOt, `natIjA taHqIqAtI bO
ci?' RAbI binyAmIn gOt, `cu
ma/lUm nabO, cOnkO az watO tE-ga$tim
kO  Garaz li mA-baynE
haya.'  ilyAsOf gOt, `cAwA cu
ma/lUm nabO?   albatta dE
ma/lUm bIt.  az malA sa/Id bE
daxl O /alAqa dizAnim. ammA
mIrzA Hasan aw pAra xArIa.
Subay dE wI dam a Habs kirin,
pAra dE A$karA bIt.'

621.      mIrzA Hasan galak
tirsA.  min gOt a ilyAsOf, `bE
isbAt kas Haqq nIa mIrzA Hasan
Habs bikat.  mAdAm bi xurtI
Habs bikan ma cu   gOtin
nIna.'  ilyAsOf gOt, `xurtI
nIa, /adAlat:a.'  min gOt, `bas
agar /adAlat bIt lAzim:a hO
bihEt a taHqIq kirin.  awwalan
miqdArE pAra-y ta bizAnIn, pA$I
miqdArE nufOsAn, mazin O
bicUk, bizAnIn cand:in O
HAzir bikayn, C:\SCRATCHD3   DAT W^,?0>a7B,?


PRINT  Level 3R4   10/30/87 AT 16:25:36
dA /amal bi wI bikayn.'

622.      bagI gOt, `jArE dA
tamA$a-y daftarE bikayn.'
waxtE tamA$a kirin, mazin %i
Hawt-SadAn zEda w bicUk %i
dO-SadAn zEdatir bOn. %i
pEnj-sAlI pEdAtir bicUk O pEhaltir
mazin HisEb kiribOn, bO
mazinI dah mAnOt O sihI qapEk,
bO bicUkI pEnj mAnOt sEzda
qapEk hAtibO dAn.

623.      min gOt a bagI,
`{x@b,} nOka am faqat Hawt-Sad
mazinAn HisAb   kayn, dikat
Hawt-hizAr mAnOt.  pAra-y ta
$a$-hizAr mAnOt bO. agar
bicUkAn dO-Sad HisAb kayn
dikat hizAr mAnOt.  am qapEkAn
%I nAbE%In.  bas anjuman %i
dO-hizAr mAnOt zEdatir dibIt a
qardArI ma, wa agar ma RAstI w
SadAqat nakiribA, ma nagOtibA
ha$t-Sad O bIst bOya fazla,
albatta hingI bar-mOjibi
daftarA muSaddaq hung %i
dO-hizAr mAnOt zEdatir dibOn a
qardArI ma.  ammA ma inSAf kir,
ma RAstI gOt, kO ha$t-Sad O
bIst fazla bO.   hizAr O sE-Sad
O   bIst qarE ma:ya, wa malA
muHammad O malA /abdullAh O
ma$hadI /abbAs O nimAyinda-y
qOmItA qurpOsI %I qarE ma
taSdIq kirIna w  sanad nOka
lAlI malA muHammad afandI:a.'

624.      `agar daftarA nufOsAn
qabUl nakay dA nufOsAn HAzir
bikayn, cOnkO am galak $arm
dikayn %i wI nAwE kirEt.  ta
bilA gOtibA, ``Haz dikam qarE
xO naxAzin.''  ma bE-amrIA
janAbE bagI nadikir.  hIc
HAjat nabO aw hinda kE$kE$a w
azIyata w aw hinda $arm O
bad-nAwI, cOnkO agarcI awRO am
falakzada w tAlAn-kirI w
muHtAjI nAnakI bIn, ammA waxtE
GIrat O HamIyatE damArA ma
kurdAn galak  stUr:a.  li-nik
ma haspak O qaspak hIc tafAwut
nIa.  am kurd mirinA xO ixtiyAr
dikayn, nAwE kirEt O bE-GIratI
qabUl nAkayn.'

625.      waxtE min aw Axiwtina
kir, EdI ilyAsOf mutaHayyir bO,
nazAnI   ci bE%It, cOnkO cu
dalIl di dastE wIdA namAn.  az
RA-bOm, min   gOt, `nOka sA/at
yAzda:ya, waxtE darsA
qunsOlI:a, dibIt bicim.'
ilyAsOf gOt, `cAk:a, ammA
galak Haz dikam waxtakI dI ta
bibInim.'   min gOt, `bA$:a,
Subay dE $arafyAbI HuzOrA
janAbE bag afandI bim.'

626.      az dar-kawtim.  mIrzA
Hasan %I hAt, gOt a min, `az
hIwI dikam, cI dI baHsE qarI
digal muSIbat naka,  bilA bO wI
bIt.  wa diyAr:a wI di /umrE
xOdA aSlan pAra nadItIa, HattA
nOka dalU wa qarac bOya.'  min
%I gOt, `HaqIqatan watO
munAsibtir:a, cOnkO $Ex
sa/dI di kitEbE gulistAnEdA
gOtIa, {``dahan-i sag ba luqma-I
d@xta bih,''} (ya/nI, ``dawE Say
bi pArIakI girE-dAy bIt
cEtir:a'').  aw bE-HayA:ya.  am
%I bE-AwRU kirIn.'

627.      xulAsa Subay dIsA az
cOm a manzilA janAbE muSIbat.
gOt a  min, `bO xAtirA ta min
mIrzA Hasan /afw kir.'  min %I
gOt,  `xAtirA min qat mulAHaza
nafarmO.  agar ci az, ci
mIrzA Hasan,  muwAfiqI /urf O
qAnUn xudAn-sUc bOyn ma
tarbiya bika, agarna mAdAm xatA
w gunAh nabIt bi xO /afw kirIa,
cu iHtiyAj bi xAtirA kas nIa.
ammA agar am bE%In ma bO xAtirA
janAbE bagI qarE xO hElA
xabarak:a di jIE xOdA, cOnkO
qarE ma bi dalIl O sanad
sAbit:a.  waxtE am bi wE
tangAwI w iHtiyAjE qarE xO
bihElIn, albatta xAtirA ta
galak tEt a mulAHaza kirin.'

628.      xulAsa cOnkO bag %i
mArI RUstir O %i Say birsItir O
%i gurgI   hArtir bO, ma
muwaqqatan sukOt %i HaqqE xO
kir.  {wa-s-salAm.}

LV. HakAEtA simkO dibE%It,
`birinjI impirAtOr az:im,
IkinjI wIlhalim.'

629.      Ra\IsE /a$IratA
$ikAk, /abdOE ismA/Il AGA, kO
ma$hUr:a bi  simkO, mAlA wI li
cArIE %i wilAyatA salamAsE,
taxmInan hizAr murO   bi-cak
qOwatA wI haya.  maHAllE SOmA,
birAdOst, cArI, $ipIrAn,
kurasinI li-bin dastE wI:na.

630.      wAn RO%Ana murOakI
birAdOstI, nAwE wI
/abduRaHmAn, hAt a   OrmIE.
ma %i wI pirsI ci, `baHs O
xabar li lAE hingO haya ?
aHwAlE hingO cAwAn:a ?  aw %I
wakI Era $ulOG:a yAn
RAHat:a?'   /abduRaHmAn gOt, `{al-Hamdu
li-llAh,} sAya-y sarE
sAlAru-l-/a$Air janAbE
ismA/Il AGA baHs O xabarEt xO$
lAE ma   hana.  aHwAlE ma
galak cAk:a.  RAHat:a, qat
$ulOGI nIa.  bArE   ganimI %i
dwAzda tOmAn pEhaltir nIa.
AGA Hukm kirIa, ``nabIt
pEhaltir bIt O nAbIt kas
bifirO$It a %i darwa-y walAtE
ma.'''

631.      pA$I ma gOt a wI,
`aHwAlE simkO ci:ya ?  aw ci
dibE%It O di ci xiyAldA:ya?'
gOt, `aHwAlE wI cAk:a, galak
bi-kayf:a.   dibE%It,
``birinjI impirAtOr li dunyAE
nOka az:im, IkinjI wIlhalim,
cOnkO nOka dawlat hamI yAn
ma$rOta yAn jumhOrIyat:a.
dawlatA almAn bi-tinE
mustabidd mAya.  aw %I bi
tamAmI mustabidd nIa, cOnkO
galak $Ol hana wIlhalim na$Et
bE-xAtirIA millatE xO  bikat,
ammA az di$Em.  agar Haz bikam
hamIAn dE ku%im, dE kam a dar,
balE wIlhalim na$Et wI bikat.
wa millatE wIlhalim, agar Haz
bikat, dE iGti$A$akI zEdatir
%i iGti$A$A urOsI kat, ammA
millatE min na$Et bikat.'''

632.      ```wIlhalim %i /azlA
xO ditirsIt, ammA az nAtirsim.
dunyA  hamI nOka muttafiq:a
li-sar maHw kirin O ku$tinA
wIlhalim, cOnkO sababE
zaHmatA hamI dunyAE aw:a, ammA
dar-Haqq min watO nIa.  wa
du%minE wI, kO inglIs O
firansa w amrIkA:ya, di
hujUmdA:ya, ammA du%minE min,
kO urOs O filla:ya, di
HalAtindA:ya.  bas mAdAm hO:ya
albatta birinjI az:im,
IkinjI wIlhalim, balkO
nEzIk:a RutbA   IkinjI %I bO
wI namInIt.'''

633.      pA$I ma gOt a
/abduRaHmAn, `cI dI haya?'
gOt, `nI$Anak   tAza %i lAE
$Ah bO simkO hAtIa.  hamI
RO%An kayf:a, ArmAnjAna:ya.
wa sardArE mAkO digal simkO
muttafiq:a.  xabar dAya simkO,
``har waxtE ti$tak li ta
biqawimIt az bO hawArA ta
HAzir:im.  hIc natirsa, TOp,
mitrAlyOz, jabaxAna hamI
HAzir:in.'''  ma gOt, `xAnE
mAkO awAna %i kE-darE hana?'
/abduRaHmAn gOt, `nizAnim %i
kE-darE hana, ammA min hO
zAnIa w hO dibE%in.'

634.      ma gOt, `cI dI
haya?'  gOt, `simkO bO faqIrAn
galak bA$:a, cOnkO galak
muhAjirEt $ikAk, bagzAda,
gawarI, albAkI hAtIn a lAE
simkO, hamIAn bi-xudAn dikat.
cand mAl li walAtE wI hana
har   mAlakI dO sE sar
muhAjir dA-nAn a nAw O Hukm
kirIa, ``har kasE   muhAjirAn
wakI /ayAlE xO bi-xudAn nakat
mAlA wI dE tAlAn kam, dam   a
muhAjirAn.''  wa i/lAn kirIa,
``har faqIrE bihEt a jIE min
dE  bi-xudAn kam.  har waxtE
mAlE min xilAs bO mAlE urOsI w
fillAn  O /ajamAn dE stInim,
dam a faqIrAn.'''

635.      ma gOt, `cAwA dE
$Et mAlE urOsI bistInIt?  urOs
dawlatakI galak mazin O bi-qOwat:a.'
gOt, `barE wa bO,
ammA nOka %i-bar  $ulOGIE
za/If:a.  simkO muqtadirtir:a,
cOnkO ROmI w kurd %I dE  hArI
simkO kan.'  ma gOt, `mA aw
nAtirsIt kO urOs O armanI w
AsUrI hujUm bikan a-sar wI?'
gOt, `na.  aw dibE%It, ``urOs
cO, wa armanI %I na$En lAE
SArE qAmI$ bihElin, AsUrI hamI
tErA  pArIakI min nAkan.
AsUrI murOEt $aRI nIna, wazIfA
wAn pi$tI kE$An O xizmat
kirin:a, cak hal-girtin O $aR
kirin nIa.'''  ma   gOt, `urOs
nacOya w nAcIt.  nOka $OlA
urOsI bA$:a, $ulOGI nIa.'
gOt, `na, $OlA urOsI RO% bi
RO% xirAbtir:a, dE har cIt.
filla %I   dE pUc bin.  simkO
dibE%It, ``awwalE bihArE dE
cakAn %i wAn  stInim.'''

636.      ma gOt, `cI dI
haya?'  gOt, `ahlE gawarE
galak mAl hAtIna sar jIE xO,
cAlEt ganimI diInin a dar.
wa bihArE ahlE gawarE w albAkE
w $amdInAn hamI dE hEn a-sar
jIE xO.  dAimI muxAbarA simkO
digal /usmAnI w /a$IratEt
kurdAn haya.  jawAbA simkO
dihinErin, ``bihArE am HAzir:In
bO hArIkArIA ta.  xAtir-jam
ba, natirsa.  har   kasE
bibiziwIt dE RihA %i pi$tA wI
kE$In.'''

637.      pA$I ma gOt a
/abduRaHmAn, `maHAllE cArIE
nEzIkI kurasinI:a. /AdatE wAna
galak $OlEt %i xO zEda dikan O
xabarEt na %i RangE xO
dibE%in.  zamAnakI wAn
pEGambarE karAn habO.  nOka %I
am taxmIn dikayn simkO
impirAtOrE karAn:a.  awa dIsA
hingO pEGambarE karAn nU kir.'
/abduRaHmAn %i xabarE ma tEk-cO,
anIA xO kir a kurI$k,
pIcak sil bO, ammA A$karA
nakir.

638.      gOt a ma, `balE, az
%I dizAnim simkO nAbIt a
impirAtOr, wa simkO %I
dizAnIt, ammA simkO %i jihatE
misAl watO dibE%It.  ya/nI
HAlE dunyAE watO parI$An:a,
HAlE simkO li-cAw wAn %i HAlE
wIlhalim xO$tir:a, cOnkO am
dibInIn $ArE OrmIE hinda
dawAirEt   RasmIya hana,
RO%akI bE $ulOGI nIa, ammA
jIE simkO AsOda w  muntazam O
arzAnI:a.'  {wa-s-salAm.}

LVI. bayAnA wEzArIA kurdAn %i /usmAnIAn.

639.      hindI ma bihIstIa w
zAnIa %i mazinEt xO w %i bAb O
bApIrEt xO, dAimI mA-baynA
kurdAn O /usmAnIAn naxO$ bOya
w $aR O /adAwat bOya.  cu
zamAnAn dah sAl li-dU-yEk
nacOna kO li jIakI mazinakI
kurdAn %i Zulm O ta/addIA
/usmAnIAn nacAr nabObIt bi
a$qIAtIE   yAn HalAtinE bO-nAw
dawlatakI dI yAn bi $aR kirinE
HattA maHw   bOy.

640.      mA xAnadAnA badr xAn
bagE bOTAnI, har kas nizAnIt
cAwA surgUn kirin O hamI li
dar O kOlAnEt xalkI mirin?
/abduRazzAq bag awa cand
sAl:a mAlA xO <w> /ayAlE xO
nadItIa, li-nAw dawlatA urOsI
digaRyEt, na$Et bicIt a mAlA
xO %i-bar ZulmA wAn turkAn.

641.      xAnadAnA $Ex
/ubaydullAh $amdInI %i mE% nIa
wAn binAGa lE  InAya dar?
nOka %I $Ex /abdulqAdir afandI
li istambOlE, harcand   a/zAE
a/yAn:a, ammA asIr-HisAb:a.
wa sayyid TAhA cand sAl:a %i-bar
ZulmA wAn HalAt, daxAlatA
/adAlatA dawlatA bahIya yA ROs
kir.

642.      $ExE bArzAnE, $ExEt
bidlIsE w hIzAnE, pA$AE
RawAndizE, $ExEt   silEmAnI w
bagEt mIrsEwdInAn O pA$AEt
babAn O mIrEt HakArIAn O
Gayri wAn %i bagAn, %i AGAn,
%i /ulamA w sayyidAn, kO nAhEn
a ci daftarAn, ma awa
dalIlakI kAfI nIa kO albatta
millatE kurd  {mina-l-qadIm}
/Ajiz:a %i dastE wAn wa
/usmAnIAn cu waxtAn /adAlat
nakirIa digal millatE kurd?
agarna bO cI HattA nOka
nI$AnayakI madanIyatE, %i
maktab, %i san/at di-nAw wAndA
cE-nakirina?

643.      waxtE mazinEt wAn
diku$tin, surgUn dikirin,
nadigOtin, ``dA millatE dI yE
faqIr bi-xudAn bikayn O RaHmE
bi HAlE wAn bikayn.'' watO
dihElAn.  %i mE% bO qawmE kurd
xiyAl habO daxAlatA dawlatE dI
bikan, ammA dastE wAn nadiga$t
E.  wa kurd qawmakI naxundI:a,
tadbIrA pA$aRO%A xO nizAnin,
bE-tifAq:in.

644.      albatta har millatE
jAhil zEdatir bin %i /AlimAn
cu maqsOdEt   wAn HAsil
nAbin.  dibIt HakIm naxO$An
darmAn kan, dibIt hOstA
$OlAn, san/atAn bikan.  naxO$
bi xO nizAnIt xO cE-kat O $Ol
O   san/at bi xO nAhEn a
HusOlE.  agar HakImEt HAziq O
hOstAEt mAhir habin, bi zUI
di$En naxO$IA wAn darmAn bikan
O jawhar<E> ma/danA wAn %i-nAw
Ax O barE bE-jawharI
/usmAnIAn dar-Exin.

645.      di wE HarbA /umOmIdA
hamI kurdAn xO HAzir kiribOn
bO   daxAlatA urOsI w galak %I
hAtin a daxAlatE.  wa nOka %I
xiyAlA  hamIAn daxAlat:a, ammA
ma/lUmI HukamA w /aqldArAn:a
kO HusOlA  har ti$tI bi HusOlA
asbAb O RA-kirinA mAni/An:a,
agarna aw ti$t /Adatu-llAh
wa:ya nAhEt a HusOlE.

646.      na millatE kurd aw
hind madanIyat O ma/rifat haya
kO REkA  HusOlA maTlObA xO
bizAnin wa na siyAsIyOnEt
dawlatAn HattA nOka himmatA xO
bi lAE wAndA Sarf kirina w
napirsIna kA bO cI millatE
kurd di-pE$ muHArabEdA har sAl
Sad a$qIA w qAcAq habOn $aR
dikirin digal /usmAnI, dihAtin
a-nAw urOsI, ammA nOka nAhEn.
albatta awa bE-sabab, bE-Hikmat
nIa.

647.      sababE awwal awa:ya,
cOnkO /usmAnIAn zAnI bO
kurdAn farsatA tOlE hal-kawt O
zAnI agar tadbIrakI nakan
tamAmI $a$ wilAyatE   AnAtOlE
bE $aR dE kawIt a dastE urOsI,
wa nazar bi mulAHazA
muwAfaqatA mazhab O zOrtirIA
nufOsAn /usmAnIAn taltIfA
kurdAn O lEbAndinA wAn
fAydatir O sanAItir zAnIn.

648.      lawAnE awAn bi HIla
w dasIsa /adAwat O qatl O
GArat paydA  kir di mA-baynA
kurdAn O armanIAn O
naSrAnIAndA, wa a$qIAEt kurdAn
/afwA /umOmI dAn E, wa mazinEt
wAn nI$An O ma/A$ dAn E,
HattA kO bi jArakI mAlA wAn
xirAb kirin.  panja-y za/IfI
wAn di-nAw panja-y qawI
dawlatA bahIya RA-kirin, kirin
a du%minEt wAn.

649.      wE jArE nOka
ditirsin bAwirI nAhEt, %i-bar
armanI w naSrAnIAn, bihEn bO-nAw
urOsI, HattA pAr dO-hizAr
mAl zEdatir %i $amdInAn O
girdIAn O birAdOstAn hAtin a
daxAlatE wa janrAl
lawandOskI hamI qabUl kirin O
kAGaz O baydAGEt amnIyatE dAn
E.

650.      dIsA digal wE hindE
%I ba/zI kasAn /adAwatE pE$Ina
bIrA xO InAn.  awAnEt hAtI a
daxAlatE bi stAndinA pAra w
dizIA mAlI w bi ku$tinA hindak
bE-gunAhAn, maxsOs bO Tama/,
bi darajayakI watO  dil-Ra$
kirin, TangAw kirin,
qarifAndin, kO EdI gOtin, `am
dE xO hAwE%In a-nAw AgirI.  am
hO nA-RU-nEyn.'  albatta bi
waxtE xO   dawlatA bahIya wAna
hamIAn dE taHqIq O bayAn kat
wa nAHaqq bi   jazAE xO dE
gihat.  bilA nOka tafsIl
bimInIt HattA hingI.

651.      sababakI dI %i
asbAbEt xO-dAn-a-pA$A kurdAn
%i daxAlatA dawlatA bahIya yA
urOsI awa:ya, dibE%in dawlatA
urOsI dil-SAf:a. har kasE bi
durO ti$takI bE%It a wAn zU
bAwir dikan, bi tamAmI  taHqIq
O bayAn nAkan, dE murO ku%in
yAn nafI kan yAn Habs kan.

652.      sababakI dI awa:ya,
dibE%in nafarAtE /askari urOsI
ma\mOr  nIa bi amrE qumAndArE
xO, harcI Haz bikat dE kat,
zAbit na$Et   tarbiya bikat.
millat %i dastE wAn Az<ur>da
dibIt, kas lE  nApirsIt.

653.      sababakI dI awa:ya,
dibE%in AzAdIA adyAn kO li-nAw
dawlatEt mutamaddina haya li-nAw
urOsI watO nIa.  sababakI
dI awa:ya, HattA nOka watO
ma$hUr bO, digOtin Ra/IyatA
jIE urOsI kas xudAnE mulk O
arAzI nIa.  harcI arzE mAlE
pAd$AhI:a, bi SOratE ijAra
didat a Ra/IyatE.  har waxtE
pAd$Ah Haz bikat dE %E stInIt.

654.      sababakI dI %I haya,
ammA aw na %i urOsI w na xAssI
dawlatakI:a, balE aw sabab
xAsI tabI/atE /umOmE dawlatEt
mu/azzama-y munazzama:ya. awa:ya
kO har $Exak O har
AGAyak O har   bagak nAbIt
pAd$Ahak bIt, wa cAwA Haz
bikat watO digal Ra/IyatA bE-cAra
bikat.  aw sababa di-nAw
millatE kurddA zOr pIs:a w
dardakI zOr mu$kil:a.  HakImE
wI /illatI dibIt galak HAziq O
mAhir bIt, cOnkO millatE kurd
sE pi$k:a---yEk ma$Aix:in, yEk
AGA w bag:in, yEk Ra/Iyat:in,
kO ahli kasb-O-kAr:in.  qismi
Ra/Iyat %I pi$kak mirId O
SOfI:na bO $ExAn, pi$kak xulAm
O tAbi/:in bO  AGA w bagAn.

655.      $Ex O bag O AGA zOr
bO HAlE xO w manfa/atE zAtIE
xO zAnA w $aytAn:in, ammA
Ra/Iyat zOr bE-cAra w nazAn O
waH$I:na.  dAimI  $Ex mirIdAn
O SOfIAn nasIHat dikan,
dibE%in, `hi$yAr bin, tAbi/I
kAfirAn nabin.  dInE hingO dE
cIt, hung dE abadI bin di
jahannamEdA.'  xulAsa bi wAn
Tarza AxiwtinAna nasIHat
dikan.  bag   O AGA dibE%in a
xulAm O tAbi/An, `mAlA hingO
xirAb bIt, nacin   a-nAw
dawlatEt kAfirAn.  aw xurt:in,
cakAn dE %i ma stInin, %inAn
dE ban, dE ma kan a cu na, dE
ma bE-cAra kan.  am na$Eyn bi
kayfA   xO bIn.'

656.      maqsOdA $ExAn O
bagAn O AGAn %I %i wAn nutq O
nasIHatAna   aw:a kO dA
Ra/IyatA bE-cAra wakI zamAnE
pE$I di-bin dastE wAn bIt   O
bArE xO li pi$tA wAn bikan O
kabAbA xO bi hEstikE wAn
bibirE%in, agarna aw bi tamAmI
dizAnin kO nasAyiHEt wAn
durO:na, cu dawlat Ra/IyatA
xO wa lE nAkat wakI aw
dibE%in, xusOsan  dawlatA
bahIya kO zEdatir %i hamI
dawlatAn Haz dikat %i Az<A>dIA
adyAn O Haz dikat %i /adAlat O
marHamatE digal Ra/IyatA xO.
wa $Ex O bag O AGA %I dizAnin
bE-$ik watO:ya, ammA dizAnin
kO  dawlatEt xudAn-qOwat-O-iqtidAr,
wakI dawlatA bahIya,
qabUl nAkan har yEk %i wAn
bibIt a pAd$AhakI mustaqill O
mustabidd di-nAw   Ra/IyatA
faqIrdA.  wa dizAnin kO EdI
cI dI na$En laqAn li
Tani$tEt faqIrAn bidan O gO$tE
parAsIEt wAn bikan a kabAb.
lawAnE wAn Tarza nasIHatAn bO
Ra/IyatE dibE%in.

657.      balE nOka, cOnkO
yaqIn dizAnin pA$I wE HarbA
/umOmI dunyA dE   bIt a
RangakI dI, wa har dawlatA kO
li-sar har jIakI bO HukmdAr
watO dE jIE xO islAH bikat,
watO dE mustabiddAn biRInIt kO
di   HuqOqE $axsIdA tafAwut
nAbIt di mA-baynA faqIr O
wazIrAndA, lawAnE nOka EdI zOr
wAn nasIHatAna nAkan.  nOka
tadbIrA islAHA  wAn aw:a kO
dawlatA bahIya muwaqqatan
taltIfA mazinEt wAn bikat,
ta\mIn O tatyIbA dilE wAn
bikat O nI$AnAn bidan a wAn,
wa HattA cand sAlakAn %i
xarjE w %i xizmatE Ra/IyatA
wAn %I /afw bikan, wa
kasAnEt hAtIa tAlAn O hAtIa
sOtin, agar bi-qar %I bIt,
jOtI w   tOI w i/AnE bidan E.

658.      millatE masIHI %I %i
xirAbIA digal kurdAn man/
bikan, wa   kasAnEt xudAn-Garaz
O xudAn-Tama/ nahElin
digal qu$OnIdA bin O  nahElin
bO xAtirA kIsikE xO millatE Ra/IyatA dawlatE xirAb O
parI$An bikan, wa gunAhEt
zamAnE /adAwatE Sarfi nazar %E
bikan. wa nafarAtEt qu$OnI
kat-kat tE-bigahInin kO sar-bi-xO
Ra/IyatE  /Ajiz nakan
wa millatI dil-xO$ bikan,
cOnkO ma/lUm:a millatE kurd
dE dastEt xO %i /usmAnIAn
kE$It wa HattA %i urOsI amIn O
xAtir-jam/ bIt barE xO nAdat
a dawlatakI dI, cOnkO urOs bO
wAn %i   hamIAn nEzIktir:a w
bO HAlE wAn cEtir:a.

659.      ammA agar %i urOsI
bE-hIwI bibin albatta dE
muxAbara w RaftArA xO digal
inglIsI kan.  agar aw %I bO
wAn cE-nabIt O sar nagirIt
bE-$ik O bE-$ubha dE HimAyatA
xO /alA-Hida %i almAn Talab
kan, wa di-bin dastE /usmAnIdA
xO nAhElin.  bas mAdAm wa:ya
lAzim:a li-sar umanAEt dawlatA
bahIya qit/a-y kurdistAnA
qadIm, kO taqrIban $a$, balkI
Hawt milyOn haya, %i dast xO
nakan, bi   HakImAna w hOstAI
awAn waH$IAna kayI bikan,
bInin a RistA xO,   nadan a
dastE kasE dI.  {wa-s-salAm,
wa-llAhu-l-muwaffiq li kulli
marAm.}

LVII. nasIHatE xErxAzIE
bO /umOmi qawmE kurd.

660.      galI kurdAn!  bas di
xawA GaflatEdA bin, hi$yAr
bin.  cAk /aqlE xO bInin a
sarE xO.  hE$tA mAlA hingO
xirAb nabOy O hung bi jArakI
maHw nabOy, tadbIrA HAl O
ta\mInA istiqbAlA xO bi
diqqat mulAHaza bikan, agarna
waxtE farsat fawitI w kAr %i
dast cO.  pa$ImAnI fAyda nIa.
hung nOka wEt mA-baynA mirin O
%InEdA. agar sA/atakI pE$tir
hung naxO$IA xO bi HakImEt
HAziq O xErxAz  darmAn nakan
mikrObE jahAlatE w SafrAE
safAhatE, kO %i zamAnE bAb   O
bApIrAn dawE xO di qalb O
jigarEt hingO nAya, pIcak
mAya hingO biku%It.

661.      {mina-l-qadIm} hingO
/Adat kirIa, kasE dastE
marHamatE bi  sarE hingOdA
bInIt dE laqakI li wI dastI
dan, wa kasE pIE bi-gU di sarE
hingO bihusUt mirc-mirc dE
wI pE mAc kan.  lawAnE mAlA
hingO xirAb bO.  nAwE hingO
di-nAw /umOmi millatAndA
ma$hUr bOya bi qawmE nazAn.
awa bO hingO /aybakI galak
mazin:a.  bas hung %I   wakI
hamI millatAn cAwEt xO wa-kan,
pambIE GaflatE %i guhE xO
dar-Inin, dA aw nAwE kirEt %i-sar
hingO RA-bIt.

662.      yEk %i hizAr dalIlEt
nazAnIA hingO awa:ya kO $a$-Sad
sAl,  balkO zEdatir:a,
dawlatA /usmAnI Hukm li-sar
hingO dikat, hE$tA nI$AnakI
madanIyatE w insAnIyatE di-nAw
hingOdA IjAd nakirina,
maktabA sanAyi/An O ma/ArifAn
na-cE-kirina, REkEt mamlakatE
hingO   xO$ nakirina,
ma/danIyAt li-nAw hingO na-dar-Existina,
aSlan  bi-qadar
zaRayakI manfa/at bO HAl O
istiqbAlE hingO nadAna.

663.      sa<r> wE hindERA %I
cand xAnadAnEt hingO %i $ExAn
O %i bagAn   O %i AGAn hamI
watO maHw O parI$An kirIna,
nOka bicUkEt wAn bOna faqIrEt
dar O bin-d<I>wArEt xalkI.  mA
hingO nadIt ci kirin digal
qutbE hingO $Ex /ubaydullAh
$amdInI, wa mur$idE hingO $Ex
/abdussalAm bArzAnI, wa
sayyidE hingO $Ex sa/Id
silEmAnI, wa wA/izE hingO $Ex
salImE bidlIsI w sayyid /alI
hIzAnI w $Ex  $ihAbuddIn
pismAmE wI, digal pAzda
mazinEt mu/tabar %i xAnadAnA
$Ex hIzAnI, wa $Ex nOr
muHammad birIfkI, wa %i Gayri
wAna %I   galak dI %i $ExAn?

664.      mA hingO nabihIstIa
ci kirin digal xAnadAnA badr
xAn bagi  bOTAnI w ibrAhIm
pA$AE milAnI w bagEt
mIrsEwdInAn O mIrEt   HakArIAn
O bagEt mahmadAn O muHammad
pA$AE RawAndizE w pA$AEt
babAn li silEmAnI w AGAEt
nOruddInIAn O %i Gayri wAna kO
nAhEn a daftar O HisAbAn?

665.      aw dawlatA kO hO
bIt, HattA nOka cu manfa/at
bO millatE xO nadAbIt, balkO
dAimI sa/y kiribIt bO maHw O
parI$AnIA hingO, bas xizmat
kirin bO wAn fawqu-l-/Ada
safAhat O HamAqat:a, wa hIc
$ubha nIa %i nOka pA$wa %I cu
fAyda nAdat, balkO bi-l-/aks
ci   waxtE bi tamAmI dastE
wAn bigat a hingO bi jArakI
hingO dE maHw kan.

666.      awa sayyi\AtA wAn
bO %i-bO dunyA hingO, wa
sayyi\AtA wAn   %i-bO dInI %I
ma/lUmI hingO:ya.  har
millatak tAbi/I kitAbakI:a %i
kitAbEt samAwIya, ammA /usmAnI
hE$tA ma nazAnIa tAbi/I kI$k
kitAbE:ya.  bi nAw dibE%in,
`am islAmI:<y>n,' wa hIc
/amal bi   qur\AnE nAkan, wa
gOtinA tawrAt O injIlAn %I
li-nik wAn hIc i/tibAr bO
nIa, /amalE bi wAn %I nAkan.

667.      bas dawlatA %i hamI
dIn O mazhabAn dUr O bE-xabar
bIt, wa  $aw O RO% wakI
mikrObI jargE millatE xO
bixOt, bi ci umId hung
xizmatA wAn dikan?  Axir
xizmat yAn bO manAfi/E
dunyAE:ya yAn bO   sa/AdatA
AxiratE:ya.  mAdAm hIc yEk %i
har dOAn nabIt, bas kasE
xizmatE bikat bE-/aql:a.

668.      al-\An salAHA HAl O
RAHatA istiqbAlA hingO awa:ya,
hung /umOmi millatE kurd bi-l-ittifAq
xabarE xO bikan a yEk,
daxAlatE bikan bi /adAlat O
marHamatA dawlatA bahIya yA
ROs, cOnkO har   waxt dawlatA
bahIya har Tarza qawm O /unsur
O har jOr dIn O mazhab bE
farq O judAI di-bin sEbarA
/adAlatA xOdA bi tamAmI AzAdI
Hifz O HimAyat kirIa, /ala-l-xus@s
{daur-i mas/@d-i jadId-i
ma$r@tIyat} AzAdI zEdatir:<a>.

669.      {bA kamAl-i AzAdI}
hamI qawm O millatAn dE
HimAyat kat, wa %i har jihat
O di har bAbdA TAlib:a bO
AzAdIA millat wa RAGib O
mu$tAq:a bO taltIf O tatyIbA
dilE Ra/Iyat O faqIr O
miskInAn wa bO sarfarAz kirinA
mazinAn, bi $artI kO millat %I
xiyAnatE nakat O bi dilakI SAf
O SAdiq xizmatA dawlatE bikat.
hung xAtir-jam  bin kO bO
hingO hIc /AjizI w bE-nAmUsI
nAbIt.  qabAHatEt pE$ nOka
dE hEn a /afw kirin, ammA %i
nOka pA$wa dE hEn a HisAb
kirin.

670.      {al-Hamdu li-llAh}
dawlatA bahIya digal
muttafiqEt xO %i har   jihat
GAlib:a.  awa qarIbI sE
sAlAn:a $aR O da/wA:ya, hung
bi cAwEt xO dibInin har RO%
pArcayak %i AnAtOl O /irAqE
dicIt.  mA awa bas nIa bO
hingO bAwir bikan?  agar insAn
ti$tE ma/qUli Gayr-maHsUs
bAwir nakat mumkin:a, ammA
agar ti$tE maHsUsi bi cAw
dyAr bAwir nakat bE-fAmI:a.

671.      bA-wujOdi nOka
dawlatA amrIkA %I hArI urOsI w
muttafiqEt wI dikat.  dunyA
hamI muttafiq:a li-sar wI
xabaray, kO ZulmA almAn O
/usmAnI %i dunyA RA-kan.  wa
dyAr:a irAdA xudE %I li-sar wI
xabaray:a.  xulAsa {/aqlan wa
Hissan} /AqibatA AlmAn O
/usmAnI   maHw bOn:a, cI dI
nIa.

672.      aw nasIHata maHzan
bO xAtirA RAHat O manfa/atE
hingO:ya, dA hung bi jArakI
maHw nabin.  na wa:ya kO
dawlatA bahIya muHtAj:a bi
qOwatA hingO, cOnkO hung
Ra/Iyat:in, ahli kasb-O-kAr:in.
dawlatA bahIya Haz
nAkat kasbA hingO bifawitIt,
mAlA hingO xirAb bibIt, lawAnE
hingO nasIHat dikat.  agarna
ci minnat bi hingO   haya?
waxtE sAlA awwalI $aRI, kO
AlmAn pIcak GAlib, hingI hIwI
%i hingO nakir, albatta awRO
kO kunA RIwI %I bi hizAr lIrAE
/usmAnI EdI dast nAkawIt kO
almAn O /usmAnI xO tEdA wa-$Erin
hIc hIwIAn %i hingO
nAkat.

673.      yaqIn bizAnin O bi
dalIl bAwir bikan kO maqsOd
RAHat O sa/AdatA hingO:ya, cI
dI nIa.  bas warin, li-sar
jIE xO RU-nEn, kasb-O-kArE xO
bikan.  $aR kirin hArI /usmAnI
bO hingO zararakI mazin:a.
dawlatA bahIya di har xusOsdA
Hatta-l-maqdOr dE cAkIE w
marHamatE bO hingO kat.

674.      awa sE sAl:a hung
$aRI dikan hArI /usmAnI, hingI
%i Gayri  zarar O parI$AnI cI
dI qAzAnj nakir, wa %i nOka
pA$wa dE xirAbtir   bIt.
HattA RO%akI zUtir bihEn, li-sar
jIE xO RU-nEn, cEtir:a.
hung cOn a garmIAnE, pi$kA
bitirE mirin %i garmA, %i
tEnA, %i   birsA, nIwak %I
hAtin a ku$tin, nIwak %I hAtin
a girtin O tAlAn kirin.

675.      agar maqsOdA hingO
qAzAnjE dunyAE:ya awa
A$karA:ya kO HattA nOka hingO
w bAb O bApIrEt hingO %I
qAzAnjE dunyAE %i wAn
nadItina.  bas %i nOka wEwa %I
qat/Iyan nAbInin.  wa agar
maqsOdA  hingO sa/AdatA
AxiratE:ya, albatta hingO malA
hana, bilA bE RiyA,   bE durO
bO hingO bayAn bikan kA aw
$aRE hung dikan {fI sabIli-llAh}
O xEr:a, yAn {fI sabIli-$-$ayTAn}
O gunAh:a.

676.      agar xO %i xudE
nakan O biwErin bE%in, dE
iqrArE kan bi HaqqAnIyatE w dE
bE%in {$ar/an wa /aqlan} yAn
RU-ni$tin cAk:a  yAn
mu/AwanatA urOsI cEtir:a %i
mu/AwanatA almAn, cOnkO agar
hung   mulAHazA mazhabE dikan
almAn %I %i mazhabE hingO nIa
w urOsI jInArE hingO:ya,
di$Et cAkIE digal hingO bikat
O di$Et xirAbIE %I   bikat.
bas {/alA \ayyi HAlin} lAzim:a
li-sar /umOmi millatE /usmAnI,
/ala-l-xusOs millatE kurd, yAn
li mAlA xO RU-nEn yAn   hArI
urOsI w muttafiqEt wI bikan.

677.      hung bipirsin %i
malAEt wakI abO bakr afandI
arbilI w  muHammad afandI<E>
kOy sanjaq O /abdulqAdir
afandI<E> biyArE w  $Ex TAhA
afandI<E> HakArI.  albatta aw
dizAnin O dE bE%in kO $aRE
hingO gunAh:a, jihAdA jAmi/i
$arAiti $arI/atE hingO nIa.
bas xO nakan a xasAratE dunyA
w AxiratE.  warin, taslIm bin.

678.      am dizAnIn kO %i
mE%:a hung %i /usmAnIAn
/Ajiz:in O dil-Ra$:in, ammA
bO hingO cu REk, cu wAsita
nabOn, lawAnE har   naw/a
azIyat O dardasarI hingO qabUl
dikir.  wa nOka bO hingO
wAsitayakI zOr muHkam haya,
agar hung bizAnin.  dawlatA
qawI-$awkatA urOsI qOwatakI
galak mazin:a li pi$tA hingO.
agar hung bihEn, ti$takI watO
bikan, bi-l-ittifAq /askarE
/usmAnI kO li-nAw hingO:ya
bigirin, bi$alInin, ti$tE wAn
ci haya Zawt kan, zU xabar
bidan a urOsI, bO hingO dE bIt
a sababE i/tibAr O nAmUs O
sarfarAzIakI galak cAk.
mazinEt hingO hamI dE bin a
xudAn-Rutba-w-nI$An, wa hamI
millatE hingO dE galak AsOda w
xudAn-qadr-O-HaysIyat bIt.
bas hi$yAr bin, cAk bizAnin,
farsatE fawt nakan.  tAza
kawlIA hingO hAtIa.  har waxt
hO nA-hal-kawIt, kO hung tOlA
xO w bAb O bApIrEt xO %i wAn
wa-kan.  zEda ci bayAn kam?
{agar dar xAna kas ast, yak
harf bas ast.  wa-s-salAm /alaykum.}

LVIII. HakAEtA HAfizE pAwaI.

679.      sAlA kO banda li
hawlErE li-xizmat malA abO
bakr afandI ma$GOlI taHsIlE bO
HAfizakI pAwaI hAt a hawlErE,
li mizgawtA $Ex /abduRaHmAn
afandI hawyA RamazAnE qur\An
bO jimA/atE dixund. xalkI
galak pAra dAn a wI.  murOak
jInArE mizgawtE habO, nAwE wI
SOfI aHmad bO, %inakI pIcak
munAsib habO.  HAfiz
hAt-u-cOnA mAlA SOfI aHmad dikir,
nAn li wE-darE dixAr.  %inA wI
jilkEt HAfizI  di$u$tin.
xulAsa HAfiz bO dOstE SOfI
aHmad.

680.      HAfizE pAwaI $aytAn
bO, %inA SOfI aHmad %i wI
$aytAntir O  HIlabAztir bO.
xiyAlA HAfiz aw bO kayfA xO
digal %inikE bikat. xiyAlA
%inikE aw bO pAra-y HAfiz
hal-girIt O inkAr bikat O  maqsOdA
HAfiz %I bi jE naInIt.
wAqi/ayakI watO li mA-baynA
har dOyAn paydA bO kO hIc
amsAl nIna.  HakAyatA wAn li
tamAm /usmAnI w kurdistAnE
ma$hUr bO, li jarIdAn hAt a
niwIsIn.

681.      waxtE banda
$ahAdat-nAma war-girt, hAtim a nahrIE.
$Ex muHammad SiddIq li
salAmliGE RU-ni$tI bO.
muHammad afandI  gumrikcI
xarpOtI w muHammad afandI
zAbitE jandirmAni mUsilI %I
HAzir bOn.  $Ex muHammad
SiddIq %i banda pirsI,
`aHwAl<E> HAfiz cAwA bO?'
banda gOt, `qurbAn, bE-adabI:a
li HuzOrA HazratE $Ex wAn
Tarza HakAyatAn bE%im.'  $Ex
qawI xO$-ma$rab bO, gOt,
`dibIt bE%I.  qat /ayb nIa.'
gumrikcI %I Haz dikir, balE
zAbitI Haz   nadikir.  gOt a
$Ex. `awa zOr /ayb:a.  qat
nAbIt li HuzOrA zAtE hingO
bihEt a gOtin.'  $Ex zEdatir
mijit bO, ilHAH kir.  zAbitI
gOt, `az dE dar-kawim, pA$I
bilA bE%It.'  $Ex gOtI,
`nAhElim dar-kawI HattA tamAm
aHwAlE HAfiz dibE%It.'
682.      xulAsa hamI RU-ni$tin,
darik pEwa-dAn.  banda
gOt, `agarcI bE-adabI:a, ammA
Hasbu-l-amrI HazratE $Ex
tafsIlE hO /arz dikam. HAfiz
hamI RO%An waxtE SOfI dar-dikawt
digOt a %inA SOfI,
``wara, kayfE bikayn.  az galak
pAra dE dam a ta.''  %inA SOfI
digOt, ``hung kOra, xusOsan
pAwaI, zOr HIlabAz:in.  min
bAwirI nIa.  ammA bIna, pAra
bida, pA$I ci dibE%I dE kam.''
HAfiz cand pAra-y habO bi
tOrpawa dA %inA SOfI.  HAfiz
gOt, ``EdI ta cu hajat namA.''
%inikE gOt, ``nOka di
/uzraydA:ma.  bilA bicim a
kalI, pA$I dE   kayfA xO
kayn.'''

683.      `%inikE aHwAl bO
SOfI gOt.  SOfI gOt a %inA xO,
``az galak %i   ta mamnOn bOm.
mAdAm xiyAlA HAfiz awa:ya,
cAk:a dardakI watO bi wI
bikayn HattA dunyA haya /ibrat
bIt di guhEt /AlamEdA.''  %inE
gOt, ``tO cAwA maslaHat dizAnI
dE wa kayn.''  SOfI gOt, ``HAfiz
kOra:ya, cu nAbInIt.  az dE
xO li kunjakI xAnI $Erimawa.
bilA aw   bihEt.  bE%: E,
`wara, kayfE bikayn.'  pA$I az
tadbIrA wI   dizAnim.'''

684.      `xulAsa HAfiz gAzI
kir, %inikE, gOt, ``az
HAzir:im.  dOxInA xO wa-kawa
dA kayfE bikayn.  kas lEra
nIa, darik min girtIa.''
HAfiz watO kayf-xO$ bO, hawasA
wI RA-bO, EdI /aql di mE%IE
wIdA namA.  zU zU dOxInA xO
kirawa, hAt a-nik %inikE.
SOfI hEdI hAt a-nik HAfiz,
gUzAnak di dastIdA, hAwEt a
kIrE HAfiz, di binIRA  biRI.
HAfiz kir a qOrI.  SOfI gOt a
%inA xO, ``darI wa-ka, bilA
dar-kawIt.  tarbiyA wI hinda
bas:a.'''

685.      `HAfiz bi qOrI w bi
girI dar-kawt a Haw$A
mizgawtE, xIn %i birInA wI bi
suruk tEt a xAr.  xalk hamI
jamA bOn, jandirma hAtin,
HAfiz O SOfI w %inA wI w kIrE
HAfizI hamI birin a dAirayA
HukOmatI.  kIrE HAfiz li-nAw
pArcayakI fAtisqa war-pEcAn,
dA-nAn a-nAw SindOqakI.  HAfiz
darmAn kirin HattA sAx bO,
pA$I har sE  hinArin a mUsilE.
waxtE bO taHqIqA mAdda darE
SindOqE  dikirinawa.  galak
xAnimEt mUsilIAn dihAtin a
tamA$a, digOtin bi turkI,
``{yAz\i x, yAz\i x $u sike, ne
qadar b\"uy\"ukd\"ur.''} (ya/nI,
mixAbin, mixAbin bO wI kIrI,
ci qadar mazin:a).'

686.      `HAfizI digOt, ``SOfI
w %inA xO hO digal min kirin
dA pAra-y min bixOn.  Sad
lIrAy zEdatir pAra-y min
birina.''  SOfI digOt,  ``ma
pAra-y wI nadItIa.  am nizAnIn
AyA wI pAra haya yAn nIa.  az
hAtim, wI %inA min girtibO,
qasdA fi/lA $anI/ dikir.  min
%I %i GIratA xO awa kir.  nOka
amr amrE HukOmatA /alIya:ya.
min /afw dikan yAn diku%in az
RAzI:ma.'''

687.      `xabar dAn a
istambOlE.  jawAb hAt kO,
``isbAtA wE mAdda na $ar/an na
qAnUnan Gayri-mumkin:a, cOnkO
kIrE HAfiz sAbit:a kO   hAtIa
biRIn O qasdA fi/lA $anI/
$Ahid nIna.  hawyE lIrayak
ma/A$ bidan a wI.  wa cOnkO
ZAhirE HAl banA li-sar gOtinA
ahAlIE  hawlErE SOfI aHmad
murOE durOE nIa wI %I /afw
bikan, bicIt a mAlA   xO.''
bi wI TarzI iqnA/ kirin,
mAdda-y wAn faysal kirin.'

688.      waxtE banda gOt,
`xAnimEt mUsilIAn dihAtin a
tamA$a, hO digOtin,' muHammad
afandI mUsilI sil bO.  gOt a
$Ex muHammad SiddIq, `awa Sirf
durO:ya.  qat xAnimEt mUsilIAn
wa nagOtina.   iHtimAl haya
xAnimEt turkAn aw xabara
gOtibEt, ammA malA sa/Id
sabab min dibE%It xAnimEt
mUsilIAn awa gOtin.'  banda
gOt, `az  nizAnim HaqIqat
cAwA bO, ammA min cAwA
bihIstIawa dibE%im.'

689.      muHammad afandI
xarpOtI murOakI SuHbatcI bO,
li har majlisakI aw HakAyata
digOt dA muHammad afandI
mUsilI sil bibIt. dUmAE watO
kawt a-nAw dawEt xalkE nahrI,
%i mazinAn O bicUkAn O
ma\mOrEt HukOmatE, har jIE
muHammad afandI mUsilI HAzir
bObA digOtin, `yAz\i x.'  digal
wI xabarI muHammad afandI sil
dibO, jUn didAn, RA-dibO,
dicO.  hindakAn bi wajhE
SuHbat kAGaz diniwIsI,
``yAz\i x,'' di-dA-nA sar darAzInA
xAnIE wI.  waxtE didIt jUn
didAn. Axiru-l-amr isti/fA
kir, cO mUsilE.  li wE-darE
%I nOka dibE%in a   wI ``yAzix
afandI''.  {wa-s-salAm.}

LIX. HakAEtA silE $amfATA.

690.      %i gundE argO$, %i
/a$IratA mizUrI %OrI, murOak
habO,  digOtin E silE $amfATA.
silE -- silEmAn, $am -- $amdIn,
fATA -- fATimA, ya/nI silEmAn
kuRE $amdIn kuRE fATimA.
/amrE wI nEzIkI Sad sAlAn bO,
RidInA wI wakI kulIA bafrE spI
bO, balE li-sar xO bO, bi-TAqat
bO, AqlE wI siwik bO.
bicUkEt gundI dAimI tirAna bi
wI dikirin, fItI didAn a wI,
aw %I tURa dibO, jUnEt kirEt
didAn a bicUkAn.  agar kasakI
fItI dAbA SayE xO w silE
bihIstibA jUn didAn.  min %I
silE dItibO.

691.      murOak jInArE silE
habO, nAwE wI /abbAs kuRE surE
bO, galak tirAnakar bO.  hamI
bicUk lAlI /abbAs jamA dibOn
dA tirAna bi   silE bikan.
jArakI /abbAs gOt a silE,
``kIrE ta sE bisTAn   dirE%:a.
az galak mutaHayyir:im cAwA
sEwE, %inA ta, taHammul
dikat.  az taxmIn dikam ta
jIE bicUkI diRAndIa w xirAb
kirIa,   lawAnE sEwE qat
bicUk nAbin.''  silE %I qat
awlAd nabObOn.  waxtE /abbAs
hO gOt, silE %i hamI jArAn
pitir tURa bO, jUn dAn.

692.      RA-bO, cO lAlI
mIrzA AGA, gOt, ``qAzI malA
xAlid HAzir bika. hIwI dikam,
da/wA min O /abbAsE surE SAfI
bika.''  mIrzAGA %I zAnI   HAl
ci:ya.  qAzI w /abbAs HAzir
kirin.  gOt a silE, ``har da/wA
ta   haya, bE%a qAzI.''  silE
%I gOt a qAzI, ``/abbAs gUyak
%i xO zEda xArIa.  iftirAyakI
hO dar-Haqq min kirIa.
sanadakI %i min  bigira, yEkI
%i wI, pA$I kiw$IA min bida
kirin.  agar gOtinA wI RAst
bIt bilA hamI milkE min nazr
bIt bO mizgawtA argO$.  agar
durO bIt milkE wI nazri
mizgawtE bIt.''

693.      qAzI gOt a /abbAs,
``mAm silEmAn cAk difarmOt.
tO ci   dibE%I?''  /abbAs gOt,
``min qabUl:a.  awa ma li
HuzOrA ta w AGA qarAr girt.
HAjat bi sanadAn nIa.  az dE
gOtinA xO nOka bi dalIl
sAbit kam.  bilA /abdulmajId
kuRE faq-aHmad O /alI kuRE
muSTafA w   nASir kuRE malAE
HasE w silEmAn kuRE /abdI---awAna
$AhidEt  mu/tabar:in---HAzir
bin li wE majlisE,
kiw$IA wI bikan.  agar
gOtinA min durO bIt har HukmE
qAzI w AGA bikan, az RAzI:ma.''

694.      qAzI gOt a silE, ``tO
ci difarmOy, mAm silEmAn?''
silE gOt, ``az RAzI:ma, agar
$Ahid baxtE xO nasO%in O xO %i
xudE nakan.''   qAzI gOt,
``cAwA dE baxtE xO sO%in?  awa
$OlakI bi-cAw-dyAr:a, durO
nAhEt a kirin.''  aw cAr
murOAna %I galak tirAnakar
bOn.  %i /abbAs xirAbtir bOn.
qAzI w AGA %I di-bin lEwAndA
galak dikanIn,   ammA bO
SuHbat A$karA nadikirin, dA
silE tURa nabIt.

695.      xulAsa $AhidEt
/abbAs hAtin, gOtin, ``bilA mAm
silEmAn  cArmErkI RU-nEt,
watO dE kiw$IA wI kayn, sarE
/asAE wI ga$t a   kE-darE, dE
%i wE-darE HattA binE RAnI
pIwIn.  cand bO dirE%AtIA
/asAE wI %I, hinda $arm:a mAm
silEmAn %i pEwa bihEt a ka$f
kirin.''  silE kayf-xO$ O RAzI
bO, gOt, ``awAna bi-inSAf:in.''
silE   cArmErkI RU-ni$t,
dOxInA xO kirawa, pAnIA pIE wI
ga$t a sarE /asAE wI.  hamIAn
dIt, gOtin, ``silE, bas:a, RA-ba,
dOxInA xO girE   da.''
silE RA-bO, dOxIn girE dA,
gOt, ``hingO cAwA Hukm kir?''

696.      /abbAs gOt, ``az
ta/ajjub dikam, hE$tA tO
qAni/ nabOy kO xabarE min
dirust dar-kawt?''  silE gOt,
``cAwA?''  /abbAs gOt,  ``mA
sarE wI naga$t a pAnIA pIE
ta?''  silE gOt, ``balE, ga$t E,
ammA pA$I ci:ya?  ci dalIl
haya?''  /abbAs gOt, ``dalIl
hinda   bas:a.  %i wihE
qAhImtir dalIl nIa, kO $AhidAn
dIt O ta bi dawE xO %I iqrAr
kir kO sarE wI ga$t a pAnIA
pE.  bilA nOka li HuzOrA wE
jimA/atE %i pAnIA pIE ta
HattA binE RAnE ta bipIwin, kA
cand bisT:a.''  waxtE pIwAn %i
sE bisTAn ti$tak zEda bO.

697.      /abbAs gOt, ``EdI ta
ci hajat mA?''  silE gOt, ``az
qabUl nAkam.  nOka dE ta%I sar
sarE xO xOlI kam, cim a-lAlI
qAim-maqAm sAliH afandI li
bIrakaprAn.''  qAzI gOt, ``mAm
silEmAn, cOnA ta   fAyda nIa.
aw taHqIqA lEra hAtIa kirin li
cu jIAn watO nAhEt a kirin.
har jIE bicI suwAl dE %i
majlisA Era hEt a kirin.
pA$I tO dE $arminda dar-kawI.''
AGA gOt, ``az ma\mOr:im bi
ijrA kirinA HukmE qAzI.  nOka
qAzI cAwA Hukm bifarmOt az dE
ijrA kam.''

698.      qAzI gOt, ``nizAnim
ci bE%im.  agar RAstIE bE%im
mAm silEmAn qabUl nAkat, dE
tURa bIt.  durO %I bO min
munAsib nIa.  az qawI
mutaHayyir-mA:ma.  ammA ti$tak
min mulAHaza kirIa, bO
maslaHatA HAlE mAm silEmAn
galak cAk:a.  {aS-SulHu
sayyidu l-aHkAm} (ya/nI,
musAlaHa AGAE hamI HukmAn:a). mAm
silEmAn agar musAlaHa
nakat  $OlA wI dE bi-zaHmattir
kawIt.  awa $arm:a li har
majlisakI bihEt   a gOtin.
az nOka hO munAsib dibInim mAm
silEmAn paZakI qalaw   wa-ku%Itawa,
ziyAfatakI cAk
HAzir bikat O RispI w
mu/tabarEt argO$IAn gAzI
bikat.  am %I dE i/lAmakI
niwIsIn wa muhr kayn,   dayn a
dastE mAm silEmAn kO EdI %i
nOka pA$ jArakI dI /abbAs
da/wAE li mAm silEmAn nakat.''
AGA gOt, ``Ra\yA qAzI zOr
bA$:a.''

699.      mAm silEmAn %I biwEt
wa nawEt RAzI bO.  watO
ziyAfat kir O xArin, har kas
cO mAlA xO.  ma/lUm:a agar
$Ahid Haz bikan cAr   tipilAn
dE bi sE bisT dan a muhr kirin
bi qAzI.  cAk O xirAb
muta/alliq:a bi gOtinA
$AhidAn.  {wa-s-salAm.}

LX. HakAEtA darwE$<E>
kurdI silEmAnI w mujtahid<E>
karbalAE.

700.      dah sAl *pE$ nOka
darwE$ /alI habO li bA%ErE
silEmAnIE, kEm ti$tak %i /ilm
O fArsI xundibO, ammA murOakI
zIrak O tE-ga$tI bO.   galak
jArAn digal malAEt cAk %I
jadala w Axiwtin dikir.  $OlA
wI dAimI gaRyAn bO.  dicO
baGdAE, karkUkE, hawlErE,
mUsilE, bO xO  ti$t %i
dawlatmandAn dixAst, /ayAlE xO
bi wI TarzI bi-xudAn dikir.
jArakI gOt, `dE cim a
karbalAE.  agarcI $I/a:na,
ammA   nAwE min li wE-darE %I
ma$hUr:a.  mumkin:a kO %i-bar
xAtirA ziyArat kirinA marqadE
imAm Husayn bO min *bArayakI
bA$ bikan.'

701.      xulAsa cO
karbalAE.  cO HuzOrA
mujtahid, izhArA ixlAs O
maHabbatA imAm Husayn kir.
mujtahid gOt a wI, `baHsE
qAbilIyat O   zIrakIA ta
li-nAw ma %I ma/lUm:a.  hIc /ayb
O kEmAsI ta nIa, faqat ti$tak
/aybA ta haya.  agar aw %I
nabA EdI yEt wakI ta nadibOn.'
darwE$ /alI gOt, `/aybA min
ci:ya?  agar mumkin bIt bO
xAtirA janAbE mujtahid dE
hElim.'  mujtahid gOt, `balE,
mumkin:a w galak bi-sanAI:a.'
darwE$ /alI gOt, `cAwA
mumkin:a?'   mujtahid  gOt,
`tO sunnI:.  wara, biba $I/a.'

702.      darwE$ /alI gOt,
`balE, bi daw bi-sanAI:a bE%im
az bOm a   $I/a, ammA %i
mazhabE xO cOn bO mazhabakI
dI bE dalIlakI muHkam O
A$karA mumkin nIa dil bAwir
bikat.  nOka az galak mamnOn O
muta$akkir:im janAbE
mujtahid dalIlakI watO bO min
bInIt dilE min   bAwir bikat
kO $I/atI Haqqtir:a %i
sunnIatI.  hingI albatta bE
xAhi$A janAbE mujtahid
tabI/I dE bim a $I/a.  ammA
pE$ waxt az  hIwI %i janAbE
mujtahid dikam.  agar bi
muqtazAE mubAHasa   jawAbakI
nalAIq yAn i/tirAzakI kirEt
wAqi/ bibIt %i banda   */Ajiz
nabI w tamAm AzAdIA AxiwtinE
biday a banda.'  mujtahid
gOt, `albatta di guftugOyA
mazhabIdA zEdatir AzAdIA kalAm
lAzim:a, wa-illA HaqqAnIyat
A$karA nAbIt.'

703.      darwE$ /alI gOt,
`{x\=ub,} bilA janAbE /AlI
bifarmOt bi ci   dalIl $I/atI
Haqqtir:a %i sunnIatI.'
mujtahid gOt, `yA /alI
waliyu-llAh, yA dwAzda imAm,
bi barakatA nAwE mubArakI
hingO az guftugOyakI
bE-ta/aSSub O bE-mayl-O-Garaz
digal birAE muHtaram  darwE$
/alI dikam.  umIdA min aw:a kO
bi himmat O barakat O
maymanatA hingO darwE$ /alI dE
qabUlA mazhabE Haqq kat.  yA
darwE$ /alI<yi> muHtaram, nAwE
ta qawI mubArak:a.  hIc $ubha
nIa tO dE li-dU nAwE xO cI.
martabA ta dE /AlI bIt.  nOka
mazhabE  $I/a dibE%in E
ja/farI cOnkO li-sar gOtinA
imAm ja/farE SAdiq   /amal
dikayn O RuknakI dInE ma
tawallI w tabaRI:a, ya/nI
maHabbatA dwAzda imAmAn O buGz
O kIn digal du%minEt imAmAn
awwal $art:a bO mazhabE $I/a.
awa di mazhabE sunnIdA nIa.
agarcI dalIl galak hana
li-sar afzalIyatA mazhabE $I/a,
ammA awa bi-tinE   bO yEt wakI
ta tE-ga$tI az taxmIn dikam
kAfI:a.'

704.      darwE$ /alI gOt,
`agarcI bE-adabI:a, ammA
banda /arzi HuzOrA   AqAE
mujtahid dikat, awwal
farmOda-y janAbE mujtahid,
``yA /alI  waliyu-llAh,''
munAsibi maqAm nabO, cOnkO
awwalE kalAm nAwE xudE
munAsib:a.  bas cAk awa bO
hingO farmObA, ``yA allAh,''
bi barakatA nAwE /alI.  wa
farmOda-y janAbE mujtahid,
``tawallI w tabaRI RuknE
mazhabE $I/a:ya,'' agar maqsad
%i tawallI maHabbatA dwAzda
imAmAn:a, kO zAtEt najIb O
mutadayyin O SAHib-GIrat:in O
sA/I:na di na$rA dInIdA, am
sunnI %I wihE taSdIq dikayn.
wa agar maqsad %i maHabbatE
*ImAn:a bi niyAbatA wAna bO
pEGambar O niyAbatA GayrI wAn
nAHaqq:a, am sunnI dibE%In
dInE ma bi Ayat <O> HadIsA
saHIH sAbit:a.  na li
qur\AnE, na li HadIsAn ma cu
dalIlEt wAziH nIna kO naSSA
qAti/ bIt li-sar afzalIyatA
imAmIyatA dwAzdAn %i  abO bakr
O /umar O /usmAn.  Ayati
ZAhiru-d-dalAlat nIa.  HadIs
%I   kO mutawAtir nabIt O
qat/Iyu-d-dalAlat nabIt
i/tibAr bO nIa di  bAbE
ImAnEdA.  agar hana, bE%a.'
cOnkO nabOn mujtahid
mu/attal bO.  galak InAn ammA
naSSA sarIH nabOn di
maTlabEdA.

705.      `wa agar maqsad %i
tabaRIE buGz O kIn bIt digal
kasE bE%It dwAzda imAm
xirAb:in {astaGfiru-llAh}
sunnIAn %I aw Tarza kas   xO$
nawEn.  wa agar maqsad %i
tabaRIE buGz O kInA abO bakr O
/umar O /usmAn bIt, am sunnI
bE Ayat O HadIsEt saHIHa na
taSdIqA maHabbatE w na taSdIqA
/adAwatE digal hIc kas
nAkayn, xAsmA amsAlE abO bakr
O /umar O /usmAn, kO GIratA
wAn li-sar pEGambar galak
habO.  am cAwA dE tabaRIE %i
wAn kayn?  yAn aw dInE islAmI
dibIt nAHaqq bIt, yAn agar
Haqq:a awAna afzal:in.'

706.      mujtahid gOt,
`balE, watO bO.  abO bakr,
/umar, /usmAn galak   GIrat
li-sar pEGambar O li-sar dInE
wI kE$An, ammA dUmAE dar-Haqq
HazratE /alI galak Zulm kirin.
niyAbatA pEGambar HaqqE wI bO,
balE wAn bi xurtI stAndin.  mA
am $I/a Haqq nIna tabaRIE %i
wAna bikayn?  cOnkO wAn bE-baxtI
digal pismAmE pEGambar
kirin.'

707.      darwE$ /alI gOt,
`hung $I/a dO xabarEt munAfI
yEk-u-dO dibE%in, cOnkO hung
jArakI dibE%in /alI $ErE
xudE:ya, %i hamI   naw/E banI-ba$ar
$ajI/tir O muqtadirtir
bO, pA$I dibE%in abO bakr,
/umar, /usmAn xurtI li wI
kirin.  bas agar /alI zAnIbIt
awAna pE$tir O Haqqtir bOn %i
wI, lawA sukOt kir O RAzI bO
bi   niyAbatA wAn, hingI watO
tEt a zAnIn kO wAna Zulm
nakirina, balkO $OlakI di jIE
xOdA kirina.  bas lAzim tEt
awAna afzaltir  bin %i /alI.
wa agar /alI %i tirsE
nawErAbIt daf/A ZulmA wAn
bikat, hingI cAwA mumkin:a
bE%in a wI $ErE xudE?  %i abO
bakr  bitirsEt, HaqqAnIyatE
bazir kat, pA$I har watO %i
/umar, /usmAn %I bitirsEt,
hingI lAIqtir nIa bE%in a wI
RIwIE xudE %I?  ci jIE
$ErInIE?  bas, yA janAbE
mujtahid, yAn $ErE xudE
RAst:a, qabUl kirinA xurtI w
ZulmA har sIAn durO:ya, yAn
xurtI w ZulmA wAn RAst:a, $ErE
xudE durO:ya.  kI$kI di-hal-girI
hal-gira.  min ixtiyAr
hAwEt a dastE janAbE AqAE
mujtahid.'

708.      waxtE darwE$ /alI hO
gOt, janAbE mujtahid
{qarrasa-llAhu  \asnAnahu,
qawwasa-llAhu Zahrahu} wakI
mirI$kE li-bin kalakOkI mAt
O mutaHayyir O bE-dang bO.
pA$I miqdArakI sukOtE
mujtahid gOt, `balE, mumkin:a
%i-bar maslaHatA waxtI HazratE
/alI ZulmA wAn   qabUl
kiribIt, wa-illA di$yA wAn
daf/ bikat.'  darwE$ /alI gOt,
`$OlA Haqq kI bi$Et bikat O
ihmAlE w ta\xIrE bikat, hingI
safAhat:a.  awa janAbE AqAE
mujtahid HazratE /alI zEdatir
RazIl O   RuswA kir.'
mujtahid gOt, `EdI baHsE
HazratE /alI nAkam.  tO
dalIlAn qabUl nAkay.  maqsOdA
ta jadala:ya.  baHsE
mas\alayakI dI   dE kayn.'
darwE$ /alI gOt,
`{astaGfiru-llAh} cAwA banda
dalIlAn qabUl nAkam?  maqsOdA
min jadala nIa, balkO tamAm
marAmA min   awa:ya bi
dalIlakI wAziH HaqqAnIyat
sAbit O A$karA bibIt, ammA
janAbE mujtahid hE$tA
dalIlakI watO naInAya kO
bicUkE lAndikE %I qAni/
bikat.  mAdAm janAbE
mujtahid Haz dikat baHsE
mas\alayakI dI bikayn, SAHib-ixtiyAr:a,
bifarmOn.'

709.      mujtahid gOt, `hung
sunnI galak bE-inSAf:in.
qalbE hingO  galak Raq:a.
hung qat tAziyE bO imAm
Husayni maZlOm, $ahIdE
karbalAE, nAkan, xO nAkutin,
nAgirIn, balE am ahlE $I/a bO
nawIE HazratE pEGambar
tAziyakI mazin hawyA muHaRamE
dikayn.  li-nik  ma yaqIn:a
xudE dE ma /afw kat bO xAtirA
imAm Husayn, kO dilE ma galak
bO wI diSO%It.'

710.      darwE$ /alI gOt,
`awwalan HukmE $ar/I bE dalIlA
Ayat O HadIsA saHIH sAbit
nAbIt.  dar-Haqq wE tAziyE
albatta Ayat O HadIs nIa,
cOnkO pA$I pEGambar wAqi/
bOya, w ijmA/ O qiyAs %I
nIa, cOnkO hamI ummat nAkat O
nakirIa %I.  sAniyan wihE
/arzi   HuzOrA AqAE mujtahid
dikam.  AyA pEGambar mazintir
O a$raftir:a yAn Husayn, wa
AyA /alI afzaltir:a yAn
Husayn?'  mujtahid gOt,
`albatta pEGambar O /alI
mazintir O a$raftir:in %i
Husayn.' darwE$ /alI gOt, `bas
tO mAy bE dalIl O mulzam.'
mujtahid gOt, `bO cI?'

711.      darwE$ /alI gOt,
`cAwA ``bO cI?''?  bas mAdAm
pEGambar O   /alI a$raftir:in,
pEGambar harcand bi ku$tin
namirIa ammA /alI bi dastE ibn
muljam hAtIa $ahId kirin.  am
agar tAziyE bikayn   lAzim:a
%i REwa bO wAn bikayn, pA$I bO
Husayn.  mAdAm ma bO afzal O
a$raf nakir, bO cI bO yE adnA
w aqall bikayn?  /alAwa<-y>
wihE ku$tinA Husayn agar Haqq
bO $ahId nIa.  agar nAHaqq bO
$ahId:a w martabA wI /AlI:a
li-nik xudE.  bE mirinA wI bi
wI TarzI cEtir bO?  bas ti$tE
kO bO AxiratA wI cEtir bIt
lAzim:a am   kayf-xO$ bIn kO
wAqi/ bOya, na xamgIn bIn.
AyA am sunnI bE-inSAf:In yAn
hung $I/a safIh:in, kO farqE
nAkan di mA-baynA  cAk O
xirAbdA w $OlA bi-jE dihElin,
$OlA bE-jE dikan?'

712.      dIsA mujtahid
mutaHayyir mA.  nazAnI ci
jawAb bidat, cOnkO xabarE
darwE$ /alI /aqlItir bO.
mujtahid gOt, `{subHAna-llAh}
qalbE ta wakI AsinE
Raq:a.  hIc narm nAbIt.'
darwE$ /alI gOt,  `qalbE min
%i pUlA %I Raqtir:a li-bar wAn
Tarza dalIlAna, ammA  galak %i
$amAE narmtir:a li-bar dalIlEt
qAhIm O bi-jE.'  mujtahid
gOt, `ti$takI dI haya, har kas
taSdIq dikat.  awa:ya, hamI$a
am dibInIn O dibihIsIn ahlE
sunnI galak dibin a $I/a, ammA
ma qat  nazAnIa kasakI $I/a
bObIt a sunnI.  awa HikmatA
ilAhI:a bO  nuSratA mazhabE
Haqq O amArayakI qawI:a li-sar
$arafA mazhabE  $I/a w bO
xudAnE wijdAn <O> inSAfE
dalIlakI kAfI w /aqlI:a li-sar
HaqqAnIyatA mazhabE /AlI<yi>
$I/a.  az dibE%im /azIzi
muHtaram, birAE mukaRam darwE$
/alI dE wihE qalban taSdIq kat
O EdI hIc   guftugO nAkat.
bE suwAl-O-jawAb dE bi $arafA
mazhabE mubArakI  $I/a mu$aRaf
O bahrawar bIt O ma hamI dOst
O birAdarAn %I dE galak kayf-xO$
O mamnOn kat.'

713.      darwE$ /alI awwalan
pIcak kanI, pA$I gOt,
`{subHAna-llAh} az   galak
ta/ajjubE dikam %i /ilm O
fazlA janAbE AqAE mujtahid O
%i i/timAdA wI li-sar wAn
Tarza dalIlAna kO %i tawnE
dApIrO$kE sisttir:in.  mazhabE
kO asAsE wI li-sar wAn Tarza
dalIlAna bIt  wakI dIwArE sar
jamadE:ya.  har waxtE hatAwak
lE dat jamad dE   buhu%It,
dIwAr dE harifIt.'  mujtahid
gOt, `bO cI tO wa dibE%I? mA
wE dalIlE ti$tak /ayb O
nuqsAnI haya?  agar aw mazhaba
Haqq nabA bO cI xudE dAimI
sunnIAn dikat a $I/a?  bO cI
jArakI $I/a nAkat a sunnI?
magar xudE du%minE $OlA
cAk:a?'  darwE$ /alI  gOt,
`az RijAE %i janAbE AqAE
mujtahid dikam, sil nabIt,
cOnkO di   jawAbA wE
dalIlEdA az majbOr:im hindak
tamsIl O ta$bIhAn bE%im O di
wAndA ti$tEt kirEt O nalAIq dE
hEn a gOtin.  mabAdA dilE
janAbE /AlI biE$It.'
mujtahid gOt, `na, xAtir-jam
ba.  harcI   dibE%I, bE%a.
az hIc sil nAbim.'

714.      darwE$ /alI gOt,
`ganim a$raftir:a yAn gU?'
mujtahid gOt, `awa ci
xabar:a tO dibE%I?'  darwE$
/alI gOt, `cAwA ``ci
xabar:a?''?  awa xabarakI
galak bi-jE:ya, cOnkO xudE
dAimI bi  qudrat O irAdayA xO
ganimI dikat a gU, qat ma
nadItIa w nabihIstIa jArakI
xudE gU bikat a ganim.  magar
xudE {na/\=u{\@}u bi-llAh}
du%minE ganimI w dOstE gU:ya?
wa li-nik xiyAlA janAbE
mujtahid aw:a kO har ti$tE
xalk TAlib O mu$tAqI wI bIt,
aw  Haqqtir O a$raftir:a?  bA-wujOdi
aw hIc musallam nIa,
cOnkO hawasA insAnI hamI$a
ti$tE adnA %i ti$tE a/lA
cEtir diwEt.  mA ta
naxundIa xalk cEtir li-dU
fir/awnI dicO, na li-dU mOsA,
wa li-dU farIsIAn dicO, na
li-dU /IsA, wa li-dU abO lahab
dicO, na li-dU muHammad, wa
li-dU yazId dicO, na li-dU
imAm Husayn.  bas li-sar
farmOda<-y> janAbE AqAE
mujtahid harkI tAbi/Et wI
zEdatir *bin, aw kas
Haqqtir:a.  awa %I li hIc
dInakI musallam nIa.  agar
musallam bIt HaqqAnIyatA hIc
dInakI tO na$Ey isbAt bikay.'

715.       waxtE darwE$ /alI
aw bayAna kir dIsA janAbE
mujtahid   {warrama-llAhu
baTnahu} bO mirI$kA bin
kalakOkI.  qadarakI sukOt kir,
pA$I gOt, `ti$takI dI haya.
hung sunnI %inA bE-adab,
*fAHi$a diHabInin.  am $I/a
xudAn-wijdAn O pAk-qalb:In,
hIc wihE qabUl nAkayn.'
darwE$ /alI gOt, `aw %in
kI:a?'  mujtahid gOt,
`{subHAna-llAh} hE$tA ta nazAnIa
aw %in kI:a?  aw %i RO%E
A$karAtir:a.  mAdAm ti$tE hO
A$karA tO qabUl nakay, dalIlEt
/aqlI cAwA dE salimInI?'
darwE$ /alI gOt, `Haz dikam wE
%inE bayAn bikay.  pA$I agar
na$yAm jawAbE bidam, hingI
i/tirAzA janAbE hingO
Haqq:a.'  mujtahid gOt, `aw
%in /Ay$a:ya.'  dawE xO bi wE
gOtinE harimAnd.  darwE$ /alI
gOt, `aw %inA kE:ya?'
mujtahid gOt, `{subHAna-llAh}
dIsA $OlA A$karA
nizAnI.'  darwE$ /alI gOt,
`bizAnim yAn nazAnim, Haz
dikam tO bE%I, iqrArE %i ta
war-girim.'  mujtahid gOt,
`/Ay$a %inA muHammad bO, kicA
abO bakr   bO.  galak xirAb O
pIs bO.'  dIsA dawE xO
harimAnd.

716.      darwE$ /alI gOt,
`jawAbA wihE galak bi-sanAI:a,
ammA   ditirsim
janAbE mujtahid /Ajiz
bibIt, cOnkO watO iqtizA
dikat   hindak xabarEt kirEt
bihEn a gOtin.'  mujtahid
gOt, `na, na.  min   awwalan
gOtIa, xAtir-jam ba.  harcI
tEt a dilE ta, bE%a.  hIc
$arm O andE$a naka, cOnkO
agar andE$a w mulAHazA dilE
xaSmI habIt   Axiwtin bi Haqq
nAhEt a kirin.'  darwE$ /alI
gOt, `xOb.  Sabr   bifarmOn
HattA dicim a sarAwE, dast-niwE%E
di$Om, niwE%E dikam.
pA$I dE hEm, jawAbakI bA$ O
bi-sanAI dar-HaqqI /Ay$a dam a
janAbE   /AlI.'  mujtahid
gOt, `bA$:a.  az %I dE cim a
mAl HattA tO tEyawa.'

717.      darwE$ /alI cO
sarAwE, mujtahid cO mAlA xO.
pIcak mA, zU  hAt.  pA$I
darwE$ /alI %I hAt.  waxtE hAt
a %Or, sOlEt xO   hal-girtin,
InAn a-nAw majlisE, li-bar xO
dA-nAn.  xalkE HAzir  bOn
gOtin a darwE$ /alI, `/alI,
awa ci:ya?  ta bO cI awa
kir?   li HuzOrA janAbE
mujtahid sOl dA-nAn li-bar xO
$OlakI munAsib  nIa.'  darwE$
/alI gOt, `balE, az %I dizAnim
kirEt:a, bE-adabI:a,
muxAlifI /AdatE jE:ya, ammA
ci bikam?  cAra nIa, dibIt
bikam,  cOnkO zamAnE muHammad
xalkI sOlEt xO dibirin a
mizgawtE, li-bar xO di-dA-nAn,
%i tirsA $I/An dA nadizin.
nOka Era jIE $I/An:a,
ditirsim sOlEt min bidizin,
pA$I dE pExAs mInim.
faqIr:im, min cu pAra nIa bO
xO sOlakI bikiRim.'  mujtahid
gOt, `{subHAna-llAh}   az
ta/ajjubE dikam %i durOA
hinda mazin.  kangI zamAnE
muHammad $I/a habOn?  nEzIkI
dO-Sad sAlAn pA$I muHammad
jimA/atA $I/An  paydA bOya,
bas cAwA dE cE-bIt kO awAn
zamAnE muHammad sOlAn bidizin?
iftirA %i wihE mazintir nIa
dar-Haqq millatE $I/a.'

718.      darwE$ /alI gOt, `ay
ahlE majlisE, hingO hamIAn
bihIst kO
janAbE mujtahid bi /azmAnE
xO iqrAr kir kO zamAnE
muHammad $I/a nabOn.  bas
mazhabE kO dO-Sad sAlAn pA$I
pEGambarakI paydA bObIt  O dar
zamAnE wI pEGambarIdA aSlan
nabObIt, hIc HaqqE wI mazhabI
nIa bE%It, ``am tAbi/I wI
*pEGambarI:<y>na.''  bas am
sunnI bi-tinE
muHammadI:<y>na.  wa li-nAw ma
hIc baHsE xirAbIA /Ay$a nIa.
ti$tE pA$I dO-Sad sAlAn hAtIa
gOtin Sirf durO:ya w
iftirAyakI  mazin:a.'

719.      dIsA janAbE
mujtahid, {qabbaHa-llAhu
$uGlahu} wakI mAkarE  sukOt
kir, dawE xO kutA.  nazAnI ci
jawAb bidat O darwE$ /alI gOt
a janAbE mujtahid, `am
birsI:<y>na.  tE$tE bInin dA
bixOyn.' mujtahid amr kir a
xidmatcIAn, `harin, zAdakI
cAk bInin, cOnkO  mEwAnE ma
galak /azIz O muHtaram:a.'
xidmatcI cOn, zAdEt lAIq
InAn.  tE$t xArin, dastEt xO
$u$tin.  qahwa w cAy InAn,
xArinawa.   pA$I darwE$ /alI
gOt a xalkE majlisE, `az
dibE%im xAnimA janAbE AqAE
mujtahid %inakI galak mAqUl,
tamIs, Aqil, jwAn O narm O
nAzik O xO$-xabar:a.'
mujtahid %i wI xabarI pIcak
tEk-cO, anIA xO kir a kurI$k.

720.      xalkE majlisE gOt a
darwE$ /alI, `aw Tarza xabara
li-nAw   majlisE gOtin lAlI
ma galak /ayb:a.  bi wE
darajE sarbastIA AxiwtinE
cAk nIa.  ammA janAbE
mujtahid dar-Haqq ta zOr bi-marHamat:a.
dilE wI /Ajiz
nAbIt.  agar kasakI dI bA dA
hEt a tambI kirin.'  darwE$
/alI gOt, `min hIc xabarE bE-REz
dar-Haqq xAnimE nagOtIa.
min madH kirIa, malAmat
nakirIa.  az nizAnim   sUcA
min ci:ya.'  ahlE majlisE
gOt, `wa:ya wakI difarmOy.  ta
madH kirIa.  ammA madH kirin
%I bO *%inAn li-nAw majlisAn
/ayb:a.'

721.      darwE$ /alI gOt,
`bas mAdAm wa:ya, /umOmE $I/a
jahannamI:a, cOnkO yAn
muHammad hIc nIa, *pEGambar
nIa, murOakI zOr bE-/Ar O bE-nAmUs
O RazIl:a, har jUn O
kirEtI dar-Haqq xAnimA wI
bihEt a gOtin lAlI wI /ayb
nIa, hingI albatta tAbi/I wAn
Tarza  pEGambarAna
jahannamI:a, yAn agar, wakI
hamI islAm dibE%in, *zAtakI
/AlI-janAb bO wa afzalE
pEGambarAn bO wa GAyat $ajI/
O  jasOr O GayOr bO, hingI
dIsA $I/a jahannamI:a, cOnkO
albatta GIratA wI pIcak %i
GIratA janAbE AqAE mujtahid
zEdatir:a.   aw hinda li-sar
minArAn O mimbarAn RawzaxAnEt
$I/An dar-Haqq  /Ay$a, xAnimA
RasOlE akram {Salla-llAh
/alayhi wa sallam}, dawE  xO
diharimInin, cAwA aw /Ajiz
nAbIt %i millatE $I/a?  ay ahlE
majlisE, hung inSAfE
bikan.  AyA wa:ya yAn wa nIa.'

722.      mujtahid O ahlE
majlisE hamI mAt O mutaHayyir
mAn.  nazAnIn ci jawAb
bidan, cOnkO xabarE wI
wAqi/an RAst bO.  pA$I
qadarakI kO hamI bE-dang bOn
mujtahid gOt, `am /umOmi ahlE
$I/a  jannatI:<y>na %i-bar dO
ti$tAn.  yEk awa:ya, maHabbatA
ma   dar-Haqq ahlE baytA
RasOlu-llAh galak:a w %i
maHabbatA sunnIAn  galak
zEdatir:a.  wihE /Alam
dizAnIt.  ti$tE dI awa:ya,
hindI   mumkin bIt am hEstikEt
mirIEt xO diInIn a karbalAE,
nEzIkI imAm Husayn difn
dikayn.  agar mumkin nabIt di
qalbE xOdA zOr ArazO  dikayn
kO li wE-darE bihEn a difn
kirin.  albatta maHabbatA ma
bO   ahlE baytA pEGambar O
difn kirinA mirIEt ma li
karbalAE dE bIt a sababE
najAtA ma, balE sunnIAn ci
umId haya?'

723.      darwE$ /alI gOt,
`jawAbA wihE %i Aw-xArinawa
bi-sanAItir:a. hIwI dikam kas
sil nabIt, cOnkO di jawAbEdA
galak xabarEt nalAIq dE hEn a
gOtin.'  hamIAn gOtin, `bE%a.
kas sil nAbIt.'  darwE$ /alI
gOt, `wAqi/an maHabbatA ahlE
baytE bA$:a.  mumkin:a bibIt a
sababE najAtE, ammA bi $artI
kO aw maHabbat li-sar HaddE xO
bIt, na kEm bIt, na zEda.
maHabbatA ma sunnIAn watO:ya,
balE maHabbatA hingO millatE
$I/a, kO pA$I dO-Sad sAlAn %i
hijratA   nabawIya paydA
bOya, watO nIa, cOnkO
hindakAn %i aSHAbAn O  xAnimEt
pEGambar GAyat dibuGzInin O
hindakAn %i pEGambar zEdatir
diHabInin.  aw maHabbatA hO
mu$tamil li-sar ifrAt O tafrIt
bA/isE   ZalAlat O
halAkatE:ya, na sababE najAtE
w sa/AdatE:ya.  HA$A, Sad
HA$A.'

724.      `wa difn kirin li
jIE a$raf {/aqlan wa
naqlan} musallam nIa kO bibIt
a sababE najAtE, cOnkO
{``al-mar\u majzIyun bi
/amalihi; \in xayran
fa-xayrun wa \in $arran fa-$arrun''}
(ya/nI murO bi
/amalE xO tEn a jazA dAn;
agar cAkI bIt bi cAkI wa
agar xirAbI  bIt bi xirAbI).
masalan agar murOakI cAk li-nAw
qabrEt jUAn difn   bikan
hIc zarar nIa, wa agar jU
li-nAw qabrE imAm Husayn difn
bikan hIc fAyda nIa.  aSl O
asAsE najAtE li-sar ImAnA bi
xudE w ImAnA bi harcI nAzil
bOy %i jAnibE xudE:ya.  %i
Gayri wihE hamI dOdI-bOdI:a.'

725.      `wa agar farzan difn
kirin li jIE a$raf O jIrAnIA
a$rafAn  sababE najAtE bIt,
bas lAzim tEt kO najAtA abO
bakr, /umar, /Ay$a   muHaqqaq
O bE-$ubha bIt, cOnkO awAna
li nEzIkI muHammad hAtIna
difn kirin, wa albatta
$arAfatA muHammad zEdatir:a %i
$arAfatA  imAm Husayn, cOnkO
$arAfatA imAm Husayn %i-bar
xAtirA muHammad:a,   na %i-bar
xAtirA xO:ya.  ma/a-hAzA hung
$I/a dAimI dar-Haqq wAna dawE
xO pIs dikan.  ay ahlE
majlis, inSAf bikan.  mA wa
nIa wakI dibE%im?'

726.      dIsA hamI mu/attal
mAn.  nazAnIn ci jawAb
bidan.  dIsA darwE$ /alI wakI
kawE RibAd qabqab kir, dast bi
AxiwtinE kir,   gOt, `millatE
$I/a qabAHatak haya li-nAw cu
millatAn nIa, cOnkO har
millat madH O iftixAr dikat bi
nASir O hArIkArEt pEGambarE
xO, masalan jU bi hArOn O
naSrAnI bi HawArIAn O sunnI
bi cAr yArAn O aSHAbAn, ammA
$I/a dAimI lOmE w zammE dikan
bO amsAlE abO   bakr O /umar,
kO asAsE taraqqIA islAmE
sAya<-y> himmat O GIratA wAn
bO.  aw hindE wAn dA-nAy
amsAlE /alI w Husayn na$yAn
muHAfaza   bikan.  hamI$a
fikrA millatE $I/a xAr:a, bar-O-wA%I:a.
sunnI   dibE%in
qur\AnE gOtIa, {``wa lA
tujAdil\=u \ahla-l-kitAbi \illA
bi-llatI hiya \aHsanu''}
(ya/nI, hung jadala nakan
digal yahOd O naSrAnI, kO ahli
kitAb:in, magar bi xabarEt
bA$tir O narm O xO$tir).'

727.      `wa qur\AnE gOtIa,
{``Ta/Amu-lla{\@}Ina \\=utu-l-kitAba
Hillun lakum wa
Ta/Amukum Hillun lahum''}
(ya/nI, Ta/Ami ahli kitAbAn bO
hingO HalAl:a wa Ta/Ami hingO
%I HalAl:a bO wAn).  ma/a-hAzA
hung   $I/a dibE%in yahOdI w
naSrAnI pIs:in O mirAr:in O
iftirAE bi qur\AnE w dIni
islAmE dikan.  wa xudE %in bO
mErAn HalAl kirIa dA   naslA
banI-Adam munqati/ nabIt.
hung $I/a dibE%in qUnA %inA xO
HalAl:a murO bigEt.  ay ahlE
majlisE, hung bO xudE bE%in,
AyA   gOtinEt ma cEtir:in O
am Haqqtir:In yAn $I/a?'

728.      dIsA hamI mulzam
bOn.  darwE$ /alI gOt, `hung
$Ex RazAE karkUkE dinAsin?'
hamIAn gOtin, `balE, cAk
dinAsIn.  murOakI  galak /Alim
O fAzil:a'  darwE$ /alI gOt,
`bas $Ex RazA RAst farmOya,
cOnkO wI dO bayt dar-Haqq
millatE $I/a gOtIa.  zOr
cAk:a   bi munAsibI maqAmE.
agarcI bE-adabI:a bE%im, dO
bayt awa:na, {masnadArA-yi xilAfat ba
HaqIqat /umar ast. g\=u$ bar $I/a-yi
nApAk makun, $I/a xar ast. ``$I/atun fAHi$atun''
Ayat-i Haqq dar qur\An
bahr-i nApAkI-yi In
qaum dalIl-i dIgar ast.}
(ya/nI, jIE xilAfatE /umar muzayyan
kirIa.  guh nada $I/a-y pIs,
$I/a kar:a.  di qur\AnEdA
gOtIa, {``$I/atun
fAHi$atun'',} ya/nI,
jimA/atakI kirEt:a.  awa %I
dalIlakI dI:a bO pIsIA wI
qawmI.)'

729.      mujtahid gOt, `EdI
bas:a.  Haz dikam az O tO bi-tinE
biAxiwIn.'  xalkE
majlis balAw bOn.   mujtahid
gOt, `az dizAnim millatE $I/a
AwRUE islAmIyatE w insAnIyatE
birIa.  pIs:in, bE-baxt:in,
RazIl:in, dalIlEt wAn hamI
za/If:in.  tAbi/I taqlIdA
bApIrEt xO:na.  min zOr Haz
kir ta aw dalIlAna *InAn dA
bizAnin kO $I/a %i karAn
safIhtir:in.  tO bizAna az
sunnI:ma w hamI /ulamAEt ma kO
galak bA$ O mAhir O munSif
bin, awAn %I sunnI:na, ammA am
na$Eyn xO A$karA bikayn,
cOnkO %InA ma li-sar wI qawmE
kar:a.  agar A$karA bikayn dE
ma ku%in.  HAlE ma zOr
zaHmat:a %i dastE wAn SAn.'
xulAsa mujtahid bO sunnI.
darwE$ /alI xO nakir a kar,
nabO $I/a.  {wa-s-salAm.}

LXI. HakAEtA sutO w tatO.

730.      sutO AGAE /a$IratA
dOskAnI %i gundE hOramArE, %i
OjAGA mAlA mIrI:a.
tatO AGAE
/a$IratA REkAnI %i gundE
Razga, %i mAlA mIkAIl AGA bO.
/a$IratA REkAnI %i zamAnE
qadIm HattA nOka dAimI %Er-dastI
AGAEt hOramArIA bOna w
zamAnE sutO AGA zEdatir kawtin
a-bin dastE hOramArIAn O sutO
w kuREt wI w birAEt wI
w hamI mazinEt OjAGA
wI galak Zulm O
*ta/addIE li REkAnIAn kirin,
zEda  /Ajiz kirin.  EdI
TAqatA taHammulE namA.

731.      tatO tAza jAHEl bO,
murOakI galak jasOr bO.  di-nAw
AGAEt  REkAnIAndA kasak
wakI wI paydA nabObO.  cI dI
GIratA wI taHammulA   ZulmA
hOramArIAn nakir.  gOt a
birAEt xO, tamO w hAdI w
RasOl---har sE %i wI mazintir
bOn, `az wakI hingO qabUl
nAkam.  xO di dastE sutOdA
nAkam a jU.  bO ma mirin
xO$tir:a %i %InA hO.  az bi
tawfIqA xudE panja-y xO dE
dam a-bar panja-y sutO, ci
mirim, ci mAm.'  birAEt wI w
millatE wI gOtin, `tO cAwA
munAsib dizAnI, %i xabarE ta
dar-nAkawIn, ammA am dE maHw
bIn.  ma TAqatA hOramArIAn
nIa.'  tatO gOt, `bilA maHw
bibIn.  hIc zarar nIa.  agar
GAlib  bOyn, awa ma HattA
qiyAmatE nAw O nAmUs qAzAnj
kir O agar maGlOb bOyn dE
mirIn O RAHat bIn.  bi har
TarzE bIt az galak RAzI:ma.'
xulAsa hamIAn qarAr InAn a-sar
du%minIA digal hOramArIAn.

732.      RO%akI watO qawimI
HayO, birAE sutO, dIsA li-sar
/AdatE xO hAt a gundEt REkAnI,
dast kir bi xurtI w ti$t
stAndinE.  tatO w tamO digal
dah murOAn cOn a-nik HayO,
gOtin, `dar-kawa %i-nAw
millatE ma.  %i awRO pA$ qabUl
nAkayn hung hAt-u-cOnA REkAnE
bikan.'  HayO gOt, `am dE hEyn
O hingO bi ti$takI nizAnIn.'
waxtE HayO hO gOt, tatO darE
mArtInI dA lAE HayO, fI$akak
li wI xasAr kir, li wE-darE
HayO ku$t O xulAmEt HayO %I
hindak ku$tin O   hindak
HalAtin.  cOn a nErwakE,
gundE sutO, kO mA-baynA
nErwakE w   Razga dO sA/at
kEmtir:a.

733.      RO%A pA$I sutO hamI
/a$IratA dOskAnI w hOramArI
jamA kirin. gOt, `dE cim,
mAlA mIkAIl AGAE REkAnI bi
jArakI biRInimawa w jIE
REkAnE bi tamAmI zawt kam bO
tOlA HayO.'  hamIAn gOtin, `am
HAzir:In.  tO cAwA amr
difarmOy tajAwuzE %i amrE
janAbE AGA nAkayn.  albatta
tOlA birAE AGA li-sar ma
hamIAn lAzim:a.  bE   gOtinA
AGA wAjib:a am $aw O RO%
bixabitIn li tOlA HayO.'
xulAsa sutO digal la$kirE xO
hAt a-sar gundE Razga, dast
kirin bi $aRI.

734.      murOEt tatO kEm bOn,
na$yAn %i darwa $aR bikan.  xO
hAwEtin a qasrA tatO, di
qasrEdA $aR digal la$kirE sutO
kirin.  kawtin a muHAsara.
la$kirE sutO hujUm dikirin a
darE qasrE.  tatO li-sar
tIrandAzA hindAwE darI RU-ni$tibO,
har jArE cAr pEnj
%i wAn diku$tin O didAn a pA$.
sutO gOt, `hO nAbIt.  lAzim:a
bi cirpa bicIn a-bin qasrE.'
cand dArEt li gundE Razga
hamI biRIn,  qad-qad kirin O
kirin a cirpa, cOn bO-bin
qasrE.  $awE sA/at cAr O
pEnj cirpa gahAndin a qasrE.
hindak murOEt la$kirI li-sar
cirpa cOn a sarbAnE qasrE.

735.      murOEt tatO TangAw
bOn.  tatO gOt, `hIc
natirsin.  mEr bO  RO%akI
hO:na.  girtin, ku$tin REkA
mErAn:a.  Sabr kan, nOka dE
wAn balAw kam.'  tatO cAr pEnj
liHEf di-nAw naftE hal-InAn,
bi  sarE *cilAnwa
kirin, dirE% kirin a-nAw
cirpa, Agir bar-dA cirpa.
siwAndEt qasrE hamI bar bOn,
nadisOtin.  waxtE guRIA AgirI
%i   cirpa bilind bO hamI
qirAGEt qasrE ROnA bOn.  tatO
w xulAmAn $ElikEt tifangAn li-dU-yEk
kirin a la$kirE sutO.
wE daf/E  bIst-u-cAr kas
tamAm kirin.  dIsA la$kirE
sutO %i qasrE dAn a   pA$.
cirpa %I fAyda nakir.

736.      sutO gAzI kir a
tatO, `hingI dE cim, ta maHw
kam.  awa nOka dE *cirpa-y
barAn cE-kam, EdI tO na$<E>y
wI bisO%I.'  tatO jawAbA   wI
dA, gAzI kir, `min bAbE ta gA.
cirpE dArAn fAyda nakir.
HattA  tO cirpE barAn
digahInI a qasrE galak dE dUr
kE$It.  balkO HattA hingI xudE
bO ma cArayakI bikat.'  dast
kirin bi cE-kirinA cirpE
barAn, ammA wakI cirpE dArAn
sanAI nabO.  di wE mA-baynEdA
xabar gaha$t a HukOmatA AmEdIE
kO awa dwAzda RO%:a la$kirE
sutO li-sar qasrA tatO:ya w
tatO digal murOEt xO di
muHAsaradA:ya.

737.      qAim-maqAmE AmEdIE
zAbitE jandirmAn digal bIst
jandirmAn   hinArin a Razga
kO bi har TarzE dibIt la$kirE
sutO %i-sar tatO  daf/ bikan.
zAbit O jandirma hAtin a
Razga, dItin qalabAliGakI
mazin li-sar Razga.  fikr
kirin kO aw $Ola bi tundI cE-nAbIt.
bi   tadbIr O HakImAna
dE mumkin bIt, cOnkO galak
murO hAtibOn a ku$tin.  bi
bIst jandirma bi $aR daf/
kirin nadibO w bi hIwI qabUl
kirin %I %i /aqlI dUr bO.

738.      zAbit gOt a sutO,
`az hAtIma maxsOs bE%im a ta
kO az Haz   nAkam mAlA ta
xirAb bibIt, cOnkO tO AGAyakI
xAnadAn O mu/tabar:I.   awa
hinda RO%:a ta aw la$kira
InAya sar jIE REkAnE, $aRI
dikay. dang ga$tIa wilAyatA
mUsilE.  wAlI xabar dAya qAim-maqAmE
AmEdIE, `min ti$takI hO
zAnIa.  taHqIqA *mAddE bika.
agar rAst:a zU xabar bida min,
dA xabar bidam a wAlIE wAnE,
/askarE $AhAna %i wAnE
bihinErIt bO-sar /a$IratA
sutO.  wa %i wilAyatA mUsilE
%I dO tAbOr /askar digal dO
TOpAn dE hEn bO tarbiyA sutO w
muHAfazA tatO.'''

739.      `mAdAm-ki hO:ya
salAHA HAlE ta awa:ya, yEk
sA/at awwal wE  jam/IyatE
balAw bikay.  am %I dE jawAbA
wAlIE mUsilE dayn kO ti$takI
mOjibI ahammIyatE wAqi/
nabOya.   cand GulAmEt sutO w
tatO li pi$tA gundI li-sar
mas\alayA dizIA RazAn dO sE
sA/atAn  $aR kirin O %i yEk
wa-bOn O dO yAn sE murO hAtIna
birIndAr kirin.   hingI tO
mas\Ol nAbI.  awa min gOt a
ta.  qabUl dikay kayfA ta:ya,
qabUl %I nakay kayfA ta:ya.'
waxtE zAbitI hO gOt, hamI
millatI gOt a sutO, `am mAlA
xO xirAb nAkayn bi $aRE
dawlatAn.  %i ma zEda:ya.
agar $aRE /a$IratAn:a am hamI
HAzir:In xO bO ta bidayn a
ku$tin, ammA lAE HukOmatE bi
ma mumkin nAbIt.'  xulAsa sutO
qabUl kir.  la$kirE xO pA$wa
bir.

740.      zAbitI galak pAra %i
sutO war-girt O minnatakI
mazin %I dA-nA sar sutO,
kO, `min $OlA ta bi-sanAI cE-kir.'
wa gOt a tatO   %I,
`salAHA HAlE ta awa:ya, tO
mAl O /ayAl O xizmEt xO hamIAn
naql kay a markazE qazA
AmEdIE, xabar biday a wilAyatE
w bAbE   /AlI li istambOlE w
maGdOrIyat O maZlOmIyatA xO bO
hamI maqAmAtEt   lAzima bar-wajhi
tafsIl bayAn bikay,
balkO HukOmat ta muHAfaza
bikat.  agarna tO na$Ey xO %i
ZulmA AGAyEt hOramArIAn Hifz
bikay.  wa am hamI dE bO ta
$AhidIE dayn.'  xulAsa tatO %I
qAni/ kir O mAlA wI w murOEt
wI hamI digal xO birin a
AmEdIE.  wa galak   pAra %i
tatO %I qAzAnj kir, cOnkO
li-nAw kurdAn masalakI ma$hUr
haya, `ROmI xartal:in, xO$IA
wAn aw:a kala$ mi$a bin.'

741.      waxtE tatO bi murOEt
xOwa cO AmEdIE jIE REkAnE
bE-xudAn mA. $Ex muHammad
SiddIq %I xartalakI mazin bO.
jIE REkAnE %I   kala$akI
galak xO$ O qalaw bO.  Tama/A
janAbE $Ex galak GAlib bO.
fikrA xO kir kO bi TarzakI
sanAI jIE REkAnE bInIt a-bin
dastE xO.   kAGazak maHramAna
digal dO sE murOEt mu/tabar O
zAnA O cand pAra bO qAim-maqAmE
AmEdIE hinArin kO, `az
xAhi$ dikam tO watO cE-kay
tatO muHtAjI min bibIt, bihEt
a Era, az digal wI biAxiwim,
$OlA wI az bidam a cE-kirin.
tO $OlA wI li wE-darE pIcak
ta\xIr bika.'

742.      waxtE kO xabarE $Ex
gaha$t a qAim-maqAm galak
kayf-xO$ bO. muwAfiqI maqsOdA
$Ex /amal kir.  gOt a tatO,
`REkakI qAhImtir O bi-sanAItir
min bO ta mulAHaza kirIa.
agarcI lEra %I $OlA ta
mumkin dibIt, ammA wilAyatA
mUsilE $OlAn pIcak ta\xIr
dikat. HattA natIja dar-dikawIt
murO galak /Ajiz
dibIt.  wilAyatA wAnE zUtir
ijrA\AtAn dikan O wilAyatA
wAnE harcI haya dar dastE $Ex
muHammad SiddIqdA:ya.  harcI
Haz bikat dikat.  az dibE%im,
agar tO w birAEt xO w cand
mu/tabarEt /a$IratA REkAnI
bicin a nahrI  lAlI $Ex
muHammad SiddIq $OlA hingO dE
zUtir cE-bIt O ham   /a$IratI
w ham HukOmatI zAtE $Ex $irIk
O pi$tIwAn bIt bO hingO
cEtir:a w pi$tA sutO dE
$kEt.'  xulAsa tatO RAzI kir O
%i   qAim-maqAm mamnOn bO kO
REkakI hO nI$A wI dA.

743.      tatO digal birAn O
mu/tabarAn hAt a nahrI.
nEcIrE $Ex hAt a   dAwA wI.
waxtE tatO hAt a-lAlI $Ex
muHammad SiddIq galak
iHtirAmA wI girt O mamnOn kir.
$Ex %i pAwaIAn /azmAn-lUstir
bO. bi har TarzakI dilE tatO
RAzI kir.  gOt a tatO, `jIE
qasrA Razga bifirO$a min.  az
dE qasrE tamAm xirAb kam.
jArakI dI %i nU dE mazintir O
qAhImtir cE-kam O bIst
xulAmEt xO dE dA-nEm a-lAlI ta
w Sad tifang, mArtIn O sOzanI
dE dam a murOEt ta.  wa %i
tarafE HukOmatE %I amrakI
xusOsI bO muHAfazA ta dE dam a
taHsIl kirin. wa badal wihE
mazinEt REkAnI dah-yEkA
HAsilAtE xO har sAl bidan a
min.'  tatO gOt, `har amrE $Ex
bifarmOt min qabUl:a.'

744.      xulAsa watO mu/AmalA
xO girE dAn O tatO xalAt kir O
sOra   cAwu$ digal
bIst xulAmEt bi%Ara digal tatO
hinArin a-nAw REkAnIAn.  qasrA
Razga %i bin xirAb kirin. hOstA hinArin, dast kirin bi
cE-kirinA qasrE.  tabaqEt
binI nEzIkI tamAm-bOnE bOn,
sutO mulAHaza kir, agar qasrA
Razga bi wI TarzI tamAm bibIt
O   dastE $ExI bikawIt a-nAw
REkAnE hingI qOwatA tatO dE
gat a  darajayakI, EdI na$Et
barAmbarIA wI bikat.  pA$I bO
AGAEt   hOramArI TangAwIakI
mazin dE paydA bIt, cOnkO
REkA kArwAnE  hOramArIAn bO
lAE mUsilE, AkrE, AmEdIE li-nAw
REkAnE dicIt.

745.      sutO hamI dOskAnI w
hOramArI gAzI kirin, gOt a
wAn, `hung  dizAnin tatOE
REkAnI cAwA du%minE ma:ya.'
gOtin, `balE, AGA, cAk
dizAnIn.'  gOt, `hung dizAnin
$Ex muHammad SiddIq cAwA xurt
O   Tama/kAr:a.'  gOtin,
`balE, AGA.'  gOt, `hung
dizAnin agar qasrA Razga li-sar
wE asAsE tamAm bibIt O $Ex
digal tatO muttafiq bibIt,
jIE dOskAnE w hOramArE dE
kawIt a muHAsara.  am hingI
lAzim:a bibIn a jUEt tatO,
agarna nA%In.'  hamIAn pEkwa
gOtin,  `balE, AGA, dizAnIn
wa:ya w zEdatir:a.'  sutO gOt
a millatE xO, `bas mAdAm hung
wAna hamIAn taSdIq dikan, hung
bO cI tadbIrA girtinA pE$IA
wAna nAkan?  nOka am di mA-baynA
mirinE w %InEdA:yna w
mirin nEzIktir:a.  bas yAn
hung tadbIrE bikan O az dE
tAbi/I fikrA hingO bim, yAn az
bikam, hung muwAfiqI gOtinA
min   /amal bikan.'  hamIAn
gOtin, `HattA wujOdA zAtE AGA
HAzir:a kas %i  ma xudAn-Ra\y
nIa.  har Ra\yakI AGA
bifarmOt wazIfA ma itA/at:a.'

746.      sutO gOt, `mAdAm kO
hung hO mutI/ bin, qarAr bIt
az wujOdA xO fidAE maslaHatA
HAlE hingO bikam.'  awwalan
gOt, `ay millat, hung dizAnin
agar az tanazzul bO $Ex
muHammad SiddIq bikam, faqat
gundakI hingO bidam a wI, aw
dE galak %i min mamnOn bIt O
iHtirAmA min galak dE %i
iHtirAmA tatO zEdatir bIt.'
hamIAn gOtin, `bAwir dikayn.
wa:ya wakI AGA difarmOt.'
sutO gOt, `bas harcI bikam bO
xAtirA hingO:ya, bO xO nIa.
fikrA min nOka  awa:ya.
hujUm bikayn a Razga, sOra
cAwu$ O xulAmEt $ExI biku%In
O nahElIn qasrA Razga tamAm
bikan.  hung cAwA munAsib
dizAnin?' hamIAn gOtin, `am
hamI li-sar Ra\yA AGA
HAzir:In, cOnkO mAdAm   qasrA
Razga tamAm bO am dE maHw bIn.
bas bO ma $aR salAHtir:a, dA
agar maHw dibIn bi $araf O
nAmUs maHw bibIn, na bi RazIlI
O  bE-nAmUsI.'

747.      xulAsa digal spEdE
na-Sad mEr, dOskI w hOramArI,
hujUm kirin   a-sar Razga.
wE RO%E tatO w murOEt xO
cObOn a AmEdIE kO mAlEt xO
bInin a Razga.  sOra cAwu$
digal bIst xulAmAn HAzir bOn.
qasr %I   dirust nabObO.
sA/atakI $aR kirin.  %i hamI
qarAGAn la$kirE sutO   dawra
li wAn dA.  sOra w xulAmEt xO
cOn a xAnIakI.  aw xAnI bO
$aRI cAk nabO.  murOEt sutO
ga$tin a-bin d<I>wArEt xAnI.
di kulakAndA sOra dO sE murOEt
sutO ku$tin ammA fAyda nabO.
%i hamI   RaxAn Agir bar-dAn a
xAnI.  sOra digal dwAzda
xulAmAn hAt a sOtin.  HattA
$yAn $aR kirin O cakEt xO
nadAn.  Hawt xulAmAn amAn
xAstin, dar-kawtin.  sutO gOt
a wAn HawtAn, `cakEt xO
bidan. harin a-nik $ExE xO,
bE%in a wI jArakI dI xiyAlA
jIE REkAnE nakat.  HattA
kuRakI mAlA mIrI mAya mumkin
nIa kas bi RAHatI taSaRufE di
/a$IratA REkAnIdA bikat.'

748.      aw Hawt xulAm hAtin,
RUs, bE-cak, kirEt, $arminda.
hamI   mutaHayyir mAn, gOtin,
`awa ci HAl:a?'  wAn %I HAlE
xO bi tamAmI   HakAyat kirin.
waxtE wAn Hawt xulAmAn HakAEtA
HAlE xO bO $Ex   muHammad
SiddIq bayAn kirin $Ex GAyat
/Ajiz bO, %i dO jihatAn.
yEk awa bO, ganim O birinjE
REkAnE nahAt a dastE wI.  yE
dI awa bO, zarar O bE-nAmUsIakI
mazin hAt a wI.  $Ex
kawt a fikrA tOlA wE wAqi/E.
hamI mazinEt xO HAzir kirin O
mi$Orat bi wAn kir,   gOt,
`hung cAwA salAH dibInin?'

749.      hindakAn gOtin, `dE
la$kirakI mazin %i /a$IratAn
dirust kayn, cIn a-sar wI,
hamIAn biRInInawa.'  hindakAn
gOtin, `salAH awa:ya aHwAlE wI
bi tamAmI bO wAlIE wAnE w
wAlIE mUsilE bihEt a bayAn
kirin O li HukOmatE bihEt a
maHkOm kirin O bi dastE
HukOmatE bihEt a tarbiya
kirin.'  wa hindakAn gOtin,
`cAk:a HazratE $Ex /abduRaHIm
AGA taltIf bikat.  aw %i mAlA
mafI:a. mA-baynA wAn O mAlA
mIrI dAimI naxO$:a.  hingI aw
O tatO dE bin a   yEk.
du%minE %i darwa w nAwdA kO
paydA bOn dE parI$An bIt.'
hindakAn gOtin, `dE ni%dAn
bayn a gundEt wAn O cIn a-sar
REkEt  kArwAnEt wAn, nAhElIn
RAHat bIt HattA bi tamAmI tOlA
xO dikaynawa.'  xulAsa har
yEkI Ra\yak gOt.

750.      banda-y HaqIr malA
sa</>Id li majlisE HAzir
nabO.  li  madrasa bO, darsA
faqIAn digOt.  xulAmak hAt,
gOt, `$Ex ta  xAzIt.'  banda
cO HuzOrA $Ex.  farmO, `tO
cAwA salAH dizAnI bO
tOlA sOra cAwu$ O xulAmAn?'
banda gOt, `az malA:ma, tAza
jAHEl:im.  $OlEt siyAsI
nizAnim.  min na galak balkI
pIcak %I   tEkalIA umOrEt
dunyAE nakirIa.  *awata yEt
HAzir hamI /aqldAr:in,
mazin:in, $Ol-dItI:na.  awAn
albatta %i banda cEtir
dizAnin.'   $Ex farmO, `wa:ya
wakI dibE%I, ammA az Haz dikam
tO %I Ra\yA xO bayAn kay, ci
cAk, ci xirAb, cOnkO wAna
hamIAn Ra\yA xO bayAn
kirIna.'

751.      banda gOt, `%i hamI
Ra\yAn kI$k maqbUlI nazarA
mubArakI  HazratE {r\=uHunA
fidAh} bOya?'  $Ex farmO,
`hE$tA min cu izhAr  nakirIa,
HattA tO %I Ra\yA xO dibE%I.'
banda gOt, `xAhi$ dikam
bizAnim Ra\yEt wAn ci:na, dA
agar muwAfiqI fikrA banda bin
taSdIq   bikam.  agar muwAfiq
nabOn, hingI bi-qadar /aqlE
nAqisI xO banda   %I dE
ti$takI /arzI HuzOrA mubArak
kat.'  $Ex Ra\yEt majlisE
kat-kat HakAyat kirin.  gOt,
`awata:na Ra\yEt wAn.
bizAnim kA tO  dE ci bE%I.'

752.      banda gOt, `Ra\yA
la$kirE /a$IratI bE ittilA/I w
bE tEkalIA dastE HukOmatE
xirAb:a.   HarakAtEt xudsarAna
dUmAE bA/isE  xasArat O
nadAmatE:ya.  ni%da kirin O
kArwAn $alAndin %I $OlA
a$qIAn:a.  lAIq nIa bO
mazinAtIA $a\n O $arafA
HazratE mawlAE   bandagAn.
taltIfA /abduRaHIm AGA wAqi/an
cAk:a, ammA di wE asnAEdA,
waxtE muwaffaqIyatA sutO,
zaHmat:a kO fAyda bidat bO
maqsOdA ma w agar fAyda bidat
%I darang dE bIt.  wa bayAnA
aHwAlE   wI bO wAlIAn O
maHkOm kirinA wI li HukOmatE albatta
lAzim:a w   $artE awwal:a.
balE aw hind bi-tinE %I kAfI
nIa.  dardE ma darmAn nAkat.
nihAyat HukOmat dE wI Habs
kat, pA$I muddatakI   galak
pAra dE %i wI war-girIt O wI
bar-dat.  hingI sutO dE
xurttir bIt O $OlA ma dE
AsEtir bIt.'

753.      `banda hO munAsib
dizAnIt.  awwalan bayAnA HAlE
wI bO  HukOmatE, pA$I taHsIlA
amrE RasmI w dAnA dah
jandirma bO ta/mIrA qasrA
Razga.  wa iqrArA tatO li
HukOmatE kO, ``gundE Razga w
qasrA   Razga min firOtin a
$Ex muHammad SiddIq.''  wa
HukOmat Ruxsat bidat kO $Ex bO
muHAfazA gundI murOEt xO bi-silAH
dA-nEt a Razga.   hingI
har wAqi/ayakI biqawimIt sUc
bO $Ex nIa, bO sutO:ya.  wa
dIhArIEt galak cAk bO qAim-maqAmE
gawarE w qAim-maqAmE
AmEdIE   bihinErin, dilE wAn
cAk xO$ kan, watO kO dar-Haqq
$Ex dAimI bi  cAkI w dar-Haqq
sutO bi xirAbI biniwIsin.'

754.      `wa cAr-Sad mErAn,
Sad $amdInAn, Sad girdI, Sad
harkI, Sad mizUrI, kO awa xO
bi maH<b>ObEt ta dizAnin,
digal tatO RE ka Razga HattA
qasr tamAm dibIt.  jandirma w
hOstA li-sar qasrE bin,   awAn
mErAna har $awE bicin a-sar
gundakI dOskAnI, hingI ham
/a$IratI dE tOlA ma bIt, ham
HukOmatI.  wa maqsOdA $Ex, kO
taSaRufA REkAnE:ya, aw %I dE
HAsil bIt.  wa har cAr
/a$Irat %I dE bin a du%min
digal sutO.  EdI na aw O na
awlAdE wI %i dastE wAn cAr
/a$IratAna RAHat nAbin.'

755.      waxtE banda hO
tartIb bayAn kir $Ex watO
kayf-xO$ bO, watO kanI, mumkin
bO mirI$k bi hamI paRAn bicIt
a dawE wI.  $Ex  muHammad
SiddIq gOt, `AfarIn, malA
sa/Id, Ra\yA ta %i hamIAn
cEtir kawt a /aqlE min.  dE
/amal bi Ra\yA ta kam.'  wa
ahlE   majlisE %I hamIAn
gOtin, `al-Haqq Ra\yA wI %i
hamIAn munAsibtir O bi-fAydatir:a.'
$Ex farmO, `bas
mAdAm Ra\yA ta %i hamIAn
munAsibtir bO, az Haz dikam tO
zaHmatE bikE$I, bicI a Razga,
li-nik murOEt min bI HattA
qasr tamAm dibIt, O bE Ra\yA
ta kas  Haraka nakat.'  hindI
banda RijA kir, `wazIfA min
nIa,' ammA $Ex mijittir bO.
xulAsa cAr-Sad mEr bi TarzE
banda gOtibO w dah jandirma
HAzir kirin, taslImi banda
kirin.

756.      banda /arzi $Ex kir,
`Haz dikam $ihAbuddIn, xArzAE
$Ex, O  malA mOsA, kAtibi $Ex,
O quTAs AGA, wakIli xarjE
$Ex, aw har sEka %I bihEn.'
$Ex amr farmO, `awa bO ci:na?
lAzim nIna.   mAdAm kO tO cOy
kasE dI HAjat nIa.'  banda
gOt, `kArItE girAn   dibIt
galak milE xO bidan a-bin,
agarna milE yEkI bi-tinE dE di
bindA $kEt.  awa $OlakI
mazin:a.  galak xizmat hana.
agar hamI xizmatAn yEk bikat
fikrA wI dE mi$awwa$ bIt, $Ol
dE AlOz bIt.   $ihAbuddIn,
cOnkO xArzAE HazratE $Ex:a,
sahm O SiyAnatA wI  zEdatir:a.
lAzim:a aw bihEt bO qumAndArIA
xulAmAn.  wa malA mOsA
lAzim:a bO kAGaz niwIsIn O
mi$Orat kirinA umOrAn.  wa
quTAs AGA lAzim:a bO dAnA
arzAqE xulAmAn O jamA kirinA
HAsilAtI.  agar wAna hamIAn
banda bikat fikr dE pArca-pArca
bIt, HallA mu$kilAtAn
na$Et bikat.'  dIsA hamI ahlE
majlisE taSdIq kirin, gOtin,
`watO:ya wakI malA sa/Id
dibE%It.'  $Ex %I taSdIq kir,
dIsA AfarIn gOt O am hinArin.

757.      $awE cOyn a mazra w
bEgOz.  RO%A pA$I cOyn a $IwA
harkI.   RO%A pA$tir cOyn a
darI.  wE $awE pEnja mEr<Et>
dast-bi%ArI ma  hinArin a
cyAE hindAwE pirAmIzE, kO
sarHaddE REkAnE w harkIAn O
dOskIAn:a, cOnkO agar aw cyA
bihEt a girtin kas na$Et
bicIt a   lAE REkAnE.  digal
spEdE am RA-bOyn, yak manzil
ma hA%O<t>, na-RU-ni$tIn HattA
gaha$tIn a Razga.  waxtE am
gaha$tIn a   wE-darE nIw-sA/at
mAbO bO maGribE.  wE sA/atE
Sad mEr, %i har   /a$IratakI
bIst-u-pEnj mEr, ma hinArin a
girE pE$ nErwakE,  gundE sutO.
banda watO *tambI li wAn kir
kO, `kas cu tifangAn
nahAwE%It O hujUm nakan HattA
Suba az bi xO tEm.  agar aw
$awa  sutO HalAt, cO, cAk:a,
agarna dE dawra li gundI dayn,
nAhElIn  kas dar-kawIt.'

758.      wE $awE xafIEt sutO
li-nAw REkAnE habOn.  xabar
dAn a sutO kO, `wE karadE
qOwatakI watO hAtIa Razga, ham
/a$IratI, ham HukOmatI, kO EdI
tO na$Ey li nErwa RU-nEy.'  wE
$awE sutO HalAt, cO hOramArE.
digal spEdE am yEt mAy li
Razga cOyn, gaha$tIn a  yEt
cOy a girE pE$ nErwakE.  ma
pEkwa dawra li gundI dA w
$ElikEt   tifangAn kirin a
gundI.  cu dang %i gundI
nahAt.  hEdI hEdI xulAm
pAristin a gundI, zAnIn
cOl:a, kas tEdA nIa.  am %I
cOyn a gundI.   ma gOt a
tatO, `wE jArE nObatA ta:ya.
tOlA xO wa-ka.'  tatO w
murOEt wI Agir bar-dAn a
qasrEt nErwakE, gund hamI sOt.
waxtE  tirI bO.  la$kir cO
RazAn, bArEt tirI InAn bO
Razga.  hOstAn dast   kir bi
cE-kirinA qasrE.  RO%A pA$tir
Sad mEr ma li Razga hElAn, sE-Sad
mEr digal aHmad bagE
barasOrI, kO yEk bO %i
cAwu$Et  xulAmEt $Ex muHammad
SiddIq, ma hinArin a-sar gundE
bIrI w gundE cI.  tamIs tAlAn
kirin O pazE wAn O hEstirEt
wAn hamI InAn, hAtin  a Razga.

759.      wa ma kAGaz bO $ExI
hinAr kO, `{al-Hamdu li-llAh}
sAya-y   himmatA ajdAdE
/AlI-ni%AdE HazratE $Ex,
{\arwAHunA fidAh,} {*bA-kamAl-i
muvaffaqIyat} gaha$tIn
a Razga w li-dU-yEk Galaba w
muzaffarIyat {bA Hus\=ul-i
har marAm u axz-i intiqAm az
du$man-i  bad-anjAm} di
kArdA:ya w kayfIyatA HAl
hO:ya.  {dAma Zilluhu-l-/AlI.}
AmIn.  banda, sa/Id.'
$Ex galak kayf-xO$ bO.
tabrIkA  futOHAtEt ma bO ma
$arafi iSdAr farmO.  niwIsIbO,
`zAtan dAimI  umIdA dA/I %i
kamAlA firAsat O dirAyat O
jasAratA amsAlE hingO  %i wAn
futOHAtEt musiRatangIz zEdatir
haya.  {waffaqakum allAh,
AmIn.  ad-dA/I,} SiddIq.'

760.      bicIn a-sar baHsE
HAlE sutO.  waxtE sutO cO
hOramArE, malA Hasan $OkI, kO
kAtibE wI bO w qAzI<E> dOskAnE
w hOramArE bO, hinAr a-lAlI
TAhir AGAE gawarI.  waxtE malA
Hasan hAt a-lAlI TAhir AGA
gOt, `sutO AGA az hinArIma
xizmat hingO.  tO asad AGAI,
sarE ma hamI /a$IratA
dOskIAn:I w tO a/zAE HukOmatA
gawarE:y.  xizmAtI w dOstInI
bO RO%akI hO:ya.  nOka tadbIrA
ma  ci:ya w am ci bikayn
cAk:a?'

761.      TAhir AGA murOakI
tE-ga$tI:a.  gOt a malA Hasan,
`hindI az mulAHaza dikam nOka
bO sutO %i GayrI RAzI kirinA
$Ex muHammad   SiddIq cu RE
namAna, cOnkO $aRE wI digal
tatO w digal xulAmEt   $ExI O
ku$tinA sOra cAwu$ digal
dwAzda xulAmAn ma/lUmI hamI
maqAmAtAn bOya.  HukOmat
tarafdArE $ExI:a.  bas nOka
lAzim:a dilE   $ExI bEt a xO$
kirin.'  malA Hasan gOt,
`balE, wa:ya wakI   difarmOy.
az %I watO dizAnim, ammA
nizAnim REkA dil-xO$-kirinA
$ExI dE cAwA bIt.'  TAhir AGA
gOt, `HaqIqatan bi-zaHmat:a,
ammA agar mumkin bIt tO
bi$<E>y bicI a Razga lAlI
malA sa/Id, %i wI  bipirsI,
mumkin:a kO aw REkakI bO ta
bE%It.'

762.      malA Hasan %i-lAlI
TAhir AGA gaRyAwa, qasdA lAlI
banda kir. xO gahAnd a gundE
hI$I, %i /a$IratA REkAnI.
gundE masIHIAn:a,  sA/atakI
dUr:a %i Razga.  $awE malA
Hasan li wE-darE mA.  Subay zU
ma dIt murOakI naSrAnI %i hI$I
hAt a-lAlI ma.  gOt, `Haz
dikam   malA sa/Id bi-tinE
bibInim.'  waxtE banda dIt
gOt, `malAE sutO li   mAlA min
RU-ni$tI:a, dibE%It, ``qawI
Haz dikam bihEm a-lAlI malA
sa/Id, cand xabar hana /arz
bikam, ammA nawErim bihEm %i-bar
qarAwulAn, nakO min
biku%in.'''  banda %I dah
xulAm digal naSrAnI hinArin,
min gOt, `harin, malA Hasan %i
hI$I bi salAmatI bInin a Era.
mUyak %i sarE malA Hasan
bikawIt, hingO hamIAn dE kam a
ArmAnjE mArtInAn.'

763.      xulAsa xulAm cOn,
malA Hasan InA.  dO $awAn mA
lAlI ma. hamI guftugO ma
kirin.  banda gOt a malA
Hasan, `agar HazratE $Ex
sutO qabUl bikat O %i ku$tinE
/afw bikat, tO wa/da diday kO
sutO bicIt a HuzOrA $Ex?'
gOt, `balE, ammA bi $artI kO
amIn bIt %i ROHA xO.'  banda
gOt, `bas tO hara lAlI sutO,
bi tamAmI digal wI biAxiwa w
qawlE %i wI war-gira.  HattA
tO tEyawa az %I dE digal
HazratE $Ex muxAbara bikam,
bizAnim Ra\yA $Ex ci:ya.'
malA Hasan   ma hinArawa bO-lAlI
sutO w banda dast kir bi
kAGaz niwIsInE w   suwAl-O-jawAbE
digal $ExI.

764.      cOnkO banda /AdatE
ma\mOrEt /usmAnIAn dizAnI, kO
cu waxtAn qawl O fi/lEt wAn
muwAfiq nIna, %i GayrI pAtinA
kabAbA GarazA xO cu maqsOd
nIna, ma dizAnI kO muddatakI
dE sutO TangAw kan, HattA
pArayakI zOr %i $ExI dixOn,
pA$I dUmAE hEdI hEdI dE sutO
taltIf kan HattA galak pAra %i
wI %I dixOn. kasak bO kas maHw
nAkan.   banda watO salAH O
munAsib dIt kO $Ex sutO qabUl
bikat hE$tA $Ol %i dastE wI
dar-nakawtI.  xulAsa bi wI
mazmOnI banda bO $Ex niwIsI w
kayfIyatA hAtin O cOn O
AxiwtinA ma digal malA Hasan
bi tafsIl ma bO HuzOrA $Ex
bayAn kir O hinAr.  HazratE
$Ex jawAb bO banda hinAr,
`har TarzE kO mOjibi HifzA
$araf O nAmUsA dA/I bIt, di wE
mAddayEdA tO wakIl O
ma\zOn:I.  z-In-pas hIc
HAjat bi murAja/A dA/I nIa.
cAwA bi fikrA xO dizAnI /amal
bika, {/azIz-am,  wa-s-salAm.
ad-dA/I}, muHammad
SiddIq.'

765.      waxtE aw jawAba hAt
malA Hasan %I RO%A pA$tir hAt
a Razga. malA Hasan gOt, `agar
tO %i-lAlI $ExI xAtir-jam/ bI
az %I %i lAE sutO xAtir-jam/:im
kO %i xabarE min dar-nAkawIt.'
banda gOt,   `mAdAm
wa:ya awa am har dO wakIl:In.
az hO salAHA sutO dizAnim
TAhir AGA w /alI afandI
pAylAnI digal xO bibat, bicIt
a nahrI,  sar marqadE sayyid
TAhA, dA $Ex wI /afw bikat.
agar sutO wihE  nakat tO
dizAnI aw li dawlatE maHkOm:a,
dE hEt a maHw kirin.'   malA
Hasan gOt, `agar tO dizAnI dE
hO cE-bIt, az dE wihE kam.'
min %I ta\mInAt dA malA
Hasan, aw %I cO, bi wI TarzI
bO sutO gOt O sutO %I qabUl
kir.  digal TAhir AGA w /alI
afandI cO nahrI.

766.      $Ex galak kayf-xO$
bO, cOnkO dAimI maqsOdA
janAbE $Ex ArakI hUr bO %i-nAw
dO barEt Raq.  aw di xamA
sOra cAwu$dA nabO.  wI  pAra
diwyA.  gOt a sutO, `bO xAtirA
TAhir AGA w /alI afandI w bO
xAtirA $arafA marqadE bApIrE
xO min tO /afw kirI %i ku$tinE
w   girtinE w surgUn kirinE,
ammA hEtImEt sOra cAwu$
faqIr:in O hEtImEt xulAmAn bE-cAra:na.
xUnA har yEkI Sad
lIrAn---hizAr O sE-Sad lIra
bidat, bi xEr bicIt a mAlA
xO.'

767.      sutO %I qAni/ bO.
dO jandirma w ha$t xulAmAn
dAn a sutO kO bicIt a-nAw
dOskI w hOramArIAn kO hizAr O
sE-Sad lIra bO $Ex jamA
kat, bInIt.  xulAsa cO, sE-hizAr
lIra zEdatir palAta kir
li-sar /a$IratA dOskI w
hOramArIAn O taHsIl kirin.
hizAr O sE-Sad dAn a   $Ex, yE
zEda bO xO hal-girt.  waxtE kO
sutO mulAHaza kir, tE-ga$t
kO agar tatO murOE $Ex bIt O
dAimI xulAmEt $Ex lAlI tatO
bin,   HAlE wI dE naxO$ bIt,
manfa/atE wI dE kEm bIt.  gOt,
`cAk:a tadbIrakI watO bikam
tatO bi dOstInI talaf bikam.'

768.      pA$I sAlakI kO jIE
REkAnE tamAm kawt a dastE $Ex
O HAsilAtE REkAnE %i karI guh
naga$t a tatO, sutO zAnI kawlI
haya kO tatO  bilEbInIt.  sutO
malA Hasan hinAr a-lAlI tatO,
kO bE%It a wI,   `harcI cOy,
cO.  bilA bihEt, az <O> aw
/ahdakI bigirIn %i nOka  wEwa
bibIn a dOst, cu jArAn
zararA yEk-u-dO nAkayn.  $Ex
muHammad   SiddIq a%dahA:ya,
dE ma har dOyAn xOt.  awa
sAlak:a aw dizAnIt ci
manfa/at ga$tIa wI.  farqA wI
w kirmAnjakI nIa li-nik
xulAmEt   $ExI.   mAdAm-ki $Ex
dE ma maHw kat am musAlaHa
bikayn  salAHtir:a.  agar
bAwir nakat, az dE kicA xO %I
dam a wI dA cAk bAwir bikat
kO az %i dil maslaHatE
dixAzim.'

769.      malA Hasan cO lAlI
tatO, bi wI TarzI bO tatO gOt.
tamAm   kawt a /aqlE tatO w
qabUl kir.  sutO kicA xO dA
tatO.  RO%akI  tatO hajatak
paydA kir, hamI cakEt xulAmEt
$Ex muHammad SiddIq  stAndin O
xulAm bE-cak kirin a dar.
hAtin a-lAlI $ExI.  $Ex galak
/Ajiz bO, ammA fAyda nakir,
cOnkO sutO w tatO tamAm
muttafiq bOn, wa $ExE bArzAnE
%I du%minE $Ex muHammad SiddIq
bO---sutO w tatO pEkwa cOn
a-lAlI $ExE bArzAnE, bOn a
tAbi/Et wI.

770.      dO sAlAn hO RA-bArin,
tatO tamAm xAtir-jam/
bO.  pA$I $Ex  muHammad SiddIq
mir O $ExE bArzAnE %i HukOmatA
/usmAnI /isyAn   kir.  hEdI
hEdI asbAbEt sutO muhayyA bOn.
zAnI kO EdI tatO cu  panAh
namAn O sutO mulAHaza kir,
`cAk:a li HukOmatE %I wI
maHkOm bikam, dA cu RE bO wI
namInin, pA$I wI bifawitInim.'
xabar dA  tatO, `aw har sAl
hinda pAra-y aGnAmI didat a
HukOmatE.  ci luzOm haya?
hamI /a$IratA dOskIAn nIwakA
wI nAdan.  awsAla waxtE paZ-ha%mArI
HaywAnE REkAnIAn
bihinErIt a-lAlI ma HattA
mamOr dicin, pA$I paZE xO
biban.'  tatO %I wa kir.

771.      sutO bi maxfI xabar
dA qAim-maqAmE AmEdIE, `HAlE
tatO  awa:ya.  hindI nasIHat
dikam, qabUl nAkat.  nizAnim
ci bikam.  %i   tirsA dawlatE
nawErim tarbiya bikam, agarna
li-nik min tarbiyA wI   %i Aw-xArinawayakI
sanAItir:a.'
qAim-maqAmE AmEdIE jawAbakI
galak bi ta$akkur O mamnOnI bO
sutO hinAr.  gOtibO, `tO
ma\zOn:I.   har kasE zaRa-qadar
xiyAnatE digal dawlatA
/alIyayA islAmIya   bikat
tarbiya bika.'  sutO tamAm
xAtir-jam/ bO.

772.      RO%akI xO naxO$ kir,
kawt a-nAw niwInAn.  xabar bO
hamI dOstAn O xizmAn hinAr kO,
`sutO nEzIkI mirinE:ya.  bilA
hamI bihEn dA waxtE mirinE
HAzir bin.'  malA Hasan li-nik
bAlgE wI   RU-ni$tibO, li-dU-yEk
sOra-y yAsIn dixund.  hamI
qawmE wI jamA  bO, bO wI
digirIn.  jawAb dAn a tatO
%I, kO aw %I zAwAE sutO:ya,
bilA bihEt O kicA sutO %I
digal xO bInIt kO awa AGA li-sar
mirinE:ya, nakO jArakI
dI bi sAxI yEk-u-dO nabInin.

773.      tatO w %inA xO w
birAE wI tamO digal cAr pEnj
xulAmAn cOn a nErwakE, gundE
sutO.  waxtE cOn, dItin xalk
hamI bO AGA digirIn. tatO w
tamO %I galak girIn.  tatO
gAzI kir, `AGA, AGA, pIcak
cAwEt xO RA-ka.  am hamI
qurbAnE ta bIn.  xOzI jArakI
dI tO %i wE   naxO$I RA-bObAy,
bilA min cu li dunyAE
namAbA.'  sutO pIcak cAwEt
xO RA-kirin, AhIak kE$A, gOt,
`tatO, az mirIma.  {al-Hamdu
li-llAh} jArakI dI min
hamI murOEt xO dItin.  mirin
HukmE xudE:ya, REkA ma
hamIAn:a.'  gOt, `OsmAn, tElI,
xizmatakI cAk bO tatO bikan.
awa az dimirim.  tatO birA
mazinE hingO:ya.  cu jArAn
%i xabarE tatO dar-nakawin.'
hamIAn gOtin, `balE, har amrE
AGA bifarmOt bi jAn O dil ma
qabUl:a.'

774.      $awE manzilak judA
dAn a tatO w tamO.  waxtE
niwistin sutO OsmAn O tElI
gAzI kirin, hingI gOt a wAn,
`az sAx:im.  fikrA min
awa:ya.'  aw %I siwik cOn,
cand murO lAzim bOn digal xO
birin,  cOn a manzilA tatO w
tamO, har dO di xawEdA ku$tin
O xulAmEt wAn %i cak kirin.
sutO RA-bO, gOt, `$ukr bO xudE
kO min du%minE xO talaf kir O
tOlA xO kirawa, az mAm
salAmat.'  {wa-s-salAm.}

{XulAsa-y /aqAidi islAmIya bi lisAnE kurdI,}
asarA $Ex sayyid /abdullAh afandI
$amdInI.


1.
     bizAna RuknEt islAmE
pEnj:in.  RuknE awwal kalimE
$ahAdat:a. {\a$hadu}---az
$AhidIE tdam {\an lA \ilAha}---kO
nInin cu ma/bOdak<I> dI
{\illa-llAha}---Gayr<I>
zAtak<I> pAk, bE-misl, azalI w
abadI, mutaHayyir:in di fikrA
wIdA hamI maxlOq, nAwE wI
allAh, ma/bOdE bi-Haqq; har
aw:a, hayIA wI har bi xO:ya,
hayIA hindI maxlOqA bi wI:a;
xAliq O HAkimE hamIAn:a; hamI
/Alam muHtAj<I> wI:a, aw
muHtAj<I> kas nIa, fA/ilak<I>
muxtAr:a; bE jE w bE makAn:a,
li hamI jIAn HAzir:a, %i ROHE
nEzIktirI murO:ya; tEdA hana
hindI sifatEt kamAlE, %i
sifatEt wI Haft sifat qadIm:in---HayAt:a,
/ilm:a, irAda:ya, qudrat:a, bihIstin:a, dItin:a,
takallum:a---aw sifata azalI:na, %i zAtE xudE judA
nAbin; pAk:a %i hamI /ayb O
kEmAsIAn.

2.
     {wa \a$hadu}---az wE
$AhidIE %I tdam {\anna muHammadan}---
kO muHammadE /arabI, quray$I, hA$imI, cAw-Ra$,
birO-RA-*kE$Ay, anI-gu$Ad,
$ikl SOr O spI w
nOrAnI, SOrat wakI AIna-y
$affAf kO dar O dIwAr tERA
dyAr, maHbObtir %i hamI awlAdE
Adam; ba%nA wI tamAm li-bar
TAwE sEbar natdA arzI; li
makkE bi walad hAtI, li wE
bOya pEGambar; %i-bar kAfirAn
cOya madInE, li wE mutawafA
bOya w hAtIa wa-$Arin; nAwE
bAbI /abdullAh kuRE
/abdulmuTTalibE kuRE hA$imE
kuRE /abdulmanAf, nAwE dA<y>E
Amina kicA wahbE zuhray;
{ras\=ulu-llAhi}---qAsidE xudE:ya
li-sar jinn O insAnAn, kO RIA
Haqq nI$A bidat O HukmEt xudE
bi jE bInin.

3.
     RuknE dOyE kirinA niwE%Et
farz:a.  RuknE sIE dAnA
zakAtE:ya.  RuknE cArE bi-RO%<I>-bOnA
RamazAnE:ya.
RuknE pEnjE Hajjak:a, agar
mAl habIt O du$min li-sar RE
nabin.

4.
     RuknEt ImAnE $a$:in.
RuknE awwal bAwirIA bi
xudE:ya, kO zAtakI pAk:a, bE-misl:a,
azalI:a, har wakI ma
gOtI. RuknE dOyE bAwirIA bi
malAikatEt xudE:ya; wa jismEt
laTIf:in, di nOrAnI w pAk:in;
%i nAfarmAnIA xudE w %i xawE w
%i xArinE pAk O tamIz:in; %i
hindI maxlOqI pEkwa bO$tir:in,
HattA qaTrEt bArAnE w TAEt O
balgEt dArAn; har yakI
malakak li-sar musallat:a, bi amrE
xudE taSaRufE tEdA dikat;
kasbA wAn dAim TA/at:a, %i har
Haft tabaqEt AsmAnI jIE
pEyakI nIa kO malakak di
RukO/EdA yAn di sijdEdA
nabIt, hindak har wE di
RukO/EdA, hindak har wE di
sijdEdA, hindak Garq:in di
$uhOdA jamAlA xudEdA, na AgAh
li /AlamE haya w na li AdamI.

5.
     yEk wE li-sar milE ma yE
RAstE xayrAn diniwIsIt, yak<E>
wAn li-sar milE ma yE capE
$aRAn diniwIs<I>t; sardArEt
wAn, jibrAIl:a, waHy bO hamI
pEGambarAn wI InAya, wa
isrAfIl:a, nafxA SOrE wA:ya di
dastdA, wa mIkAIl:a, HukmE
daxl-O-dAn O $InAtIEt arzI di
dastdA, wa /izrAIl:a, qabzA
ROHAn di dastdA; wa
{Hamalatu-l-/ar$} aw nOka
cAr:in, di qiyAmatEdA dE bin
a Ha$t, muqaRab:in, nEzIkI
dargahE xudE:na; wa kaRObI:na,
kO malakEt /azAbE:na, wa
ROHAnI:na, kO malakEt
RaHmatE:na.

6.
     RuknE sIE bAwirIA bi
kitAbEt xudE:ya; Sad O cAr:in---Sad
hamI kAGaz:in, dah %i
wAn SadA nAzil bOna %i-bO
AdamI, dah %i-bO ibrAhIm O sIh
%i-bO idrIsI w pEnja %i bO
$IsI, tawrAt nAzil bOya %i-bO
mOsA, injIl %i-bO /IsA, zabOr
%i-bO dAOd, qur\An %i-bO
muHammad al-muSTafA
{SalAtu-llAhi wa salAmuhu
/alayhi wa /alayhim \ajma/In};
hamI Haqq:in, kalAmEt xudE:na,
balE HukmEt yEt dI baTTAl
bOna; HukmE qur\AnE HattA
Axiri zamAn dE mInIt bE kEm-O-zEdaI.

7.
     RuknE cArAn bAwirIA <bi>
pEGambarAn:a, kO har zamAnakI
xudE insAnakI pAk %i gunAhAn,
%i hindI xalqE /asrE xO
kAmiltir, bi karamA xO kirIa
pEGambar; mu/jiza diInI, kasE
qOwatdA barAbar wI nabOya,
waHy %i-bO hinArIa kO amrE
xudE bigahInIt a-nAw xalqI wa
HukmEt xudE bi jE bInin; %i
hindI maxlOqI pEkwa
fAZiltir:in; Sad O bIst O cAr
hizAr:in, {\@lu-l-/aZm}
pEnj:in---nOH, ibrAhIm,
mOsA, /IsA, muHammad al-muSTafA
{SalAtu-llAhi wa
salAmuhu /alayhi wa /alayhim
\ajma/In}.  xudAnEt ummatAn
sE-Sad O sEzda:a, yEt ma$hUr
Adam, Adam, $Is, idrIs, nOH,
hOd, SAliH, ibrAhIm, lOT,
ismA/Il, isHAq, ya/qOb, yOsuf,
ayOb, $u/ayb, mOsA, hArOn,
yO$a/, ilyAs, yasa/, zu-l-kafl,
$am/On, i$mawIl, yOnus,
dAOd, silEmAn, zakaryA, yaHyA,
/azIz, jarjIs, /IsA,
muHammad al-muSTafA
{SalAtu-llAhi wa salAmuhu
/alayhi wa /alayhim \ajma/In}.

8.
     RuknE pEnjE bAwirIA bi
qiyAmatE:ya; harcI pEGambarE
ma gOtI %i nI$AnAn
---wakI RA-bOnA
mahdI w nAzil bOnA /IsA
pEGambar O RA-bOnA dajjAl O
dAbbatu-l-arz O yAjUj O
mAjUjAn:a, wa halAtinA
RO%E:ya %i maGribE, wa RO-cOnA
arzI:a, jArakI li
maGribE, jArakI li ma$riqE,
jArakI li jazIra-y /arab, wa
kEmIA /ilm O dInI:a, wa zOrIA
fisq O xiyAnatE:ya, wa
sardArIA bad-aSlAn:a---wa
harcI pEGambarE ma gOtI %i
wAqi/AtEt Ha$rE---wakI nOka
hUr bOnA cyAn:a, wa kar-kar
bOnA AsmAnAn:a, wa tEkal bOn O
hi$k bOnA baHrAn:a, wa Ri%yAnA
stErAn:a, wa bE nOr bOnA RO% O
*haywAn O GayrEt wAn:a---hamI
Haqq:in, bE-$ik dE qawimIn.
9.
     maxlOq dE RA-bin O dE
wEk-kawin li arzE $AmE,
kAGazEt xayr O $aRAn dE dan a
dastI, /amal dE hEn a HisAb
kirin, su\AlA /amalAn dE hEt
a kirin, bi tarAzUE dE hEn a
kE$An, cu /amal bE jazA
nAbin.  bi farmAnA xudE pirE
dE dA-nEn a-sar jahannamE,
baHa$tI dE darbAz bin, cin a-sar
HawzA kawsarE, jahannamI
dE zalin, kawin a AgirI.
$afA/atA musulmAnAn dE bar-kan
pEGambar, ma$Aix, sulaHA.
kasE musulmAn abadI nAbIt di
/azAbdA.  jahannam Haft
tabaq:in, wA:ya di-bin arzdA;
baHa$t Ha$t tabaq:in, wA li-sar
AsmAnAndA.
10.
     RuknE $a$E bAwirI:a kO
xayr O $aR bi taqdIrA xudE:na;
hamI Haraka w /amalEt maxlOqI
di azaldA niwIsI:a w ma/lOm:in
li-nik xudE, %i awwal HattA
Axir harcI wAqi/ bibIt dE
muwAfiqI wE niwIsInE w
ma/lOmIE <bIt>; xAliqE /amalAn
aw:a, maxlOq sabab:a %i-bO
/amalEt ixtiyArI, har wakI
Agir sabab:a %i-bO SOtinE.
{lA Hawla wa lA quwwata
\illA bi-llAhi-l-/alIyi-l-/aZIm.
tamma.}
11.
     aw:a xulAsa-y /aqAidEt
islAmI li-sar mazhabE $ExE
a$/arI {raHimahu-llAhu
ta/AlA}, asar<A> mubArakA zAtE
Ra$Adat-simAtI marHOm $Ex
sayyid /abdullAh afandI
nahrI:a, %i-bO ta/lImA
bicUkAn O /awAmmI cE-kirIa.
@@TCM
@@TCM